Ang Digmaang susunod
Media
Part of Ilang-Ilang
- Title
- Ang Digmaang susunod
- Language
- Tagalog
- Year
- 1945
- Rights
-
- Fulltext
- i abi ay kinuha niya ang kahuli-huli- Ang Iamig na pumupuno sa kan_ hang salaping-papel. yang puso ay pinapagfng !along Ang mga araw na sumunod ay mabigat ng isang kaisipan. Ang isang tanikala ng mga pagkabigo .. kaisipang iyo'y gumahis ng buong Akda Ni Bb. GENOVEVA D. EDROSA Ang kanyang mga kaibigan ay lupit sa kanyang katauhan. Ito -~-~~~~~-~~~~~ • nangagsisipaglakad ding sa mga ang kanyang naisip: ang mga gumata'y sumusungaw ang pagkata- hong iyon sa magkabila ng ilog, ay N AGING. mabanay ang kan- siyang pinaka~al?pit na pangu- kot. Ang pagkatakot sa dambu- muling lrulitatayo. Sa kanilang yang paglakad at an~ ingay ngusa~ na maaarmg marinig ng halang nag-iikom ng mga daliri sa. mga abo ay muling titindig ang na ginagawa ng matataas niyang kaharap. paligid ng lunsod: ang gutom. Sa nagtataasang gusali, higit na matakong ay humina. Dumating siya Si Dude ang naging kawing ng kanila'y wala siyang makuhang tatayog, higit na II!apagmalaki. Sa sa dulo ng daan at siya'y malayo kanyang kahapon at ng · kanyang pampatighaw. Sa mga tahanan, mga Iabing iyon, ang sangkatauna sa kakapalan ng mga tao Ngu- hinaharap. At ang alaala ni Dude ni walang may nais na tumanggap ha'y muling gagawa at yayari at ni't hanggang sa kinaroroonan ni- ay alaala rin ng isang maputing ng utusan sapagka't iyo'y manga- ang kaganapan ay lalalo pa sa kaya'y kabilaan ang mga kalansay paaralan at ni ldo at ng buha- ngahulugan ng isa pang bibig na nilang hahalinhan. Nguni't ang ng matatayog Set mapagmalaking ngin sa baybay-dagat. At ng Mi- pakakanin. iba pang mga labi, yaong hindi mga gusali na minsan ay tumayo samis at ng mga naghihintay roon. Halos wala nang nalalabing la- maitatayo ng mga bato, katulad roon. Ang nagguhong bato, ang Ngayon bumalik sa kanyang gu- kas sa kanyang katawan nang siya ng kanyang sarili. .. pili-pilipit na bakal,. ang kabuuan nita ang minsa'y natunghan niya: ay pahimok sa mga dati niyang Nagunita nlya ang kay rnming ng mga abong nananatiling na- "Totoong marupok ang hibla sa kamag-aaral sa pamantasan. · Siya buhay na ibinuwis sa ib'ayong kadikit na tila ayaw bumagsak at habihan ng Buhay sa bigat ng ay sumama sa kanila sa isang bar yaon ng ilog. Marami sa mga sumama sa kapwa abo, ay siyang ating mga pag-asa." Pagkatapos at doon, siya ay naging "hostess." nasawing iyon ang nagnasang wari'y pumupuno sa kanyang ka- ng tatlong taon ang kahungkagan At doon niya nakilala si Rodi!. mabuhay, ang nangunyapit sa Butauhan. ng mga titik na iyon sa isang ak- Kahi't nang 'mga sandaling si- hay hanggang sa kahuli-hulihang Lumiko sa kaliwa at nagpatuloy lat ay bumigat sa pait ng k-an- ya'y angkinin ni Rodi!, ang kan- sandali ng pag-asa. Ang isang ng paglakad hanggang sa hadla- yang mga karanasan. yang pagkatao, sa buong kalinisan babaing. kanyang nakita ay pagangan ng llog Pasig ang kanyang Hindi siya nawalan ng ICatapa- niyon, ay nasa isang kawal. Ipi- pang na inilalayo sa pook ng