Bangon
Media
Part of Bangon
- Title
- Bangon
- Description
- Pahayagang tagapamatnugot ng “kalipunan ñg mga kapisanan sa Rizal.” Ilinalathala tuwing kalahatia’t katapusan ñg buwan
- Issue Date
- Taon I (Bilang 6) Abril 30, 1909
- Year
- 1909
- Language
- Tagalog
- Spanish
- Rights
-
- extracted text
- BILANG 6 I TAON. Ug.fl&R Y.. NOJSdTQ-yk KTIL.ATuA.lSZr AN. Pasig, Ri^l, ika 30 ng Abril ng 1909. Imprenta. Librerin y Papelería «le L Crib*. Crespo 101 “Alza tu Juventud íffipina ! RIZAL Páhayagang tagapamatnugot KALIPUNAN RC MCA KAPISANAN SA RIZAL Ilinalathalá tuwing kalahatia t katapusan ñg bawa‘t buwan. 1. Magbitiw tuyo ng salapi,—2. Ang pinagmulán ng sandaigdig o/ Laki ng-Jlog.— sa niga Sangol4. Mga talo sa Rizal ni The Ibu'Me*t.—o. Diwá ng Bayani tula -ni Tal¡bug^o.— 6. Mapaghinalani Taga-Ula p.—7. Boys Filipinos ni Fauno.—8. Pilantikin daw n¡ Kcko.—9, El ideal Filipino ni El Prniitaño del Pasig.—?!(). . Ang Katubusan ng babáe ni Sinay-Rituin.—11. Por el honor del nacionalismo ni Juan Baltazar.—12. Ang unang pagpatay, ni (Ww.—13. Monu mento sa dakilang Bayani. —14. Kilos ng mga Kapisanan sa Rizal.—-ló. Tayotayo lamang n¡ Juana [Jalifa y.— IR. Mga liatol na maba halaga. Halaga ñg pagpapadalá: ISANG PESETA ISANG BUAN. Kung ipagpauna ang bayad sa tatlong buan, ISANG SALAPI. Halaga nang pagbibili: LABING ANIM NA KUWARTA BAWA'T ISA. Ang inga palathala'v sa balagáng pagkakasunduan. Pongasiwaan, daang Castillejos bilang 19. Kyapo, Máynilá. Isinasamo sa lahat ng sa ami'y tuniatangkilik, na mangyaring ipagbigay alain agad sa Pángasiwaan ng pahayagang ito ang di nila pagtangap ng inga bilang na aming ipinadadalá: gayón din ipagbigay sabi agad ang pag-lipat, ng tahanan. Ang inga liham na nanukol sa t'agapamahala ng pahayagang itoy mangyaring ipahatid sa hayan ng San Pedro Makati. Rizal. ¡¡Kahangáhangá, Wahigódlugod!! Isang balitang napakama halaga sa Kapuluán. Mala pit nang ma ang PUHUNANG' G-AKTAP NA MANGAGAWANG GANAP TsT A ¡PILIPINO Jolo 308, 310 at 312. Binundók, Maynila. VINO FERRO NUTRITIVO DE LOS Ldos. C. FERNANDEZ y L. ANTONIO Mabuti sa kakulangan nang dugo, bagong panganak, at nagbibigay gana sa pagkain FARMACIA MODERNA, Malahon, Rizal. Depósito—Manila, Farmacia Barcelona. Sastrería Fraternal DE Patricio Branda y J4no£. Se confecciona toda clase de trajes para caballeros á la última novedad. PRECIOS SUMAMENTE BARATOS Jaboneras No. j / /, San Xicola* BAINGON... PÁHAYAGANG TAGAPAIYIATNUGOT ÑG “HALIPUNAN ÑG MGA KAPISANAN SA RIZAL" ILINALATHALA TUWING KALAHATIA‘T KATAPUSÁN ÑG BUWAN. Tagapamahala. G. Celestino Chaves. Ihinong-maminulat. G. Ismael A. Amado * Tagapangasiwa. G. Jerónimo de los Anget.es, I TAON- BILANG 6Rizal, ika 30 ng Abril ng 1909. Pasig Sa bilang na sinusunda ’y naipabayag na namin ang pangangailangang kumilos ang inga puno sa pagpapalusog ng inga pagkabuhay at kayamanang angkin ng bayan-bayan, na anopa’t ang gawaing ito’y kilanling mabigpit na katungkulang nararapat nilang ganapin bukod sa itinatadbana ng inga Utos. Hindi lamang ang karaniwang pagwa walang ba ha la ng inga puno ang nagiging sanhi ng pagkakatiwangwáng ng kabuhayan natin; mayroon pang ibang malalaking dabilan, gaya bagá ngkaraniutan natin sa pagbibitiw ng pubunan, ang pagilas sa pagsasapisapi’t ang pagkukulang tiwalá naman sa kinakasamá. [sang táong may dalawa ó tatlong libong pisong inimpok, kung siya’y may isang munting t indaban ng sarisari ay paya pa ng payapá na’t walang ginugunitang pa rati kundi ang araw ng pagbabayad ng sa kanya’y inga nagkakautang. Ang salaping natatago’y minamagaling pang manatili sa pagkábaon sa lupa, sakaling di man pinatutubuan ng kamalakmalák sa inga dukliang nangagigipit, kay sa ilagay sa isang bagong pagkabuhay ó ipakisamá kayá sa iba upang mapuliunan sa lalong malaking munakalá. Ha los kinakaharáp na ang isang pagkabuhay na dapat pakinabangang mabuti ay di pa magkaloob na banguin sa kabán ang salapi’t yao’y pamuhunanan, paggugulan ng nauukol na sipag at tiyagá. Kaya’t ang nangyayari’y ang mga dayuban, lalong lalonaangmga insik, ang siyang nangakakapaghawak ng mga pagkakakitaang iyang pinalalampás ng bangál nating pagpapaumanlnn. Ito ang sanhi kung kayá sa lalawigang Rizal ay di kakaunti ang mga insik na may mabubuting kabuhayan, samantalang niadlá nanian ang mga tagaritong walang mangakain, nangagsisirair.g sa birap. hangan sa ang da y nangapipilitan tuloy na, gumawá ng ma-ama upang may mangáipagtawid gulom. Nangyayari rin naman na may isang mabuting panukalang kálakalin ó gagawin a< ito’y nangangailangan ng isang pubunang malakflakf; sa boo ng baya’y walang sino mang makakayang sumarili niyaon, dapwa’t madia ang may kaukaunting inimpok na salaping kung mag-uukopukop av sukat makapagbangon ng kasukatáng halagang doo’y mapupubunan; gayón man, ang nasabing panukala’y hindi mapa pa bunsód sa gawá dahil sa pagtitimpi ng mga maysalaping iyan. Kunwa’y mangagpupupulong pa upang itatag ang samahán, nguni’t pagdating ng pangingilak ng inga “acción” ay wala isa mang magbitiw ng kuwarta, at dinaraang lahat sa bungangá. Sa ganya’y ¿anóng ating ma rara ting? anóng kailangang makapagbalak man tayo ng maiinam na bagay, kung lagi na lamang na inauuwi sa gaya ng sinabi ni Rizal na proyecto* co proyecto/ Dahil sa katalamakán sa atin ng baling na kaasaláng ito’y ginagawang pananda na tuloy ng mga taga ibang lupa sa pagkilala sa mga taga Pilipinas. May isang magandang hálale na di nagtanióng tangkilik sa bayan, karakaraka’y nawiwikang: “iya’y panukalang pilipino.” May nababalitang itinatatag na sama ban ng pagkabuhay, pulong ng pulong, datapwa’t nakakaraan ang mga araw, buan at tabu ay hindi rin nápapatayó hangan sa nakakalimutan na, pagkuwa’y nasasabing: “yao’y sapagká’t samahang pilipino.'’ At ang lahat ng iya’y, bakit? Dabilan sa pagkukulang tiwala sa mga kinakasama, dahilan sa kaayawang mapangasiwaan ng ibang kamay ang kanilang salapi, dabilan sa pag-aalaalang baka sila’y madayá, baga in ah madalás na ang ganitong mga pangamba’y walang munti mang matwid. Tunay at nagkakaroon ng mangisangisáng táong walang puri, na di nangingiming sumirá ng kuwartang sa kanila’y ipinagkakatiwalá; nguni’t kaya naman naririyan ang mga lmkumang tumatangkilik sa mga naaapi, at uinuusig at nagpaparusa sa mga may masasamang biidlii. Tangi sa rito, sa mga samaha’y ang mga kasapi ang siyang bumihirang sa mga tagapa4 BANGON . . ngasiwá, at sila’y Hindi mga nápakawalang bait na pipili ng di mabuting mga katiwalá. Na gumawa ng linsad ang sino man sa mga ito? Huwag ang karamihang kasapi ang siyang tumiwalág, kundi ang palayasi’y ang walang kaluluwang sa kanila’y dumayá, nagnakaw ó may likong nais, at isakamay siya ng mga maykapangyariban. AVala ngang dapat i pan gamba ang sino mang may salapi sa pakikisapi ó pakikisamá sa ibang táo. Kaunting kagandahang loob lamang, pagmamahal sa. bayang kiyakitaan ng unang liwanag at pagsusumakit sa ikalulusog ng mga kayamanan ng sariling lupa, ang siyang kinakailangan sa ikatutubos natin sa karálitaang ito. Pawiin ang mga alinlangan, tayo’y mangagkáisá, at isaloob na lagi ang pagpapadakila sa lupaing itong tunay na atin at di sa kanginoman. DATING PANIWALANG FILIPINO ANG PINAGMULAN ÑG SANDAIGDIG 0) Noóng mga unang panahon, ay walang lupa ni araw, ni bu wan, ni mga bitúin at ang mundo’y nabubuo ng pulos na tubig at langit lamang. Áng barí sa tubig ay ang DiyOs Mag wayan, at sa langit ay ang Diyos Raptan. Si Magwayan ay may anák na lalaki na ang ngala’y si Lidagat at si Raptan ay may anák namáng babaeng ang tawag ay Liliangin. Si Magwayan at si Raptan ay nagkaisang ipakasál ang kanikanilang mga anák, bilang tanda na ang dagat ay nakipag-ibigan sa hangin. At ipinakasal nga. Ang dalawáng itó si Lidagat at si Liliangin ay nagka-anak ng tatlong babae at isáng lalaki. Aug mga babae’y pinanganlang Likalibutan, Liadlaw at Libulan at ang lalaki’y tinawag- na Lisuga. Si Likalibutan ay may mabuting pangangatawan, malakas at matapang; si Liadlaw ay katawáng pulós na gin to at lagi siyang maligaya; si Libulan ay pulos na tansó, may ka ki naan, nguni’t mabinhin; at ang magandang si Lisuga ay pulós na pilák ang katawan at matamis at marangal na ugali. Ang lahát nang magkakapatid na ito’y inibig at minabal na mabuting kanilang mga magulang. Malta raan ang iláng panahó’y namatay si Liliangin, at ang kapangyarihan sa bangin ay iniwa’t ipinamana sa anák na panganay: kay Likalibutan. Ang kanyáng mabál na asawang si Lidagat ay nagpatuloy sa dating pagkabuhay, ang mga anak ay nagsilaki, at sa wakas ay nawalay na tuloy sa piling ng ama. Nakaraan ang iláng panahón, at dabil sa ginagawáng pagsisikap ni Likalibutan, ay lumaki ang kapangyarihan niyá. Sa pagnanasa marabil na mapaibayong lain ang kapangyaribang ito, ay tumanong isang araw sa sumusunod na kapatid, kav Liadlaw, na kung mangyayari na sila’y* magsamang lumusob kay Raptán sa langit. Nang una’y tumangi si Liadlaw, sapagka’t naisip na di dapat gayunin angnunó nila; nguni’t si Likalibutan ay nagalit sa kanyá, dabil sa pagkatanggi niyáng itó, at sapagka’t ayaw siyáng makikitang nagagalit sa kanyá si Likalibutan, ay napahinuhod din. Pinaroonan pagkatapus si Libulan, na sumang-ayon sa paglusob. At sinimulan na nga nilang tatlo ang pagloob -sa Langit. Datapwa’t sa pinto pa lamang ay di na nakapangyari ang kanilang lakás, di nilá mabuksan ang matibay na pinit ng pinto. Ang ginawa ni Likalibutan, nang bind! silá makapagdumpi’y-pinabihip na nang boo ng Inkas ang bangin sa labat ng sulok, samantalang ang mga kapatid naman niyá’y siyáng nag-dudumpi sa pinto, datapwa’t di rin nilá masupil dabil sa pakikilaban ng Diyos Raptan, na noo’y nagagalit na. At nang makita ng tatlóng mahigpit nang totoó ang paglalaban at sila’y na sa panganib, ang ginawa’y nangagsitakas; nguni’t si Raptan sa kagalitani dabil sa pagkasira ng kanyang pinto ay hinagis ng tatlóng lintik sina Likalibutan, Liadlaw at Libulan. Ang una’y tumama sa katawang tan so ni Libulan kaya ito’y naging parang isáng bola; ang pangalawa’y sa katawáng ginto ni Liadlaw tumama at ito’y naging parang bola ring gaya ng una, at ang pangatlo’y kay Likalibutan tu mama at ang katawan naman nito’y nagkadurog-durog, at nahulog sa dagat- At ang boong laki ng katawan nito’y siyáng lumimbutod sa iba haw ng dagat, at siyá nating tinatawag ngayóng lupa. Si Lisuga. dabil sa pagkawala at dabil sa di maalaman kung saan naroon ang kanyáng mga kapatid ay lumakad na’t binanap sila. Napatungo sa dakong langit, data pwa’t pagkakita ni Raptan, data ng kagalita’y hinagis din ng lintik si Lisuga, at ang katawang pilak nito’y nadurog din ng sanglibong pi raso. Pagkatapos ay nanaog si Raptán muía sa langit at hinati ang dagat, at inanvayaban si Magwayan na sunlama sa kanyá. Napagbintangan pa itó ni Raptan na kaalam sa paglu sob sa