Isang "sama ng loob" ni Rizal

Media

Part of Ilang-Ilang

Title: Isang "sama ng loob" ni Rizal
Language: Tagalog
Year: 1945
Rights
Fulltext: Isang 'Sama Ng Loob' Ni Rizal • ,, • R • al l k • Mariano Ponce na may petsa HunMarami nang lubha ang nasu- Ano a,ng "damdamin lll lZ a am- yo 27, 1888, mula sa Londres, ay ga. sulat tungkol sa "Noli Me Tan- llO Si'fla may "sama ng loob"? - Jyan ang nito naman ang sinasabi: " ... Kung gere" at sa may akdang si Dr. mal.11 .l·i·wanagan Sa laf halang if O. pasyahan nila na hindi mabuti ang Jose Rizal. Ano man ang sula- " aking aklat matapos nilang basati~ natin ngayon ukol sa nasabing lalarawan sa lipunang yaon (sa panig tungkol kay Rizal. Ang hin, ay hindi ko ikinalulungkot, nobela ay halos pag-uulit na la- Pilipinas) na lagi na lamang ina- unang panig, na siyang pinaka- sapagka't ito'y ipinakikilala lamang sa niga nasulat na. Ang marami sapagka't binubuo ng 25 mang na ako'y hindi nakasulat ng · h alipusta." · nais. ko ngayon ay uwag pag- katao, ay maka-Rizal; ang ikala- mabuting aklat; nguni't pasyahan ·1 I · Binanggit ni Antonio Ma. Reukulan ng panahon ang DI a aman wang panig na binubuo lamang ng nilang masama na hindi man la- · k ta gidor ang mga tauhan ng Noli at ng nobela at ang maraming a - lima ay waring malamig kay Ri- mang nila nababasa, at pagkataR · I k 't h sinabi niyang "ang lahat ay mga n~ian ni Dr. iza, sapag a a- zal,· at ang ikatlong panig ay hin- pos ay sumang-ayon pa sa pala. ·t h tunay na larawan ng maraming los ang lahat ng ito ay na ung a- di nagpapahayag ng niloloob at gay ng iba na tumutuligsa sa akin, b b · mamamayan sa Pilipinas at sa layan na ng bayang mam a asa sa binubuo naman ng lima ring ka- ay lubhang dinaramdam ko." · · · I rawan ni Ibarra ay para kong maraming sa1aysaying smu at ng tao. Ang pagtanggap na ito sa no.. h P ·1· · nakikita ang aking sarili." m.araming dalub asa sa 1 ipmas. Ang !along ipinagdaramdam ni bela ni Rizal, isang pagtanggap Pag-uukulan ko ng pansin ang * * * Rizal ay ang pangyayaring, pag- na malamig na may lakip na pag. n~ging bunga, ang mga sinabi at Matangi sa mga pilipinong na- katapos na malimbag ang kanyang kukurong handa sa pagtuligsl;l maraming kuru-kurong lumitaw banggit na, ay wala nang iba pang nobela, ay wala man lamang na hindi Jamang ng mga prayle at sa paligid ng naturang aklat o bumati kay Rizal sa paglabas ng nagsikap na dumulog sa mga pi- mga kastilang laban sa mga pinobela ng ating bayani. Lumabas kanyang- Noli. Ang iba ay ku- nuno sa Madrid upang bigyan ng lipino kundi ng maraming pilipisa limbagan nuong bago manga- sang nagsawalang kibo, katulad pahintulot ang pagpasok ng Noli nong may pinag-aralan, at ang lahati ang taong 1887. Kalabi- nina Paterno, Del Pilar, at mara- na hinarang sa · hanggahan ng iba ay kaibigan pang natuturisang sabihing nahati sa dalaw~ng mi pang iba,. Hindi matiyak ang Pransiya at Espanya, pagsunod sa ngan ni Rizal, ay siyang nag-udpanig ang palagay ng marammg dahilan. Ang "Maginoong" P. A. isang batas na ~auukol sa lahat yok sa kanya upang baguhin ang unang nakabasa sa "Noli MeT~- Paterno ay bumili ng isang sipi ng babasahing papasok sa Espan- simula ng ikalawang nobelang sigere." Ang mga tunay, na kaibt- ng Noli0: nguni't hindi nagpaha- ya. At tumanggap pa. si Rizal ng nulat niya mula sa Londres. Ang gan ni Rizal ay bumati-s~ kanya yag ng anumang kuru~kuro. mga balitang ma:rami sa kanyang wi4 niya sa nabanggit na Ii ham: pagkatapos nilang basahm, a.ng Si Blumentritt ay hindi lamang kababayan ang hindi pa. man n~- " ... Nagbago ako ng pagkuk~~o iha naman ay nagsawalang kibo bumati at humanga kay Rizal da- babasa ang kanyang nohela _ay hitu~l sa isang nobelang smilamang, nguni't ang marami ay hil sa kanyang Noli, kundi humi- nahatulan na nila ,alinmnod sa. li- mulan . ko . na, at · pinunit ko ang nagalit, lalo na ang mga pray le at ngi pa nang pahintulot kay . Rizal, ham ni Rizal na may petsang 16 marami nang kabanatang nasulat mga kastilang nabubuhay sa. tu- sa kanyang liham na may .petsa ng Hunyo, 1888 (mula sa Londres ko upang panibagong sulatin,. saloJig at pagkakandili ng. mga ito. Oktubre 18, 1887, galing sa Leit- at padala }cay Mariano Ponce) na pagka't nagbago ako ng pamJkti.,Sa mga bumati kay Rizal ay na.o meritz: " ... Huwag limuting ako'y ganito ang sinasalri: ".