Bangon

Media

Part of Bangon

Title: Bangon
Issue Date: Taon I, Blg 12 (ika 31 ng Julio ng 1909)
Year: 1909
Language: Filipino; Spanish
Rights
extracted text: I 4 I I TAON. Pahayagang tagapamatnngot “Alza tu ters£"fíente Juventud filipina”.....! IL A N (i 12, asro KALIPUNAK ÑG MCA KABSANAN SA RIZAL Ilinalathala tuwing kalahatia t katapusan ñg bawa t buwan Pasig, Rizal, ika 31 ng Julio ng 1909. -y -yT.HXT ALA3WT ATsT1. PagtalayR ng 'ariiing Bayan.—2. MapanganiR na kalagayan. ni (ial-Sinnknan.— 3. Mga 'Palo sa Rizal, ni Pio.. K. Praneo.— 4. El medio ambiente, ni Baturro, —ó. Ang “ llakilaiig Mitbi.' ni Amado JJhelo.'io.—6. Bayani <a Hayan. Hulá) ni S. B. San.—7. La cultura científicani >/. rt.—-S. Ang Pag-ibig, ni K> or ten.—9. Kilos ng mga Kapisa ñau sa Rizal: Palatuntunan ng Kamitnan. —10. iilkaw ba*y magkurbJ!. (tula) ni Paroparon,g Bata.—11. La Esperanza, ni Orduael de No.diaj.—12. Bukás na Lihani. ni Paeitieo DiirangTubig.—13. Xagtataká ák<d. (tula) ni ('haring.—14. Pangarap ng Makata, (karuglóng) akdA ni TaUbagno. —15. 11iei’átira. (tuJang kastila ) ni Parí*.—16. Tungkol sa Pagawaan ng Sardi nas. m Miguel Antonio. —14. 1 ka 30 iig Hulyo, (tula) ¡n p.inimh, — ]S. Paalaaía a! Mimgkabi, ni Bang lia iimk. 19. Müa Rutó ng >ili. ni Tío Juan. Iinprenia-, Librería y Papelería de L Criba, (irespa, lOt CLINICA Y CONSULTORIO DEL t&v. Sixto Se too ¿In^eíeo MÉDICO Y CIRUJANO eni^B W \ i til i - ■ SOlávd VVI9N31SISV Cnlle Quintan, No. 101, Sta. Cruz, Manila, L F. < Teléfono No. 1455, j Medicina y Cirugía general. Sala especial de enfermedades de las j 4 mujeres. Análisis y exámenes (microscópicos), í Electroterapia, Masaje, etc. Menos los Domingos < ,T ™ í De i a 10 (le la inanana I Horas de c onsulta :( rv a ' - i ¡ ¿ i 1 J De 2 a o de a tarde. } PÍREO! OS: ESTANCIA Con derecho á habitación, alimento, cuidado, me dicinas ordinarias y asistencia médica y quirúr gica. excepto Las operaciones, por dia.....................P 7*00 Ocupando cuarto solo, por dia. . 10'00 SIN ESTANCIA (’onsultas ordinarias, 1.a consulta..........................P 2*00 Las siguientes, por cada vez............................... , ,, 1 ‘00 Inyecciones hipodérmicas, incluyendo medicamentos y según clase, cada vez. . . . de P 2 00 «n. o‘00 Servicios especiales, di EN LA CLINICA Acompañándose de otra persona, en calidad de enfermera especial, por alimento y acomodación de dormir, un pago adicional, por dia p EN LA CLÍNICA | Electroterapia y masaje local . .....................p I •» • general . . ,, | Asistencia quirúrgica, casos menores y según su ¡ importancia, de . . . . , . * p 3-90 ¿ ntre y fuera de la Clínica Servicios del laboratorio, exámenes ordinarios<le P 1 ‘00 á4‘00 Consultas por correo, enviando el plan..................... ... 5‘00 Operaciones y asistencia á partos, á precios según coinArreglos especiales para la admisión de niños NOTAS: Las cuentas son pagaderas, al contado; y por la estancia en la clínica, de siete en siete dias por adelantado — No se admite la estancia en la clínica de los que padecen de enfermedades contagiosas é infecciosas PICKETT HARNESS Co. BIJ.IS o o. re • >♦< o ’OJO re o Sandaang hitsnra ng mga sintnrón alinsnnod sa moda. Mga monturang ingglés at amerikano, maiinam at mura. Mga polainas, kabán at mga sisidlán. Mga guarnisyong iba't ibang clase. Siyang pinakamalaking tindahan ng mga bagay na ito dito sa Kasiianganan. to ■"O MISSING PAGE/PAGES Í^PERAJ'HA yiLEONqCO. “Esperanza”: iyan ang pangalang ngayo’y pag-uukulan ng boong kaya ng pul pó! kong panulat. Pangalang matáy ko mang dilidilihin ay kung bakit nagpapakahulugán sa akin ng: Pag-asa, Ligaya’t Lwalhati. Siya, ang taláng muía sa Tinajeros (Malabón), ay pumupukaw sa lalóng nahihimbing na damdaniin. At sino nga namang may pusong bakal man ang di tatablán ng tudlá ni Pág-ibig? Sinong may banal* man ó pihikang damdamin ang sa kanyang haráp ay di mangangayupapá at di iirog kahi’t sa gunitá man lamang?... Lubhá pa ngá kung mamamalás ang kanyang aliwalas na noó, na nagpapahiwatig ng iniingatang katalinúhan; mapungay na matáng kung ititig ay makabibihag ng libo-libong puso at nagkakahulugan ng malalalim na hiwagá; ilóng na di naman pipis at di naman katangusang sukat mong pagkámalang sa taga i bang lupá; bibig na wari’y sadyang ginawá ng isang biliasang “escultor,” at sa kabuóan ng inga ganitong kariktán ay isang mukhang pinilas sa kabilugan ng buan, na mistulang tala, na ninikat sa pagbubukang li way way, na di kabakasan ng kulay-lungkót. Huag nang isanib pa dito ang kanyang timbang at balangkinitang katawan, ma la ntik na baywang at kulay kayumanging nagpapakilala ng pagka-lahing Taga-dito. Oh! kung sa ganyang dilág ay idagdág ko pang i tala sa pitak na ito ang kanyang kaayáaya’t nakaaáliw na tinig, gayón din naman ang matimyás at nakawiwiling ugali, ay sinungaling ang kabanal-banalang itinatangi ng pananampalataya, kung di siya magkasalang lumuhog sa haráp ng gayóng kahanga-hangang dilág, na pinangangaráp ng mga makatá. Anzang: maala-ala mo nawáng sa ilalim ng ganyang kapuripuri’t karangál-dangálan mong kalagayang sagisag ng aking lahi, sa himpapawid ng busilak mong gandá ay may isang pusong nalilibing sa lusak ng pagtitiis, pusong sabik na sabik sa pagdating ng panahóng ipagiging mapalad sa iyong piling: walang.iba ngá kundi yaong sa iyo’y nangangarap at naglilihim at wagás na pag-galang. o ng isáng tunay ng mahabang panahón El medio ambiente Entre las diversas calamidades sociales que nos abruman, lector querido, no existe, á mi juicio, ninguna que abrume tanto á nuestro pueblo como el indiferentismo que demuestra tener en todo aquello que pueda redundar en la mayoría de los casos en su propio provecho. Nobleza obliga confesar con toda franqueza, que mal tan grave nos trae de dia en dia á la mayor postración y decadencia, si no ponemos los medios para corregirlo. Ante semejante modo de ser, y antes de prose guir adelante, ocurre formular la siguiente inte rrogación: ¿cuales son las causas que contribu yen á ese modo de ser de los pueblos? Eminentes sociólogos explican ese fenómeno de la raza, por el desgaste, digámoslo así, fisiológico de energías, por el apagamiento de la vida que va consumiendo todos los entusiasmos, por una vida plagada de mi serias y sinsabores, y quizas también, por llevar una larga vida de sumisión y vasallaje á pueblos de distinta raza y distinto hemisferio. Estas últimas causas parecen ser las principales determinantes del mal que nos aqueja, pero con ser importantes, no son las únicas. Hay otras más poderosas que nos aniquilan, como los juegos, el egoísmo, la envidia, el caciquismo en sus diferen tes formas y aspectos, la falta de amor social, y lo que es aún muchísimo peor, la carencia de pa triotismo A un pueblo de estas condiciones, le importa un comino que le hablen y aconsejen, todo le tiene sin cuidado, y la despreocupación más completa ha de demostrar siempre en todo aquello que redunde algún provecho á la comunidad. El vergonzoso “allá me las den todas“ y el yo ante todo y so bre todo, impera en su corrompida conciencia por modo más detestable, sin que al parecer se en cuentre medio humano á evitarlo. A todas estas concausas podemos atribuir sin temor de equivocarnos, la ineficacia en la mayoría de los casos de nuestras leyes, los frecuentes fra casos de los gobernantes y el poco ó ningún fruto que produce toda labor que desde arriba se enca mina al bien general. Todo permanece en la inercia por falta de ambición colectiva, y sobra de des confianza mutua. Las cuestiones más trascendentaless para la vida nacional, se posponen ó abandonan por cuestiones de interés personal ó de partido Repetidas veces se ha comprobado este fenómeno, ante la perspec tiva de proyectos importantes que ofrecían quizas un halagüeño porvenir para la comunidad; pero el egoismo y la codicia de algunos individuos, que se creían superiores ó más talentosos que sus mis mos iniciadores, acabaron por echarlos todos á perder. 6 BANGON. . . Este és, triste es decirlo, nuestro particular modo de ser, y el medio ambiente en que nos desemvolvemos; dígasenos ahora sí por ese camino ire mos á alguna parte. Me inclino á creer que no, y presiento que mientras esos defectos fisiológicos no desaparezcan de nuestro pueblo, con ó sin nues tros actuales dominadores, no conseguiremos nada provechoso. Urge, por tanto, que todo ese persona lismo mal entendido desaparezca, sí deseamos sin ceramente conseguir el logro de nuestra eterna aspiración y el mejoramiento en todas sus fases de esta desventurada tierra filipina BATURRO. Julio, 1909 BAHAGI NG ISANG AKLAT Ang “Dakilang Mithi” ------- ex------Utang sa síkap ni Gerardo at ng iláng kabinatá niyá, sa di kawasa’y nátatag sa Libis ang isáng kapisánan na pinamagatáng “Da kilang Mithí.” Kagáya ng lahát ng mga samaháng pilipino, ang “Dakilang Mithí” ay ulirán sa gílas at sigla noóng hanging inga únang buwdn. Noóng inga únang buwdn, ang kapisanan ay makálawá sanglinggó knng magpúlong, at ang bilang ng mga nagsisidaló sa mga púlong na itó ay di lumiliít sa tatlongpü. Noóng mga únang buwdn, ang mga talumpati, pagtatálo at ang mga bálak na inihaharáp tuwíng magpupúlong ay punóng-punó ng mahahalagáng láyon at madláng kaparaánang magagámit upang lalong mapalúsog at mapadakilá ang kapisanan. Náriyan ang pagtatayó ng isáng aklátán (biblioteca); náriyan ang pagbubukás ng isang paaralán sa gabí, na waláng upa; ná riyan ang pagpapalabás ng isáng pahayaganglinggúhan; náriyan ang pagdadáos ng mga papúlong; náriyan ang mga sári-saring ca,mpaña lában sa bisyo—laban sa sugál at sábong—la ban sa mga mahahálay at di wastóng kaugalían, hílig, atb; at nariyan ang kung anó-anó pang matatáyog na panukalá. Ang lahat ng kasiglaháng itó na napagmálas sa loób ng “Dakilang Mithí,” noóng inga ún,a,ng buwdn ay lubháng ikinaalíw ng mga nagsipagtatág sa kapisánang iyon. Naákit siláng umasám-asám sa isáng maligáyang búkas at napanibúlos silá sa pag-ásang madali ó maláon ay málalasáp nilá ang masasagánang búnga ng kaniláng mga pinuhúnang págod. Dapwa’t ¡ay! Katúlad ng isáng kimpal na kugon,* na pagsinilabán ay minsán sikláb lang at walá ná, ang kapisánang iyón ng mga náturang pag-ása ni Rizal (pa nainan!), pagkaraán ng inga unang buwdn, pagkatápos na makapagdáos ng iláng sayáwang malalakí, nang isasagawá jia ang mga panukálang binalangkás ng boóng sípag at talíno,—ang kapisánang iyón ay bigláng dinatalán sa nóo ng kammald tí mal na kamandág ng panglalamíg, pagkahapó at pagwawaláng bahalá ng hálos lahát ng mga kaánib.! Sinimulán ná ang isang búhay kapisánang kukutápkutáp, kagáya. ng isang ílaw na nauubasan ng langís. Anó mang pagsusumákit ang kalasagin ng pángalo at kalihim, ang bahay-kapisánan ay láging áalóg-alóg _tawing tatáwag ng púlong. Lahát ay nangangakóng dádaló, dápwa’t pagsápit ng oras ay pálad na pálad ná kung sumipót ang sampú. j-“Anó ang dápat gawin úpang maipon ang mga iyán?”