langit ng tatlong magkakapatid. Sinabi ni Magwayang siya’y walang nalalaman tungkól sa isinusumbat niyá pagka’t siya’y kasalukuyang natutulog ng yao’y mangyari. Makailang araw’y napawi ang galit ni Raptan. At isáng araw itó at si Magwayan ay napaiyak at nangalulunkot, dabil sa pagkawalá ng mga apo nilá, at lalong laid na sa pagkawala ni Lisuga; at gayón man kalaki ang kanyáng kanpangyarihan ay di na mangyaring mapabalik ang da ting buhay ng mga magkakapatid. l)i naglaon at binigyan niyá ng maniningning na liwanag ang dalawáng naging parang bola, upáng may maitanglaw ha bang panabon. At iyán na nga ang pagkakaroón ng tina tawag natin ngayóng arfan at Inamn; ang araw ay ang gintong si Liadlaw at ang buwan ay ang tansong si* Libulan; at ang dalawáng itó ang tumatanglaw at nagbibigay ng liwanag sa P> ANGON. . . nagkasanglibong pirasong katawang pilak ni Lisuga. At ang suwail na si Likalibutan ay talagang inibig ng Diyos Raptang huwag maabutan ng liwanag, nguni’t itinaan namán talagá upáng siyáng gawing lahi-labi ng tao. Binigyan ni Raptan si Magwayan ng isáng binhi ng maitanim sa sumabog na katawan ni Likalibutan. Ang binhing itinanim ay lumaki’t lumago at sa isáng guwang ng isa sa mga sanga nitó ay siniputan ng dalawáng tao, isáng lalaki at isáng babae. Ang lalaki’^7 pinanganlang si Sikalak at ang babae ay tin a wag na si Sikabay. Sa da lawáng itó na naginula ang boóng angkan ng sangkatauhan. Ang unang naging anak ni Sikalak at ni Si kabay ay babae at pinanganlang Libo: sumunod ay isang lalaki at tina wag na Saman at Pandaguan ang pinakbunsong anák nila; ito’y babae at babae pa rin ang naging isáng anák nitó na ang ngala’y si Arión. Si Pandaguan ang siyang pinakamarunong at itó ang nakaisip na gumawa ng isáng panghuli ng isda. Ang kaunaunahan niyáng naliuli ay isáng malaking pating at namangha siya ng dalhin na sa. kati, sapagka’t nakita niyáng malaki nga at totoóng mabalasik, kaya inakala ni Pandaguang yaó’y isáng Dios, at siyá at ang kanyáng inga, kasaina, alinsunod sa utos noó’y nagsisamba’t nagsidalangin sa naturang isda; nilibid niláng laliát, inawitan at sinambang parang isáng Dios nga ang pating. Nabuksan ang langit at ang dagat, at ang Dios Raptan ay dumating at ipinag-utos kay Pandaguang* ihagis sa dagat ang pating na iyón kaya nawala ang si nasa m ha- nilá. Lahát ay na takot sa nangyari, liban na laang si Pahdaguan. Boóng tapang pang sumagót itó kay Raptan na ang Aiturang pating ay malaki at singlakí ng Diyós, at dahil dito’y may kapangyarihan sa bala niyáng ibigin at mak.igagawa rin ng magagawa ng Diyós. Nang marinig ni Raptan ang sagót na itó ay nagalit, hinampas ng lintík si Pandaguan, nguni’t Hindi sa nasang patay in, kundi sa kaibígang maipakilalang siyá’y namalí: hindí yaón ang Diyós. Datapwa’t pinagkaisahan din nilá ni Mag wayan, na hiking parusa sa ginawa’y pagliiwahiwalayin sa boóng daigdig ang magkakasamang yaón ni Pandaguan, dina la ang iba sa isáng baliagi ng lupa at ang ibá’y sa ibá namang lugal. Pagkaraan ng iláng panaho’y dumami na ang mga ipinanganganak at itó na ang pinagmulan ng Sangkatauhan. Si Pandaguan ay hindí pa namamatay at pagkatapos ng tatlóng pung araw na paniniraban dito sa lupa’y naubusan na ng lakás at ang boong katawa’y dahil sa pagkadarang sa init ng lintík na sa kanya’y ipinalo ay umitím at ang laliát ng naging angkan niya’y 111aitím ding nangagsilabas. Ang unang anák niyá, si Arión nga, ay na pa sa dakong hilaga at sapagka’t nang ito’y ipanganák ng kanyáng ináng si Pandaguan ay nang hindí pa nakakagalitan itó ng Diyós Raptan, ay_di na nagbago ang dating kulay at ang laliát ng naging lipi niyá ay lumabás na puti. Si Libo at si Saman ay na pasa dakong timog at sapagka’t dito’y nadarang silá sa init ng araw kaya kayumanging lahát ang lumabas na kíjniláng angkan. Isáng anák na ha ha o ni Saman at isáng anák na lalaki ni Sikalak ay napalagay sa kasilanganan, sa kasilanganang nang una’y salat na salat sa pagkain, at dahil dito’y ajjg na ging anák nila at mga kaapuapuhan ay pawang mga dilaw. lyan ang pinagmulan ng pagdami ng tao at pagkakaiba ng lalii. Ang araw at ang buwa’y bagong nagliliwanag sa langit at ang magagandang mga bituin ay nagniningning namán kung gabí, mga liwanag at ningning na tumatama sa i baba w ng katawang naging lupa ni Lisuga at sa mapanaghilíing si Sikalibutan na ginawang tao. Ang mga anák ni Sikalak ay dumami na nang dumami: nangag-anák na nang nangaganák kaya’t kailangang tayong lahát ay mabuhay at magsasamang parang magkakapatid, pagka’t sa iisá tayo nagmulá. Lakíng-Ilog. fl) Hinañgo ko ang kasaysayang itó sa isáng aklat Ang pagkaparaan nang pasimu a nang Sandaigdig dito ay may malaking kaibhan sa nasa “Dating Pilipinas” P. ñ<r S. Dalawang Hatol Sa mga katulong Una: Kun kayo ay may ibfg ipakilathala, ang inyong padalá, ay dapat sulatin nang maltnis. Ang maruruming padalá ay nagbubunga ng mga kapinsalaang sumusunod: a) Nakaáabálang lubliá sa sumusuri. b) Nakayayamot na basáhin. c) Nakalilito sa aming mga cajista. Ang dulo’t lupit ay di nakakita tuloy ng liwanag ang inyong pakilathalá ó kun lumabas may mabubuktot muña sa pagkainip ang giliw na may katha. lkalawa-. Run sakali’tdi nalalathala ang inyong padalá sa amin, ay iiuwag ba namang sasama agad ang inyong Loon. Ma.kaaása kayo na ang di paglabas, ay nasasalig sa alin man sa mga sumusunod na dahil: ó kinulang. ng pitak, ó kinulang ng utak, ó marumi ang sulat, ó di namin tinanggap. NOTARIO PUBLICO [Concepción] Malabon, Rizal, I. F. BANGON. . . Pag-aalaga sa mga Sangol -------- - ----------(Kariigtoiui) Pagsisikapan din namangtakbubán ng bangin, malinis at tuyo ang inga silong ng mga bahav, sapagka’t palibhasa’y tumatangap ng singa w ng sílong ang dákong itaas na tinatabanan ng tao, (dahil sa anyó ng mga pa gk aka gawa ng mga bahay sa Filipinas), kungang mga sílong na yao’v hindi taglay'ang mga kalagayang sinabi na, ay para rin ngang tumitirá roon, at ang makukubang sale it sa ganitong mga tiraban ay lubbang ka bam bal bam bal. Hindi dapat ilagay ang bata sa pagtulog sa lugar na tinatakbuhán ó dinaraanan ng bangin; kinakailangang bumanap ng isang lugar sa kinatatabanang bahay na wala sa tapat ng binlana ó ng pinto, nguni’t maaliwalas at másoklabás ang bangin, datapwa't Hindi niabilís, at huag pababayaang hindi may kasukatáng takíp ang bata samantalang natutulog. Kinakailangan ng bata, sa mga unang panahon ng kanyang pagkatao, ang lalong malaking katabimikan, ang pagtúlog niya’y lalong matagál, at dapat pagpitaganan ang pagpapahingalay na itó, na ano pa’t mapatlangan lamang sa pangangailangang pag-gísing at ng makakain, at sa pagdaramdam ng pagdúmí ó ng pag-iht; kung makakain na at malinis na uli ang tiyán ay nanunumbalik na muli sa pagtulog, na ang itinatagal nito’y unti-unting nababawasan saman talang gumugulang, bangang sa mauwí muía sa labingwaló hangang sa dalampung oras sa unang buwan, hangang sa labindalawang oras na lamang pagka may gulang ng dalawáng taón. Sa mga unang buwa’y dapat papanatilibing pahiga ang bata, nágigisíng ó natutulog man. Ang wala sa panahóng pagtatayó at pagpapatindig sa bata sa isang matigás na tuntungan, na gaya ng madalás mangyari, upang inasunduang lumakad agad, ay pinangagalingan ng pagkalinsad ng ting-ting ng likód, ng pagkasakáng at ng pagluyloy ng balát ng tiván, dahil sa bigat ng mga laman nito, na pinagbubuhatan ng di pagkatunaw sa pagkain. Samantalang lumalakí ang bata’y kusang tumitindig, at Hindi kinakailangang baguhin ang talagáng gawa ng Naturaleza, na ibigin ba gang pagdaka’y mangyari sa bindi kapanahunan ang paglákad, sa pamamag-itan ng di ukol napagpilit. Sal-ali’t inaalagaan ang bata sa lugar na bindi tinatakbuhán ng bangin, kinakailangan ang bata’y ilabás doon sa. loob ng talló ó ap.it na oras sa bawa’t magbapon, datapwa’t pakatandaang bindi dapat gawín ang paglalabás na itó pagka nakalubog na ang araw, ó kung tanghaling tapat kung tag-init, at doon dadalbin sa mía lugar na tuyo át nahahanginan. Minamasama rin naman namin ang kaugalíang uguyín ng inaladas ang (luyan kailan man at uiniiyak ang bata. Dapat na pagsivasatin ang kadahilanan ní pagiyak, sapagka’t Hindi uiniiyak ang bata ng walang kadahilanan; kung minsa’y dahil sa. nagugutom, ó nakapagbibigay ligamgam ang ano mang bigkís na. sa. kaniya’y inilagay, ó ang alfiler na masama ang pagkatúsok, ó kaya’y dahil sa siya’y may duiní ó basa ng ilii, ó kung dili kaya’y dahil sa kinakabagan sa masamang pagkatunaw ng sinuso, baga y na lubhang madalás na mangyari, na siyang sa kanila’y nakapagpapaiyak at nakapagpapasigaw, at ang ginagawa. naman ng mga iná at mga sisiwa, upang sila’y turnaban ay inuugoy ng malakás sa (luyan. Minamasama nga naming biblia ang ganitong mga kagagawan, sapagka’t sumasapinganib sa mga pagkakaramdam ng tinatawagna “nervios,’’ at aming inibahatol na usisain ang kadahilanan ng gayong pagiyak; sakali’t marumí ay linisin, at kung kinaka bagan ay pagsikapang alisin ang kabag na itó, sa pamamag-itan ng isang maliit na. lavativa, ó paid rang inaraban ang tián ng langis ng manzanilla, ó painumin kaya ng isang cucharang maliit ng nilágang anís. Ang paghilot sa balát ng tiyán, gaya ng karaniwang ginagawa, ay ipinagbabawal naming mahigpit; sakali’t gaga win ay kinakailangang maalaman ang ba kit at kung anong kadahilanan; hindi sukat ang ihatol ng isang taong sinoman; kinakailangang mapagtanto ang tinutukoy at inaakalang kamtan sa isang kagagawang mangyaring magbunga ng mga kagiiagilalás sa mía ta nging baga y, at magkaroon naman sa mga i bá ng mga kapahamakang malaki; sa wang sali ta’y kinak dlangang matukoy na tunav na ikagagaling upang gamitin. Huwag gagamitin kailan man, sapagka’t ma laking katampalasanan at nakasasama ang kaugalíang pagpaso sa pamamag-itan ng baong tinulisan at pinapagbaga ang (lulo, na dito’y lubháng madalás gawín, upang payapain ang mía pagsuba at pangingitim ng balát. Iluwag din namang gaga win ang kaugalíang pagpapakagát sa linta sa bata, pagka ito’y nagkakasakít ng mabigat na. lagnat at sinusubaan, kung walan rin lamang tukoy na utos ang médico. Ang madalíng pagsipot ng ngipin sa bata ay tandáng mabuti ang kaniyáng lagay ng katawan; at ang malaong pagsibol naman ng ngipin ay tanda na ang bata’y may sakít sa katawán, ó kung dili ma’y hindi magaling ang pagkatunaw sa tiyán ng sinususo. Ang alin mang pagkalaon ng pagsibol ng mía unang ngipin, at gayón din ang pag kalaon ní mía magsisisunod, ay dapat malva ba lisa sa mía magulang ng bala, at makaakay sa kanila sa pagíatanong sa médico. (ítn(iiloii). BANGOS. M<ja Tala sa Iliza l ^rlio g^untim». que hoy presentamos á nuestros Esta TalA, ele hermosura genuinamente oriental, queridos lectores, brilla en el pintoresco barrio de Wawá (Pasig). Émula de Véspero, resplandece constantemente con