Noli Me Legere

Media

Part of Bangon

Title: Noli Me Legere
Language: Tagalog
Source: Taon I (Bilang 5) Abril 15, 1909
Year: 1909
Rights
Fulltext: BANGON . . 11 y las ¿olorosas proliferaciones ele su enfermedad. Esa grey de los débiles parece haber temido que su voz despertara en los amos el sentimiento (le la potencia necesaria, y que al anuncio de sus nuevas tablas se operase una total trans mutación de los valores morales. ¡Quién lo du dará, si en vez de recibir un diagnóstico de la ciencia, le hubiera tocado en suerte, como al Ga lileo, una. cruz para aquilatar sus teoremas en los crisoles del Martirio! Corría por esos desfiladeros nuestra imagina ción hacia la encrucijada, en donde la ciencia y la filosofía se interceptan—mirando el estudioso con el lente clínico y el moralista con el lente de su amor á la vida interna,—cuando el crepúsculo comenzó á espesar sus negruras sobre Roma. Sólo pudimos agregar que el contraste entre ambas éticas no es menor en su aplicación á la vida práctica. La moral cristiana es clorática, compasible. Induce á prolongar las existencias inferiores con limosnas de absurdo altruismo: rebajan al que las da y ofenden al que las recibe. Se ha con venido en llamarla moral; es, indudablemente, un buen negocio para los infelices. Nietzsche es plenitud vigorosa. Nos empuja á ser siempre más, infinitamente, por todos los medios aptos para intensificar la personalidad. Su ética educa para la vida laboriosa, alegre y fecunda, induce á perseguir el único de hecho incontrastable: la conciencia de la propia fuerza, en la negrura del crepúsculo, vimos per derse á poco el domo de San Pedro. Pero so bre el cielo, más intensa que la noche misma, aún recortada netamente su silueta semicircular, el domo del Panteón. Símbolo en esa hora, pre sagio de los siglos. José Tngegnieros. NOLI ME LÉGERE IV HALAGA NG BUHAY (Karugtong) Si Bayáni ay sumagot: —“Kung sakali man po, G. Presidente, kung sakali man po at sinapit sila ng pagkasawi, ang inga kamag-anak nilang maíiwan ay hindi dapat mangagsiluhá, hindi dapat manghinayang ni di dapat ipaghinagpis ang kanilang kamatayan, sapagka’t kagaya ng mga tunay na lalaki, sila’y nagpakamatay sa pagtupad ng katungkulan! Nabaon man ang mga katawan nila sa ilalim ng lupa, ang kanilang alaala ang kanilang mga ngalan, ang kanilang kabayanihan ay makikintal sa diwa’t puso ng lahi upang kailan ma’y manariwá doón. Ang mga anák nila, ang kanilang kaapuapuhan, at lahat kaming mga bagong si bol ay laging aawitin ang kadakilaan ng kanilang gawá, pipintuhuin namin at igagalang ang kanilang alaala, at sisikaping tularan ang inihasik nilang halimbawá. Ang Inang Bay an, ang pinakaiirog na. “Mártir” Inang Bayan ay yayakapin ang kanilang mga bangkay hahandugán sila ng matatamis niyang halik, at pagkatapus na maisulat ang sagisag na sa kanilan¿ mga noo, ay ituturo sila sa boong Sangsinukob, kasabay ng sabing:—“Ang mga anak ko ay mga bayani ng Matwid 1 ’ ’ May kamatayan po bang diya’y dadakila pa? —“Pshe!—“ang ingos ng Presidente,—que bayani” ni que bulati... que bayani ng matwid! — Bayani ng kaululan!”—At pagkatapus na makamut ang ulo ay nagpatuloy: — ” Nguni’t... pero ikaw ba nanían ay wala nang kaisip isip, at di mo makurong ang pinagsasabi mong iyan ay pulos na kahibangan? Sino baga ang iyong mapaniniwalana... Jesus Maria y Jose!—ako laang ay pinagtatawa mo! Diyata’t ako‘y magpapakamatay mailigtas ko laang ang isa kong alila, ang isang ita, ang isang insik? Laking kabulastugan!... Ha, ha, ha! ” Tumugon si Bayani: — —“Ang isa pong magliligtas ay hindi sinisino ang sinasaklolohang napapanganib, hindi inuusisa kung ang ililigtas niya ay kamag-anak, kauri ó hindi; hindi siya tumitingin sa kulay ng balat; ang kinukuro niya ay kung nararápat na iligtas ang napapanganib: alalaong baga’y kung ito ay kinakandili ng katwiran”. Muling napahalakhak si Mahabang-kamay; ang pagkapoot niya kay Bayani at pagkatigagal sa mga pinagsasabi nito ay nagtatalo sa kanyang loob—Iiling-iling na sumagot: —“Mga haling na pag-iisip! mga haling!... Palibhasa’t ikaw’y bata pa, ay hindi mo kinu kuro ang iyong pinagsasabi”. Napangiti si Bayani; munti na siyang ma pa—Ehem! —“Pe?