Pampaaralan

Media

Part of Ilang-Ilang

Title: Pampaaralan
Language: Tagalog
Year: 1,947
Rights
Fulltext: IKA-12 ARALIN MGA PANGHALiP NA GINAGAIDT NA SIMUNO Melchora Aquino NARINIG na marahil ng marami sa iny6 ang pangalan ni Tandang Sora. Ang tunay na pangalan niya ay Melchora Aquino. Nguni't bakit kaya si Tandli.ng Sora ay di dapat kalimutan ng isang tunay na Pilipino? Si Melchora Aquino ay tagaBalintawak. Ang kinamihasnang itawag sa kanya ng lahat ay Tandang Sora. SiYa ay may tindahan ng sarisari nang gawin ang Unang Sig&w sa Balintawak na pinamunuan ni Andres Bdnifacio, SiYa ang fna ng mga kaanib sa Katipunan. Paano siya tumulong : .sa mga anak ng be.yang naghihi· "Hindi katakatakang hangaan ng lahat ang aking balat ... magsik noon laban sa pamahalaang Kastila? Maraming manghihimagsik noon ang ·mga inuusig ng mga Kastila. Itinago ni Tandang Sora ang mga Katipuneros na napadako sa kanyang tindahan. Ang mga nagllgutom ay pinagkalooban niYa ng makakain. SiYa rin ang nagkalo6b ng mal.Hinis na basahang pambalot sa mga sugatang katawan ng mga. Pilipinong manghihima.gsfk. No6ng Agosto · ng ta6ng 1896, maraming kasapi sa Katipunan ang nagsipagtago sa kasukalan ng Balintawak dahil sa pina.guusig sila · ng mga. Ka.stlla.. Si Tand8.ng Sora a.ng ma.Um.it na. ma.gdala ng pa.gka.in ng mga kawal sa ka.sukalan. Ma.dalas din na may tumdtukt6k sa pinto ni Tanda.ng Sora kung hatinggabi. "Smo iyan?" ang kanyang tan6ng. "Is8.ng kapatid," ang tug6n. Saka lamang bdbuks8.n ni Tand8.ng Sora ang pinto. "Kumain ka na ba, kapatid ?" ang ma.de.las njyang salubong sa sino mang anak ng bayang matu16y sa kanyang ma.liit na tindahang may ka.sud:16ng na maliit na bahay. Pinakain niyli. ang mare.ming kawal na sa kanya ay lumapit. Nilanggas njya, ginam6t at binalutan ang mga sugat ng mga katipuneros nq. sa Balintawak nagsipagtago. Inalagaan niya ang mga maysakit hanggang sa sila'y nagsigaling. Pag malakas na ang kanyang alaga, it6'y pinababaunan niya ng salapi at itinuturo rin niya kung saan de.pat tumungo upang mfiligtas sa Batid ng aking ina ang lihim ng panganib. Mabuti-buti ang kapamamalaging· makinis at malu- buhay::m noon ni Tand~ng Sora sog sa tingia ng aking balat. Gu- .at ang kanyang natitipong salapi ay ginugol niya sa kagalingan ng magamit sjya ng Mennen Borated Tal- kanyang bayan. <:um sa araw-araw. "Ibig mo bang umin6m, kapaSinabi myang ang pi- tid ?" ang karaniwan niyang sano at madulas na pul- lubong sa pawisan at. dugu-dugubos na ito ay naka- ang kawal na nagtutungo sa kanpagpapaginha\Va at yang tinatahanan. pinana~~iling ligtas "::=" Narinig ng mga Kastlla ang giako sa buagang-araw ~.:_- nagawang pagtulong ni Tandang at sa kati.ng buhat sa "'ii:-::.'tli' Sora sa mga manghihimagsik. lampin. .. . pinanga- • • • • Isang umaga ang mga Kastila ay dumating sa kanyang tindahan at ngalagaan ang aking siya'y dinakip. Ang dahilan ay balat laban sa mga • 0 walang iba kundi ang kany8.ng gasgas at i'llpeksyon:• paglingap sa mga kaanib sa Kaso ,· , ... Me.NNeN BABY POWDER tipunan. Dinala siYa sa Maynila at iniharap sa mga maykapangyarihan. Ipiniit muna siya saka hinatulang itapon sa pulo ng .Marianas na halos nasa kalagitnaan ng Daii:at Pasipilro. Nang dumating dito sa. Pillplnas ang mga Amerikano, si Tandang Sora ay napabalik sa kanyang bayan, nguni't kulang-kulang na sandaang taon na siya. SiYa ay namatay nang maralita. ·· Si Tand8.ng Sora ay di natin dapat kalimutan. Labat ay ibinigay niya sa kanyang mga kababayan. Ibinigay niya ang kanyang sale.pi, ang kanyang panah6n at pinuhunan din niYa ang kanyiin.g buhay sa paglilingk6d sa kanyang bay an. Mga Panghalip na Ginigamit na. Simuno Ang panghalfp ay gln8.gamit na panghaJUi sa pangngalan. Tayo ay gum8.gamit ng panghalip upang maiwasan ang pa.g-uulltulit ng isang pa.ngala.n. 3. lyon ay hindi ko nalalaman. 1. Ang ganitO ay kunin D)D. 2. Ang ganyan ay para sa iy6. 3. Ang ganoon ay huwag mong tutularan. Ang mga panghalfp na sumasaklaw sa kaisahan, dami o kalahatan ay tinatawa.g na pasaklaw. 1. Lahat ay tumayo. 2. Bilani ay umabwoy sa bu. lag. 3. Ang madla a.y humanga sa kanya. 4. Si :kuwin ay nagtftlnda ng ril.ga isda. 5. Sinuman ay patull.lYin mo. 6. Ang Uma. ay di dumating. 7. Ang isi ay pllAy. Mayro6n tayong llming uri ng mga. panghalip: panao, pamatlig, Ang la.hat ng pamila.ng· ay napa.nan6ng, pa.na.ldaw at pamang-. 8.arlng gamiting panaklaw. git. Ang sfnuman, a.numan, alinAng mga. panghalip na glnl\ga.- man~ an6 at kuwan ay mga pamit sa ha.lip ng mga. pangalan ng naklaw rin. mga tao ay tinatawag na panao. Ang mga. pang-abgk6p ay siAng mga. pa.nghalfp na glnaga- yang gin8.gamit na mga panghalip mit na simuno ay nasa kauk:ulang na pamanggtt. Ang mga pamangpalagyo <nominative case>. · !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!~ 1. Ako a.y na.g-8.aral na mabuti. 2. lkiw ay sumama sa amin. 3. Aalfs ka ba? 4. Sila ay makikipa.glaro sa a tin. 5: Kata a.y magsabay na sa. 1 pag-alfs. 6. Siya a.y aking kaibigan. 7. Tayo ay inaanyayahan nil!\. 8. Kami ay maiiwan na. 9. Kayo ay hinihintay nila. 10. Kita a.y aking tutulungang mag-aral. Ang mga. panghalip na paari, pang-una, ay naaari ring gamiting slmuno kung pangllngunahan ng · pantukoy na pamb8.lana. 1. Ang akin ay akin. 2. Ibigay _mo ang kanili. 3. Ang Inyo a.y kunin mo na. 4. Ang amin ay iba kayga atin. 5. Ang Iyo a.y ibibigay ko · na. 6. Ang kany& a.y huw8.g . mong pakialaman. Ang mga panghalip na pamatIig ay gin8.gamit sa pagtuturo ng isang tao, be.gay, lunan o pangyayari. May a.pat na uri ng mga pamatlig: paturol, paari, patulad at pahimatOn. Ang mga pamatlig na paturol at patulad ay maaaring gamitlng simuno. 