lamga hakbang at siya'y liliman ng tan kay Ido. Kailan man. Il;>ini- nagpalit niya ang kanyang hina- gim ang kanyang bunso. Ang isa katawan ng isang tulay na mala- gay niya ang kanyang mga ngiti, harap sa pangako ni Rodi! na siya pa'y hila-hila naman ang isang ki. Huwag Iamang siyang lili- ipinagpalit niya ang kanyang mga ay pakakasalan. A:t sapagka't ki- mahinang· matanda. Ang mga ngon ay hindi na niya makikita paglalambing; at sa- kabila :ilg mga; nasusuklaman niya ang gawaing iyon, at ang libu-libong katufad ang mga nagtayong kalansay. taon, sa kabila ng mga pangyaya- iyon sa bar, 'siya ay pumayag. niyon, ay umifuig sa Buhay, nguNguni't sa ibayo ng ilog ay ipi- ri, siya ay nanatiling kay Ido. Nguni't si Rodi! pala ay nasa isa ni't sa kanila ay ipinagkait it6. nagpapatuloy ng mga labi ang la- Ayaw niyang magunita ang si- lamang sa maraming sandali At siya, siyang lupaypay sa karawang nasa kanyang likuran. At mula ng mga pangyayaring iyon. ng kanyang paglilibang, pagalan at naglulunggating makasa mga yaon, sa bawa't isa noon, Nguni't ang bawa't isa ay mga Siya ay nagbalik na muli sa limot, sa tulong ng pangwakas ria ay nakikita niya ang kanyang sa- alaalang wari'y µagf)abalik nga- bar. At ang kasunod na hakbang pa.mamahinga, ay iniligtas. Kung rili. yon, sa gayon niyang pagkakata- na pababa sa hagdan ng Buhay ay natubos ba ng kanyang buha.y ang Ang sarili'y ngayon Jamang niya yo sa lilim ng isang tulay. hindi na gaanong naging mahfrap. isa man lamang sa mga babaing naalaala. Sa Ioob ng tatlong taon, Sa as6 ng ·unang dagundong na At ang kasunod. At ang kasunod. yaon, ang isa man lamang sa mga sa bai-baitang na pagbaba, sa mga naghudyat sa simula ng lagim ang Tila isang katawang bumababa sanggol na yaong bagong nagsisisandali ng di-katiyakan, ay ipini- tanging nalabi sa kanya'y ang ti- sa isang bundok, ang kanyang nai- mulang mabuhay. Sa pagbagtas nid niya ang pang-alaala, Noon nig ni Ido na nagsasabing "Umuw; sip ngayon. lyo'y napapatakbo sa Kawalang-hanggan ay nahuhuay tinanggihari niya ang lahat ng ka agad sa atin. Babalik ako at hindi man kusain at pabilis nang gasan ang madlang karumhan, ng · gunita at ang Iahat ng hinaharap. doon kita. hahanapin." Nguni't pabilis ang mga_ hakbang na pa- mga Iuha) ang kanyang naisip. Pagkatapos ng mga taong iyon · ay mabilis ang mga pangyayari at baba; totoong malakas ang higop Kaginsa-ginsa, sa namumue sa ngayon natagpuan ang kanyang ang Iagfin ay kumapal, bumigat ng kailaliman. kanyang mata ay naglagos ang sarili na walang-awang dinadalu- at siya'y napaligiran. Dumating ang panahong ni ayaw mahinhing liwanag mula sa ilog yong ng mga gunita at ng hina- N aging kasindak-sindak ang na niyang gunitain man Iamang na nasa kanyang paanan. At nang harap, sa pagtalakop ng kanilang kanyang pag-iisa sa malayong ang paaralan, si Ido, ang buhangin magliwanag ang paningln ay nakabuuan. . daigdig. Ang bawa't putok ay na- sa baybay-dagat. Ang kaputian kita niyang iyon ay anino ng BuSi Dude ang danilan. Mula sa ririnig niyang humahantong sa ng mga iyon ay