-o.. .Ibig mo bagang ipakita ko sa ivo ang kaululan ng iyong teoría'!—ang dagdag ng hukom na ngayo’y nagboses-paré. —“Ikatutwá ko po kung inyong mamarapatin”—ang tugon naman ng binata. —“Bueno” \...... Si Mahabang-kamay ay nagsindi muna ng isang tabáko, bago nagpatuloy: — “Makinig ka: “Sa kanino mang taong may gadaling noó ang sariling buhay ay siyang lalong pinakamahalaga; siyang pinakamamahal niya higit sa alin mang bagay at sa kanino man. “Isa itong katotohanang di mo mapupuwing sa aking harap, ako’y matandá na,.... at kilala ko ang lakad ng mundo. “At sa katunayan ng aking sinabi ay nariyan ang libolibong taong napa-aalipin upang magkaroon laang ng maipagtatawid buhay; nariyan ang daan-daang babae sa Maynila na ipinagbibili sa bálana ang kanilang mga katawan at puri upang magkaroon laang ng maikabubuhay! Nariyan ang mga taong taga-labas na nanghaharang at pumapatay ng kapwa upang mag karoon ng ikabubuhay! Ano pa’t lahat ay gina12 BANGON . . gawa upang mabuhay laang! Samakatwid lahat ay buhay at buhay ang hanap! “Ngayon”—at dito’y ipinaglakasan ang salita—“Ngayon, ano iyang kaululang ipinipilit mo na katungkulan ng isa ng tao ang sagipin ang napapanganib kali it na masawi ang kanyang buhay? Diyata’t lahat na’y ginagawa upang lumawig laang ang buhay at saka ngayo’y ipangangalandakan mo na di kailangang mamatay mailigtas laang ang iba? “Ano ang iyong mapapala sa pagliligtas na iyan?—A a kyat ka ba, ng langit? “Oh, aking tinatawanan ang mga isipang iyan na walang kaulo-ulo! “Tsipin mo na laang ang nangyari sa iyo kanina. Magtandá ka at madalá ka na sa na pala mong iyan sa panghihimasok sa di mo dapat panghimasukan. Mabuting mabuti na laang at sa bisig ka tinamaan ng bala... at kung sa tiyan?.... marahil kung nagkataon, ay inaagunyas ka na ngayon”. Napangiting mull si Bayani. Pagkaraan ng ilang sandali ay banayad na sumagot: “Kung ako man po ay nagkadurog-durog, ang gayón ay walang kailangan sa akin! Hihimlay ako sa libingan ng walang pagsisisi, kakaulayawin. ko roon ang tangi kong Ligaya—ang ligayang pilit na sasaakin sapagka’t ako’y namatay sa pagtupad ng aking katungkulan, sapagka’t ako’y namatay sa pagpupunyaging igalang ang watawat ng wagas at katutubong Matwid! Sagayon ay di na ako masisisi ng aking Bayan! ”... —“Mga pangarap!” ang muling sabád ni Mahabang-kamay —‘ ‘mga maling pangarap! Oh! hanggang saan nakikilalang ikaw ay bata pa nga laang! Hanggang saan mo ipinakikita na wala kang kamuwang muwang sa pamumuhay!... Ano iyang ligayang sinasabi mo? Bunga ng kahibangan! Ibig mo bang ituró ko sa iyo ang tunay na ligaya—ang ligayang dapat mong sikapin?” Itinaas ng nangangaral ang kaliwá niyang kamáy, pinag-abot ang mga dulo ng hintuturó at ng hinlalaki, at saka nagpatuloy: “Ang salapi! ! Ang salapi! Kapag ang tao ay mavroong salapi, sa. kanya Ay walang hindi ma-aari! “Sa pamamagitan xniyan, at niyan laang, makakaranas ka ng tunay na ligaya; Iyan laang ang makapagbibigay sa iyo ng kariwasaan sa pamumuhay... Kaya nga, wika ko sa iyo, ay huwag mong_ sayangin ang iyong buhay sa mga ulol na pangarap. Samantalahin mo ang panahong itinadhaná ng Diyos para sa iyo dito sa mundo. Ha bang ikaw ay nabubuhay, pues magpasasá ka sa tamis ng buhay. Iyang biyayang sinasabi mo na dadating sa iyo pag ikaw ay nalilibing na, ay hindi moma-aasahan... Ma buti na laang kung ikaw ay papasukín sa pintó ng langit, at kung hindi?, at kung doon sa isang pintó ka mapasuot?” —“Hindi pó ako dapat magtakha, G. Presi dente”—ang tugón ng bi nata—“hindi pó ako dapat magtakha sa