1. ItO ay binlli ko para sa jyo. 2. Iyin ay ginawa. niyi. CASTDRIA na may TIKl!;ITIKI METRO 1 at 3 oz, mga Botelya MAGPADALA ng 60¢ na BIRO POSTAL o SELYO akol 1a PAGMAMAGANDANG-LOOB NA PASUBOK NA BOTELYA sa METRO DRUG CORP. 880-882 Avenlda Rizal Formula: Each 3 fl. oz. contains: Alooh<>I, 3% by volume ; Senna, 21.82 gm.; Wornseed 1.11 gm.; Pwnpklln Seed, 2.22 gm.; Sod. Salicylate, 0.11 gm.; Rochelle SaH, 8.53 gm.; Sod. Bicarb., .44 gm. ; F1avored Syrup, q.1. ILANG·ILANG git ay ginagamit na simuno ng panghalip na ginagamit na sisugnay na pang-uri (adjective muno. clause>. B. Salungguhitan ang bawa't 1. Ang akla t na hiniram mo sa akin ay kailangan ko na. 2. Ang batang isinamo ko ay aking anak. 3. Ang panah6ng nakaraan na ay di na muling babalik. Ang mga panghalip na panan6ng ay karaniwang· ginagamit na kaganapang pansimuno <subjective complement). 1. Sino ang taong binati mo? Ang taong binati mo ay sino? 2. Ano ang nais mo? Ang nais mo ano? 3. Alin ang bibilhin mo? Ang bibilhin mo ay alin? Mga Pagsasanay A. Basahin uli ang kuwento . .Salungguhitang lahat ang mga panghalip sa pangungusap. Sabihin kung alin-alin ang mga ginagamit na simuno. 1. It6 ang ibibigay ko sa iy6. 2. Ang lahat ay tutulong sa a tin. 3. Tayo'y gumawa ng paraan. 4. Hindi kita sinasadya. 5. Kakain ka na ba? 6. Anuman ay pasalamatan mo. 7. Ang amin ay hindi pa niya ibinibigay. 8. Bila raw ay mag-aaral sa pamantasan. 9. Matutulog na kami. 10. Ang pit6 ay di ko pa nakikita. 11. Si an6 ay kararaan pa lamang. 12. Iyan ay siya kong . tinawag.-# PAGSISISING. • • Nabalitaan pa umanong si Mari(Karugtong ng nasa pah. 21) na ay hindi naman nagsisisi pagka't sa piling ng don ay nasusubahay ni Alfredo. Mainam ang nod niya ang bawa't mahiling: kanyang pagkakaawit kaya't ki- ang karangyaan, ang mga damit !lasundo siya agad ng tagapama- na n;iagagara at mga mamahaling hala. · hiyas ay nilalaro sa palad ng di"Masama ang loob ni Alfredo. lag ng nayon. Walang anu-ano Sa halip na magalak ay hindi't ay nabalita namang ito ay isa siya'y nakaramdam ng tinik sa nang artista sa puting tabing. puso. Alam niyang ang dilag ng Mapanagumpay at kinagigiliwan kanyang maybahay ay sumasa- ng marami. Lalong nawalan ng panganib ngayong ito'y nasa dib- pag-asa si Alfredong manumbalik dib na ng Maynila. Di nga ba pa sa kanyang piling ang minanaman mangyayaring ito'y ma- mahal na asawa. Hindi naman wili sa maligayang lun.sod at ma- niya hinangad pang ito ay pakilimot na ang malungkot nilang pagkitaan. Sinarili niya ang hinayon? Ang gayon niyang pag- rap ng loob at ang panibughong hahaka ay nauwi sa katotohanan madalas mamahay sa kanyang nang si Marina'y tumagal na rito puso ay ginagamot niya at iniwaat ayaw nang· umuwi. waksi sa pamamagitan ng pag-"Maikli ang buhay at narara- inom ng alak. Naging katulong rapat samantalahin--anito sa ito ng malabis na pag-iisip upang asawa nang minsang amukiing ang kanyang matipunong pangamagbalik sa dating pugad. ngatawan ay humina at madaling "Si Alfredo ay umuwing mag- sumuko sa kamatayan. isa at si Marina'y naiwang naka- "Samantala'y Ialong nagniningtira sa isang magandang silid sa ' ning ang pangalan ni Marina sa isa sa mga mamahaling otel sa pagka-a.rtista at nang araw nga Maynila. ng ika-apat ng Nobyembre ay "Ka.sabihang 'mapanganib ang ipinagdiwang niya ang kanyang isang sisiw na malapit