narurumhan, naku- wang buong bining' nagsisimula sa libingan ng Iumipas ay multong dibdib ng kanyarig hinihintay na kulapulan :ilg pang-alaalang nang- kanyang paglalakbay. Ang nanagbangon si Dude upang ipagu- bumalik, sa bawa't sambulat ay gagaling sa isang katauhang· ulila ngagtayong kalansay sa magk~i nita sa kanya ang lahat. Ang Ia- nakikita niya ang isang bahay sa na sa kalinisan. Ang niga iyo'y Jang pampang ng ilog ay nagtahat at Iahat. ibayo ng dagat na tinatahanan ng araw sa kanyang buhay, -na may tapon na rin ng anino sa tubig. "Hindi pala tiyak kung buhay dalawang matatanda. Ang sindak init at liwanag, bago dumatal ang Matagal niyang pinagmalas ang o patay si ldo. Piriaghahanap ka ay kinambalan ng isang nakalala- lamig at dilim ng sumunod na mga yaon: ang mga kalansay at nila roon. Kailan ka uuwi sa gom na kalungkutan na halos hin- gabi. ang Buwan at ang kanilang pakiatin ?" di niya mabata. At pagkatapos, Sa ibayo, sa· kabila ng ilog na kipaglaro sa aliw-iw ng tubig sa Nagtama ang kanilang.mga ma- ang sindak at lumbay ay pinangi- patuloy ang pagdaraan, ang mga ifog. · ta at ang kay Dude ang bumaba. babawan ng isang nakatatakot na nagtaas at nagdipang bisig, na Sa kanyang likuran, sa na-Mt Sapagka't naalala niya ang ilang multo. inilalarawan ng kaharap niyang rig paningin sa ibayo; sa tubig, bagay at sapagka't malalim ang Numipis nang numipis ang na- mga guho ay unti-untj nang nila-· ang mga guho ay pangit sa kanikanyang ·pang-unawa. At naisip kaipit sa dahon ng kanyang aklat lambungan ng kumakagat na gabi Iang kaitiman, nguni't ang Buniyang ang kanyang itinanong ay hanggang isang a.raw, mula roon sa lupa. l. '~Vasa pahina 19 ang karugtong) 8 ILA NG-ILA NG Nobyembre_ 10, .1945 Ang Papel ••. Ang Digmaang ••• (Karugtong ng nasa pahina 17) (Karugtong ng nll8a pahina 9) . . pagbabayad.pinsala o pagtubos sa mga salaping iyan, ay lalo nang magkakabuhul-buhol at !along paghihirapang kalagin. mihikan ang mga nagtitinda at dako, ang kuotnintang ay tinutu- nga ay lubhang malapit. nagpapaupa sa pagtanggap ng lungan naman ng Estados Unidos. Para sr. una, sa digmaan ng me:a lukot, inarurumi -at maliliit Hanggang ~- rnga sandaling si. mga lahi, ay lubhang makabuluna balag::.. nusulat namin ang lathalang ito han an~ pagkakapagsadya ng Kung ngayong walang inabutan sa pagsuko ng Hapon at sa pag. kabawi ng Pilipinas kundi ang pa. nanalaping p(ilos na papel.de-hapon lamang, ay naritong walang kaanu-ano mang pag.asa ang mga pilipino sa paano mang paraan at gaano mang halaga ng pagkatubos at pagbaba~ad.pinsala ng Hapon, di kaya lalo na kung napahalo pa, o ! nahalili pa sa mga "militar~r notes" na "iyan ang mga "papei" ng Central Bank at ang ngalan ng isang · "Republikang" di-kinikilala, ni maaaring pakitunguhan? Halimbawa sa tsang tawirang ay wall". pag malubh<tng nangya- isang pulutong ng mga kabinatabangka, na dating sumisingn ng yari, maliban sa tutol na ipina. · ang taha-Haba sa tahanan ng isa o dalawang "'pe:ra !sang.tao- data ng s<5byet laban sa pagpapa- Pangulong Roxas ng Senado. Hu. isang.tawid, ay