Pag-aalaga sa mga sangol

Title

Language

Filipino

Year

1909

Rights

In Copyright - Educational Use Permitted

Fulltext

BANGON. . . Pag-aalaga sa mga Sangol -------- - ----------(Kariigtoiui) Pagsisikapan din namangtakbubán ng bangin, malinis at tuyo ang inga silong ng mga bahav, sapagka’t palibhasa’y tumatangap ng singa w ng sílong ang dákong itaas na tinatabanan ng tao, (dahil sa anyó ng mga pa gk aka gawa ng mga bahay sa Filipinas), kungang mga sílong na yao’v hindi taglay'ang mga kalagayang sinabi na, ay para rin ngang tumitirá roon, at ang makukubang sale it sa ganitong mga tiraban ay lubbang ka bam bal bam bal. Hindi dapat ilagay ang bata sa pagtulog sa lugar na tinatakbuhán ó dinaraanan ng bangin; kinakailangang bumanap ng isang lugar sa kinatatabanang bahay na wala sa tapat ng binlana ó ng pinto, nguni’t maaliwalas at másoklabás ang bangin, datapwa't Hindi niabilís, at huag pababayaang hindi may kasukatáng takíp ang bata samantalang natutulog. Kinakailangan ng bata, sa mga unang panahon ng kanyang pagkatao, ang lalong malaking katabimikan, ang pagtúlog niya’y lalong matagál, at dapat pagpitaganan ang pagpapahingalay na itó, na ano pa’t mapatlangan lamang sa pangangailangang pag-gísing at ng makakain, at sa pagdaramdam ng pagdúmí ó ng pag-iht; kung makakain na at malinis na uli ang tiyán ay nanunumbalik na muli sa pagtulog, na ang itinatagal nito’y unti-unting nababawasan saman talang gumugulang, bangang sa mauwí muía sa labingwaló hangang sa dalampung oras sa unang buwan, hangang sa labindalawang oras na lamang pagka may gulang ng dalawáng taón. Sa mga unang buwa’y dapat papanatilibing pahiga ang bata, nágigisíng ó natutulog man. Ang wala sa panahóng pagtatayó at pagpapatindig sa bata sa isang matigás na tuntungan, na gaya ng madalás mangyari, upang inasunduang lumakad agad, ay pinangagalingan ng pagkalinsad ng ting-ting ng likód, ng pagkasakáng at ng pagluyloy ng balát ng tiván, dahil sa bigat ng mga laman nito, na pinagbubuhatan ng di pagkatunaw sa pagkain. Samantalang lumalakí ang bata’y kusang tumitindig, at Hindi kinakailangang baguhin ang talagáng gawa ng Naturaleza, na ibigin ba gang pagdaka’y mangyari sa bindi kapanahunan ang paglákad, sa pamamag-itan ng di ukol napagpilit. Sal-ali’t inaalagaan ang bata sa lugar na bindi tinatakbuhán ng bangin, kinakailangan ang bata’y ilabás doon sa. loob ng talló ó ap.it na oras sa bawa’t magbapon, datapwa’t pakatandaang bindi dapat gawín ang paglalabás na itó pagka nakalubog na ang araw, ó kung tanghaling tapat kung tag-init, at doon dadalbin sa mía lugar na tuyo át nahahanginan. Minamasama rin naman namin ang kaugalíang uguyín ng inaladas ang (luyan kailan man at uiniiyak ang bata. Dapat na pagsivasatin ang kadahilanan ní pagiyak, sapagka’t Hindi uiniiyak ang bata ng walang kadahilanan; kung minsa’y dahil sa. nagugutom, ó nakapagbibigay ligamgam ang ano mang bigkís na. sa. kaniya’y inilagay, ó ang alfiler na masama ang pagkatúsok, ó kaya’y dahil sa siya’y may duiní ó basa ng ilii, ó kung dili kaya’y dahil sa kinakabagan sa masamang pagkatunaw ng sinuso, baga y na lubhang madalás na mangyari, na siyang sa kanila’y nakapagpapaiyak at nakapagpapasigaw, at ang ginagawa. naman ng mga iná at mga sisiwa, upang sila’y turnaban ay inuugoy ng malakás sa (luyan. Minamasama nga naming biblia ang ganitong mga kagagawan, sapagka’t sumasapinganib sa mga pagkakaramdam ng tinatawagna “nervios,’’ at aming inibahatol na usisain ang kadahilanan ng gayong pagiyak; sakali’t marumí ay linisin, at kung kinaka bagan ay pagsikapang alisin ang kabag na itó, sa pamamag-itan ng isang maliit na. lavativa, ó paid rang inaraban ang tián ng langis ng manzanilla, ó painumin kaya ng isang cucharang maliit ng nilágang anís. Ang paghilot sa balát ng tiyán, gaya ng karaniwang ginagawa, ay ipinagbabawal naming mahigpit; sakali’t gaga win ay kinakailangang maalaman ang ba kit at kung anong kadahilanan; hindi sukat ang ihatol ng isang taong sinoman; kinakailangang mapagtanto ang tinutukoy at inaakalang kamtan sa isang kagagawang mangyaring magbunga ng mga kagiiagilalás sa mía ta nging baga y, at magkaroon naman sa mga i bá ng mga kapahamakang malaki; sa wang sali ta’y kinak dlangang matukoy na tunav na ikagagaling upang gamitin. Huwag gagamitin kailan man, sapagka’t ma laking katampalasanan at nakasasama ang kaugalíang pagpaso sa pamamag-itan ng baong tinulisan at pinapagbaga ang (lulo, na dito’y lubháng madalás gawín, upang payapain ang mía pagsuba at pangingitim ng balát. Iluwag din namang gaga win ang kaugalíang pagpapakagát sa linta sa bata, pagka ito’y nagkakasakít ng mabigat na. lagnat at sinusubaan, kung walan rin lamang tukoy na utos ang médico. Ang madalíng pagsipot ng ngipin sa bata ay tandáng mabuti ang kaniyáng lagay ng katawan; at ang malaong pagsibol naman ng ngipin ay tanda na ang bata’y may sakít sa katawán, ó kung dili ma’y hindi magaling ang pagkatunaw sa tiyán ng sinususo. Ang alin mang pagkalaon ng pagsibol ng mía unang ngipin, at gayón din ang pag kalaon ní mía magsisisunod, ay dapat malva ba lisa sa mía magulang ng bala, at makaakay sa kanila sa pagíatanong sa médico. (ítn(iiloii).

Media