sa lawin.' tagumpay sa gitna ng mga kaibiSi Marina nga ay nabalitaan na gan at .taga.hanga. Umani siya ng lamang ni Alfredong nasa ka- matutunog na palakpak, halos ay pangyarihan na ni don Mariano nalasing siya sa kamanyang ng na kaibigan ni ginoong Barcelona. papuri, nguni't sa kaibuturan ng kanyang dibdib ay isang bagay ang sumundot na nagpakirot sa kanyang puso. Isang.masaklap na alaala ang gumuhit sa kanyang gunita at napahinto siya sa pagtungga ng tsampan. Napuna siya ng mga kaibigang nagbubunyi. Biglang nanlamlam ang kanyang mukha. -"Pagpaumanhinan ninyo ako -anya sa mga nagkakatipong kaibigan,-sumumpong lamang ang aking dating sakit sa puso. "Ilan pang ika-apat ng Nobyembre ang nagdaan. Naghabulan ang mga taon hanggang sa si Marina ay abutin ng takip-silim sa buhay. "Si don Mariano ay namatay na bigla sa alta prisyon pagkatapos na siya'y alimurahing mabuti pagka't ang don ay naging maPERFECTION ·MATIPID· * NAKAPAuTATAKANG KATIPIRAN -J< MAKABAGO -le MALINIS, WALANCi USOK ~ * Ai MARAMI PANG KATA~ l~fU(J- ~: NOIAN . 2-BURNER - DE LUXE - SPARE PARTS 3-BURNER - CABIN£T TYPE - WICKS i~1it,!"'~'~""¥7!X~~ DAISY AIR RIFLE: 915~ :pz3 7s P25~ tfed' 4~ ~ttl()O~ * MANVIKA, * BISIKLETA *BOLA *LOBO* BARILBARILAN *JEEP * AEROPLANO *.STROLLER *PIANO AT 1001 MC.A LA RUAN PA. RIZAL SURETY & INSURANCE CO • . FIANZA: ADUANA, KRIMINAL, SIBIL, KONTRAT A, ESKOPETA, REBOLBER AT IBA PA. NOBYEMBRE 2, 1947 SEGURO: BAHAY, KASANGKAPAN AT PANINDA. GIBBS BUILDING 671 DASMARINAS ROMAN R. SANTOS Pangulo TELEPONO: 2-68-41 . ' MAYNILA .· 11 ISANG LIHIM ••• (Karogtong ng nasa pan. 15) gagalitin nang malugi. sa kalakal. Isa mang kusing ay hindi iniwanan ang babaing hindi naman natatali sa kanya. asawa, upang utasin. Subali't ang hat ng it.o?-ang dugt.ong na tanong. ipamamatay na kamay ni Ipeng Sa halip na tumugo'y dinukot ni ay ma.liksing napigil ng isang ma- Itsay sa loob ng kanyang naka.suot -Hindi Fred, hindi .ako nagsasa- lakas na gulamot. na damit ang isang , nangingitimwa sa iyo-ang inabutan,g narinig ni -Ta.ay ... -ang narinig ni Ipeng ngitim na papel, ait matapos na hu"Si Marina ay inabot naman ng Ipeng na saad ni It.say sa kausap. na tawag sa kanya ng may-ari ng mugot at magpapulas ng isang mapanlalamig sa puting-tabing. Ang Kundi sa paghahanap ko sa sulat kamay na pumigil sa kanyang pa,gi- Ialim na buntong.hininga'y marakanyang dating mga taga-hanga noon ay umabot sana sa iyo ang giging kriminal. Jiang iniabot ang papel na yaon sa ay naging matamlay na sa kani- iyong ipingbilin -ang dugt.ong pa Si Ipeng ay napalingon sa tuma. asawang naghihintay sa kanya ng lang pagpalakpak. Hindi na nila ni Itsay na parang humihingi ng wag. Sandaling na~ilihan. ' kasaglitan. gaanong naiibigan ang mga kilos paumanhin. -Tatay ... -ulit ng •tumawag sa Isinuksok muna. ni Ipeng sa kanng aati'y kinagigiliwang artista. -Aba ... -ang walang anuano'y kanya at umawat. yang baywang ane kimis na 11andata Unti-unti nang pumutla. ang hi- nabigkas ng kausap ni Itsay, pag. Sandal! silang nagkatitigan. bago inabot kay Itsay, at binasa ang naharap ni Marina hanggang sa katapos ng sandaling di-pag-iimikan. -Huwag, Tatay! Magpakahina- papel na yaong ganito ang nakalasiya ay tuluyan nang.mamatayan -Hindi pa nga pala ako... hon kayo!