sumingil na nang gamit sa mga kuomintang ng inga mingi sila ng payo kay G. Roxas hanggang dalawampuang piso. amerika~c ng kanilang mga- sa- at ito nama'y di nagkait. Kiniki. !sang mananawid ang natano.ng sakyang.dagat. Dahil sa tutol na lala ng kabinataang habanes ang na minsan ng sumusulat nito; iyan ay sukat na nating maguni. pangyayaring si G. Roxas ay sikung sa gayong taa!! ng mga upa- ta y::.ong matandang kasf.bihan na yang lider ngayon ng mga kiluhan sa J>agtawid ay gaano sa "kapag nag.itlug-itlog, ay mag- sang tungo sa paglaya, kaya't ito maghapon ang inaabot ng kanyang mamanuk.manok". Ang panganib ang kanilang kinausap at sb1angkita. At ang nagiµg sagot ay: guni hinggil sa nararapat nilang "May araw po, anyang, hani:gang gawin pagdating sa kanilang ha· tanghali lall)ang, kumikita ako ng "t d' d t yan. Para sa ikalawa, sa diirroamga limandaang piso". Nang ma- P 1 angikang 1 mayd" gan ab, at" wka- an ng agila at. ng oso, ay ,maha. k k . . . ang asamaang 1 may u 1 a. 1 1 t" b" pama u am1 sa narm1g, ang ma- 1. 1. . . . ' aga n!lman ang ta umpa mg l· , 'd 't" . a 1w.a iw namang pag.1s1pm, m1 . k d Ch dl . · ; nanaw1 ay pa~g1 mg.maas1m na k b k t 1 mg as ng Sena or an er nanir ON k I asa ay ng· pag a unaw ng sa a- . . TATL G taong ·sing ad na tumugon pa: "Kuang pa po sa . l d h k s1ya'y magpaalam sa Senado ni;r · napadikit sa kabuhayan 'llg ka,gitnang bigas na inangit, isang pmg papep-.1~·. apond'. ang pag a- Estados Unidos. Ang isa sa ·kanb .1. . l . •1 t 1. k k tunaw sa 1 1pmas m ng ... may . . h "t t riayang p1 1pmo ang mga ·pape - niyog, 1 aiw a 1 ng an,g ong, b l k "t . yang 1pma ayag ay ma1 u u na de-hapong iyan.. Nakalu•kalug- isang g.ubit na tuyong.ayungin, 0 a ngl 1 es~ sab gi ~~ na sagisag na hudyat at babala. Anya'y kai· dan muna ng marami, nang upang. JWll,.kain naming ma11:-anak ~~h.pan u ~pig,t" a;:g iyaw sa ma. langang tumalibang mabuti an_e mga unang buwan~ .dahil sa, mga sa isang araw!... 1 mang k~:a ig~b~yan, lamanay Estados Unidos at dapat malamaJJ amoy.baraha man, ay panay na Ang gay-ong ~ai-baitang na pair- nta patng.a 1 sa 1 kig ma aya, wd~· na ang susunod na digmaan ay di· . b h 1 · l de ha · awa sa pamumu sa sa mga 1. 1 1 mga bagong-hm ag naman, may. ka u og ng l)lga pape • • pon 1 1 b k ta b. sasa ang sa Alaska mag alagm1 kagandahan din ang mga guhit at huhat sa k1,1.baba-babaang halaga umaba ad~l,-sa k a k~ang tsak 1' .\ng Alaska ay siyang lalong pi. k · I · h t t · ang an 1 a ng asa iman a a. . kulay, at saka asmgha aga rJn anggan sa pa. aas nang pa aas. b h H naka-malap1t sa Rusya. ng mga dating salaping~papel na ay hindi natigil hanggang sa kata- u ungan, ng apon. Kung kailan maglalagablab an1r pinagdatnan dito. pusang baitang, na a:qg labat-Ia. LOPE K. SANTOS susunod ii.a digmaan ay mababaNang nanlalapot na't nagugutay hat na'y lub\isang mawalan ng ha. tay sa mga su.sunod na pangya. sa kamay ang mga iisahirig pera, laga-nangaging ".ba.sang.papel" Nobyel)lbre, 1945, yari. unti.unti itong kinasuklaman sa at nangatunaw ! . . . ---co~ ---'O>-paghipo at kiD8iJ9ft'H1tan