·.Sa Ma- la, kung kaya marahil ay lalabas· ngunguna sina Mariano Po~ce, bigyan mo nang pahintulot sa pag- drid, kung saan ako marami?g itO' sa mga buwan. ng hunyo o Ferdinand Blumentritt, Evaristo sasalin ng iyong nobela. Alinsu- kaibigan sa mga kab~b~ya~ nab~, agosto ng darating na taon." Aguirre, Balbino Ventura, Anto- nod sa mga batas sa Austria at ay doon pa naman hmd1 tmangk1- Ang binabanggit na bagong ak~io Ma. Regidor, Felix Ma. Roxas, Alemanya ay hindi ko kailangan lik ang aking nobela, at ang_ la- lat ay ang "Filibusterismo'', na sa Eduardo de Lete, Enrique. Rogers. ang pahi~tulot ,nguni't mabuti rin long masama pa nito ay .hindi man simula'y isang nobela ng pag-ibig Ang sulat ni Evaristo Agmr.re kay ang mayroon." lamang nakapasok, dah1l s~ pag. at may magandang katapusan. Rizal, pagkatapos na basahm ang Si G. Balbino Ventura, ama ng wawalang bahala ng mga Ilan at Nguni't nang madama ni Rizal na "Noli Me Tangere,", ay sil'.ang pi- yumaong Kalihim Panloob na si ng .ugaling hindi p~ngkara~~wan siya'y parang nabigo sa kanyan~ naka-mahaba sa lahat ng hham na G. Honorio Ventura, mula sa Ba- ng iba. Kung sa akmg sar1h .Ia- pag-asa sa "Noli Me Tangere, tinanggap ng may akda sa ta- kulud o Bakolor, Kapampanglan, mang ay hindi ko dinaramdam ito, sumaisip ni Rizal na sulatin ang nang buhay niya, at naglalaman ay sumulat kay Rizal noflng 27 kundi ang kahulu 1 gan; ~~gdaram- isang bagong nobela na naglalang mga puna ~t ~ag~~payo, al~- ng Nobyembre 1887, at siya'y ina- dam ako sapagka t nak1k1ta. kon~ rawan sa pagkawalang pag-asa, laon baga'y ib1g ipa~ilala na h~- anyayahan upang dumalaw sa Ka- nawawala pa ang ~~huh-huh- ng lungkot, ng himagsikan at magit ang -~ar~nasan ~1y~ kay R1- pampangan at makita siya ng ma- ha.ng kabanalang . natit1ra pa_ sa dugong salaysay!n· . . . zal, nguDI't ito ay hmd1 nagdam- raming kapampangang humaha- atm, ang pagkaka1sa, ku~g sa ika- Nang dumatmg sa P1hpmas dam kundi nag~asalam~t pa nga. nga sa kanya dahil sa pagkaka: bubuti ng bayan a?g pmag-~usa- ang mga unang sipi ng Noli Me Ang liham DI AntoDio Ma. Re- basa sa mga limang sipi ng Noh pan .... Sa . Ma~nila ay . pmag- Tangere (Hunyo o Hulyo ng 1887) gidor, na nuon ay n~buh~y sa na nakarating doon sa pagsisikap tangkaang pm.tasan ang a1ong no- ay kasalukuyang Arsobispo sa Londres, hinggil sa Noh, ay ~sai:g ng mga Ventura. bela ng mga Il~ng tanyag_ na k~: Maynila si P. Payo, dominiko. tunay na pag-a~ral at pagsusun; Alinsunod kay Heneral Antonio babayan, nguDI't ako'y napang1tI Ito'y nagkaroon ng isang sipi na ang Inga pangungusap .ay matata- Luna, na isa ring matalik na kai- lamang; ngayon!. a~g bayan-ba~a- pagdaka'y ipinadala sa Rektor ng lino at ang. bawa't sahta ay may bigan at kapalagayang loob ni Ri- nan ng mga p1hpmo sa Madrid, Unibersidad ng Sto. Tomas upang kahulugan. Ating sisipiin ang mga zal, ang mga kababayan nating ang !along ba!tmi at maraming suriin. (W. E. Retana, pah. 128). ilang talata: "Sa mga unang ta- nakatira sa Madrid noong mga naabot, ang ~1yang nagw~walan.g Ang ginawang paghihigpit ng mga la ta pa lamang ay napagkuro ko panahong yaon, alinsunod sa kan- bahala sa akmg nobela; ito'y di- pari sa nobela ni Rizal ay siyang nang ang iyong aklat ay napaka- yang liham na may petsa Oktubre nara~dam k?." naging dahilan kung bakit marabuti. Ngayon ay natapo~ ko nang 27, 1888, ay nahahati sa tatlong Sa 1sang hham din ni Rizal kay mi ang naghanap na handang basahin; at· ipinagtatapat ko na bumilit kahit sa anong halaga. wala akong nabasa kundi panay Ni CIRILO BOGNOT ---co»~ na katotohanan at tapat na pagILANG-ILANG Nobyembre 10, 1945