—Itó ang pabuntóng-hiningáng tanóng ng pangúlo ng kapisánan. —“Upang maipon?”--ang sambót ni Gerardo nakanyáng kaharáp,—“kung úpang maipon lang ay may isang paráang madali. Búkas, pistá din lang ay ikálat nátin ang balita na sa kinágabihán ay magkákaroón sa inyó ng isang malakíng sayáwang handóg sa samaban. Anyayáhan ang mga kinalilituhan diyang binibini, ang lahat ng mga makikísig sumayáw, at maniwalá ka, katóto, na mainúmunó ang iyóng báhay... Pag haíidoón ng lahát, ay paalisin ang orkésta at simulán ang púlong.” At ganitó nga ang kaniláng ginawá. o * * Madilímdilim pa kábukásan, ay sumabog na sa himpapawíd ang balitá na sa ika 7 oras ng gabí ay magdadáos sa báhay nina Pepe ng isang mar ingal at mahabang sayáwan na handóg ng pangúlo sa masisipag na mga ginóo at binibining bumubuó sa “Dakilang Mithí.” Hindi nagkabulá ang huía ni Gerardo. Orasyón pa lang ay pulúpulutóng na ang mga panaúhing nagsisiratíng. Ika 7 oras na ganáp ay natitipon doón ang ápatnapú sa limángpüng kaánib sa “Dakilang Mithí.” Lahát ay galák na galák lubhá na ang mga binatá. Walang labl na di nakangiti, walang matáng di nagniningning, waláng kilos na mabágal. At sino nga namán ang di magagalák, alíng puso ang di lálakasán ng tibók, kanínong damdámin ang di mapupúkaw sa lílim ng mapanghalina’t malalagkit na titig, at sa halik ng bangóng núnukal sa mga sutláng talúlot ng mga gayóng “bulaklák ng búhay” na doo’y naliligó sa mahinhing liwanag ng mga “Reina de las luces”'! At sinong mahiligin sa sayáw ang makukuhang magtulug-tulugan, kaninong mga paá ang mapapakalí sa gayong idinulásdulás ng sahíg na binudburán ng pirápirásong ballena, sa inihabá-haba’t inaluwang-lúwang ng pagsásayawáng salas,. sa anyáya ng malalambíng na tugtúging handóg ng orkésta? ♦ o o _ Iká 7:15 na ng gabí, nguni’t ang sayáwan ay di pa pinasísimuían. Hálos lahát ay iníp na iníp na. Dángan lang at sila’y nadadaíg ng hiyá, marami na sana ang nagúumikit noón sandaling iyón, káhi’t na waláng anyáya ó pahintúlot ng may báhay. Samantaláng naghihintáy ay makinig táyo sa mga sáli-salitáan. BA NOON. . , Sa isáng súlok ng salas, ay pinagkákalipumpunán ng mga lalaki ang isáng malápad na papel na nakapakó sa dinding at kinatititikan ng salitáng programa. Sa ibabá nitó ay ipinaaálam na ang sayáwan ay bubuoín ng labing-ánim na Waltz, labingdalawáng two-steps, at dalawáng rigodón. —“Ano’t may rigodón pa?”— ang payamót na tanóng ng isáng naka-lána sa* kanyáng kálapit— “Que torpe! Anóng mahiliitá sa rigodón? —Walá kundi... kamáy. Mapapágod ka ng waláng... saysáy. Nakaaaksayá ng panahón! Kalukuhan sa ákin iyán!’* —“Masamá nainán ang waláng rigodón, katoto”—ang sagót ng isáng naka-térnong itím.— “Paáno namam si Choy?” —“Que Choy ni que báchoy!”— ang ángil ng naka-Zana, at hinagisan ng dalawang ingos ang isang naka-Zwtoí/ kulót ang buliók na sa pagka’t lubháng mahiluhín ay waláng ináabangan sa alfil mang sayawan kundi ang pasiniuláng-tugtóg ng mga rigodón. Itó ang si Choy na noo’y kasalukúyang nagpapantíng ang mga taynga, sapagka’t malayólayó man siya’y kanyang naulinígan ang salitaan ng dalawa. Manganínganíng sugurin ang naka-íana at sikanganang waláng pitagang bungangá nitó. At kamunti na ngang manugod noon ang* ating si Choy, kundi niya naala-alang gagawá siya ng malakíng kahiyáhiyá, at kundi niya nataunan ang isang malambíng na títig ni Mameng. —títig na wari’y inahihímok sa kanya ang, Pacencia, Choy ko! ”... —“Pero demonyoP’—Mig muling putók ng naka-Zana—“Alió ang hinihintáy nitóng si Pepe?... Bakit áyaw pang simulan ang sayáwan, diantre?... Co—! naghihintay ang mga visita, —pu—! ” —“Huwág kang mainip, katóto”—anáng naka-itím—“huwag kang mainip at sásaputan na raw!. ” —“Sásapulan! pero kailán pa? ¡demonyo!” Isang binatá ang noón ay puinagitná sa karamíhan, at pagkatápos na mapaupó ang laliat, ay buniigkás ng ganitó: — “Mga binibini at ghioóng kaanib sa ‘Dakiláng Mithi’: — “Kayóng lahát ay pumarito na taglay sa puso ang masaráp na pag-ása, na tayo’y uumagáhing pára-pára sa pagpapasasá sa isáng malambíng na sayawan. Hindi kayó mabibigó mga ginoóng magigitíng. “Sáyawan at waláng ibá kundi sayáwan ang inyong ipinarito, kaya’t sayáwan at waláng ibá kundi sayawan ang dito’y áting pagdudumugan. “Akin lang ipinagpapauna na ang sáyawang itó ay kakaibá sa lahat ng sáyawan na inyóng alám. Wiká nga’y, bágong sistema; mapapálad kayó, sapagka’t sa boóng sanglupalop, kayó ang unang makakákilala sa kanya! “Sapagká nga’t bágo, ay kailángang siya’y ating ipaaninaw na mabuti. Sa sayáwan pong itó, mga ginoó at binibini, ay hindí mga páa, kamáy at baywang ang magsisiindák. Ang dito po’y magpapakitáan ng gilas at kisig, ay ang mga dila at ngála-ngála; kaya’t sayáwan ng mga dila’t ngála-ngála ang ngayóng gabi ay siyáng yáyanig sa bahay ng ating pangulo!. ” —* ‘ Nilin.... na!! - -anáng naka-itim. —“Pero que bruto!”—ang sabád namán ng galít sa rigodón. — “Batid ninyóng lahát mga binibini at ginóo, ang patuloy ng nagtatalumpati; — “na dito sa ating báyan ay may isang kapisanang di pa nalaláon ay itinayó ng kabataan. Batid din ninyóng lahát na sa mga sandaling itó ang kapisanang iyán ay kasalukúyang naghihilik sa lálim ng pagkahimbing. “Ang di na yatá makasanglibong pagtawag ng púlong na laging nabibigó, ay labis na naguulat sa katotohanang itó. Ang pagkakabitin sa liimpapawid ng lahát ng mga panukalang inaharap at pinagtibay sa lóob ng kapisanan, ang pagkabigó ng aklatang itatatag, ang pagkabigó ng paliayagang palalabasin, ang pagka bigó ng mga papúlong, ng paaralán sa gabí, ng mga kung anó-anóng Campaña na sagána sa hangin—-ang lahát ng iyán mga binibini at ginóo, ay isa pang di mapupuwing na saksi ng pagkauring mantikang-tulóg ng ating Ka pisanang kagúlatgúlat noóng kanyáng mga unang áraw! “Sa gitna ng ganitóng kalagáyang dápat ikahiyá ng kabatáang Libís, sino ang áting dápat sisihin? “Ang mga nangungulo sa kapisánan? “Akó na maláon nang nagmamasíd sa ginagawá niláng pagtupád sa kanikaniláng tungFABRICA IDE BIZCOCHOS DULCES S DE J. E. MONROY t Premiada en las Exposiciones de Hanoi de 1902 y S. Luis, E. U. A. de 1904. «u PLAZA DE STA. CRUZ, 96-98, MANILA, S 8 BANGOX . . kúlin, ay waláng úlikúlik na makakapagsabi na ang mga ginóong iyán ay nagawá na ang lahát ng abót ng kaniláng káya. “Ipinatútúpad ng pangólo sa mga kaánib, ang palatuntúnan at mga alituntúnin, dá pwa’t áayaw táyong magsisunód,! Kaniláng iminumungkahi na isagawá ang mga panukala’t batas na pinagkayarian, dápwa’t áayaw táyong magsikilos! “Tumatáwag ang kalihim ng púlong árawáraw halos, dápwa’t áayaw táyong magsidaló! “Mahúsay na hinihingi ng íngat-yáman ang ambág sa bawa’t* buwan ng bawa’t isa, nguni’t átin siyáng pinagtataguan! “Sino ngayón ang dápat managót sa pagkadiwará ng kapisánang itó? “Sino ang dápat lagpakán ng ating pagsisisi kundi táyo rin—táyo na blibuó ng isarg kautusán at pagkatápos ay táyo rin aag sa kanya’y susúay? ‘Sino ang jlápat nating sumpáin kundi ang átin ding mga katawán—tayo, na lilikhá ng isang matáyog na panukalá para sa ikabubuti ng hayan at pagkatápos, kapag isasagawá ná, ay tayo rin ang kaunáunahang malululá, ang kaunaunahang uurong? “Sino ang dapat managót sa lahát ng itó, kundi tayo rin—táyo na kadalasa’y dahil lang sa kaunting sakít ng ulo, ó kaya’y ng ngipin, ó dúlo ng kukó; dahil lang sa kaunting ulán, sa kaunting ínit^ ng áraw, sa kaunting antók, sa kaunting layó ng pagpúpulungan, sa pagkawaláng mákasáma, ó sa pagkawáláng mabuntvtan—dáhil na dáhil lang diya’y di na táyo magsisidaló sa púlong?... ¡ ¡Samantaláng kápag isáng^ sáyawan ang ating dádayúhin, ay sumasagasá táyo sa unos at buháwi, nawawalá ang sakit ng ulo, napapawi ang antók, di iniindá ang ínit ng áraw ni sinusuka.t ang layó ng pagdaraanan!! “Sino ang dápat kilabútan sa hiyá kundi táyo rin na kung makaísip mang dumaló sa pulong, ay panayon na lang mga hull—panayon na lang animo’y mga kúhol?