parpadeante luz, de día y noche. Ella tiene todos los encantos de la Venus de Médicis y de la griega Lais. Y tal es su singular beldad, que casi me atravería á asegurar que nuestra nítida Thtó, es el resúmen de las perfecciones- que encierran las sublimes obras de los insignes maestros del Arte Plástica: Scopas, Fidias, Praxiteles, Policletes y Lisipo. Aficionada al Arte de Santa Cecilia y refractaria á pasar el tiempo en los brazos de la Pereza, en sus ratos de ocio reproduce en el piano con marcado sentimiento las melodiosas sinfonías de Beethoven y Mozart, haciendo vibrar en gratas sensaciones las fibras más delicadas de los corazones de los oyentes. Confieso que en una noche de bohemia, sentí dentro de mí un paroxismo erótico, mientras ella ejecutaba una selección del inspirado Verdi, tan dulcemente, tan triste mente..., que mi alma se sintió transportada sobre las alas' del amor á las regiones del ensueño. Sus labios róseos y entreabiertos como las amapolas que abren sus pétalos al beso prístino del despuntar del día, tienen el atractivo de nuestras albas y aromáticas sampaguitas; sus ojos lánguidos impregnados de ternura, reflejan el risueño rostro del Sol al abandonar su lecho que se mece en los espacios infinitos; el cromático rosicler de sus meji llas descubre su peculiar jovialidad; su sonrisa voluptuosa y embriagadora, habla de mil flores y* poesía; en fin, retrátanse en el conjunto las gracias de Eufrosina, Taliay Aglae. Rindió culto á la diosa Minerva esparciendo con ardiente interés maternal fúlgidos destellos de ciencia, para iluminar las negruras en que estuvieran sumergidas muchas men tes filipinas. Mas ella comprendió que el Destino le llamaba á una misión más elevada: las sacerdotisas del magisterio deben adquirir un caudal de conocimientos para transmi tirlos por medio déla enseñanza á sus discípulos. Así que dejó hasta con gusto su plaza de Teacher, para ingresar en la “Philippine Normal School,” prosiguiendo sus estudios. En esto centro docente, donde cada año se promueven muchas maestras insulares, tenemos á nuestra Tala. Habla el castellano y el inglés como su propio lenguaje el de Lakandula. Su modestia es superior á toda ponderación. No pocas veces va por las calles con su típico salakot en la cabeza, luciendo el perfil divino de nuestras tímidas dalagas cuando cantan el kundiman, acompañadas por los rítmicos arpegios de un arpa cólica.. El bosquejo es imperfecto é incompleto. Y esta cuartilla desagradaría indudable mente á la Srta. Felisa Asunción por su extremada modestia. Pero si la pagana antigüedad deificó la belleza como los griegos quemaron inciensos en su honor, yo, humilde admirador de lo bello, te saludo ¡oh Fcling! porque tú eres la belleza misma. THE HUMBLEST. WW^WWWWWWTWWWWWWWW^ DE EDUCACION Grande, pomposa ha sido la fiesta escolar que con motivo de la clausura de las clases se ha celebrado en Marikina el 3 de los corrientes, por los maestros de los cinco municipios de ¡ Antipolo, Taytay, Marikina, San Mateo y Mon- ! talban, bajo la dirección del Supervisor Mr. James O’Hara. Desde la mañana del referido día, todos los trenes que llegaban á Marikina iban repletos de viajeros de diferentes partes, ávidos de to mar parte en los actos que iban á verificarse en la gallera primero, en los espaciosos salo nes de la casa-escuela más tarde y en la plaza pública después. A eso de las nueve de la ma ñana, el Superintendente Wm. F. Montavon, desempeñando el cargo de toasmaster, anunció el principio del concurso escolar. Por cada materia presentábanse diez competidores, dos de cada uno de los cinco municipios arriba informa dos. Los siguientes alumnos son los que triunfa ron en aquella contienda: Deletreo para 3er. Grado: Primer premio, Con cepción Pagkatipunan, de Taytay; Segundo pre mio, José Martinez, de San Mateo. Deletreo para 4.() Grado: Primer premio, Fe lisa Bautista, de Montalban; Segundo premio, Elena Calgd, de Id. s BA NGC) N Aritmética: Primer premio, José Bautista, de Alontalban; Segundo premio, Patricio Salamat, de San Mateo. Hubo después himnos escolares cantados por los alumnos de la Escuela Provincial bajo la dirección de Air. Joseph F. Muench. Acto se guido, el Gobernador Provincial Sr. Tupas di sertó sobre la importancia del saber. Eran las doce y media cuando se terminó el acto, y todos los invitados pasaron á la casaescuela de la propiedad del simpático Juez de Paz Sr. Felino Guevara. En uno de los depar tamentos de aquel edificio vimos expuestos va rios trabajos manuales presentados por los alumnos de las escuelas del distrito. Los invitados fue ron más tarde obsequiados con un suculento lunch. Apenas se acomodaban todos para dar oportunidad á que el aparato digestivo funcio nara á rienda suelta, (mando la voz mágica y potente del Ex-Gobernador Flores resonó en el recinto presentando ¿i los oradores. Ha llegado la hora de los discursos. Hablaron el Sr. Policiano de la Paz, el Supervisor Mr. O’Hara, y los Sres. Silvestre Apacible, Augusto Villaion, Dr. Octavio Amado y Maximo Oliveros. _ A las tres de las tarde y en medio de un I sol abrasador, el público presenció en la plaza los juegos olímpicos de los escolares para dis putar el campeonato en aquel distrito, ha biendo sido premiados los siguientes alumnos: Guillermo Gonzalez y Lope Antonio de San Ala teo, Alonico Guevarra, Quirino Guzman, Fausta Paz y Josefa Cruz de Alariquina, Alanuel Cruz, y Andrés Santos de Alontalban. Todos los premios ofrecidos fueron objetos de arte, libros de enseñanza y metálico donados i por los Hon. Juan Sümulong, Hon. Bartolomé i Revilla, Hon. José Tupas, Sres. W. O. Kami- j ner, Wm. F. Alontavon, Mrs. Wm. F. Alon tavon, Dr. Octavio Amado, Sr. Francisco Sánchez, Lucas Santiago, Eulogio Rodríguez, Ceferino Le gaspi, Honesto Gonzaga, Severino Oliveros, Po tenciarlo DyGuangco, Joseph F. Muench, James O’Hara, y el “American Bazar”. —El 4 del presente mes se celebró también una velada escolar en la Escuela Central de Taytay, bajo la dirección de los activos maes tros Sres. Enrique Gonzaga y Benito Ocampo. , Tomaron la palabra Sres. Padre Valentin Ta- | ñag, Cura Párroco de aquel pueblo, Air. Joseph F. Aluench, Principal de la Escuela Provincial, Honesto Gonzaga, Presidente Alunicipal, Dr. Se bastian Reyes, Presidente de Sanidad, Benedicto Javier, Isaac García, Alaximo Oliveros, Honorio Alusni y varios alumnos de la escuela, actuando de toasmaster el Sr. Adaueto Ocampo. Hubo coros escolares, y entre los cuales el que más agradó al público fué el (‘oro en Tagalog deno minado “Ang magulang at ang anak”, que además de que la parte literaria envuelve en sí una idea. bastante sugestiva, el ritmo musi cal es típicamente oriental, por lo que el pú blico con atronadores aplausos tuvo que pedir al autor Sr. Honesto Gonzaga, que fué caluro samente ovacionado. —Se ha inaugurado en Taguiig el “Literary and Debating Society” de los maestros y maestras d(d distrito escolar de este pueblo y de Pateros. Disertaron en el acto las Srtas. Cristeta Sulit y Agri pina Natividad, y los Sres. Alejandro Santos, José Pagtakhan, Honorio Musni y William Alontavon. —Con motivo también del (‘ierre de las clases organizóse una fiesta escolar en el pueblo de Angono bajo la dirección de la Alaestra Insular Srta. Práxedes Hernández y de las maestras municipales Srtas. Irene Hernandez-y Ana Peralejas. En la tarde del mencionado día hubo juegos olímpicos y concurso en las asignaturas de Aritmética Lenguaje, adjudicando premios á los que resultaron triunfantes en las compe tencias. Por la noche, una velada literaria y la distribución de premios. Un comité com puesto por las Srtas. Elena Hernandez, Claudia Vocal an y Engracia Petisa desempeñó el come tido de entregar los premios á los agraciados. Hablaron c*n dicha velada el Sr. Superintendente y los Sres. Alfredo Zamora, Alauro Diaz y Apo lonio Villaluz, siendo toasmaster (4 Sr. Hono rio Alusni. Oí. Sixto de los Angeles CONSULTORIO Y CLÍNICA Quiotan, No. 101. Santa Cruz. Teléfono 907. FABRICA DE BIZCOCHOS "Y DULCES S OK J. £ MONROY » & Premiada en las Exposiciones de Hanoi de 1902 y S, Luis. E. 1'. A. de 1904 ¥ H PLAZA DE STA. CRUZ, 96-98, MANILA. # W ¥ W¥ W W W W W WW; ¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥ W¥¥ ¥ ¥¥ W» BANGON. 9 Diwá n¿ Bayani Handog sa “Kalipunan ng mga Kapisanan sa Rizal/’ Sa gitná ng lagím ng pagpapatayan Ang inga bayani’y walahg again-again, ¡Maapi! ¡Aladustá! ay di kailanga’t Sa kanila yao’v dakilang tagumpay Pagka’t ang magbubó ng dugo sa parang Ng digina, ay saksing nagpapakilálang: ¡Sila’y may bayan na, at killing maalain . Pumatid sa tali ng Raalipínan! Diwá ng bayani iba kung umibig, Di nio mahalata kungdi sa panganib, Sa kanila’y walang sasambiting langit, Ligaya’t luwalhatl, sumpá, lialik, titig, Ng bayang inirog, kung hindi ang dibdib Aluna nila’y masdáng sa sinsin ng tinik Ng mga sakuna’t bala ng ligalig Ay hindi marunong sumuko’t madaíg. Lakas din at sigla bingit man sa libing! Nagbibingaló na’y nangi-ngiti pa rin Binububawi man ay di pinapansin At mistulang walang takot salagimsím Lugmok na’t bandusay sa dagok ng talím Ng mga kalaba’v pag-asa’t tapang din Ang kilik ng diwá... sa alab ng mitbing A raw ay sumikat sa gabíng malalim. Ang tibok ng puso’t dugóng nanunulay Sa ugát na. lalong kaliitliitan, Kilos, anyó, baka, kuró at palagay Nila’y pawang tanda sa lahi at bayan Ng laya’t panalig, twa’t katubusan Sa mga busabos ng kaalipinan, At isang baba la ng pananagumpay Alaging ng sa ngayon at kinabukasan. Sa diwang bayani pangarap ang loba Dusa't kamataya’y isang malikmata, Ang saklap ay tamis, ang hirap ay twá, Al wari'y liba ligan lamang ang sakuna’t I)iiiadaluypng may di pa magambalá.... Táas din ang noó’t ang bisig ay handang Alagtangol, humawi sa kawan ng sama Na ibig maghari sa linakbang lupa. Ang pusong bayani ay walang kilabot, Diwa'y walang gulat, budlii’y walang takot, Lusungin may bangi’t akyátin ma’y bundok Ó kahit lakl >ayin ang boong sinukob, Ay isa’t buo rin at di madudurog Ang banal na nasang sa baya’y ihandog Ang wagas na suyo’t dakilang pag-irog Na di magmamaliw, dugo ma\v masabog! . Pawang kulay gintó ang mga paligarap Ng pusong bayani’t budhing walang sindak, Sa kanila"y walang mga asal Iludas Alga isip Rain mga mapa^pangap Na ibig kilanling bari at mataas. Ang kabayaniha’y iisa ang hangad Na: ikamatay ma’y piliting sumikat Ang araw na kanlóng sa itim ng ulap. Nang kung mamatay na’t bangkay ay málibing Sa bayang wala nang busabos, alipin, Ay mapatunayang silá yaong binhing Hindi malalantá, ni di malalaing At laging sariwá, na doo’y pal aging Tatangap ng ngiti’t sikat na magiliw Nang araw at buan, tala at bituin Na dina may luhá, may luksfí’t kulimlim. TALIBUGSO. Mapagliinala...! (Ikaw