Sa pagbi. Ang lakus-lakos, bayung.babilang. Sa halip na maka]lagpaga. yong, milyun.milyong kinamal-kaan sa mga suklian, ay nakapagpa- mal at tinama.tar.nasa ng mga na. bagal pang lalo sa mga pagbaba. tutoni: magsaman~la sa panayaran. Dumating ang araw na ang hong yaon, ay ku~ di n~~u mga peperahin ay ayaw nang tang. tan ng bagong. panahong nanga. gapin sa mga bilihan. Nawalan na kaubaob ang ulo sa mga abo ng sa mga tindahan · ng mabibili ng natupok, o sa mga sapal ng ~tu isa, dalawa· hanggang apat na pe- naw na mJta bunton ng papel.de. ra o sentT:rµos. Ang naging pina- hapon, ay ~•salukq.yan nama.ng kamababang bilihin ay limang sen. nangasailalim ng talampakan llg timos na; kaya ang mga "papel" Higanti1'g si CIC, at niyuyurakan na ito naman ang gumawa. Wa. nito upang iluwar ang lahat nj' Iang anu.ano'y lumipas ang pa- kanilang mga pine.gkabundatan lila nahon ng iilimahing pera, at na- harap at karu:rukan ng mga halinhan ng "papel'' ding sasam- angaw-angaw na mamamayang puing sentimos. .Nagkahalaga na labi-laihan ng Gutom at tfra-tiranito ang lalong pinakahamak na ban ng mga dinanas na pahirap bagay na thabibili sa blga. tinda. ng pinagtamasahan nilang Tatlong ban. Hanggang nang malaon ay Ta'1n. natabi nang lahat ang maliliit na Ang kasay1U1yan ng papel.de.ha. halaga, at ang naging pinak."pe. pon, "micky mouse money", o "mira" lamang ay ang "papel" na Htatjr notes";· na ginamit sa Pilipipisuhin. · Sa-rarating pa ang pinas ng · Hukbong .Jmperyal ng panaho11,g ayaw nang tanggapin Hapon, ay kinalalar~wanan na rin sa mga pamilihan ang mga pipi- ng naging kabuhayan ng bayang suhin, kahit na mga bagung.ba11:0, pilipino sa loob· ng tatlong taong at di.nanlilimahid ni nakaririma- ipinanakop dito ng Hapon. Nag. rim hipuin na siyang karamihan. simula sa kaunting outi; suma. Naging limang piso naman ang ma nang-sumama, hanggang na. halaga ng pinakamababang bili- ging kasania-samaan. · hin. At namihikan na · nang na- Gayunman, dahil sa walang kalbong Walang ••• (Karugtong ng nasa pahina 19) Pinagtibay naman ng at:i.ng binata ang kanyang pangakong banal at dakila; -"Sa ngalan ng Poong sa ati'y lumikha, kung magtaksil ako'y lamunin ng lupa!" Bago naghiwalay yagng magsing-ibig ang lalaki'y muling nangakong mahigpit, isang kayamanan ang kukuning pilit sa pusod ng dagat na . Mndi malirip. Nagbalik si Senon sa mga talampas at ang mga mata'y napako sa dagat: -" i Pari Florentino!" -ang wikang paanas at saka payapang sa Diyos tumawag. · (Abangan ang karugtong sa susunod na bilang.) Pampaaralan ••• (Karugtong ng n,aas pahina 16) At sila ay naghintay sa may hagdanan. Hawak ni Adela ang bola, kaya ang ginamit mya ay it6. Haw'ak ni Rosa ang mariikil., kaya ang ginamit ni Ade· la ay iycin. Malayo kay Adela at kay Rosa ang balutan, kaya· ang ginamit nila ay iy6n. (Kapag ang bagay na itinuturo ay malapit sa nags6,saliti., ang ginaga:mit ay it6. Kapag ang bagay ay ~la pit sa kausap, ang ginagamit ay iyan. Kapag ang bagay ay malayo sa nag-uusap, ang ginagamit ay iy6n.) 20 I L kN G - i: t A N G Nobyembre 10, 1945