— Táyo na munting maantig ang bulsá, munting máhingan ng maipagtatawid búhay ang kapisanan, ay magpapakalayó-layó na di na maáapuhap kahi’t na nakakaya ang halagáng hinihingi? ¡¡Samantaláng kapág ang isáng sáyawan ang paguukúlan, ay malúwag na malúwag at galák na galak táyong nagkakaloób ng piso, piso’t isang salapi, at t kung minsan pa’y hanggang dalawáü “!Ah, mga kababayan!... Kung ang mía katotohanang itó na sakdál ng papaít ay nakasusúgat sa inyóng mga damdámin, ako’y di nagsisisi! ¡Tinutupád ko ang áking katungkulan. Karápatdápat at kailángang mabatid nating lahát ang hubád at wagás na katotohánan, na, ang kabatáan sa bayang itó ay kulang pa ng lakás, kulang pa ng tiyagá, pagtitiis, at sigláng waláng máliw!. Walá pa ditong tunay na kalakasan ng loob na kinakailangan upang maisagawá ang isang adhikáng mataas. “Ah, Kabatáan, Kabatáan! Kay lakás mong mangárap, dapwa’t kay dalí mong masawan, kay dalíng manglumó ng iyong puso, kay dali kang panghináan ng túhod!... “Iyán ba ang kabatáang pinangápangárap ng Dakiláng Rizal? “Iyán ba ang kabatáang inaasahang tútubós sa Bayang itó na ngayo’y nábibingit sa bangin ng kamatáyan? “Iyán ba ang mga kawal ng tagumpay Bulas? “Ah, Kabatáan! kung ang mga inalilíit na kapisanan ay di mo mapagtiyagaang buháyin, papaáno kayáng pagbúhay ang iyong gágawin sa isáng Bayang malaya? “Kaunti pang paghuhunosdili, kaunti pang paglingap sa dangal ng katungkulan! Kaunti pang pag-aálaála sa kinábukasan! “ Samantálang ikáw, kabataan, ay waláng hanap kundi sayá at ligaya, samantálang di ka natutútongumibig sa waláng likát na pagpapágod, pagbabatá ng hirap at pagsusunóg ng kílay; samantalang di ka natutútong tumalikod sa mapanghalinang kawáy ng mga bulaklák, sa matatamis na awit ng mga sirena, úpang makatupád sa isáng katungkulan; samantalang ikáw ay nabúbuhay sa himpapawíd ng mga pangárap at di sa párang ng paggawá; samantalang ikaw ay waláng loob na iukol sa sarili mong hayan ang bawa’t galaw ng iyong isip, bawa’t tibók ng puso, bawa’t sandalí ng iyong panahón, bawa’t paták ng iyong dugó; samantalang nananatili ka sa mga ganyáng kalagáyan, ikáw, kabataan, ikaw ay di dapat tawaging Pag-ása ng tinubuan mong lupá; ang dápat itáwag sa iyó ay Hampas ng Diyós sa iyong Lahi! ! ” Pinútol dito ni Gerardo ang kanyáng talumpati. Dáti-dáti, tuwí siyáng magsasalitá nang hayág, ay di maúbos-úbos ang papuri sa kanyá ng madlá; nguni’t ngayón, maánong nagtamó siyá nang kahi’t gaputók na palakpák! Sa mga binatá’y marámi ang sa kanya’y ngungusó-ngusó at iírap-irap; may iláng dadábogdábog at búbulong-bulóng. Si Choy ay tuwáng-tuwá nang maalámang di mátutulóy ang ipinangakong sayáwan. Kamuntí na siyáng makalápit sa naka-Mr/a upang ito’y mábigyan ng isáng mabining “Hiilatt!” Ang mukhá ng naka-Zana ay di maipintá noón. Hindi nagkásiya sa isinima-simángot at ipinisepshe. Sa billing bahági ng talumpati ni Ge rardo ay waláng ibinubugá ang nagkakangngingiwi niyang mga lab! kungdi payák na: --Suplado! Hambug! Hi...! Palaló! Yabang...! Para ka riyang isáng lélong na nangangaral sa amin ah! Cu...! Pabulóng kun bigkasín ang mga salitáng itó, na anopa’t waláng nakáririníg kundi yaong mga malalápit sa kanyá. Hindi lang ang bibig ng naka-Zana ang nangungusap: ang mga matá niya ay may lalong mahalagáng bágay na inihahayág. Ang mga namumutíng matang iyón kun titígan si Ge rardo nang siya’y nagsasalitá ay parang tumitítig sa isang nagpapaálam na bibitaym, BANGON. . . 9 kundi man sa isang kabaong na, sa isang tiginak na sa dugo! Aug naka-Zana ay si Juancho!—si Juanchong masidhing kaaway ni Gerardo sa Jahat ng bagay; ang nabigóng hand ¿dato sa kamay ni Elena, ang bunsóng kapatid ni Kápitang Memo na kanyang kinasapakát sa madugó niyáng pagliihiganti kay Gerardo—paghihigantíng gáganapin nilá sa gabf ding iyón!... Amado Libeloso. San Mateo, Rizal, Hulyo, 1909. Bayani sa Bayan (Handog sa Bangon.) Hindi na marunong mapa god maglakád Ang mga bayani sa pagpapasikat Nang araw sa Bayang pinakaliliyag; At di rin marunong matakot, mágulat, Saliksiki’y yungfb, parang, bukit, gubat, Humawan ng tiník, bumagtás ng da wag, Ay sigla’t lakas ding hindi nagpupuknat. Bayani ay walang sindak at panganib Gunigunf kaya’y hindi nasisilip, Kung dahil sa Baya’t Lahing iniibig; Búhay ma’y malagót, dugo ay matigis, Magsábog ng lakás, ipain ang dibdib, Pawang sa.ya’t ngiti, tuwa’t pananalig Sa nasáng ang Baya’y mawalán ng sákit. Sa taksil na. anak ng sariling bayan Ang mga bayani ang siya rin namang TAlipol kaagad at di babayaang Magugat, magsupling, magbunga’t lahián; Kapag ang masamá ay hindi pinaram Sa lupa ma’t lahi’y ang masayang araw Ay di pakikita magpakailan man. Hindi kakauntí ang iniaanák Na pusdng bayani sa Sangmaliwanag, Na ang hangad nila’y pawang pagtatapat Sa Bayang linakha’t hindi ang magsukab; Di paris ng mga nagsisipamaosag Na nagmamasakit sa layon ng la hat Bago’y ang gawain ay pagpapahamak. Parang himpapawid na may malikmating Humaka’t yumari ng banal na nasa, Haliging matibay sa pakikidigma, Kutáng pánganlungan ng mga mahina, Masaganang bat is na di nagsasawa Ang dalóy ng tubig na sadyang biyaya, Na sa baya’t lahi’y tangi at dakila. Ang mga bayani kung kaya tawaging Dakila’t marangal ng lupang giniliw, Dahil sa may pusd at isang damdam in Sa irog na lahi, na kahi’t sapitin Ang kadustadustá’t ab&ng pagkálibing Ay di kailangan, lamang ay sambiting May bayan na siya na hindi alipin. Sa dagsá ng'unos ng mga paratang, Sa bilis ng dating ng mga kalaban, Sa balá ng sákit niyong kamatayan, Ang mga bayani’y walang agam-agam, Di nababalino at laging matapang, Ni di tumitigil hangang ang tagumpay Ay rnaihandog din sa sariling bayan. Sa mga bayani ay walang madilim, Walang bagyó, lindól na di sosoongin, Panatag ang loob, walang salagimsim, Hindi linilingón ang tatalaktakíng Bagabag, sakuná, sákit at hilahil, Dalitá, pighatí, hirap at panimdim Kung dahil sa bayang pinakagigiliw. Mga bayani rin ng irog kong Bayan Ang humango niyong dustáng pagkálagay Na ating kahapong pinamumuhunanan Ng luháng mapaít, ng búhay na liirám; At nagtangol pa rin ng puri at dangál, Tumubós sa hirap ng Kaalipinán Hangang sa sumikat yaong BAGONG ARAW. S. R, San. Malabón, Rizal, Mayo, 1909. La cultura científica El desarrollo de la civilización descansa sobre las aplicaciones de la ciencia, que exige un esfuerzo intelectual universal, desde el sabio que descubre el principio de las cosas en su laboratorio, hasta el ingeniero que deduce de esos principios abstrac tos las reglas generales y especiales de las aplica ciones; desde el inventor que se esfuerza por ha llar nuevas aplicaciones, hasta el empleado técnico, el obrero instruido, que aplican las mismas reglas á los aparatos y á las máquinas, encargados de po nerlas en movimiento y de dirigirlas. Los conoci mientos adquiridos por cada uno de esos trabaja dores benefician desde luego á la sociedad en ge neral, y de un modo más especial á los capitalistas que suministran el dinero necesario, para la fabri cación y para el desarrollo de toda industria. Ad mitido esto, no es menos necesario y equitativo que los ciudadanos que poseen tales conocimientos ten gan derecho á participar, en una fracción muy im portante y legítima, de los beneficios que los fa bricantes obtienen. Pero es preciso tener en cuenta que semejante beneficio, obtenido de las aplicaciones de la cien cia, no debe tener por efecto restringir las ventajas de unos en provecho de otros, pues está fundado, ó por mejor decir, debería estarlo, sobre el aumento necesario y general del capital intelectual y moral de la humanidad. Cuantos intervengan en ese acre centamiento deben participar de los beneficios que se obtengan. La utilización cada día mayor de las fuerzas naturales produce un aumento incesante de la ri queza social y de la capacidad productora de la industria: hé ahí lo que siguifica el dominio cre ciente de la raza humana sobre la Naturaleza. La ciencia práctica que adquiere el obrero se traduce por un aumento legítimo de salario y de capital intelectual; y además, por una elevación del nivel y de la dignidad moral del conjunto de todos los ciudadanos, encaminado á la nivelación legítima de las diversas clases sociales, empezando por arriba para aproximaslas á todas haciéndolas comulgar en un mismo ideal, ó lo que es igual, en la co munidad de las mismas concepciones y de las mis mas ideas morales. El hombre que se procura un conocimiento per sonal en el órden práctico é industrial, adquiere una nueva facultad productora, utilizable;* adquiere un nuevo capital, pero es un capital inmaterial, 10 BANGON. . . que transporta consigo y que no se halla expuesto á ser robado ó perdido. Tal resulta de las aplicaciones de las ciencias matemáticas ¡á una multitud de profesiones mecá nicas, industriales y artísticas; de las aplicaciones de las ciencias físicas, químicas, naturales, á pro fesiones no menos numerosas, taleg como la tin torería, la fabricación de los metales, de los ácidos, del jabón; y, en agricultura, la dirección metódica de los cultivos, el empleo de los abonos, la fabri cación del vino, la cerveza, la preparación de las materias alimenticias; y en órdenes más restringidos, la fotografía, el alumbrado, la aplicación de los méto dos de la electricidad á las reacciones de toda índole, eto., etc. Hay, pues, que contribuir al desarrollo de la educación social para formar hombres y ciudadanos, no solamente útiles, sino accesibles á una cultura más alta y más delicada, y para esto nada mejor que la creación de asociaciones, de ligas, formadas en el dominio utilitario y práctico, por el concurso de las buenas voluntades privadas, cuya acción es más rápida y más eficaz que la de las organiza ciones oficiales, que serán más estables, pero que también son menos movibles á.las condiciones mo dificativas de la vida y á la necesidad de perfec cionar sin cesar las enseñanzas prácticas, aprove chando para ello el progreso realizado en derre dor nuestro. Se impone la orientación en esa concurrencia vital de las industrias y del comercio que tan duramente se practica hoy, tanto en los trabaja dores de una nación como entre los de los demás países, y hay que contribuir por el esfuerzo man comunado de la creación incesante de un capital intelectual, que sirva" de provecho á los individuos que ío adquieran, y de desarrollo á la nación de que forman parte esos mismos individuos. En una palabra, y para terminar, trátase de establecer la enseñanza industrial y la enseñanza comercial so bre la base sólida del conocimiento de las cien cias aplicadas, desde sus fórmulas elementales hasta las fórmulas del órden más elevado. El fundamento de toda enseñanza técnica es de orden científico. Los datos empíricos y tradicionales de las diferentes profesiones hállanse hoy ligados á principios científicos, que intervienen sobre todo en los perfeccionamientos y en las transformaciones incesantes que experimentan las industrias: la con currencia universal no permite ya á nadie dormirse, como los hombres de otros tiempos, en las rutinas inmutables de un aprendizaje reglamentado. La adquisición de la ciencia puede apreciarse desde dos puntos de vista: desde el de la cultura general del espíritu, v el de la curiosidad satisfe cha. Por eso decía Aristóteles: “Toda ciencia ha nacido de la admiración;'* y “cada hombre desea saber por inclinación natural.