-ang muling ulit ng kati- man: ng pag-asa. -Mga laksil!-ang di-napigil na iigan ni Ipeng. . sigaw ni Ipeng buhat sa silong, na Si Ipeng ay nagugulumihanan sa ''lpeng: "Isang panauhin llng dumatmg sa kagitlahana'y di naipa.uloy ang mga paullt-ulit na "Ta.ay" na bi- ''Nasa kabilang buhay na sa kanyang maliit na tinutuluya.n. sasabihin ng panauhing nagsasalita. nibigkas na pasamo ng kanyang ka- ako marahil ngayong tinuSi Tato, na kakilala niyang taga- Kasabay ng gayong sigaw ay ma- usap. Binitiwang dahan-dahan ang tunghayan mo Ito. Marahll nayon,. ay napasulpot sa lunsod at bilis na lumabas si Ipeng sa kan- nangangaykay na asawa. Banayad ay maghuhupa na ang lyong nang abutin ng g&bi ay siya ang yang panunubok. Palundag na tu- na ibinaba ang kamay niyang may kagalitan at maaari mo na naisipang pakituluyan. Ang pang- muloy ng itaas. Hawak sa kamay hawak na P81~alim, at tuwirang hi- akong patawarin kung lnagigilalas at pananabik na nasinag na kanan ang kanyang balisong 1111 narap ang tumawag sa kanya rig a.kala mong ako'y nagkisala ni Tato sa kanyang maganda pa poot na humarap sa clalawane; kapu- Tatay na dili iba't si Fred, ang pi- sa iyo. Ang ating anik na si ring mukha ay nag-ucfyok upang wa putlang napatigagal. nanibughuan ipyang panauhin ni Fred, na· naging bunga ng ibalita ang kinasapitan ni Alfre- Mga .anyo at mata ang noo'y nag_ Itsay na noo'y taas-noong humarap a.ting kapus-palad na pagdo. sipag-usap lamang. Kahila-hilakbpt! na n~kipagti igan sa kanya, buo na Ubigan, ay malaki na ngayon · Si Fred at si Itsay, sa harap ng ang loob, at handang mananggol sa at siya'y aking inihabilin sa "Isang damdaming hindi mailagayong kapanganiba'y nagsipag.ang. mangyayari. aking ale at kay Itsay na. rawan ang nadama ni Marina sa k i • dibdib kang man,gusap, nguni't kapuwa sa balintataw ng mga m111ta ni I y on g maka a sang- • kaibuturan ng .kanyang dibdib. M hal" naunahan ng sindak na parane; su- Ipeng ay dahan-dahang iginuguhit upang kalingain. a m mo -"Saan .filya nakalibing, Tato, masakal sa kanilane; lalamunan. Pa- ng mukha ni Fred ang isang Iara- siya. Laman siya ng iyong para mo nang awa ay sabihin mo rang,,nasikangan ang kanilang bi- wan na,pang mabuo na'y na,gpanga- laman. Mahalin mo rln si sa akin. . big ng mga nag.aalab na mata at yuyapa sa nag-alimpuyong damda. Itsay. Siya ay mabait at ta-"Dito sa Mayn1la siya nama- nagsasaga-Sagang mukha ng kani- min ni Ipeng. . Siya'y napayuko't pat kong kaibigan. Sa hull tay-ani Tato.