at ako lamang.) Ikaw, magandang Taga-Langit, kaibigang minamahal, ¿bakit nagkakaganyán ka? ano’t sálangsala na sa iyongloob ang kahi’t sandalry matunghán ko ang napagandang bulaklak ng.iwi mong balamanan? Nakasusunog bagá ang aking tingin? Nag-aalaala kang baka maunsiyami ang pinakamamabal mong halaman; naghihinála kang baka ko sinasangahán at ikinukubli sa iyo ang aking pagdarayá... Na ako’y nagkasala? Hanggang saan daw ang aking pagkakaila! Ah, Taga-Langit! Wala akong masabi ni mágunitang pagkukulang sa iyo. Hangang ngayo’y wala akong maturang nádamá ko kahi’t isang talulot ng marikit mong sampaga. Hangang ngayo’y wala akong naiingatan sa budhi liban na sa pagkalugod sa magandang nag-aalaga’t nagmamay-ari. Nagdaramdam ka. pa? Pinaghihinanaktán ino pa akó? Diyata?. Umid ako, mahal kong Taga-Langit, pagka’t di ko maalaman ang sanhi. Manalig ka, kaibigan ko; siya’y... (ibubulóng ko na lamang).., iyong iyó, hwag kang mabalisa. Pahid ang iyong luha’t ikaw’y magpakaayos. Ngayon, ¿mátitiwasáy ka na kayá? Napapangarap mong ako’y nakasasagwil? Ha! lia! ha! Hindi’t walang katapusang hindi, aking Taga-Langit. Hindi ko siya maaring inahalín pagka’t natatalós kong sa iyo nalalagak ang mataiintini at wagas niyang mga sumpa sa pag-ibig, at di man gayón, ay alani mo nang siya’y kaibigan ko lamang. Hindi gaya ng iyong hinala...... Aíasama pa rin ang iyong loob? Akó’y magpapaalam na, Taga-Langit. Ayaw pa rin miman siyang umalis akó. Ayáw ka palá’v ¿bakit ka ganiyán?... ¿Alaghihinala ka pa ha? Oo, pa? Rung oo pa rín ay diyan ka na. Paalam at hanggang sa mulí. Tag a-Ulap. 1 AI PRENT A, LI B RE RIA, PAPE LE RIA, Fabricación de timbres de goma v de metal LORENZO CRIBE Calle Crespo, No. 101. Quiapo, Aíanila,. I. F. 11» B ANGON . . MODERNISMO BOYS FILIPINOS No; no son las “girls’’ filipinas las tínicas que “se fascinan y se dejan arrastrar fácilmente de lo nuevo y de lo exótico”, ni son las que solas “pretenden borrar lo filipino para imponer la cos tumbre nueva, resultante de la imposible amalgama entre lo filipino y lo americano”. También se en camina por esa ruta la legión más numerosa aun y más censurable todavía, de jóvenes modernistas para quienes todo lo nuevo es indiscutiblemente elegante. ¿Quien no ha visto á esos jóvenes que con pre tensiones de petimetres se visten con americana que cubre la rodilla, con pantalón que adrede tiene de más media vara de tela debajo de los talones para hacer de ella diez dobleces, y con cuellocorbata de piqué, estilo collar-canesco, sujetado por un alfiler con brillantes Bera; se calzan con zapa tos de charol en forma de hoz, y se cubren con sombrero de fieltro color de café ó de ceniza de estrecha ala, levantada detrás é inclinada hácia delante, y de copa forma mag-aapat Pues, esos jóvenes son los principales de la ele gancia. Si no lo son, al menos así ellos creen ser, lo cual basta para satisfacerles la vanidad. Esa indumentaria, aunque os parezca cursi, es la moda; porque es hoy lo nuevo, y como secuela necesaria, es lo elegante Estos son los adelantados que, antropológicamente considerados, pertenecen á la especie del nuevo vocablo 4 boys’" filipinos, ó sea á esa juventud se dienta de lo raro y de lo extravagante. ¿De lo extravagante? Si; para mí, no cabe duda que lo es la locura en todo de imponer todo lo nuevo, y de la cual no se sustraen los modales. Y por eso lo brusco, lo grosero, lo violento, lo gro tesco, son característicos en estos séres, porque es ya muy antiguo y ha pasado la época de lo fino, ¿le lo esmerado, de lo comedido. Júzguenlo por mí esos tipos que veis todos los días, que en el andar tienen doblado el antebrazo izquierdo, sujetando los dedos índice y medio un tabaco y cuya mano derecha tiene metida en el bolsillo del pantalón, como si se resguardára del frío de California. Fíjense en sus pasos: son lentos y bien marcados por el compás de la cabeza, del cuerpo y de la punta trasera de la americana que sirve de pankás muy útil en 7esta épcca de calo res... Y ¡á cuantos de estos tipos he visto que para parecer con más majestuosidad de lo que darles pudiera su corta estatura, procuran en el andar marcar unos pasos que medidos con concien cia, acusarían una longitud superior á la de su pequeña humanidad1 ... ¡Y, no obstante, el apasionamiento de buscar y de practicar lo nuevo, lo raro, lo original, san ciona todo esto con insensatez ridicula como moda elegante y como modales inmejorables! Estos jóvenes á quienes se ha dado por llamar en manía “jóvenes que constituyen la esperanza de la patria de Rizal”, cuando en realidad son la esperanza de lo ridículo; cuando son los apósto les de lo fátuo, y futuros padres de lo cursi, y dignos ascendientes de las generaciones esclavas soñadas por Taft; estos jóvenes, repito, para llamar la atención, y por el afán de ser motejados como americanos, prescíndense inclusive de la más rudi mentaria decencia, y con estupidez rara en medio de la calle, quítanse la americana, colócanla sobre el antebrazo, y así con camisa solo, y por un necio deseo de exhibirse, atrévense á acompañar á la dalaga, dándola sombra con el quitasol. —¡Que ventajas nos proporciona la costumbre americana, desprovista de formas incómodas!- de cíame uno de los que hacían de la calle un cuarto dormitorio. ;En este país tropical— añadió—no puede uno resistir al calor!. . Y, sin embargo /que inconcecuencia! —á aquel “boy“ siempre le he visto con traje de lana pa recido al sobretodo.!. Es que estos modernistas han sido y siempre serán inconsecuentes Esfuérzanse en ser sajones, y nada tienen de la constancia, laboriosidad, au dacia, valor cívico, independencia de criterio, dig nidad, patriotismo, espíritu proteccionista yankee. Nada tienen del sentido de lo útil sajón, y en cambio tienen mucho de fatuosidad vanidosa: enorgullécense del vicio de beber cerveza ó whisky en los bares, de fumar tabaco americano en pipa sa jona, de cantar cual ebrios soldados en inglés por las calles y de hacerse cortar el cabello á lo mestizo Sákay .. En una palabra, sólo tienen de sajón sus defectos y vicios. Estos son los tipos de los jóvenes modernos de quienes Rizal, amante de su país y de lo que es en él peculiar, no soñó jamás confiar la esperanza de su pátria; son los ‘’boys’ filipinos que te prestan para el holocausto en honor á las ideas humanitarias del astuto Taft; son los americo-filipinos, encarna ción de los defectos filipinos y americanos; y sin embargo ¡que horror/—son los llamados futuros ciudadanos filipinos á despecho de los Rizal, del Pilar, Mabini, Luna y otros dignísimos gats, hijos modelos de los Lacandolas y Solimanes. Ay de la imitación desmedida é insensata que arrastra á la juventud actual al vicio! ¿Eres acaso el precursor de la anulación de la raza y de todo lo que en ella es peculiar y característico? ¡ Triste es pensarlo! FAUNO. P1LANTIK1N DAW! SENSELLAMENTE May inga higing ako Na, daw, sa San Matayo Ay may isang... i ay ke óo...! Isa bang puntionariony i Nagtapát sa Konseho Na siya’y... ¡ay ke ton...! I)i makapangungulo Pagka’t ang kanyang olo’y Incapaz daw sa caryo\ Hwa pea! Hwapea! Hwá! i Baya una prankesita ! ¡ Baya un conpesión! i baya ’ Pero bakit naman? Ito’y naisipan Ng ginoong mahal? Sensei la men te: Porke es ¡pederá!!... Baya, párese mentera! Y is un diamanti! ¿bera'l 0% Isang hapon ay sa susúgod sa ákin ang katoto kong si Ble. —Hoy!—ang pagdaka’y inahiyaw malayo pa. BANGON. . . 11 —Hoy!—ang tugon ko naman. —Wala ka bang balité sa Nabutas? —Wala ah! Bakit ano ba? —Hus! kay hiking kadamúnyuhan 1—ani Ble na sinabayán ng limang kamot na sunód-sunód sa kanyang tuktok. —0, at bakit? —Ow, ay iyon bang saragat... samahan doon sa Nabutas. —0, eh ano! —Sukat bangang ngalan daw eh, “Samahan ng kadalagahang Najnitas!!” —O, eh ano ngayon ang ipinagpuputok ng butsé mo? —Aba ¡iring si Kekó pala! —O, at bakit? — Papaanong di magpuputok ang butse ko eh, sa ako’y talagang nangungupinyó sa ngalang iyan... Diyata kaibigan at kadalagahang Nabutas?... Susmariosep, susmariosep, katotong Keko, susmariosep! At iniwan ako’t sukat ng katoto kong Ble! 0 0 Q ¡¡KE ORROR!!... Isa namang katoto ko rin ang sálalanták ng ganito: —Keko!” —Hep! —Sabákan mo ngá! —Anóng sabákan? —Lipahin mo! —Hindi naman ako manglilipa eh. —Kahi’t na! Sam payan mo! —Sino?, —At sino pa kundí ang Gobernador sa inyo! — Gobernador sa amin? Gobernador? eh! eh! eh! — 0, eh ano ikaw ba’y natatakot? — Eh, eh, niamaya eh ipapupog ako sa kan yang mía lásak eh! —Si Keko pala! Isip ko’y di ka duwag. —At ano ba ang tingin mo sa akin. At bakit mo pasasampayan saakin ang aming Gobernador? —Aba! ay sabihin mong mag-aral siya ng kaunting decencia \ Sabihin mong iyang mga salitang “¿¿a... ka\, p... ang ina mol, p... kal ay di nararapat lumabas sa bibig ng isang Go bernador, lubhá na sa harap ng publico na binubuó pa namán precisamente ng mga decen te ng Señoritas at Señores!. Ke Orror nga naman niyang onorable Goberna dor, Ke orror!! Hindi ako si KEKO! El Ideal Filipino El pueblo filipino, como todos los pueblos, como todos los individuos, aspira á su bienestar y al disfrute de la mayor suma de felicidad posible en la tierra. Esta aspiración general, sin embargo, no siempre reviste igual intensi dad, sino que es gradual, al compás del tiempo y de las circunstancias, y á medida del pro greso y de las fases varias de la civilización. La humanidad, en sus albores, se contentó con los beneficios de pequeñas agrupaciones y de la defensa mutua, que la ponían á salvo de los ataques de las fieras; y solo mucho más tarde, y paulatinamente, fueron elevándose sus anhelos á la altura de las prosperidades y bie nandanzas del presente. En cuanto á los indi viduos, lo natural, lo corriente es que un pobre, por ejemplo, solo desee alcanzar una posición más ó menos desahogada, que le ponga á cu bierto de estrecheces, siendo también natural que, una vez alcanzada esa posición, se afane por irla mejorando, mejorando, hasta el mayor grado de opulencia posible. Proceso idéntico rige en todos los órdenes del progreso humano. Por eso, el pueblo filipino, que al principio de la dominación española, pa reció estar bien hallado con el carácter tutelar de la política colonial con que era gobernado, más adelante echaba de menos derechos iguales á los de la Metrópoli, y aspiraba á lo que entonces se llamaba asimilación; por eso hoy aspira á tener un gobierno propio, libre de todo poder extraño, y sin duda aspirará mañana á algún principal papel en el concierto interna cional, sin que sea de ningún modo razonable deducir de ahí que no tiene fijeza en sus as piraciones, ó que no es consecuente con sus propios anhelos, porque en el fondo, y al tra vés de esos distintos modos de exteriorización, siempre ha deseado y deseará su bienestar y su dicha. Así se explica que el Br. Rizal, Marcelo H. del Pilar, esas dos grandes figuras de la His toria de Filipinas, que llegaron á ofrecerse en holocausto en aras de la Patria, deseando ar dientemente su redención final, se hayan ma nifestado simplemente asivülistas en su labor política, plegándose á las circunstancias de su época, y en el empeño por que su pueblo, que nada entonces tenía, pudiera empezar desde luego por tener algo. No hay que clasificarlos por eso entre los actuales Progresistas, como se ha in tentado alguna vez, ni tampoco sería justo que los actuales Nacionalistas quisieran apropiárselos como de su bando. Esas líneas divisorias de los partidos políticos, que destacan hoy á la luz de las libertades alcanzadas, no se distinguían en la noche de nuestro pasado, entre las ne gruras de aquel horizonte. A aquellos titanes del filipinismo, si se les quisiera medir por el espíritu respectivo de los partidos ahora mili tantes, habría que calificarlos como ultraprogresistas y ultranacionalistas, porque ellos fueron los precursores, los maestros de unos y de otros, ellos han señalado á su pueblo el camino de su salvación, y murieron abrazados á la cruz del sacrificio. El ermitaño del Pasto. 