“ Sin embargo, esa necesidad de la ciencia no su ministra al hombre de un modo directo los recur sos necesarios á su ’existencia. Es preciso vivir desde luego: la reflexión filosófica sobreviene des pués, según un antiguo proverbio. Pero sabemos, y esto se confirma siempre más y más, que la ciencia no es necesariamente estéril para las necesidades materiales del que la posee. Saber es poder, esto es, adquirir aptitudes nuevas, provechosas para el que las adquiere y para los que tienen necesidad de su trabajo. Así, pues, esforcémonos por cumplir, cada uno en la medida de nuestra capacidad y de nuestros me dios, el deber que incumbe á los ciudadanos más favorecidos por la fortuna, por la instrucción, por la moralidad: me refiero al deber de ayudar á aquellos cuya vida es más difícil y cuyos recursos son más ínfimos por el hecho de su origen ó de las circunstancias. Sabios é ignorantes, privilegiados y proletarios, ricos y pobres, patronos y obreros, todos debemos estrecharnos las manos, fraternizando nuestros espíritus y nuestros corazones, y mirarnos en una corriente de buena voluntad recíproca y de simpatía verdadera, fundadas sobre el sentimiento de la solidaridad, que encadene todos los ciudada nos de una misma patria y los miembros de la humanidad entera! M. BERT. PANULAT BABAE ANG PAG-IBIG Totoo’t kailangan sa bawa’t táo ang gawang umibig, nguni’t ang pag-ibig sana ay ipipili ng iibigin, iyong napagkikilalang marunong tum timbas sa kanyang pag-ibig; totoo at main rap kumita ng ganito, pagka’t marami ang rnaibig lamang ay nagpápangap na siya’y mabuti at marunong makiayos sa kanyang nilalapitan, nguni’t ano nainan ang ating ipalalagay sa nakikita na ang sasapiti’y pinagsisikapan pa. rin ang gawang paglakad at ibig ding datnin ang natatanaw nang mahirap na salungahin? Ito ang ayaw ng kalayaan ng kanyang kata wan, ito ang may pag-ibig nga, nguni’t di ginagamit ng mabuting paggamit. Ano kaya ang iniibig ng may asaling ganito: dangal, kagandahan, du nong tapan g salapi ó ano? kabaitan kaya? kagandahang asal kaya? Ma rabil ay di ang inga ito, malayo pa’y di na makikita ang bala ng hirap na di man hinalianap ay masusumpong na. Kung gayón ay alin? maaaring iba, gaya ng du nong, tapang, kayamanan, kagandahan, dangal; nguni’t sa ganito’y di dapat umasa, pagka’t karamihan nito’y mga paliiyas lamang, balat-kayo lamang, palamuti lamang ng may mga maiitim na asal. Saliksikin natin ang may mayamang asal, kayamanang kaylan ma’y di maaaring matunaw, hanginin, arawin ó ulanin man. Ang ma’y pag-ibig. 10 OR TEN. FELICITACIÓN Se la envío á los recien-casados Sr. Eulalio Paz y Srta. Romana Heredia. brillóy por fin, el día felif que vuestros corazo nes tanto tiempo esperaban. Habéis sufrido bastante para merecer el triunfo. Recibid mi cordial felicitación. Os deseo un hogar tranquilo, dulce, próspero, alegre—-un hogar consagrado al bien de la Madre Patira—un hogar con muchos hijos, hijos inteli gentes, virtuosos, fuertes, é... independistas! —Hijos con suficiente valor y civismo, qzie sepan arrostrar sufrimientos, escalar Calvarios, y derramar, si fuese necesario, la última gota de su sangre, cuando se trata de luchar por su Dios,por la Justicia humana, por la Libertad sagrada, por los derechos legí timos de este queridísimo pueblo desventurado. Vuestra affma. servidora, Consuelo Aguirre. San Mateo, Julio 26, 1 gog. BANGON. . . 11 Kilos ng mga Kapisanan sa Rizal I WVWWWWWWWFWWWWWW^W^' PALATUNTUNAN NG KALI PUNAN Pdhnagat, kalalagyan at lay on. Pangkat 1. Aug Kalipunang ito’y binubub ng madlang kapisanang natatayd sa lalawigang Rizal, at pinamamagatang Kalipunan ng mga Kapisanan sa Rizal. Pang. 2. Matátatag ang Kalipunang ito sa Pasig, pangulong bayan ng Rizal. Pang. 3. Lalayunin at pagsusumakitang ma gaña p ng Kalipunan ang mga sumusunod: a) Pagsisikap sa ikapagkakaisá ng madlang kapisanan sa lalawigang ito, sa nasang pagkakatuto ng mga karunungan, artes at sport. b) Pagtatayo ng kapisanan sa mSa bayang wala pa nitó, na masasaklaw ng Kalipunan. k) Tumulong, umayos at magpasigla sa mga kapisanang naluluoy ang sikap sa pagpapaunlád ng kanilang magagandang adhiká. d) Pagbaka sa mga bisyo at mga kasamaang ikinaiimbí ng táo. e) Ang iba pang mga baga y na nahfhingil sa ikatatalino, ikasusulong at ikararangál nitong la la wigan. KapidunPanp tapapamaha.la. Wang. 4. Ang Pamahalaan ng Kalipunang ito’y sasakamay ng isa ng Kapnlungang bubuuin ng mga Kinatawang il ia halal ng mga ka pisanang kaanib, na makakasingdami ng isang ibayo ng bilang ng nasabing mga kapisanan. Sa unang pulong na gagawin ng mga, Kinatawán ay hihirang sa. kanilá ng isang magiging Pángalo at isang Pangala.wa.ng Pangulo ng Ka ltpunan; pipil! rin naman ng isang Kalihim, isang Pang. Kalihim at isang Tagaingat-Yaman na pawang Hindi Kinatawán. Gayón ma’y dap at UNAWAING Hindi ibinabawal na mápahalal sa alin man sa hilling tatlong tungkol na ito ang isang Kinatawán, ngnni’t kina.kailangang magbitiw ng pagkakinatawán upa ng ma.gampanán yaon, at sa bagay na ito’y ang kapisanang kinaaniban niya’y maghahalal ng kanyang kahalili. 'J lahat ng maha lai sa mga tungkuling nasasaysay sa itaas ay manunupad sa boong isang taón ó hangang mápalagay ang bago ng Lupong Tagapamahala. Pang. o. Sino man sa mga ginoong bumubub ng Kapnlungang Tagapamahala ay maaaring pigilin sa tungkol ó kaya’y papagbitiwin sanhi .sa isang inasal na di karapatdapat, na ano pa’t nakasisirá sa kabuhayan ng Kalipunan 6 naka- ' sisirang puri sa karangalan nito. Ang pagpigil ¡ na ito’t pagpapabitiw ng tungkol ay ipasisiyá ng Kapulungan pagkatapos na malitis ang maysala at mapagkilalang nauukol ang gayón g pasiyá. Sa gayo’y magtatadhana ng isang di karaniwang pulong ng kapisanang kinaaniban ng pinapagbitiw, kung ito’y Kinatawán, upang maghalál ng kahalili niya. Pang. 6. Ang Kapulungang Tagapamahala’y magpapasyá ng mga bagay bagay na natutungo sa ikagaganap ng mga layon ng Kalipunan, gaya halimbawa ng pagdaraos ng mga papulong sa iba’t ibang kapisanan, paggawá ng mga veladang ukol sa ikatututo, paglalakhay na may kapakaimn, pagtatatag ng mga klub, paglalathalá ng páhayagan, pagtatayo ng mga aklatan, at ibp. Gagawá rin ang Kapulungan ng isang Alituntuning susundin sa ikaaayos ng mga pagpupulong. Sa. Pungido Pang. 7. Ang Pangulo’y siyang kakatawán sa Kalipunan, at tutungkulin niya ang mga su musunod : a) Tuparí’t i paga nap sa kalahatán ang mga nauukol na tadhaná ng Palatuntunang ito at ang tanang pagkáyarian sa mga pulong. b) Mangulo sa mga pagpupulong ng Kalt punan at magpapanatili ng lubos na kaayusan sa boong pag-uusap. k) Sumaksi sa pamamag-itan ng kanyang pinna, sa katibayan ng pagkakaanib ng bawa’t kapisanan. d) Maglagdá ng atas sa Tagaingat-Yaman tungkol sa mga pagbabayad na gawin. e) Tuwing mga buan ng Hulyo at Enero ay magbibigay sulit sa haráp ng isang dakilang pulong^ ng lahat ng kapanig, tungkol sa mga nagawá ng Kalipunan sa boong anim na buang natalikdán. f) Sa pulong ay makapaghahayin ng kan yang palagay, ngnni’t hindi makakikiling sa alin mang kalooban kundi sakaling magkápatas. g) Ang iba pang mía. gawaing nauukol sa Pangulo. S11 pa. ngalawa ng Pa ng ido. Pang. S. Ang Pangalawang Pangulo ay si yang hahalili sa Pangulo pagka ito’y hindi makapanungkol sanhi sa isang makatwirang dahilán. Sa bagay na ito’y tataglayin niya ang lahat ng karapatán at katungkulang naáatang sa Pangulo. Sa mga pulong ay makapagpapalagay at makaboboto. .Sa Kalihim Pang. 9. Ang Kalihim ang siyang magiingat ng mga kasulatan ng Kalipunan, at ma giging tungkol niya ang mga sumusunod: a) Magtaglay ng isang aklát na kalálagdaan ng mga pamahayag ng pag-anib dito ng mga kapisanan; isang pagtititikan ng mga akta ng 12 BANGON . . . j________________________________________________________ i khat ng pulon¿ na ganapin, at isang ukol naman sa mga katibayan ng pagkakaanib. b) Gumawá at magpatotoo sa akta ng laliat ng pulong ng Kaltpunan, at magpahatid ng inga salín ni to sa inga kapisanang kaanib. k) Pumirmá sa mga katibayang itutulot sa mga kapisanang bagong anib. d) Magpadalá buan buan sa Tagaingat-Yaman ng kabuoang bilang ng mga kapanig sa bawa ’ t kapisanan. e) Tumawag ng pulong alinsunod sa nasasaysay sa Palatuntunang ito, at ayon sa magalingin ng Prtngulo. f) Mag-ingat ng isang lambál ng bawa’t kalatas ng Kalipunan, gayón din naman ng mga liham na tangapin ni to, g) Ang iba pang mga gawaing nauukol sa Kalihim. Sa pangalawang Kcilihun. Pang. 10. Ang Pangalawang Kalihim ay siyang tatayóng Kalihim pagka ito’y hindi makapanungkól sanhi sa isang makatwirang kapansanañ; at sa ganito’y gaganapin niya ang lahat ng gawaing natatadhana