mga sinasabi ninyo. Ang \ mga ganyang paghahakáng bulok ay palasak na palasak pa ngá dito sa atin. “Para sa mga gaya ninyo, ang buhay ng tao ay dapat gugulin sa loob ng isang palasyong gintó, sa laot ng kariwasaan at lubos na ginhawa. “Para sa inyo, ang layong dapat sikapin ng lahat ay ang makapagtayo ng mga kamalig ng salapi. ‘Ang salapi, sa mga gaya ninyo, ay katumbas ng lahat; salapi ang una, at salapi ang katapustapusan; kung walang salapi ay walang ligyya. “Para sa inyo, ang tao ay dapat tumalikod sa lahat, dapat isatabi ang mga katungkulan, at isalimot ang pag-ibig sa hayan, lahi, ma twid, at karangalan kung ito ay kakailanganin upang lumagi sa pagkamasalapi”. —“Talaga!—“ang sabád ni Mahabang-kamay. —“Ako pó—“ang patuloy ni Bayani—“ay may ibang paghahaká ukol sa halaga ng buhay— paghahakang di ko ikamamangha kung sakali ma’t inyong tawanan. Sa akin pó, ang buhay na araw at gabi ay ibinababad sa pulot ng kaginhawahan - ang buhay na walang pinipintuhó kundi ang Diyos Salapi—ang buhay na walang hanap kundi ang kagalingan ng sarili, ay isang buhay na mababa, walang halaga, karumaldumal! ”.... Tumalikod ang Presidente sa bi nata at ani mo’y di nadidinig ang sinasabi nito. Si Bayani ay nagpatuloy: “Ang buhay po kung ibig magkahalaga, ay kailangang ilaan at gugulin sa isang adhikang mataas, sa isang layong marangal... Ang yaman na kinahahalingan ng boong Sandaigdig halos ay hindi makapagpapadakila sa buhay ng tao; ma-aari siyang magpaginliawa, magdulot ng kasaganaan sa lahat ng bagay; dapwa’t hindi kasaganaan, hindi kaginhawahan ang naghahatid sa tao sa pagkadakilá. “Ang karunungan man, liban na laang kung siya’y ginugugol sa ikagagaling ng bayan, lahi, Sangsinukob, ay di ko rin masasabing sapat na makapagpadakilá sa buhay....... “Ang tao po, G. Presidente, ay kailangang gumawa para sa lahat; kailangang magbata ng suson-susong pagtitiis, (lusa, pighati, para sa lahat; kailangang sumagupá sa libo-libo mang kamatayan para sa lahat; kailangan siyang maging isang taga-hasik ng kalayaan, taga-taguyod sa dangal ng tinubuang lupa, taga-kandili sa puri ng matwid na malimit lupigin........ “Kapag ang isang tao ay nakasunod sa mga ganyang katungkulan, mayaman man ó inahirap, inarunong man ó hindi, siya ay may karapatan nang ipagmalaki ang sariling buhay, at humimlay sa piling ng mga lalong dakilang kalulwa sa boong Sangsinukob!” Hindi na nakasagot si Mahabang-kamay; noong sandaling iyon ay siyang pagppsok ng tunay na hukom ng bayan. Ito ang sa wakas ay sumuri sa naaantalang usapin, at pagkatapus na madinig ang mga pangangatwiran ng bawa’t isa ay inalagdá ang kanyang maayos na hatol. BAN GON. . . 13 Si Blackheart ay nagkamit ng m ahi gat na parusa. Aug matatamis na pag-asa nilang dalawa ni Mahabang-kamay ay pawang nanga looy. Tinangap ni Blackheart nang walang tutol ang kahatulan ng lmkom, dapwa’t ang pagtang-gap na iyon ay nilakipan niya ng isang matinding sumpá. Isinumpá niya ang isang madugong paghihigántí sa gitna ng kanyang pagkapahamak. Í. A. AMADO. El tesorero provincial interino •s—e?—»•— En otro lugar de esta misma, revista men cionamos la marcha á los Estados Unidos en uso de licencia de Mr. W. O. Kaminer, teso rero provincial de Rizal. Para sustituirle temporalmente en el cargo ha sido enviado aquí otro americano, cuyo nom bre hasta ahora no hemos llegado siquiera á saber. Nosotros hubiéramos deseado de todas veras que durante la ausencia de Mr. Kaminer se hubiese conferido el cargo al filipino que ocupa hoy el puesto de chief clerk en la misma teso rería, Sr. Isabelo 'de Silva. Si la filipinización no es un sueño esta mar cha, de Mr. Kaminer considerandos una opor tunidad para someter á prueba la capacidad de un filipino más. Ademas, nombrando sustituto á un americano, se impone á la caja provin cial un gravamen innecesario, porque durante la licencia de