12 BANGON . . Ang Katúbusan ñg Babáe. Kay Sinag Bituin. Mahal na kaihigan: Aug paglaganap ngayon ng mga bagong kaisipáng náhihingil sa katúbusan ng babáe sa dakong ito ng kasilanganan, ang pagmamasfd ng inga kilos, anyo’t paguugaling lubhang náiibá’t anila’y tungo sa hinahangad na pagkakátaás ng babáe, ay tunay na pumupukaw sa aking isip ng dj maulatang mga pagkukurb tungkol sa malubháng suliraning iyan. Hindi akó ang inakatututol na ang babáe’y huwag magkaroón ng mga karapatang sa kanya’y sukat makapagpadakilá, pagká’t siya’y kabyak ng sangkatauhan, katulongtulong ng lalaki sa pagpapasán ng mga hi rap at sa pagtatamasa. naman ng mga kaligayahan sa buliay na ito. Hindi hamak ang tungkuling ginaganap ng babáe sa ikasusulong ng sangsinukob, kaya’t ako’y kabilang sa mga umaayong dapat luwagan siyá, na anopá’t makapagsumakit sa lalong ikatátaás at ikatutubós sa kalagayang sa kanya'y pinaglagakan ngayon ng mga palagay ng táo’t ng mga kautusán man naman. Ikaw ay kilala kong isá sa mga nagnanais din ng gayón sa ating kababaihan, at di miminsáng pinag-ukulan mo ng mahahalagang mga sandal i ang pagsuri sa paláisipang ito, kayá’t umaasa akong di mo ikakait ang pagpapahayag at pagpapaliwanag sa akin ng iyong mga kurb hingíl s¿i mga, bagay na dapat gawin ñg babáe ukol sa kaniláng ikatutubós at ikatatanghál, Suma say apak, Lakan-TITS. Kai bigang Lakan-Tils: Hindi ko maalaman kung paano sísimulán ang sulat na ito. Mangháng-manghá akó sa iyong liham na kaharáp ko ngayon, upa ng tugunin, oo, pagka’t nápakabigat ang iyong hiling sa akin, nápakabigat ang tanóng mong hindi ko maalaman ang matapat na tugón, hindi ko mátuklasán ang hinihingi mong mátamó dini sa nápakahamak kong mga pagkukurb, dini sa isipang walang mápapalang anomán si Lakan-Tiis. ¿Hangád mong matalós ang mga kurb ko’t pasiyá ukol sa mga bagay na dapat gawin ng mga babáe sa. ikasusulong ng kasalukuyang kaI a gayan nilá? ¿Ñais mo? Aywán.......aywán ko nga ang mabuting katwiran ukol dito; subali’t sa ganang akin, ay dapat, ukol at bagay na kaming mga babáe, na ginagawang sangkáp na lamang sa pamamahay, ayon sa may matatandáng kaisipán, ay magaral ng mga karunungang sukat makatulong sa paghahangad ng ikálalayá ng ating hayan, sapagka’t kung walang karunungan, ay walang nialigayang bunga tayong maaantáy. Hindi ha ganitó? Kung ang mga babáe ay sukat na lamang sa pagiging kagamitán sa bahay, at hindi mag-aaral ng pagtulong sa inyó, ¿di ang munting bagay na inyong gaga win ay paggugugulan ng mahabang panahón bago mákamit? Nguni’t kung kaming mga babáe ay mátut<> ng bahagi ng mga gawáin ninyong mga lalaki, ay mádadali ang anomang bagay na gagawin. Hindi ko ibig, sabihin, na, kami’y magpakatalino, at humawak ng inga tungkuling kagaya ninyó, hindi, at hindi nga akó sang-ayong maggugol ng panahón sa, isang bagay na hindi agad pakikinabangan, magaral ng mga masasagwáng karunungan, umayók ng mga gawaing hindi angkáp sa. amiiig kilos at paguugali, sa ugali ng mga pilipinang labis na pinupuri pa naman ng ibang lahi... Sa makatuwid, ay nananalig akong: ang mga babáe’y dapat mag-aral hg mga bagay na magagamit sa loob ng hayan at mga kapisanan, magsumakit sa ikatututo ng mga karunungang sukat mágamit namin at maitutulong sa inyo, at kung ganitó nga, ay hindi na. layo magkakahirap sa pagkakamít ng isang bagay na ating minimithí. Nálalaman mo na ang mga pagkukurb ko hinggil sa bagay na ito, nálalaman mo na, ring nais ko na kami’y mágamit din ng hayan sa ika,pagiging malaya na,ting lahat. Sa ibang araw ay iuúlat ko sa iyo ang mga bagay na pinagsasaligan ko tungkol sa pamamayan naming mga babáe. Lingkod mo, Sinag-BITLTN . Abril 6 1909. x» rrr Por el Honor del Nacionalismo (REMITIDO) Sr. Director del Bangon, Rizal, I. F. Mi querido amigo y paisano: Ya que V. se ha permitido publicar en su ilus trado periódico la Carta abierta de un tal L. Ga briel desde Pitilla, que, según me dicen, ya, apare ció en “El Renacimiento” el 30 de Marzo último, espero también merecer de su rectitud é impar cialidad la inserción de la adjunta réplica á dicho comunicado, sin más objeto que rendir culto á la justicia, y á la santa, equidad y para salvar en nuestra Provincia el honor del Nacionalismo. Y por tan señalado favor, quedóme de V. muy agradecido Juan BALTAZAR. San Pedro Makati, Rizal, 18 Abril, 1909. A PROPOSITO DE UNA CARTA ABIERTA Por no ser amigo de personalismos, voy á p rescindirme de cuanto se refiera á la persona lidad de un tal L. Gabriel, que por medio de una carta abierta trata de atraer hábilmente nuestros votos á favor del Sr. Catalino Sevilla para gobernador de esta Provincia, dando, pa BANGON.. 13 rece, á entender que él es de Pililla, ó por Jo menos, hizo la carta desde Pililla. Tengo suficientes motivos para dudar de su autenti cidad; pero por la razón que dejo expuesta, me limito á hacer constar tres datos solamente, á saber: que en el Censo Electoral de dicho municipio no existe igual nombre ó algo pare cido, ni creo que ha de haber en este año; que en toda la jurisdicción de Pililla no se conoce á un sevillista siquiera; y que sólo sé de un Sr. Leocadio Gabriel, que es compa dre de D. Catalino Sevilla, natural de este muni cipio de San Pedro Maca ti, y actual cobrador del vapor “Comandante” que hace viajes por Laguna. Si será elector de a'lgún precinto del Río Pasig y de la Laguna de Bay?... Con estos tres datos, suponer que la carta abierta de marras, haya sido solamente un ardid | electoral combinado por algún candidato inte resado, es más fácil que buscar con la linterna de Diógenes en todos los municipios del distrito Sur de Rizal, una persona que responda sin mentir al nombre de L. Gabriel. Además, cuando una candidatura á gobernador es únicamente conocida en una parte de la provincia, suele ser un medio hábil de propaganda valerse de la. presentación y recomendación de algún vecino más ó menos imaginario desde el otro lado de la provincia donde es desconocido el candidato. Y dado como entreparéntesis todo el párrafo anterior, voy á dedicar algunas líneas al Sr. L. Gabriel, a propósito de lo que persigue en su carta abierta. Ante todo, deseo manifestar que estoy en un todo conforme con su lema: “Votar al que pueda gobernar mejor la provincia”; y declaro que coincido perfectamente con su opinión res pecto á las cualidades generales que debe reu nir un candidato á gobernador para que pueda ser digno de nuestros votos. Pero entre sustentar ese lema y esa opinión, y creer que I). Catalino Sevilla sea el más llamado á gobernar hoy nuestra Provincia., existe un abismo muy peligroso. La Provincia no presumo que se deshonraría con el gobierno del abogado Sr. Sevilla, pero tampoco creo que lo sería con el del periodista Sr. Lope K. Santos, por ejemplo, ó con el de cualesquiera otros nacionalistas comprovincianos, cuyos méritos son de todos reconocidos. Cuando se trata de gobernar una provincia que, como la nuestra, reclama de un modo espe cial de su jefe ejecutivo la mayor popularidad, una probada energía de carácter, grandes ini ciativas y una actividad y perseverancia sin lí mites, las cédulas académicas y los títulos de la edad no siempre son recomendaciones pre ferentes é infalibles. Ha hablado el Sr. L. Gabriel del hombre equilibrado. Habrá querido decir “equilibrista”; pues esta cualidad es la nota más saliente que admiro en su candidato. Y si no, díganlo cier tos progresistas de Malabón y Na votas consti tuidos en leaders de dicha candidatura nacio nalista; y hable su mismo candidato que en va rias ocasiones se ha permitido decir que su can didatura merece las simpatías y es recomendada eficazmente por el ex-juez Sumulong entre los correligionarios de éste. No sé si para el Sr. L. Gabriel acreditan á Don Catalino de Naciona lista íntegro, simpatías y recomendaciones de tal naturaleza; lo que sí entiendo es, que la debilidad de dicha candidatura y la poca fé que tiene el mismo Don Catalino de. su propia po pularidad, le obligan á hacer equilibrios entre los unos y los otros. Concederé por un momento al Sr. L. Gabriel las consideraciones de residente, elector y per sona de influencia en Pililla, como justo título con que puede suscribir autorizadamente dicha carta. En este concepto, creo hacer una obra de caridad al Sr. L. Gabriel, advirtiéndole que su carácter de residente en el distrito Sur de Rizal, debe imbuirle, por dignidad, á guardar indiferencia, por lo menos, ante la candidatura regionalista de Don Catalino. Regio rialista, sí, y no otro calificativo merece la actitud observada por el mismo candidato en varias reuniones de Kalookan, Navotas y Malabón. Es táctica del Sr. Sevilla asegurarse de estos tres muni cipios del distrito Norte de Rizal, porque cree que de tenerlos juntos, se tiene lo suficiente para triunfar en medio de los otros candidatos. Para este objeto, emplea un medio de halagar á los tres citados municipios, proponiendo sea de Kalookan el Diputado por el Norte, sea de Navotas el Tercer vocal, y de Malabón, que es él, el Gobernador. El Diputado por el Sur nada le interesa. Para Don Catalino, lo principal es ganar la elección; no importa que sea por medios regio nal i *ta,s, ni que en todo el resto de la Provin cia sea él un jefe completamente impopular. ¡A buena hora tendríamos un gobernador naciona lista de tres pueblo*, después del gobierno cala mitoso de los federales!... Hay gustos, Sr. L. Gabriel, que realmente merecen palos. Yo creo que haría V. una obra patriótica, si aconsejara á su candidato el retiro por ahora de su candidatura. Las elecciones del bienio pa sado, han sido muy duras pruebas para el Na cionalismo en Rizal, y no debe haberlas olvi dado Don Catalino Sevilla. El era en la. Pro vincia lo que es ahora; y sin embargo, tuvo la desgracia de contar no más de un voto en la Convención oficial del Gran Partido, cele brada en Pasig en 1907. De aquello se desprende, que ni su mismo pueblo de Malabón quiso otor garle sus votos. Es defecto capital de su candidato el ser muy crédulo. Se hace necesario imponerle de que el si de los leaders y de los electores, no son siempre votos ganados. Muchos hay que por evi tar largas discusiones, *ó por no decir no, tienen preparado para cada candidato un ó‘L No es acaso común decir entre nosotros aquello de: “hiíidi nviii pakaibigin, huwag lamaag pakahiin'''! 