sa tungkol na yaon. (Tatapusirí) ALITUNTUNIN SA LOOB NG KAPULUNGAN. Hanay ng pag-vaisapan. Pangkat 1. Ang mga gagawin ng Kapulungan ay iaayos dito sa sumusunod: a) Pagbasa ng^akta ng sinusundang pulong, at ang pagtatakdá ng mamagalingin dito ng Kapulungan. b) Pagbasa ng inga sulat na tinangap ng Kálihimán. k) Mga gawaing di pa natatapos. d) Pagbibigay-alam ng mga Lupong Tagasuri. * e) Mga bagong palagay na isinulat. f) Iba pang palagay na di itinitik. Pangkat 21. Upang mabago ang pagkakásunodsunod^na ito’y kinakailangang ipatantó sa Ka pulungan at sang-ayunan ng dalawang bahagi ng mga Kinatawáng kaharap. Sa paghaharap n9 palagay. Pangkat 3. Ang mga palagay na isinulat ay kinakailangang iharap ng isa man lamang na Kinatawán, at magpapadalá ng isang sal in sa bawa’t Kapisanang kaanib at isa sa Kálihimán Kalipunan, sanlingo muña bago du matin0, ang pulong. Ang mga palagay na di itinitik ó sa salita lamang ay kinakailangang pangalawalián ng i bang Kinatawán upang mapag-usapan. Pangkat 4. Ang mga palagay na itinitik’ kaylan jna t napaharap na,, ay hindi mababaA\i ng nagpalagay, nguni t maaaring baguhin niya samantalang di pa napag-uusapan; ang mga di itinitik ay maiuurong ó mababa°o ng nagliaráp. ° Pangkat 5. Kaylan ma’t kakailanganin, ang bawa t palagay ó munakalá ay ipaiilalim muña sa kapasiyahan ng isang Lupong Tagasuring ihahalal _ng Pángalo, bago pagtatalunan ng Kapulungan, Pangkat 6. Makapaghaharáp ng pagbabago sa alin mang palagay na pinag-uusapan, at yao’y maaaring pagtibayin kung mapagtibay ná ang palagay na binabago. Pangkat 7. Maimumungkahing pag-usapang malí ang isang bagay na napagtibay ná. Sa pagtatalo. Pangkat <8. Alin mang Kinatawán ay di maaaring magsalitá hangang di itinutulot ng Pangulo. Pangkat 9. Sa pagtutulot ng pagsasalitá ay susundin ang mga sumusunod: a) Ang Kinatawán na ang kanyang palagay ang pinag-uusapan ay siyang may katwirang makapagsalitang una, kahi’t may naunang humingi. b) Alin mang Kinatawáng nakapagsalita na tungkol sa isang bagay ay di na muling makapagsasalitá ng hingil din doon kaylan ma’t may i bang humihingi ng pangungusap. Gayón ma’y maitutulot ng Pangulo kung kinakailangan sa ikaliliwanag ng pinag-uusapan. k) Sa ikaaayos ng pagtatalo ay pagsasalisalisihin ang mga magsasalitá, isang umaayon at isang hindi. d) Ang bilang ng makapagsasalitá sa bawa’t munakala ay di hihigit sa anim, na tatlong ayon at tatlong hindi, at di lalampás sa limang minuto «ang pagsasalitá ng bawa’t isa; nguni’t dapat unawaing ang Kinatawan na ang Ijanyang palagay ang pinag-uusapan ay maaaring makapagsalitá pa sa hulí kaylan ma’t kanyang nanasain. e) Dapat pakingáng una ang mungkahing paghingi ng paliwanag at pasiyahang una ang alin mang “cuestión previa” bago ipagpatuloy ang pag-uusap sa alin mang munukalá. Pangkat 10. Sa pasiya ng Pangulo tungkol sa pagtutulot ó hindi ng pagsasalitá, ay makatututol ang dalawang Kinatawán, at kung magkaganito’y híhingin ng Pangulo ang pasiya ng Kapulungan at ang kahatulán nito ang si yang susundin. Pangkat 11. Hanga’t nagsasalitá ang isang Kinatawan ay di mababalam ni no man, liban na lamang kung nálalayó sa pinaguusapan ó lumalabag sa Alituntunin Pangkat 12. Hindi makapagsasalitá ang alin mang Kinatawan ng ikaáalipusta ó ikasisirang puri ng iba. lba’t ¡bang bagay. Pangkat 13. Ang pagboto ay maáaring gawing hayág ó lihim, at kaylan ma’t hayág ay hindi makatatangí ang sino mang Kinatawáng kaharáp sa pulong. Pangkat 14. Sino mang Kinatawáng di dnmaló sa mga pulong na itinatakdá ng Pal atun tunan ay mapaparusahang magbayad ng sam pling céntimos (10) at ito’y mahuhulog sa kabán ng Kalipunan at malalaan sa mga gugol ng Kálihimán. Ang Kinatawang makalawang sunod na di damaló sa mga pulong at di nagbabayad BANGON. . . 1.3 ng tadhanang parusa, ay ipagbibigay-alam ng Kalihim sac Kapisanang kinauukulan, at sa ikatlo pang pagkukulang ay k mapapatiwalag ná sa Kapulungan, at ang pasiyang ito’y ipatatantó rin sa Kapisanang kinauukulan upang makapaghalal ng ba gong Ki nata wan. Pangkat 15. Ang masagwang gawain ng alin mang Kinatawan ó ang paglabag niya sa mga palatuntunang umiiral ng Kalipunan ay sukat náng magi ng dahilan upang mapaalis ng Pa ngólo sa harap ng pulong; gayón ma’y makatututol sa Kapulungan ang násabing Kinatawan, at ang boto ng dalawang ikatlong bahagi ng mga kaharáp ay siyang lúbusang makapagpapasiyá sa tutol na yaon. Pangkat 16. Ano mang pagbabago ó pagdaragdag sa Alituntutuning ito ay gagawin ay on sa tadhaná ng’ Palatuntunang umiiral ng Ka lipunan. Pinapagtibay ng ika 15 ng Nobyembre ng 1908. 11 Samahang Mapagsikap.” Ang Kalihim ng Samahang itó, ay magalang na nag-aanyaya sa lahat ng kasapi sa pulongkaraniwan, na idáraos sa iká 8 ng Agosto, sa. oras na iká 3 112 ng ha pon, s& bahay ng IngatYmnan na si G. Felipe de Jesús. At ang náatasag magbigay ng panayám ay si G. Fi lemon Tanchoco, pagkatapos suri in at ipahay ag sa madlá ag mga nalikom at nagugol na sala pi sa beladag idinaos ng Samahan noong iká 27 ng Hunyong nagdaan. Isinasamó ang mahigpit at maagag pagdalo. íijliáto h'jj maghra!! (Sa aking Bidaklák. Kay walá mong lingap! Kay walá mong awá! Tzigi nang tahimik, towi na’y payapá, hindi na winaring ang pagpapabaya. ay aking dalitá at ikasasawí ng palad na dukhá! Di na ginunitá’ Di na pinagkoróng isáng káluluwá sa dysa’y gugupó, sa hindi pagpanun, ang abáng buhay ko’y kagyá’t malulugso sa. íumbáy, bagabag at sa pagkahapó! Tugón ka na sana...........at dilidilihin ang aking pagsamó, tapat na paghain, 11 uwág m a n i w:dang ang ulilang pusó’y di na malalagfm di na maluluha sa di mo pagpansin. a * *' Ikáw ba’y magkurd! Sandaling liningin: kung ikáw bang iya’y mátulad sa akin, di ka ba mamangláw? di kayá itangis at iyóng isiping ako’y waláng habág at waláng damdamin? Hala ngá... sabi na, iyong ipagtapát kung hindi totoó ang sabi kong lahát ; di ba kung sa.kali na ikáw na iya’y humihingtng habág kung di ka tuluta’y halos ikaivák? * o o Nguni’t sa aba ko! Ayaw kang sumagot! Winaláng bahalá ang lahát kong lungkót, at ikina.tut.ua ang ako’y mámalas sa pagkakálugmók sa banig ng hi rap at madláng himutók! • Huwág ka bang ganyán! Ikaw ba’y maawá! Di likás sa táo ang maging dakilá sa gawáng pag-apf; uinapí ay labág sa banal na nasa, maawá ay siyáng sagisag ng diwáj lyán ang hangád ko! Itó ngá ang tunay, lunggati ng pusóng tapát at dalisay; mangyari ay ikáw ang paraluman ko’t siyáng tanging buhay, na pipintuhüin magpahangáng húkay. Paroparong BATA. Malulos, Bul. LA ESPERANZA A mi bella “AZILEF” Allá en los recónditos pliegues del corazón hu mano, existe escrito con caracteres de oro una pa labra, y que sola ella basta para aminorar los innu merables males de que se halla sembrada esta pe nosa y pasagera senda de la vida: “la esperanza"’. Ella hace levantar y erguir la frente del misero mortal que la calamidad y la desgracia le han hecho su vil juguete, oprimiéndole bajo el indómito peso de su acerba crueldad.... Ella constituye la salvación del infeliz navegante, que perdido entre las inmensidades del océano, y combatido por la inconsciente furia de las encres padas olas, se anubla su frente con el futuro infor tunio, se acobarda y se entrega en manos de la desesperación .,. Ella ciñe con el laurel de la victoria la frente del feroz guerrero que, cubierto de llagas y de he ridas el erguido cuerpo, se lanza á la sangrienta lid, medio revestido de valor y de cobardía.... Ella constituye la felicidad de los amantes que, cansados de la vida por fútiles desengaños, yacen medio muertos deplorando su suerte, alejándose de esta vida y acercándose á la eternidad, para dor mir el sueño eterno de la muerte..................... Mas ella les infunde vida, resucitando sus amores ya muertos por fatales desengaños, haciendo de ellos, miserables y desgraciados que son, felices y aven turados amantes......... Ella, en fin, labra y brinda la felicidad de este, que arrestado por crueles pesares, gime y suspira, porque una mujer, la bella hija de Filipinas, le hace sufrir mil y mil penalidades. Ella, en una palabra, es el bálsamo, que cura los males de la vida es la misma vida,,.., la salvación del mísero mortal ... En ella está todo ... “¡Ama y espera!’' esta es la norma que en mi sendero llevo. Ama y espera, esto es lo que la esperanza me dicta en lo profundo de mi corazón. Ama, me dice, porque es preciso amar para ser amado; espera, porque tarde ó temprano se reali zarán tus dorados sueños, y’ verás ceñida tu frente con el laurel de la dicha y de la felicidad.... ‘‘Ave” yo te saludo ¡oh arca de salvación.... 1 y te ofrendó el triste lirismo de mi ferviente vene ración. . .. ORDNAEL de NOSBAJ. 14 BANGON . . BUKAS NA LIHAM Makabud, 25 Hulyo 1909. G. Namamahalá ng “Bangon..............’’ Sn. Pedro Makati, Rizal. Mahal na Ginoo: Gaya ng naipangako ko sa inyóng bííhat dini’y pahahatdán kayó ng mga bagav-bagay na nangyayari sadakongirí, ay tutuparín ko ngayón. Una munang ibabalita ko sa inyó ay ang napagsasapit dini ng páhayagáng itóng inyóng pinamamahalaan. * Dini po ang Bangon ay kinalulugdáng basahin ng madia, at araw-araw ay dami at dami ang mga mangbabasa, sayang lamang at waláng maibigay ang Tagapangasi wa ng inyóng pahayagan sa minimithi nilang mga liuling bilang. Ang mga tagarini ay kasalukuyan ngayóng pinupupog ng mga kandidato at ng kanikaniláng leader para sa iba’t ibang katungkulan; náriyan ang para presidente, gobernador, tercer miembro at diputado. Ang matunog na kandidatong dini’y napagdídidinig para gobernador ay si G. Lope K. Santos; para tercer miembro ay siG. S. Apacible, at para diputado ay hinihiling na si G. Revilla ang muling manumbalik. Bagama’t nakiki pan ga ga w na pilit ang astuto at usting na si G. Dancel para gobernador, at para sa tercer miembro ay ang matalino at politikong si G. Lucas Santiago. Buhat dini ay nabalitaanan ko ring ang kandi datura po raw na itó, ay naglakbay sa Sn. Ma teo at dahil sa kalakasán ng ulán ay di nangyari ang papulong na kaniláng tinangká, gayón ma’y nagusapusap na lamang ang mga kandidatong Dancel, Lucas Santiago at Co. susog sa mabuting paraang dapat gawin nilá sa kaniláng ikapagwawagí. At may higing pa akong ang hiding ginoong nabangit ay siyang magiging samantalang tercer miembro, yamang si G. O. Amado ay nagbitiw dahil sa kandidatura niya, para gobernador. Ibinabalitá rin namin sa inyó, G. Namama halá ng Bangon... na ang paré ngayon ng Montalban ay kastilá. Mabuti naman siya, ang aming pagkakabalitá, masipag at maidadagdag pa nating di na nga kailangang alisin pa. Dapwa’t kinakailangang ipaalaala sa mga taga Mon talban na nararapat munang ibaon sa limot ang nagdaang himagsikan; itapon muña ang kanilang mga pusong pinaglulumutan ng mga aral at halimbawá ni Rizal; patabunan muña ang pagkakabubó ng kanikanilang dugo sa lawak ng digmaan at doon sa Bagumbayan na nagingGólgota ng ating mga Mártir, at lisanin ang mga kaluluwang kinatatamnan ng mga binhing nahasík sa parang ng digmáan dahil sa asal ng mga lipi at inangkan ng mga pareng kastilang iyáng, aywan kung bakit nakatitiis pang mabuhay, uminon, at magpasasá | sa bayang itó na halos kalahatlahatang mga i nilikhá dito ay nagsisiyambá at nagmimithing makapaghiganti, dahil sa kanilang mga inasal na j pagpapaluhá sa mga balo at ulila, sa paghawan í NAGTATAKA AKO! (Kay Gat Dusa.) Nagtátaka akó: di ko madalumat matáy kong isipin, ang isang Gat Dusang nangangarap mandin sa isang pag-irog na nasáng angkinin... Nagtataká akó: kung ang bawa’t samóng ihatid sa akin ay tinutugon kong walang mararatíng, bákit ngayo’y halík ang siyang hihingín? Nagtataká akó! Hindi mo ba tantóng ang halík ay isang dakilang sumpáan, ang halík ay tali ng pagiibigan ng dalawang puso, han gang sa libingan? Hindi mo ba tantóng ang halík ay doón sa nagmairiahalan at hindi sa mga walang hinihintáy na dapat marating magpakailan man? Ikaw’y magkaisip! Ang katotóhana’y talagáng nangarap itóng si Gat. Dusa. Sa pagkákatulog ay kinakabaka ang mga anitong waláng kaluluwá, dahil sa mabisáng init ng katawáng ipinagdúrusa. Namámanghá ako sa kinátatawá’t Miguel “Walang Sugat” yatá ang kapara... Kay kahabaghabag! Nagtataká akó, at dapat pagtakhán ang sabing limuting nagkakahulugán na ikaw sa aki’y nagíng mapalad na. Saráp na bigkasí’t inam ipamanság!... Diyata’t ang sagót, na: di wiaaainin ng puso ko’t dibdib ang iyóng paggiliw, ay isang pag-asa’t tagumpay sa tu ring? Ha! ha! ha! ha! ha! ha!... CHARING. LOS OPERARIOS FILIPINOS Almacén de comestibles y bebidas del pais y del extranjero. CENTRAL; SUCURSAL: 6 Villalobos, Quiapo 277 Tabora, S. Nicolas sa mga bayaning nagpamulat ng atingmga mata; bago matiis na ang ganyang paré ang siyang tumangkilik at siyang sa ati’y tumulong upang bigyáng patabá ang atin-ating mga kaluluwa sa ikaaakyát sa Kaluwalhatian. Hangang dito na muña ang pagbabalita ko sa inyo, at sa isang sulat ko’y tutukoy naman sa bayang kalilipatan ko pagkatapos ng mga araw na itó, at tuloy mag-utos ng kaya, Sa inyóng bagong lingkod, Pacífico DIWANG-TUBIG. BANGON. . . 15 Panga rap ng Makata (Karugtong.) Dalawang a raw ang nakalipas inula ng managinip si Makata, at noo’y umaga. Sa bay baying dágat ng bayan ng M... ay dalawang binibini ang malayang nagliliwaliw, mahinay na main nay ang kanilang lakad, at mandi’y mataimtim na. sinasagap nilá ang kawiliwiling simoy na inihahandog sa gayong kaayaayang. sandali. * Ang kalawakan ng dágat na kanilang n a ta ta. naw, ang mala.gaslás na, simpóle ng álon na. halos makabasá sa, kanilang mga, páa, at ang kalinisan ng buhanging kanilang niyayapakan ay la bis na'ng makapawi ng kanilang kalungkutan kung mayroon man sakali. At kung maidaragdag pá dito ang ma.saya.ng huni ng mga, ibong nagsasali in bayan sa. kanilang ta.pat na wari'y ipinagtatalik ang kanilang paglilibang sa mga lugal ha yaon, ay da pat na ngang masábi na sila’y mapapálad. Si Lualhati at si Sinag-talá ang dalawang binibining iyan: kapwá silá maganda, kapwá sila may mga. ngiting kaákit-ákit at may mga sulyap na mapa,nghalina.; anopa’t ang kanilang katangian ay malimit. ding pan gara pin ng maraming pusong uhaw at sabik sa ligaya ng buhay. Patuloy ang ba nay ad nilang lakad, at pamaya-maya’y nagsalitá ang isa: ---Mahal kong kaibigan---ang pasubali ni Sinag-talá—may ilang araw nang linililn ko ang tayo’y magkásama sa. gaiiitong lakad. ---At bakit? may-mahalaga ka bang sasabihin? ---Hindi naman gaano, nguni’t makabuluhang ba gay. —Diyata., kaibigan? Kung gayo’y Halina rito at tayo’y ma upó. Yumáo silang dalawa, at sa di lubhang nalalayo roon ay ni la pi tan ang malaking ugát na nakalimbutod sa. lupa, ng isang kahoy na patay, at doo’y magalak silang nagsiupó. ---Ano ang sasabihin mo?—ang nakangitfng tanóng ni Lualhati ng sila’y nakaupo na. ---Hindi ka. kavá maglihim, kaibigan, sa aking uusisain sa iyo?-—ang may ngiti ring sagot. ---Sabihin mo ná—-ang masayang tiigon naman ---at kung nalalaman ko’y maaasahan mo ang aking paglatapat. -—Diyata? —Tu nay. —Baka Hindi? — I; masa ka. ---Totoo.. .? ---Totoong totoo..! Nagkátawanan pa mandin ang dalawang yaon sa gayong sagutan nilá, bago muling nagpatuloy si Sinag-talá. ---Alam kong sa multi pa ay mahalaga sa iyo ang ating pagsasama, at bangang sa mga sandaling ito’y uinaasa rin akong Hindi ka maglilingid sa akin ng ano man lama.ng, kayá wala akong alinlangan ng paguusisa tungko! kay................. -—Kanino? ituloy mo—ang wari’y may pagkasabik na. sagot ng kaharap. —-Kay...-—at naudlot na namán ang salita, na tila nagaalangang ibigkás ang kanyang nasasaloob, Alám ni Sinag-talá, na si Lualhati ay isang ta.pat na kaibigan; nguni’t Hindi rin naman kailá sa kanya na Hindi ang lahat ng damdamin ng ganga ya nilá ay nararapat na ihayag, kahit sa lalong igi nagala ng ng kanilang biihay. Tunay ngá, na ang di paglilihim ay bunga ng mabuting pagsasamahan, at yaon, higit kailan ina’y da pat na sanang magi ng saksi sa ikatutupad ng kanyang minimithL Datapwa’t bakit siya natigilan? Bakit Hindi maihayag ang tunay na, tibok ng kanyang pusó...? ¡Ah, sapagka’t nalalaman niya ang halaga! Nalalaman niya ang kadakilaan, ang úri, ang kulay ng kanyang inuusig! ¿At sino si Sinag-talá kay Lualhati at ga yón din si Lualhati kay Sinag-talá, na di paglihiman, lubha pa’t ibabatay sa ngalang pagibig? ¡Oh, ang pag-ibig! Ilan sa pangalan mo ang nakasapit sa lalong kakilakilabot na hangá! Sino sino ang nangapariwará dahil sa iyo! Ilan na ang paniniwalang nabigó, na ikaw rin ang sanhi! ¡Kay taas ng iyong kapangyarihan! ¡Kay laki ng iyong nasasakóp! Kung minsa’y nagiging saksi ka sa kaapihan ng isáng Hindi dapat maapi, at kung minsan nama’y dahil din sa iyo kayá may mga pusong nakararating sa taluktók ng kaligayahan, at mula roo’y inaawit ang kanilang pagwawagi. ¡ Kay taas ngá at kay laki ng iyong nasasaklaw!... Anopa’t sa madaling sabi, kung wala ka, kung wala ang pag-ibig, ay wala rin ang Sangkata uhan.......................................................... Ilang sandali ang lumipas na walang umiimik sa dalawang binibini; si Sinag-talá ay patuloy sa. pagaalangan kung kayá hindi mabuká sa bi big ang nasang alamin, at si Lualhati nama’y lalong nasasabik sa pagnanasang matalastas kung sino yaong hindi masabisabi sa kanya, baga,ma’t ng mga sandaling yao’y isang di karaniwang tibók ang nararamdaman sa kanyang puso. Naalaala ang isáng maligayang hapon, sumagi sa kanyang gunitá ang mapalad na sandali na kaunaunahang naghatid ng mahahalagang palaisipan sa kanyang bait, nalarawan sa kun yang mga mata ang magandang tikas ng isang bagong Florante, hangang sa nabasa sa sarili ang mga pasáringan nilá ng mga sandaling yaon: — Hahamakin ko ang lahat kung ikaw ang sanhi!—ang malambing na sabi sa kanyá. —Iya’y kabulaanan. —-Tapát ako sa iyo. —Sa akin...? Hiwagá! Balintuná! —Nagaalangan ka? —........................... ! ---Bakit di ka sumagot? 16 BANGON . . ---Oh. Makata, sukat na ang kasinungalingan...!! ---¡Oh, Lualhati, dahil lamang sa iyo! Ang mía hilling sal i tang iyan ang gumigiyagis sa alaala ni Lualhati, sapagka’t -ang kanyang kaharap, ang kanyang kapanayam ngayon, ay siyang sinumpaan ni Nakata na kaylan ma’y hindi paglililuhan. Datapwa’t gaano man kalaki ang inga tuligsáing naghahari sa. kanyang pagkukuró, ay hind i nagpahalata at masayáng sinabi: —Sinag-talá, kaibigan ko, bakit. hindi mo masabi kung sino yaon, nagaalaala. ka ha? —Hindi..,—ang banayad na tugon. --Gayón pala’y bakit? Hala, sabihin mo na -—ang may pag-along salita ni Lualhati. Buntong hininga lamangang bilang naging sa got ni Sinag-talá, at wala nang nasabingano man. Nang mga sandaling yao’y napaiilangláng líalos ang kanyang diwá sa malawak na himpawid ng mga suliranin, maiitim na hinagap ang snmusurot sa alaála, pawang masusungit na gunita ang halos makasunog sa kanyang kaluluwa at katauhan;. ano pa nga’t ng mga oras na yao’y dalawang baga y na mahalagá ang halos magwindáng ng kanyang pusó; ¡Oh, kung siya’y limutin ni Nakata, kung siya’y paglihiman ni Lualhati........... ’. Datapuwa’t, gaano man kalaki ang kanyang pagdaramdam noon, ay hindi rin lobos makapanaig, palibhasa’y nauulinig pa mandin at nababasa sa kanyang pag-iisip ang matatamis na pangako ng kanyang irog ng bul i nilang pagkakaniig, wari’y nababakás pa. ng kanyang mga tanaw sa maligayang bughaw ng Langit ang kaa.ya-ayang sikat ng buan noon, parang sa kanyang mga pandinig ay nakikisaliw pa ang mga salitang: ---Ginigiliw kong Sinag-tala, tanging sa kandungan mo lamang malalagot. ang aking biningá...! At tinutumbasán namán niya ng malambing na sagot:—Irog kong Nakata, ikaw na ikaw lamang ang siyang magaari ng aking pag-ibig, hííhay at kaluluwa.......’