Mr. Kaminer la provincia pagará sueldo á dos tesoreros provinciales, lo cual no ocurriría nombrando al Sr. Silva, que según ley no cobraría mayor sueldo del que ahora percibe. La experiencia del Sr. Silva adquirida durante cinco seis años de servicio en dicha oficina, donde siempre ha merecido elevado concepto de sus diferentes jefes, y su cualificación en el cargo de tesorero provincial, según las leyes del Servicio Civil, debieron acreditarle para que sea nombrado tesorero provincial interino de esta provincia. Y creemos reflejar la opinión de la provincia manifestándolo así. Una carta abierta A mis Comprovincianos de la provincia de Rizal, Pililla 2G de Marzo de 1909. Señores: Desde el mes de Enero de este año los can didatos para Gobernador en nuestra provincia se agitan mucho y agitan á los pueblos en pro vecho de sus respectivas candidaturas, unos per sonalmente y otros por medio de sus leaders. Hasta ahora hay dos progresistas y cuatro nat cionalistas, por manera que hay amplia opor tunidad y bastante tiempo aun, para que los electores puedan pensar y elegir entre tantos aspirantes, á quien vamos á encomendar du rante el bienio futuro el mando de nuestra pro vincia . Indudablemente los candidatos actuales son personas de recomendables condiciones; pero permitidme que yo os diga que, en mi con cepto y con la amarga experiencia del pasado, nuestra norma de conducta debe ser hoy el: “VOTAR AL QUE PUEDA GOBERNAR ME JOR LA PROVINCIA” de manera que, aparte de mantener la tranquilidad y moralidad pú blicas, pueda fomentar eficazmente nuestros in tereses materiales, económicos y hasta morales en lo que respecta á conseguir que, á pesar de nuestras diferencias religiosas y políticas, los vecinos de cada pueblo se aúnen y cooperen en todo aquello que sea de interés y provecho ge neral. En una palabra, debemos escoger un hombre EQUILIBRADO en todos sentidos, como dicen los americanos. La elección es de suma, importancia, pues cuanto mayor sea nuestro acierto en elegir, tanto mayor será el beneficio que hemos de recibir del que ha. de ser nuestro Gobernador. Somos de la provincia de Rizal y es nuestro de ber escoger un hombre verdaderamente digno del nombre de esta provincia, á fin de que podamos enorgullecemos de ser verdaderos rizaleños. Permitidme ahora, comprovincianos queridos, que yo incluya en el número de los candidatos nacionalistas un hombre más, para exponerle á vuestra consideración: este hombre es Catalino Sevilla, hijo distinguido x de nuestra provincia. Le conozco hace tiempo, y he oido decir en una tertulia en Manila que varios amigos suyos habían decidido presentar su candidatura para. Gobernador de Rizal. Supongo que muchos de vosotros le conoceréis también. Es hombre ya. maduro, enérgico, inteligente, íntegro patriota, filibustero en tiempos pasados y hoy naciona lista sensato y consecuente, además de tener un genio organizador y progresivo. Ha sido afa mado Profesor por largo tiempo en Manila y hoy es Abogado de mucha reputación, sin em bargo de ser muy modesto. El no ha empuñado las pinnas durante la Revolución, por haberle sorprendido los aconte cimientos dentro de la Ciudad de Manila; pero muchos de. los que fueron sus discípulos, im buidos desde la tierna edad en el profundo amor y veneración á la Patria y fieles á las ense ñanzas de su maestro, defendieron con tesón aquella Bandera santa de la Libertad, por siem pre querida y jamás olvidada, cayendo los más de ellos cubiertos de inmarcesible gloria en los campos de batalla. No pretendo afirmar que sea el mejor'candi dato, no; pero yo creo por el conocimiento personal que tengo, que en la próxima con vención del Partido Nacionalista y aún en las futuras elecciones vale la pena, de pensar en él, y otorgarle vuestro apoyo, si le croéis digno de vuestra confianza. Vuestro Comprovinciano, L. GABRIEL.