14 BANGON . . ¡Quién sabe si V-, al firmar dicha carta, se hallaba en idéntica situación con el Sr. Sevilla!... Yo creo que no hay mejor base para la apre ciación de las probabilidades de triunfo de las candidaturas nacionalistas, que la estadística de las elecciones pasadas. Si no me equivoco, tanto el Sr. Catalino Se villa como los Sres. Mamerto Manato, Octavio Amado y otros, son amigos muy íntimos del Sr. Lope K. Santos, y todos son de credo na cionalista. Yo pregunto ahora: ¿á qué vienen á disputar nuevajnente á este señor la prefe rencia para el cargo de Gobernador, cuando se mejantes disputas han llevado siempre al Nacior nalismo á la bancarrota? Por qué no respetar el turno que reiteradamente ha establecido el pueblo elector de los candidatos nacionalistas durante las pasadas elecciones, ya que no todos pueden ser á la vez gobernadores de esta pro vincia? A qué ese empeño de acentuarse la campaña por cada candidato, cuando todos en vez de consumir sus esfuerzos en fines egoís tas, pueden y deben sacrificarse en aras de la unidad, aunándose en favor del candidato que la elocuencia del resultado de las dos pasadas elecciones ha demostrado ser el más popular, el más fuerte y el más llamado ¿i sustituir al gobierno estacionario de los federales?....... Yo llamo la atención del Sr. L. Gabriel y de todos los buenos nacionalistas de la provin cia, así como la del actual Centro Ejecutivo del Gran Partido, hacia el nuevo peligro de derrota que nos amenaza, en vista del fratri cida empeño de algunos correligionarios nues tros. E invoco el patriotismo y la sensatez de los mismos candidatos, para que no se repita el triste espectáculo de nuestra derrota por una infundada é injustificable división. Que los progresistas no tengan ya que obse quiarnos con banquetes como á sus mejores lea ders y propagandistas. ¡Y que el Dios de las misericordias nos libre ya de tanto mal! Juan Baltazar. i— • M -Ang unang pagpatay ( Alaala kay Gat Andres Bonifacio ) Nálulugmók sa maráwal na pagkairíng ang lahi nina Sikatuna; sa kanyang íikód ay nápapataw ang big¿it ng isang kapangyarihang gánid, napapakó ang mga kukó ng isang bayang masakím. Ang pulóng Maligaya’y^isang duláan ng pagkawakawak, ng kapaslangá’t panglulupig, ng pag-apí ng táo sa kapwá táo’t pag-alipin ng hayan sa kapwá hayan. Isang daíng, isang lúhog ng nasaibabá sa mga batúgang sumasaitaas, ay nagkakabunga ng di masayod na pagkaamís. Sa mataas na lukluka’y nálilikmó ang matalas na sundáng ng kaharian, sa ibabá’y nátatayá ang mga kulang palad na liíg, at sa gitna’y ang di masupil na kapangyarihang pinapanginoon ng lahát, na nagpapasiyá sa pagduduóp ng dalawang náuuna. Saáng di sa i baba w ng ganitong lúsak, sa himpapawid ng isang mundong tigmák ng luhá ng sangkatauhan, ay magaalimpuyó ang hangin ng panghihiganting kakilakilabot. Di laging malamíg ang tubig, ni mapayapá ang karagatan, ni malakás ang balikat ng alipin; ang tubig ay kumukuló, ang dágat ay dumadaluyong at ang balikat ay nahahapó, at ¡sa aba kung magkágayon na! Ang Malayo’y napukaw sa pagkakáhimbíng. Sa matimyás na awit ni Natura na lubháng mayama’t nápakadai<ilá sa magandang lupaíng yaón, ang diwá ng lahi’y kinalong ng habág sa haráp ng kasakitsakit na pagkakutyá. Sa puso ng Malayo’y nagningas ang di maúlalang poót, at sa kanyang noo’y humihip ang unos ng panghihimagsík. ¡Súkat na ang bigát ng tanikalá! súkat na ang di gagaanong pagtitiís! súkat na ang kapangyarihan ng mapang-alipin!... ♦ 4 í a 00 “Waláng Kalúbusan, walang Kalayáang nátamo ng hindi pinamuhunanan ng maraming dugo, dusa’t kamatayan... Mamatay sa digmá ay kabayanihan ' kung sa pagtatangól ng mga Katuwiran ng sari ling Lalii’t ng linakhang Bayan”. Ganitó ang dalít na. muía sa dako roón ng mga dágat ay inihahatid ng alingawngaw sa kapuluan ng Mal igaya. Parang palasóng tumudlá sa kaibuturan ng kaluluwá ng isang anak-bayan ang mga pangungusap na iyon, mahiwagang pangungusap na anaki’y nagbubó ng lakás sa tigagál niyang mga bísig. —Dumatíng na ang dakilang sandalí ng pagtupad ko sa aking katungkulan. Ang gúbat na i to’y makikinyíg mámayá sa aming sumpáan, manonood sa mahigpít naming mga pagyayakap at magiingat ng mga hulíng singaw ng aming puso... Ang nagsasalitá ng gayo’y si Gat Ipoipo. Táong inianák sa banig ng karálitaan, ay buong na-kalasáp ng mga kapáitan ng búhay na api sa ilalim ng kumpás ng walang awáng panginoon, Inangkín ang sákit ng kanyang lahi, ang himutók ng kanyang bayan, at isang araw na ang mapanguling na langit ay nasasaputan ng mga úlap, ay inihiyaw ng boong lakás na maidudulot ng matibay niyang pananalig, ang wikang: ¡ ¡ ¡Mabúhay ang Kalayáan! !! Kumisláp ang mga sandata, yumaníg ang kaparangan, ang liwanag ng araw ay nagkulimlím. ¡Yari na ang Paghihimagsík! Ang kamataya’y nangdahás na sa dalawang pangkát na nag-aaway. Di naláo’t si Ipoipo’y naligid n§ bangkay ng kanyang mga kábig. May mga sandaling halos masusupil 11a ang labang ito sa Hilagá; nguni’t buháy ang pag-asa ni Ipoipo sa kagandahan ng layon, ay itinaguyod ang kilusáng yaon hangang sa pagtatakipsílim, na siya’t ang kanyang mga kawal ay nanumbalik sa loob ng kagubatan. Ang hiyaw na iyon sa Hilagá’y naging hudvát BANGON . . 15 sa ibang poók ng pulo. Hand» man ó Hindi ay kinakailangang kumilos na ang lahat. Yao’y inga araw na ng pagbuhukóm. Sa una pa lamang na alingawngaw ng pung ió ’y nangagtitipon na ang mga taga Timog. Dito’y malaki ang hukbong naitatag sa ilalirn ng pamamahala ni Tiklíng, na pinamagatáng LAKAN ó kapunupunüan ng lahat ng pangkát na. nanghihimagsfk. Sa kapangyarihan niya’y nararapat din ngang sumailalim si Gat Ipoipo, bagamán ito ang mingabas na magpáunang magwagaywáy ng ban diking kill ay dugo. Si Ipoipo’y ipinasundó ni* Lakán Tiklíng upang gawing kagawaxl ng kanyang páfnahalaan. —Náuukol na tayo’y magsamasama,—anáng mataas na puno,—bumuó ng iisáng lakás na maihaharáp sa mga kaaway at nang di ta.yo magahis. At sapagka’t akó ang inihalál na Lakán ng tanang kaadhiká natin, hiniliingi kong ikaw’y kumilala’t yumukód sa akin ng makáitló. — Alahál. na puno, ipagpatawad mo pong ipahayag ko ang aking malabis na pagkakamangliá. Diyata’t naganap ang ganyang mga salitaan ng di man lamang pinagsangunian ang mía taga Hilagá? Kay bilis namang magpasyá ng mga taga dakong ito! —Kinakailangan ng panahón. Makinyíg ká, Ipoipo: alang-alang sa iyong mga ginawa’y inihahalál katang isá sa mga kagawad ng Mataas na Sangunián... —Marami pong sala mat. Nguni’t dinaramdam kong di matangap t ang alók mo pong karangalan, pagka’t- sápilitang mananatili ako sa aking poók upang tibayan ang talibá sa ating mga kaaway. Kung talikdán ko ang Hilagá, walang pagsalang di mawawakawak ang kapalavan ng di kakaunting kapatid natin doon. Tangí sa rito, ang poók na iyo’y naaapupong sa púsod ng lakás ng mía raangagahís, at doo’y magaán ang pátuluyang paglusob sa kanilá sakaling makalapit na’t makakubkób ang karamihang kawal natin. Hindi nasiyplián si Lakan Tiklíng sa ganitong mga. paliwauag ni Ipoipo. Ang di pagkilala nitó sa kanyang kataasan, ang pagtangí sa katungkulang inihahandog at ang pagbalík sa Hilagá upang mamatnubay sa. mga naiwang kábig, ay pawang naglaláng sa. kanyang loob ng malaking pangambá. Nagaalaalang bakaang kanyang pagka Lakán ay mapuwíng ng kapangyarihang mátutuklás ng kabantugan ni Ipoipo, pagka’t noo’y balitá na ang pagkabayani nitó sa kapuluan ng Mal i gaya. Kinakailangang huwag may makasa,sagwíl sa kanya, na siya’y kilanlíng puno ng lahat ng puno at yukurán ng tanan. Makasandali’y nagwiká sa kausap: --Kay dali mong pahalatá! Sa iyong mga pangungusap, sa iyong mga kilos, ay nádadamá ko ang katotohanan ng inga sumbóng ditong la ban sa iyo. Ika w ’y isang imbíng alipin ng mga manglulupig, na, n gayo ’y nakikihalubilo sa mga anak-bayan upang siyang maglugsó ng kilusáiig ito pagkatapos. Hindi ka makalayó sa kutá ng kaaway, pagka’t sa kanila’y tumatangap ka ng atas at nagsusulit naman ng aming mga ginagawá. Nagdilím ang mukhá ni Gat Ipoipo ng máringíg ang gayong mga salitá, at nangangatál na sum a gót: —Máginoo, mangyaring bawHn mo ang lahat ng isinaysay, na sumusugat sa dalisay kong mga damdamin. Hindi ang t-áong kakahapunin lamang ang magsusúrot ng pagtataksíl sa aking inga gawá. Magsabi ang mga kaparangang iyang pinaglamayan ng aking mga paa, ang mga yungíb sa Ala bato na di miminsang nag-alay ng malamig na hihigán sa katawán kong hapó, at nadilíg ng inaraming luhá ng waring nababanaagan ko ang pagkáparuól ng aking mga pag-asa; magsabi silang lahát kung sa dibdib na ito’y nápatuón ang kurós na parangal ng llar!, ó nápahilig ang kurós ng sáMt ng aking Inang Lavan... Ako’y nagsusukáb! Oh! Di pa kayó nagk isiyá sa pag-abá sa akin, at ngayo’y binibintangán pa ako ng isang marungis na kaasalán. Sala mat pó, máginoo!... At pagkawiká nito’y tumalikód si Ipoipo at umalís. * Hindi nakaimík ang Lakán. Parang nápatdá sa. pagkakáupó at nasusian ang mga lab!. Isang titig ng pangigilalás ang • tanging naisunod sa bayaning pumapanaw. Ang galit at pangambá’y nagkáhalong bumaklá sa kanyang dibdib; libolibong kaisipán ang naglagós sa ka.niyang panimdím. Ano’t gayón na ang pagkawaláng. pitagan ng pinunong iyón? paglibák ha kayá ang ipinahalatá ng Kanyang iimsal? anóng kahulugán ng mga hulíng pa ngungusap na iniwan niyá? lumayó ba kayáng may imbót na makapanghigantí?... Ganitó ang sa. sarili’y naitatanóng ng palalong Lakán. Sa hagdanan, isang magalang na- bating náringig sa gawíng likurán ang ikinápalingón ni Ipoipo. Pinababalik siyang sandalí ng pangulong puno. Pinihit ang kanyang mga. paa’t muling pumanhík. —Ibig kong 1 iwanagan mo 'ang iyong pagbabalá,—ang saad ni Tiklíng—Nais mo bagáng magmatigás sa iyong puno? —Sino ako’t sino ka po naman upang mangvari ang gaya ng iyong ipinangungusap? Nagsadyá ako rito’sa paniniwaláng kapatid din ang mátatausán ko; nguni’t hindi gayón, kundi panginoon pala. —Sukat na, Ipoipo; kilala ko ang iyong mga ha ligad. Uuwi ka upang ipagbigay-alam sa kaaway ang boong námasid mo rito. Napakamahal ng salaping sa iyo’y naibayad nilá! Kung tunay na kampón ka ng Paghihimagsík, na rarapat mong kilanlí’t igalang ang kanyang kataastaasang puno. Bandáy! Kung sa kani la’y ipinagbilí mo ang iyong paglilingkód, sa aki’y ipagbilí mo naman ang iyong hiningá... — Ngitiigít...!