. at pagkaraan ng ga yong matatamis na pakliban, ay mga piping sumpá naman ng sinta ang siyang sasaksí sa kanilang pagsisinayá. ¡Kay palad ng umibig....! ¡Ray 1 igaya ng ibigin....! A ñopa’t ang gayong mababalagang sanglá ng kanilang suyuan, ang di magpanibulos sa malungi niyang guniguni na, “Ihig nang magkulimlim ang maligayang araw na kanyang hinaharap.” Raya nasabi sa sariling: — —Hindi maglililo si Nakata sa aming pagiibigan. Nguni’t sa kabila ng gayong pananalig. ay kung bakit isinusurot mandin sa kanyang gunita ang isáng katotohanang masakláp, 11a siyang pilit nagpapalungkot sa. mata pu t niyang pag-asa; kaya 't hindi kinukusa’y napabuntong biningá na namán. •--Nay dinaramdam ka ha?—-ang di napigilang tanóng ni Lualhati ng siya’y makitang naglíibiniutók. -—Wala, tayo na urnuwi, tanghali na,—ang malungkot na sagot ni Sinag-talá, at sinabayan ng tindig. —At ang sasabihin mo? —Sa ilia ng araw. ---Ah! ayoko. —Kailan ang iyong ihig? -—Ngayon na. ---Rung gayo’y balina at sasabihin ko sa ¡yo, sa at i ng paglakad,—at sabay kinawit ang kamay ni Lualhati, tuinindig namán ito, at yumáo na sila. Parang viah'kmata. ang panahon sa kanilang paglakad ng mga sandaling yaon pagka’t. ni sinoma’y wala nang umimik, at para bagang nagkakaalam na sila ng mga. nasasaloób, at hangang sa sila’y nagkahiwalay ay hindi na naungkat ang natutungkol sa kanilang pinaguusapan. Bawa’t isa.’.y tumahimik, si Sinag-talá ay sa pag-asang rnakikilala rin sa panahon ang tunay na kaliulugan ng mga bagong liiwaga na namamasid sa kanyang giliw, at si Lualbati ñama’y hindi mapagsiya ang totoong kulay at wagás na uri ng inga damdaming nilikba ng kasalukuyang mga araw, na. mahinahong inibabandog sa kanyang m.iwi at ba tang pagwawari, kaya’t nativa rin sa pag-asang balang araw ay ipakikilala rin ng mga pagkakataon ang tuiiay na kahiilugan ng mga bagong tibók na nararamdaman sa kanyang puso. Anopa’t, ang dalawa nating binibini, ay kapwa noon may mga sandaling i naan t ay, upang ganáp na magpakilala sa. talagang ka bullanganan ng kanilang mga palad... ¡Oh, hiwagá ng pag-ibig.................! Ta Lloroso. (Durugtiiñgan.) H1ERÁTICA En el rincón silente de un templo, ensimismada Yacía, triste y sola, un alma en oración. Que al ocultar al mundo su linda faz velada. Parecía ofrendarlo á Dios el corazón. Todo negro en su veste, la mística enlutada, No obstante fulguraba en la augusta mansión; Y en sus mirares lánguidos de virgen olvidada. Brillaban los vestigios de una intensa pasión. Hija de la ternura y del dolor, quién sabe Si aquella alma, en la aurora de su vida latente, De crueles fatalismos ha apurado el brevaje.... Porque en su rostro angélico tan dulcemente grave. Vi un algo que recuerda la luz de un sol muriente, ¡Algo como el desmayo tropical de un paisaje! PARIS. &leu.teúo ABOGADO Paranaque, Rizal, 1. E. BANGON. . . 17 TUNGKOL SA PAGAWAAN NG SARDINAS Natunghayan ko ang mungkahi ni K. Sar'ui/aan sa mga taga Malabon at. Nabutas, na ¡tunabas sa Big. 10 ng pamahayagang itó, tungkol sa pagtatatág ng isang Samahan ng Pagawaan ng Sardinas. Napakahalagang. mungkahi, Hindi lamang sa mga taga Malabon at Nabutas, kang di rin naman sa boong bayang Filipino. Sukat na ang mga naiulat ni K. Sarhvaam, upang ipagkaroon ng main am na hangarin at ng ikapagtamo ng lalo*ng .kailangan sa ating pamumuhay at kalagayan. Sa madaling sabi ay sapát na makilala ng mga tinatawagan ang pil.it na mapapakinabang ng bawa’t isa sa gitna ng ating panglulupaypay sa kabuhayan. Nguni’t yamang isa ako sa nagtatalik sa pagbuhay ng ating kalakal, at isa. ako sa nagsisikhay upang ang mungkahi ni K. Sariwaan ay huwag maunsiami sa tangkay ng pagwawalang kibó na gaya na ngá ng nangyayari na ni isa ma’y walang tumitinag, at tila ang ganitong mahalagáng bagay na pagmuínulán ng libo libong' piso at ikatitigháw ng ating pagkaapi sa pangangalakal sa harap ng mga. timawá-ng dayuhan ay isa lamang pangarap, kaya’t isa, rin naman ako sa tutulong sa pagantig ng kanilang damdamin, at kung maaari lamang at kaya ko pa, ay isa ako sa. mga sasama sa lakad, upang ang kaliitan ko ay makatulong man lamang kahi’t bahagya. ' Sukat na ang pagaalinlangan; iyang pagaalinngang balót ng malt at balabalaking pa la gay, upang maitampok natin sa tugatog ng pagkadakila ang isang pangangailangan sa, buhay. Ang baya ng sagana at maimpok sa pangangalakal ay bayang bihasa at malakás sa sangsinukob. Nandiyan ang bantóg na Amérika at Inglaterra, ulirán ng aking sinabi. Pag ang hayan ay wa lang sariling kabuhayan, ay mahina, at karaniwang pinagdudumugan ng mga taga-ibang lupa, upang samantalahin ng kanilang kasakimán ang pa gt u t u 1 u gt u 1 ugan n i y á. Ang bayang pabayá sa kanyang kakayahán, ay api-apihan at kaylan ma’y Hindi magkakaroon ng mabuting kapalaran. Kaya’t yamang di hingil ito sa mga kababayan kong taga Nabutas at Malabon, lalong lalo sa mga may palakayang Bating na mga kanayon ko, ay umaasa naman ako sa maagap nilang pagkilos, sapagkat alalahanin ninyó ang isang matan dang kawikaan na, anya’y: nasa agap ang kaligtasan. Ang mga mámamalakayá ngá ang una kong pinaguukulan ng aking pagkatig sa mungkahi ni K. Sariiraao, sapagkat nakilala. kong malaking kapakinabangan sa kanila. Tunay, at sa akala ko’y Hindi lamang sa pangangailangan dito sa Pilipinas ng isang gan ga nyang pagawaan; ni hindi sa pakikiagawHuhay sa mga taga ibang lupa in ó kaya’y sa t uwt nang pa.gpapasasá ng mga, may umhuyang intsik kung dumarating ang pagkakatusák ng isdá na siyang nakasasakniál ng gayóng kamurahan, na gaya ng naipaliwanag na ni K. Sarimaan sa kanyang lathala—kung di rin naman sa, pagbúhay sa mga palakaya, na siyang biihay rin naman ng may ari at nananamahan. ¿Bakit?—sapagkat Hindi maaaksaya ang karamihang isdá, hindi mamumurá ang bilihan, gayón din ang mga tindáñg hayan ay magiging agaran, bagay itong ikasusulong ng pa ngangalakal sa isdá sa ano mang paraan, a.t sa ganito’y maiiwasan ang pagbarata ng mga insik sa mga kaawa-awang mamamalakaya. Nguni, sa anong paraan ang pagtatatag ng Samahan ng pagpapagawá ng Sardinas! nárito ang hirap—oo, mahirap, pagkat aywan at baka. di ko lamang natatalos — walá pa akong nakikilalang pilipino na marunong ng gawaing itó. Ito ang dahilán ng pagaalinlangan ng mga nákausap ko nang mga may palakaya dito sa amin, dahilan kung iisipin nga namán ay may katotohanan. Palibhasa’y udyok ng aking budht na ang mungkahing ito ay huwag masayang hangga’t maaari, kaya’t dahil dito’y nanánalig ako sa kaadhikang K. Sariwaan, na magbibigay siyá ng lalong linaw, ó sa papaanong paraan maitataguyod ang nabanggit na Samáhán. Miguel Antonio. Tangos, Nabutas. Ika 30 ng Hnlyo Kay Remedios Rodríguez. Ang bawa’t pagaspas ng mga halaman. ang bawa’t pag-awit ng ibon sa parang, ay nauúnawang may galák na taglay at nan gag dudulot sa, pagsapit nitong iyong kaarawan. Ang araw na ito’y aariing Langit, lugod at luwalhati sa tuwing sasapit, at iyan marahil ang siyang bi bi his sa nagdaralita’t nabibilibiran ng isang pag-ibig. Liwanag ng buwan, kinang ng bit-wing pananglaw sa gabi’t lunas sa damdamin, • wari’y nagbabadha ng di ko malining na mga ligaya sa may dusang dibdib ng isang pag-giliw. Ganyan ang lagay ko, kaya’t naghahandog sa. mga yapak mo ng isang pag-irog sa n hi sa pagsilang ng iyong al in dog na siyang pumukaw at nagbigay aliw sa puso ko’t loob. Kaya tangapin mo ang nakayang al ay nitong kahit dukha’y wagas na magma Hal, at luma wig nawa ang ingat mong buhay sa lubhang payapa na aking taguri magpakaylan man. PANUOB. Ma-labón, Rizal. 18 BANGON . . Paalaala at mungkahi Handóg sa kapisanang “‘Bagong Sinag“ sa Sampiro, Rizal. Waking nag-uudyók, pagka’t- di naman gawi ang umupát sa damdamin ng may damdamin, lalong Lalo na sa inga iginagalang kong mga manghahalal sa bay an ng S. Pedro Makati at sa kapisanang pinaghahandugán nitong munting ka say say an, kundi bagkús * ipinadadampi sa kanikanila ang naglatatang kong puso sa pag-ibig na makitang ang bayang ito’y magi ng ulirán ng kapwa bayan. Sanhi dito’y pahat man sa katalinuhan at salat man sa kabuhayang gaya ng inyong pagkaalam muláng maging bata, itong natitiwakig ninyong kababayan, nguni’t nakikihamok kundi man sa. pamamagitan ng patalfm kahit sa pulpól na panitik, sa hangad na matanipok ang bayang kinágisnan sa harap ng kapwa bayan, at Bansá sa kapwa Bansá. Saksi ang di kakaunting kasaysayang pinamuhunanan ng sikap, sa láot ng mababangis at ulupóng na mga kaaway ng karangalan ng bayang Sampiro, na di nanghinuha munti man, nangimi, natakot, sa kanino mang pautas, mayaman, kamag-anak, kailngan ó kababayan ka hit sa lihim at háyagan, kaylan ma’t makikitaan ng nasang gahisin a,ng taglay na kara ngalan ng náulit na bayan, ang mga anak niyang marunong magmahal, agad pinag-uukulan ng a hot na kaya, upang makapanumbalik sa malinis na laudas na kanyang tatalikuran ó tinalikurán na, at ng ang kanyang hidwang paghahaka sakali man, ang hidwang pagtataguyod ng hawak na tungkol, ang hidwang pagpapasunod sa bayan, ang hidwang pagpapayamang sa mahirap kukunin, ay maalaa.lang lipulin sa isip yayamang ang tungo ng ating mga damdamin ay sa madaling pagsasarili. Di ko na maikakait sa aking mga irog na kababayan na samantalang nabatid na nilá ang imbót niring push, at sapagka’t nálalapit na ang hálalan na talagang paghahalili ng mga. Punong Bayan at iba pá, dahil dito’y inaanyayahan ko ang inyong mga kalooban mag uada sa ngayon, na papagindapating busugin ang taglay ninyong pagmamasid sa mga taong pipiliing magiging Punong Bayan, di