-Nang malubha. na lang kaharap. sa muling pagtataas ne; mukha'y ay isinasamo ko sa iyong pagay nai:iahatid dito. Pa~ka't ibig -Hala, babae-ang mahina ngu. tinagayan ng tig-isang sulyap na ukulan mo lamang ng isang daw ruyang. sa lupang kmaroroo- ni't nakasisindak. na basa,g ni Ipeng malamlam si Fred at si Itsay na ka- dalangin a.ng aking kiluluwa. nan mo malagak a.ng kanyang sa sandaling klll.ahimikang namag. puwa saglit na nagkatinginan la- "Paalam, bangkay. Namatay siyang mahi- itan sa kanilang tatlo,-mangu~ap mang. "LUISA" rap na mahirap at isang maliit ka, ·bago ko utasing mauna ang -Itsay ... -ang be.sag na otawag ni na kurus lamang ang nailagay iyong buhay!-ang may panunurot Ipeng sa asawa pa,gkatapi>s ng ma- -Diyos ko ... !-patui'.op_noong nakong tanda." na atas 111 Ipeng. suliraning sandali .ng di nila pag. bigkas ni Ipeng .sa malaking panInihima ton sa kanya ni Tato Si I.say, sa malaking takot, ay Hmikan, -a.no anir kahulugan ng la- lulupaypay ma'.apos mabasa ang ang pinaglibingan. Niyari sa isip nakapag·.angkang tumalon sa kalapit ng ·babae na paghanapin ang Ii- na bintana, nguni't maliksi siyang bing ng asawa pagsapit ng araw nasuI)ggaban sa kanang blsig ng ng mga banal; naghihim~' ig na kaliwang kamay ni At si Marina nga, na nahubdan Ipeng, at matapos siyang pakabig na ng karangyaan, ay nakadama ng maihairap ay inundayan sa dibdib pagsisising alipin sa harap ng 11- ng isang marling saksak ng balisong bingan ni Ding. na mahigpit na kimis ng kanang · ·W AKAS kamay ng kanyang nagngangalit na I Gusto ko ang langis ng atay ng bakalaw '•••n 1 g 1 u 1 n 1 i'.tii 1 n 1 u 1 m 1 m.k 1 o 1 i 1 to.sa.E 1 m 1 u 1 Is•io 1 n 1 d 1 e•S•cott .Ams EMULSION DE SCOTT ay mabutins toniko ukol sa msa IU111&laking batans babae. Isa itons maaaaahang talons sa pagkakaro•n llB tasal samantalang nagaaral 'at sa pagtawld •!' panahons mala sa P•ll'kabata hannanll' aa P•ll'dadalaga. Malaldng tulong din naman ang kaayaayang lasa ng Seott's at ang ·pagiginll' apat na alit na lalonc madaling tanawin kay sa pangkaraniwanc lantris nc atay ng bakalaw. Bilhin ang tunay na 32 I LALA.BAS SA LUNES, IKA-3 NG NOBYEMBRE, SA. A.LIW AN ANG PINA.KABA.GONG NOBELA. NI HILARIA LA.BOG (Sumulat ng mga nobelang ''Bagong Sinderela", "IDilang Kalapati", "Kasal Na Walang Pag-ibig" at iba pa.) A n.g NAGLAHONG LIWANAG lto'y kasaysayan ng isling maplingaraping batang babae na Iumaki sa adl.punan ng mgli ulila sa Welfa.reville. Sa tlipgkilik ng isang mapag-ampong kamay ay nagd'alaga siyli at napatanyag sa mataas na lipunan. N asumpunglin niyling isling malaking daigdig ang humahanga sa kanyling palinan. N guni't ang anino ng kanyling abang nakaraan ay p~i:,ang multong kanyling kinatatakutan. Tinakasan niya ...... Unayuan niyli! Nguni't iyon· ay bahagi pala ng kanyling buhay na hindi niyli maitatakwil. Sa wakas ng Iahat, ang munting daigdig na iyon na itinakwil niyli ay nakilala niyang isa palang pagkaganda-gandang daigdig na maliari niyling mapagplihingalayang muli kung ang palalong lipunan ng mgli tao'y magkait na sa kanya ng pagtingin. Basaihin niayo ang magandang nobelang ito at walling sa.lang kayo'y masisiya·han. ANG ALIWAN AY Nll.ILIMBAG TUWING LUNES NG PALIMBAGAMG TAGUMPAY 1055 Soler, Maynila ILANG-ILANG