— ang nangigitil na naihiyaw 16 BANGON . . ng bayaning naginginíg, putláng-putlá’t duguán a ng inga mata. —Alga tánod, gapusin ang táong itong tiktík ng inga kaaway! Uinandulóng ng karamihang kawal si Ipoipo; isinubasob, at sa isang igláp ay nalibid ng tali ang boong katawán. Limáng putók na náringíg ng kinahapunan sa síwang ng dalawang buról, ang siyang naglimbág sa Kasaysayan ng Paghihimagsík sa pulóng Alai igaya, ng unang karumaldumal na pagpatáy ng isang Baya ni ngkanilang Katiibusan, ng kahapishapis na pagkasawi ng isang anak-bavang sinivál ng Kasakima’t Pangimbuló... CELSO. Monumento sa Dakilang Bayani * "Xoeozr Malaong panahong nabibitin ang pannkalang makapagtayó dito sa Pasig ng isang karapatdapal na alaala sa marilag na ama ng ating inga kalayaan, pannkalang sa banta nami’y magaganap na a yon sa paanyayang ikinalat sa iba’t ibang hayan nitong lalawigan, na ganito ang pagkakasabi: POR RIZAL ALANG-ALANG KAY RIZAL La idea de que la provincia de Rizal tenga un “Monumento” dedicado á la, memoria del héroe á, quien debe su nombre, ha sido y sigue siendo tan popular en esta provincia, que más de una vez se han manifestado iniciativas y pro yectos para la realización de tal idea. Ella, no obstante, no ha tenido hasta ahora la conveniente realización por motivos y circunstancias desco nocidos, lo cual ha dado lugar á la formación de un Comité que trate de los medios de llevar el proyecto adelante, Comité compuesto de los señores Octavio Amado, Ambrosio Flores, Fermín Paz, Silvestre Apacible y Servando de los Angeles. .El primer acuerdo de este Comité ha sido el de promover un miting magno atrayendo al mismo á todas las personas de buena voluntad de la Provincia, donde exploradas las opiniones de todas se pueda proceder á la elección de los Comités convenientes y tratar de los medios más conducentes para llevar á cabo tan patriótica idea. En su virtud, este Comité tiene el honor de invitar á V. al miting que con dicho objeto tend ni lugar en la casa del Sr. Angel Asunción, sita en la Calle Real del barrio de Bambang de esta capi tal, el domingo 2 de Mayo próximo, á las 3 y li en punto de la tarde, agradeciéndole de ante mano su atención, en la seguridad de que hoy c.omo siempre no se desmentirá el patriotismo de que ha dado V. tantas pruebas. Ang pannkalang magkaroon ang lalawigang Ri zal ng isang “Monumento’' na alaala sa, Bayaning kanyang kasangay, kaylan man ay pasalakat malaganap sa lalawigang ito, na di na miminsang nápahayág ang ilang balak at inga, palagay upang matupad ang gayong panukalá. Datapwa’t hanga ngayo’v di pa naisasagawang lubós, sanht sa inga, balabalaking kapinsalaang Hindi matura n, ha gay na naging dahil ng pagtatatag ngayon ng isang Lupong hahanapng paraan upang ipagpatuloy ang naulit na munakalá, Lupong binubuó ng mga, Gg. Octavio Amado, Ambrosio Flores, Fermín Paz, Silvestre Apacible at Servando de los Angeles. Ang unang minarapat ng Lupong ito ay ang pagdaraos ng isang malaking pulong at anyayahan ang tanang may maga.gandang loob sa, lalawigang ito, upang kung maunawá na. ang pasvá ng lahat ay magawá ang paghahalál ng mga kailangang Lupon at pag-usapan ang la,long mga tumpák na paraan sa ikatutupad ngganyang napakadakilang panukalá. Susog sa baga y na ito, ay ikinárarangal ng Lupong nábangit na anyayahan kayó sa. pulong nagagawin sa bahay ni G. Angel Asunción, daang Real ng nayon ng Bambang ng paníulong bayang ito, sa araw ng Lingo, ika 2 ng papasok na Mayo, sa tadhanang ika 3 at kalahating oras ng liapon, tuloy ipinagpapauná ang p.igkilalang loob sa inyong paunlák, lakip ang pag-asang ngayon at kaylan man ay di mabubulaanan ang inyong pagkamaka bayang 1 aging ipinamamalas. Pasig, 21 de Abril de 1909. Tungkol sa isang pamagát Nagpasabi sa amin ang kumathá ng salaysay na may ulong “Mapaghinala...! ”, na sumasa ikasiyam na mukhá ng bilang na ito, upang baguliin ang kanyang pamagat na Taga-idap, nguni sapagka’t ng aming tangapin ang pasabing yaon ay nalimbag na ang naturang mukhá, kaya’t dinaramdam namin ang di pagkasunód ng pita ng giliw naming katulong. LOS OPERARIOS FILIPINOS Almacén de comestibles y bebidas del pais y del extranjero. CENTRAL: SUCURSAL: 6 Villalobos, Quiapo 277 Tabora, S. Nicolos MANILA, I. F. BANGON... 17 Kilos ng inga Kapisanan sa Rizal SwWWWWWVWWlWWWWWWWVTfc PULONG ÑG KALIPUNAN Ipinag-áanyaya sa labal ng inga Kinatawán ang karaniwang pulong na idáraos ng Kali punan sa. ika 9 ng buang papasok, sa páara ían g “La Patria’7, daang Sta. Rosa big. 106, Kiapo, Maynila, sa gauap na ika 9 ng innaga. lian sa inga baga y na pag-uusapa’y ang tungkol sa inga kabaguháng nauukol gawin sa Palatuntunan, at ang pagsisiyasat ñaman sa lákad ng páhayagang tagapamanság ng Kalipunang ito. Dabil dito’y isinasamong huag silang mangagkulang sa pagdaló sa tadbanang araw at oras. “Itaguyod ang Bayan" Kasalukuyan ngayóng nagsisi^’ap ang kapisanang ito sa San .Juan del Monte, sa pagpapatayó ng kanyáng sari ling bahay. Sinasabing di na malalauna’t yao’y mámamalas ng madiá. “Liwayway Tagiig" Ang Lupong-pámunuan ng kapisanang ito’y binubuó ng mga ginoong sumusunod: Pangulo, G. Alejandro.Santos: Pang. Pangulo, Bb. Agripina Natividad: Kalihim, G. José Pagtakhan; Pang. Kalihim, Bb. Bárbara Cruz; Ingat-Yaman, G. Benito San Juan; at inga Kasanguni, GG. León Imbaw, Lorenzo Cruz, Servillano Bautista at Laureano Lizardo. “Harapín ang Búkas” Kaugnáy ng náilatliala na namin sa ikapat na bilang, ang sumusunod ay inga kagawad ng Lupong-pámahalaan ng kapisanang sinabi: Pangalawang Kalihim., Bb. Vicenta Jerónimo (Hindi Vicente na, gaya ng aming inibayag); Ingat-Yaman, Bb. .Francisca. A. José; mga. Kasanguni, GG. Melecio Canteras, Ricardo Tatko, Guillermo Torres. Eliseo N. Evangelista, Simeona Raymundo at Francisca Javier. ‘ ‘Kabinataang N abatas"" Sa. lulling hálalang ginawa ng kapisanang ito’y nápiling mga Kinatawán niya sa Kal i pu nan si G. Valentin D. Santos at G. Luis A. Santos. “Bagong Sinag" Ang pafnahalaan ng Kapisanang ito sa. Sampiro ay binubuo ng mga ginoong sumusunod: Pangulo, G. Celestino Chaves; Pangalawang Pangulo, G. Cesa rio Silverio; Kalihim, G. Juan Baltazar; Pangalawang Kalihim, G. Patricio López; Ingat-Yaman, G. Valentin Magsaysay; at mga Kasanguni, GG. Mariano Griarte, Her menegildo Cope, Alejandro Domingo, Hermógenes Santos, Martín Chaves at Emilio Reyes. “Sulong sa Kabayanihan". Ginanap ng kapisanang itó sa San Mateo, Rizal, noong linggong nakaraan, ika 26 nitong kasalukuyan, ang paghahalal sa. mga bagong bumubuo ng Kapulungang Tagapamahala sa naturang kapisanan, at ang náhalal ay ang mga sumusunod: . Pangulo, G. Jerónimo de los Angeles; Pa ngalawang pangulo, Bb. Mercedes B. del Ro sario; Kalihim, Mamerto Cruz; Pangalawang kalihim, Bb. Consuelo Aguirre; Ingat-vaman, Bb. Sotera Cristi; Tagabalita, Alejandro Santos; j Pangalawang tagabalita, Luis Santiago; TagaI puna, José S. Hilario; Taga ingat-bahay, Mo! desto Espiritu at Severino Cruz; Kinatawan sa I Kalipunan sa Rizal, José S. Hilario at Luis Santiago. Harinangang ang kapisánang ito na noóng kanyáng mga. unang draw ay nakitáan ng kagilagilalas na siglá, ay huwag datalán kailán pa man ng kamandág ng Panglulumó sa harap I ng mga sálungahín. Tayo-tayo lamang... Naáalaala mo paba, bumabasang irog, yaong napanood natin noong isahg magkita tayo, yaon bang nakatayó sa tabing bakod na lilingalinga‘t anakpy sasayaw? Naaalaala mo pa ba?... Na kung sino siyá? Huwag kang magtátatanóng ng pangalan ng ganyang mga táo; súkat na ang pagmasdán mo ang kanilang anyó, suriin mo kung nawawastó ó Hindi, at paghangüan mo ng mga halimbawáng sa ivo‘y magpapanuto sa magaling. Oh! tingnán mo naman ang dumáraang I iyan, bihis mahal na babáe, matigás ang pananamit, at sa mga labi‘y naninikwás ang ¿sang tabako. Dadayo ba, wika mo, ng pangginge? ' Kayá pala! Sa panggingihan nga kinakailangang magsuot ng marikit, magparangal ng mga hiyas, makiharáp ng maayos: oo, doon sa súgalan. At sa táhanang sarilPy súkat na ang isang kamisetang luwá ang balikat, súkat na ang isang sáyang nanganganinag, malatá at nanglilimahid, sa piling ng sintáng asawa‘t mga anak. ‘ Itala mo iyan, kaibigan ko. Hindi iba‘t ang babáe ring iyan ang minsáng nápanood kong sumalubong sa is BANGON. . . isang panauhin, ng... (kay halay!)... nakanagwas lamang. Huwag kang mamulá, giliw ko; ako man sa sarilPy nakukutyang bukhin set bibig ang gayón, pagka‘t ako‘y kabarp mo rin at kabaró din naman niya. Dapwa‘t kinakailangang iguhit ang mga kabuhalhaláng asal na iyan, upang ipamutla ng mga vvabuig hinhing nakasisiráng puri sa ating lahat. At anó ang wiwikain mo sa pananabako? Humitít!... humitít! Hindi niagandáng tingnán. Nakapagpapalayláy ng oiga labi‘t nakapangingitim ng ngipin. At tangi sa rito‘y nakapagbibigay sa hiningá ng di masamyóng amóy. Masdán mo naman, giliw ko, iyang nakaupó sa pápag ng tindaban. Ang isang paa‘y nakataás at ang isa‘y kumukuyakoy, at kumakain ng bibingká. Marami raw totoong nakikita akó. x Mangyari, kaibigan, ay dilút ang aking mga matá‘t matalas magmámasid. Hindi ba magandá ang nakikita mong iyan? Upang maglaló ang kagandaha‘y walang kulang na lamang kundi ang palabasin sa baywáng ang kamiseta‘t magpasuso roon nganák. At sa mga batang itong asa mo‘y basaban ang pananamit, na pagalagala sa mga lan.sangan, anó naman ang sasabihin mo? Ugali‘t ang nagdadalá raw ay ang kahirapan. Kahirapan! Iyan ang karaniwang kublihan ng mga táo pagka nababati mo ang kanilang mga kapangitan. Iyan, at tanging iyan lamang. Subali‘t sa pagdayo sa mga pista, sa pagdaló sa mga pigíng, sa pagsisimbá, pagpapasyál at pagmamakisig, walang kahirapan silang nádadahilán, malayóng malayo sa kanila ang pagkamahirap. Sapagka‘t nakapagsusuot ng maayos at marikit, nakagagamit ng mga hiyas na maliaiagá, nakapagkikiyás mariwasá. Ito ang di ko mahulcng pag-uugali rito sa atin, hindi lamang sa mga babáe, kundi pati rin naman sa mga lalaki. Kágugulatan mo silá kung mápapanood sa mga pigíng; dapwa't sa kanikanilang bahay ay nanganglilimahid at lahat ng kasamlangáng ugali'y siya mong makikita. Higit ba naman kaya ang kamahalan ng táhanan ng ibang táo kay sa tahanang sarili? hindi bagá kayá kapitápitagan ding paris ng iba ang asawa, anák at mga kasambaháy? Dahilán, wiki mo, na sa bahay ay nagtatrabaho, kaya nangyayaring manglimahid ang pananamit. Inaamin kong dumumí dahil sa paggawá; nguni‘t ang manglimahid pa sa oras na walá nang gawain, ay di ko maipagpapatawad. At kung hindi, turan mo nga sa akin kung ano ang anyó ng babáeng iyang nangunguyakoy at kumakain ng bibingká «a tindahan. Pagmasdan. mo ang pananamit kung karapatdapat ipakjharap sa kapwa tao. Iya‘y hindi gawá ng kahirapan, iya‘y di dahil sa pagtatrabaho, na gaya ng iyong iminamatwid. Wala siya sa sariling bahay, dumadayo lamang ng satsatan at kumakain ng kakanín; naglilibáng lamang, hindi nagtatrabaho. Ayún, tingnán mo, pati ng intsik na nagtitinda‘y hindi nangingiming bumiró, bumatak at tumapiktapik sa kanyang mga kamay. Paano‘y siy¿i rin, ang kanyang anyo at kilos, ang una-unang pumapawi ng kama halan at pitagan sa kanyang sarili. Nápupuna kong marami sa ating mga kababayan ang may maling hihagap tungkol sa pananamit. Sa ganang kanila‘y isang palamuti ito ng katawán, kaya‘t madia ang naggugugol ng maraming salapi sa isang bard lamang, ó sa isang saya, ó sa isang tapis na marikit. At kung kaya naman sa pagyáo sa mga pista, mga pigíng at iba pang kasayahang dinadaluhán ng maraming táo, ay saka la mang nagbibihis. Gadamulag na kamalián/ Ang damit ay pangbálot lamang sa ka tawán, upang maiiwas ito sa mga singáw ng panahón; isang kalasag ng kahinhinan ng táo. Wala na kundi iyan. Hindi kailangan ang maging marikit ó maging mahal; ni hindi nakapagdaragdag ng kagandahan sa babáe ang mainam na pananamit. Ang maringal na kasoota'y sumisilaw lamang sa mga may kulabá sa matá at nagpapahanga sa mga duling; hindi nakaaakit sa müa may matuwid na pangmalas. Kung nanasain mo, kaibigan, ang manamit ng mainam upang ikaw ay magmukháng magandá ó máragdagan ang iyong kagan dahan, alalahanin mo ang aking sinabi, na: ang inam ng pananamit ay walang naibibigay na ano mang kagandahan sa nagsusuot. Maniwalá ka. Ji ana DALIS AY. RESTAURANT RE E. NUESTRO Cubiertos de -P- 0‘40 á 0’50. Salcedo, No SI y Dulumbayan, No. SO. BANGON. . . 19 Aug “Base-ball” sa Marikina Isang liham na buhat sa Mandaluyong ang iumututol sa lathala ng isang taga Marikina na náhayag sa ”Muling Pagsilang” niyong ika 22 nitong buan, at nagpapaliwanag naman tungkol sa sigalót na nangyari sa paglalaró nila ng base-ball. Sinasabing tunay ngang manjmuntók ang pitcher ng taga Mandaluyong, pagka’t ito’y pinalibhasá ng daliri ng manglalarpng Marikinang nanasok ng home, kaya’t pati ng punong bayang kaharap na naliwanagan sa gayong pangyayari ay nakapagbukáng bibig din laban sa taga Mari kinang pinagmulán ng di mabuting halimbawá. Hindi totoong sa labás ng home base umilag ang pumalong taga Marikina na tinamaan ng bola; siya’y sa loob umilag, at ito’y pinatunayan pa ng Juez de Paz doong nanonood din. At ang dugtong pa ng sa ami’y sumulat: "6Ang sigalot na ito’y siyang pinangalingan ng totoong mahabang pagtatalo ng mga nangangasiwa ng dalawang pangkatin, at gayón din ng mga nanonood; dapua’t di rin nagkasundo, sa dahilang hinihingi ng taga “Circulo Marikeño” na upang maipagpatuloy ang paglalaro ay alisin ang una nilang patay (out) sa huling larong ginawa at ulitin pa ang huling inning. Sa anong dahilan kaya at hiniling ni lang alisin ang isang patay (out) at ulitin pa ang inning! nangangambá kaya silang kung hindi hingín ang gayón ay di na sila mananalo? ó pinanghihinayangan naman kayang ipatalo ang kanilang... nalalaman? At saan kayang pang katin ng alituntunin ng Base-Ball nal alagay ang gayong hiling na pinagnanasaan kong makita magmula pa ng mangyari ang naturang sigalot? Kung sakaling bulag ang aking mga matá sa pagkita ng alituntuning iyon, ay may lakás ang lahat ng taga Marikina upang ituro sa akin. “Ang lahat ng ito’y ipinauubaya ko sa tanang mga mangbabasa, at kung sakaling walang pagkakitaang katotohanan ang mga sinabi ko dito, ay walang kailangang i^apit sa akin ang wikang bulaan at bigyang sala ang mga taga Mandaluyong.’’ Mga bagong pahayagan Revista Caviteña ’ ’ Tina ngap namin ang mga bi lang ng pahayagang itong ilinalathala tuwing sábado sa Tangway, Kabite. Sinusulat sa tatlong wik-a, inglés, kastilá at tagalog, at ang unang bilang ay lumabás niyong ika. 20 ng buan ng Marzo. Magkaroón nawa ng mahabang buhay ang bagong kasamaháng itó. “Filipinas^' Lumabás na ang mainam na páhayagang itóng linguhan din, nt iliualatbalá sa Maynila, na nauukol sa pagtuturo’t pagsasangaláng ng mga katwiran ng babáe. Pinunán nito ang isa sa malalaking kailangan ng ating hayan, na di ibá’t ang pagkakaroón ng isang baba sa iling mílkapagpapabukás ng isip sa ating kababaihan, ai sa kanila’y makapagpapataás. May dalawang wiká, kastila’t tagalog, at nagtataglay pa ng dalawang bukód na dáhong may larawan ng mga bantog na babáe sa sangdaigdig. Pinamamahalaáji ang “Filipinas” ng kilalang mánunulat at má mama hay ág na si Bb. Cons tancia Poblete, na tinutulungan ng mga matalino’t marangal na Bb. Pura Villanueva at Felicidad Legaspi, at pinangangasiwaan naman ng Bb. Francisca Gesmundo. Tangapin ng kapamahayagang ito ang magiliw naming bati, kalakip ang nasang luma wig ang kanyang buhay sa ikapagwawagi ng dakilang layong pinakamimithL “ Trabajo” Ito ñama’y tagapamanság ng “Kapisanan ng Paggawa sa Pilipinas,” na lumalabas sa Maynila tuwing martes, jueves at sabado. Ilinálathalá sa dalawang wiká, kastila’t tagalog, at nagtatagláy ng mainam na salaysáy na nauukol sa mga anák ng pawis. Pinamamahalaan ng matalinong mangagawang si G. Hermenegildo Cruz. Mabuhay nawa ng mahabang panahón Mga hato! na mahahalaga Tnngkol sa pagtunaw ng kinain. Ang táong mahirap na matunawan ay di nararapat uminom ng tubig pagkakain. Kalahating oras muña bago kumain ay makaiinom ng isang basong tubig, at huag ng uminom pagkakain kun di kung makaraan na ang mga isang oras. Saka siva uminom hangang makakakaya. Ang init ng araw at ang ating balát. Kung ganitong tag-araw ang balát natin ay nagkukulay sunóg pagka nakapaglalakad sa initan. Ito’y mapapawi ng pinaglahoklahok na magkasindaming katás ng dayap, agua de rosas at alcohol rectificado, na patitininging maghapon bago sasalain sa isang masinsing kayo at siyang ihuhuga.s sa mukha’t mga kamav bago matulog sa gabi at pagkágising sa urnaga. Pangpakináng na muli. Ang mga hiyas na gin tong may mahabang uri ay nagtataglay ng isang ikapat na bahaging tanso na siyang nagpapangitim na madali pagkaginagamit. Upang mapanauli ang dating kináng, ay walang gagawin kundi hugasan lamang ang nasabing mga hiyas ng kaunting amoniaco caústico. saka itagong nababalot ng búlak. BANGON . Sombrerería ni Gerardo H. Vicente Tindahan ng sari-saring sambalilo, zapatos, corbatas, puños, barong-lalaki, atb. Halagang walang kasingmura sa boong Sangkapuluan. 50-O A.RRIEDO - 50 SOMBRERERIA 8ILAÑCANAN DENTISTA CALLE CARR/EDO, No. 82, Altos del almacén MADRILEÑA. TELÉFONO No. 1302 El Adelanto del Siglo Gawaan at tindahan ng sapatos. Mga tagalog ang yumayari. MAINAM, MATIBAY AT MURA. Daang Crespo, Blg. 109, Kiyapo, Maynila. 113—CARRIEDO—11 3 Nagbibili at naghuhulma ñg kahit anong samba lilo lalo nact yaring pilipino, gaya ñg Buntal, Sabuí tan, Baliwag, Buli, at ibp. IWRA, HAMU AT WTARDKIT ¡ Pagsadyain at nang maniwalá. amono ABOGADO SOMBRERERIA DE E. EVANGELISTA 100 y 102 Carriedo, Quiapo I. F. Surtido de sombrero kalasiaw, baliwag y buntal, heltro( lana y paja. Blanquea y tiñe. S. apacible ABOGADO Pasig, Rizal. I. F. í Calle Salinas. No. 291, Manila, I F. I-------------------------- ---- . Nangangailangan kayó ng maiinam na paI bango at gamot na mabibisa? ¡ Pagusigín ninyo ang Botika ni F. CONCEPCION . Sa Pasig, Rizal, at kayo‘y masisiyahan. "cRISPUIL© ZAMORA PROPIETARIO PLATER® Y GRABADOR 1 30—CRESPO—30 ; Medallas, Botones, Insignias, Copas, Ornamentos ! de Iglesia, Calices, Bastones, Alhajas, Timbres de todas clases, Carátulas de I bronce comercial, etc. Teléfono io32. Manila, 7, F ABOGADO Y NOTARIO PUBLICO Concepcion, Malabo», RIZAL. Paz, No. 433, Sta. Cruz Manila, I. F. Kabinataan, ibig ninyó ng mga sambalilong busilak sa puti* pahang nakalulugod? Nangangailangan kayó ng sambalilong mapanghaliria? Tunguhin ang REYNALDO P. REYES Daang Crespo no—112 Kyapo. At doo‘y masusumpungan ninyó ang lahat ng itó na pawang mura, matibay at maayos ang pagkakagawa. i ZAPATERIA Y TALABARTERIA ni VALERIANO CASTILLO Sari-saring hugis ng sapatos at guarnisyong iba‘t ibang klase ang dito‘y matatagpuan sa murang halaga. Pagsadyain at ng paniwalaan. CRESPO 107, KIYAPO. MAYNILA. M&&™ LOTTOK Yumayari sa madaling panahon ñg mga gawáin sa bakal at umaayos ñg mga baril, mákinang panulat mga bisicleta at iba pang mga gawáing kauri nito. Daang Crespo, Blg. 114, Kiyapo. PICKETT HARNESS Co. BELTS Echagüe, Kiyapo. Saudaang hitsura ng mga sinturón alinsunod sa moda. Mga monturang ingglés at amerikano, maiinam at mura. Mga polainas, kabán at mga sisidlán. Mga guarnisyong iba‘t ibang clase. Siyang pinakamalaking tindahan ng mga bagay na ito dito sa Kasilanganan. (! AI,1.0 E A-. TELEFONO. 1425 nJHECCIOX TELEGRA l'K'A Maynila I ALMACEN DE COMESTIBLES ! Blanco, Ki, Qviapo TALLER DE Tagle- Manila DASMA RIÑAS. 84. Alemania. I BINONDO. Malaking gawaan at tindahan ng mga sari-saring hugis na sapatos na pawang varing pilipino. Nagbibili ng mura, biblia pa kung docena. San Sebastian, Big. 203, Kiyapo, Maynila. s; --.-‘i JW====== $p8 MAQUINAS i“~ para COSER MAQUINAS — para bordar <}■ 31 *\ /* Sa i II \ 1 POR $ Semanal DESCUENTO 1^ PAGO al COSTADO i ESCOLTA: MANILAi ■ «i ~ I LINGO UH AN BAYAD BICLANC BAYARA'Y MAY BAWAS. ______________________________ A.NG SA 'MF ,s Marquez de Comillas, No. 4, Manila. Elaboración Especial con Tabacos escogidos y enviado». Premiada en todas partes. ¡¡¡ATENCION!!! * ft Participo á los Señores Candidatos y á sus LEADERS, para cualquier cargo oficial que acabo de recibir materiales de toda clase y diferentes colores pedidos expresamente para la impresión, con y sin RETRATO (fotograbado) de tarjetas de propaganda, plataformas, manifiestos y otros concernientes á las elecciones así como á la IMPRENTA, LIBRERÍA, PAPELERÍA, ENCUADERNACIÚN, fabricación de timbre notarial en seco y de goma, etc. etc. CALLE CRESPO, N.° 101 A LA SUBIDA DEL PUENTE DE SAN SEBASTIAN. NOTA: Los pedidos serán inmediatamente atendidos y enviados los de provincias respectivas por correo ó por otros medios á elección de los interesados. Ojo BUENO, BONITO y BARATO. ANDRÉS BONIFACIO Y CASTRO OBSEQUIO DEL “KATÚBUSAN’, FÁBRICA DE TABACOS Y CIGARRILLOS Sociedad anónima genuinamente filipina, fundada, constituida y dirigida por obreros filipinos, Jolo 308, 310 y 312, Bincndo, Manila, 1. F. (Este cliché representa el más fiel retrato del Gran Fundador del K/. K.*. K/. A.*. N/. B/. y se ha copiado del único ejemplar fotográfico que posee el Sr. Guillermo Masangkay, uno de los contemporáneos y colaboradores de este Héroe.) Imprenta “Tagumpay”. de la “Union de Tipógrafos Filipinos” 15 Pla2a Sta. Cruz, Manila.—Tel, 1404.