lama ng sa. taglay na kasapatán ay on sa aking pagkakaabot, kundi mapangangabayan pa sa pagadyó sa mataas na kadakilaan ng ating minamahal na hayan sainpú ng inga mámamayan. I)i sa pangungunang bait, náriyan ang mga GG. Celestino Chaves, Francisco Quintos at Marciano S. Mateo, pa wan g makabayan at matatalik sa pag-uusig ng ikadadakila ng kanilang bayan, na di kaila sa inyó. Handugán nga silá at marahil kun sa, ganitong layunín ang ipagaanyaya sa kanilá’y may pagasa akóng di nilá ipagkakait ang puspos niláng kakayahán sa ganitong mga tungkulin. Malaon nang panahong uháw tayo sa pagkita ng makapagpapasunod ng madlang kagalingan at inakahahangó sa tinatawid nating kasalatán, ngjiinPt sa mga ginoong násabi ko na sa itaas nito’y sakali ay malapit na masumpungan natin ang batis ng kaginhawahan. Aking pinaaabot, tuloy nangunguna na sa marami kong mga kababayang tagá Sampiro, ahg pagdulóg sa, mga ginoong itó, at na.gmumungka.hing alangalang sa kapurihán ng ginigiliw nating bayan, sino man sa inyó’t pagkaisahan ng marami ay suinunod na ó kaya/y kusá nang ipakilala ng háyagan, upang ang nagkukuling mga kalooban ng mga manghahalal ay.huwag nang mabilmit ng mga kapós na kaya sa katungkulan. ISANG IIAMAR. Pulo 26 Julio, 1909. Sa kaarawan mo Ngayón pa ay hinahandugan ko na ang mahal kong kakilala na si Bb. Esperanza Gozon, ng isang nialigagang batí, sanhi sa kaarawan ng kanyang pagsilang dito sa t sangmaliwanag, na iya’y ang unang a raw ng Agosto. Jota sa Bundok. Mga butó ng siii -—Rulas, sagutín mo liga akó: ano ba ang “política?” —-Ang paglinláng ng táo sa kapwa táo, ó ng bayan sa kapwa hayan. ---Hindi, hombre, hindí. Ang “política’y” ang paghahaplás ng langís ng “Conanto” sa kukote’t balugbóg ng mga elektor. Tatandaán mo, hane? At anó ang “política” sa. wikang tagalog? --Kanin po... —Marahan, Rulas. o ---Ah, píkaro, sa:ín mo dinalá ang kuwarta? -—E ipinagpagawa ko pó niré... -—Ou, diyata’t sa kaunting bagay na iya’y naubos mo ná ang kuwartang higa y ko? Magsabi ka ng totoo: saán mo dinalá? —Sumagot ka. Saan naroon? —Ayaw mo bang sabihin?... Dumapá ka! —Sasabihin ko na po. Nakatagb po rini sa biitas ng kawayan. —Ahá! mabuting bata, marunong magsimpán sa pamumuhay! -X—-Egong, halika ngá. Sino ba sa mga talang iyan ang nagugustuhán mo? ---Si... si... a'eng Ploserpida pó. —-Ehe! diyata’t napupusüan mo si Ploserpida? —-Talagá po, at eto’t nagpapatubb ako ng bi gote, bumilí ako ng salamín, nagpagawá mi ng BANGON . . . 19 marikit na larawang sadyáng ireregalo ko sa kanyá, nagpatabas ng dam it na pamustura... —Ohó? E ang ulo mo, sinukat mo na ba? --Ba kit po? —Pagka’t ang tuktók mo’y may pagkatalapyá. Patingin ka kayá muña kay Dr. Octavio. —Bakit po? —Abá! Sapagka’t Hindi ka maiibig ni Ploserpida kung ganyan. —Bákit po? ---Aii! Sapagka’t may ukit ang bumbunan mo... •A' Si Adán ay hangós na hangós na du mating sa bahay. Pagkákita sa kabyák ng dibdib ay nagwiká: —Eba ko, mainam na balita. Nálalaman mo ba ang sabi ng aking mga panginoon? —Ano iyon, aking Adán? -—Na... ako raw ay umurong ná dito at doon naman sumulong; kaya’t uurong na ako’t bago susulong pagkatapos. —Ehe? Ikaw nga pala’y isip lamók lamang. Diyata’t bi bi ti wan mo itong, bukod sa may inaasahan kang muling paghohonorable ay sasahod pa sa boong liniang buang singkad, ng walaiig katigatigatig! Magtigil ka nga niyang kaululan mo. —Eba ko, lalong honorable, doble honorable ang aking tinutungo: Honorabilísimo don Adan. —Ke doble ni ke nunó mong nabulók; nápakáhangal mo. Hindi mo ba naiisip na binibilog lamang ang ulo mo ng mga lelong mong iyan? Ikaw ng ikaw ang ipinapain nila sa lahat ng kuskós balungos, at kung kinukulugán ka nama’y walá silang magawá. Iiwan mo ang iyong pagkahonorable at ang tatlong daang piso buan buan, at kung matalo ka? mai bi bigay ba nila ang sueldo mo hangang Disyembre? --Eba ko, hindi mo naiintindihán. Ito’y gaga win ko dahilan sa mga ratones de alta po lítica. Hindi mo naiintindihán; siya ka ná. -—Kung gayón pala’y susunod ka nga, magbibitiw ka nga? At ang mga tarhetang naipakalat mo na, di babaguhin na naman? Lukó-lukó i ngá palá itong asawa ko... —Anó, ano ang wika mo?.... Plís plás bug bog pirn pong taralán taralin, taralán taralón, kay Eba’y naglambing ng lambing linggatong si Adán kutii'iting balitang tuparrón. TIO JUAN. Mga hatol na mahahalaga: Pagpili ng mga laman Ang laman ng bákang bata ay masinsin, makinis at bukás ang mga kilábot, at ang kulay ay mapuláng matingkád. Ang kulay ng taba ay malamáng ang hilig sa puti ka.y sa dilaw. Ang mga lamáng nangingitím ay bihiráng maging mabuti. Ang kilabot ng lamán ng baka ay masinsin kay sa kilabot ng lamán ng toro, at ang taba niyón ay maputi kay sa taba nito. Ang payát na lamán sa baka ay di napakapuláng gaya ng dito sa hulí. Pagbilí ng lamán ng tupa’y dapat masdang mabuti ang mga ugat sa líig: ang mga ito’y mabugháwbugháw kung ang lamán ay bago pa nguni’t kung laón na, ay kulay verde ó kava’y madiláwdiláw. Ang dungis ng pagkasunog. Kung nasusunog ang damit sa pagpiprinsa ay nagkakaroón ng dungis na mapulang madilawdilaw; itó’y naaalis sa pamamagitan ng paraang sumusunod: Magtalop ng dalawang sibuyas, gayatin at saka pigaing mabuti ang katás. Ang katás na makukuha’y haluán ng isang onzang (30 gramo) sabóng puti, dalawang onza ng tinatawag na “galactita,” at mga 180 gramong suká, bago pakuluin. Paglamig, ay ihantád na mabuti sa aráw ang lugal ng damit na may dungis bago pahiran ng pinaghalohalong iyon: Pagkatuyo ay labhán sa tu big at pakuluán, at ma pa paw i ang dungis. <3(3 i 99 Malaking gawaan at tindahan ng mga sari-saring hugis na sapatos na pawang yaring pilipino. Nagbibili ng mura, lubha pa kung docena. San Sebastian. Blg 23, Kiyapo, Maynila. BANGON' ____20 Sombrerería ni Gerardo H. Vicente Tindahan ng sari-saring sambalilo, zapatos, corbatas, puños, barong-lalaki, atb. Halagang walang kasingmura sa boong Sangkapuluan. 50 -C ARRIEDO - 50 DENTISTA CALLE CARRIEDO, No. 82, i Altos del almacén MADRILEÑA. ¡ TELÉFONO No. 1302 i El Adelanto del Siglo Gawaan at tindahan ng sapatos. Mga tagalog ang yumayari. MAINAffl, MATIBAY AT MURA. Daang Crespo, Blg, 109, Kiyapo, Maynila. SOMBRERERIA DE ZML E. EVANGELISTA 100 y 102 Carriedo, Quiapí > I. F. Surtido de Sombrero kalasiaw, baliwa^ v buntal, fieltro^ lana y paja. Blanquea y tine. ZAPATERIA’ Y TALABARTERIA ni VALERIANO CASTILLO Sari-saring hugis ng sapatos at guarnisyong iba‘t ibang klase ang dito‘y matatagpuan sa murang halagá. Pagsadyain at ng paniwalaan. CRESPO 107, KIYAPO, MAYNILA. SOMBRERERÍA- SÍLAÑGlW i 13—CARRIEDO—113 Nagbibili at naghuhulma ñg kahit anong samba lilo lalo nal yaring pilipino, gaya ñg Buntal, Sabutan, Baliwag, Buli, at íbp. ' WA MADALIi AT IWARCKRT i Pagsadyain at nang maniwalá. Kabinataan, ibig ninyó ng mga sambalilong busilak sa putí, pahang nakalulugod?* Nanganáailangan kayó ng sambalilong mapanghalina? Tunguhin ang REYNALDO P. REYES 1 Daang Crespo no—112 Kyapo. I At doo‘y masusuinpungan ninyó ang iahat ng itó na pawang | mura, matibay at maayos ang pagkakagawa. 1 ABOGADO Y NOTARIO PUBLICO Concepcion, Malabo», Paz, No. 433, Sta. Cruz RIZAL. Manila, I. F. 8. APACIBLE ABOGADO Pasig, Rizal, I. F. / a mono ABOGADO Calle Salinas, No. 291, Manila, I F. ornan avawa NOTARIO PUBLICO San Agustin, Malabón, Rizal. RESTAURANT ng bayang pilipino. 115—117 Carriedo, Manila, MARTIS LOT TOK Yumayari sa madaling panahon ñg mga gawáin sa bakal at umaayos ñg mga baril, mákinang panulat mga bisicleta at iba pang mga gawáing kauri nito Daang Crespo, Big. 114, Kiyapo. Nangangailangan kayó ng maiinam na pabango at gamot na mabibisa? Parunán ninyo ang Botika ni F. CONCEPCION Sa Pasig. Rizal, at kayo'y masisiyahansa H Kahangáhangá, Isang balitang napakamahalaga Kung hindi'y magsadya kayo 308, 310 at 312 at doon ninyo at napakasarap na tabako't sigarilyo na ' ‘KATU * Kalugodlugodl! kapuluán. ¿Mahulaan kaya niyoi ngayon din sa daáng Húlo bilang makikita ang bantog, ang laganap pinamagatang: USAN” 5F k ATÍIRIIQ A Ñ ÑG PUHUNANG GANAP NA Dll I DI M A •K IXnlUDUÜñll ÑG MANGAGAWANG GANAP NA rILIrlllU. ■fl* Pagsadyain at subukin ng maniwala. <& BINUNBOK, MAYXILA. i I NI P. DEL ROSARIO Binuksan noon pang 1900 Nasa daáng Paz big. 513-S15, Sta. Cruz, Maynila-Telefono big. 1256. Bagoug lahat ang mga barro. Ang mga ataul ay nagdidikitan, mayroong yari sa America, at may yari dito sa atin. Pili ang mga kahoy na ginagamit. Sa mga kalandás; ang máibigang bala na. Tumatangap ng libirig kahit sa mga lalawigan. Sa mga karro ay nagsisingkaw ng kabayong Australya ó kabayo rito sa atin, ayon sa pagkasundtian. Lahat ng palamuting ibigin ay mayroon. Murang sumingil kay sa ibane Funeraria Ang mga halaga rito ay parang upa lamang sa kasangkapang ginaga mit dahil sa kamurahan. Huwag kayong magkamali. Daang <Pa~ 513 at 515, Sta. Cru^ Maynila. •Jo»é "P. de Tagle TELEFONO 3 425. Dirección Telegráfica: TAG LE—MANILA. Gusages Soap, Harina: Victory, Leon, Gallo é Imperial, etc., etc. Maquina para zapatos m/. HILDEBRANDT. Cromos A nunciadores de Alemania. ALMACEN OE COMESTIBLES TALLER DE TALABARTERI Blanco, No. 16 Dasmariñas. 84 QHTAPO BINONDO 1 A ‘V FABRICA 1>K CIGARROS, CIGARRILLOS Y PICADURA. Premiada con medalla de oro en la Exposición de S. Luis. FUNDADA DESDE EL AÑO <883 Calle Asuncion núm. 111, San Nicolas Productos selectos y renombrados: empleando solamente en su elaboración HOJAS ESCOGIDAS de las mejores Vegas de ISABELA y CAGAYAN PROBA» Y OS CONVENCEREIS. MAQUINAS „ — COSER g MAQUINAS _ para bordar Pagos Seiiiaiií PANANAHI MAKIN A >Y|i -Hmm r¿l| S. I I.Í n< ;<; i i i \ n ANG >? DESCUENTO mu PAGO al CONTADO Si ESCOLTA SA t I MANILA..■ < — bXyad BÍCLANC BAYARA’Y MAY BAWAS.j^ - “TEZ ZZ V í ‘G E R Mi 8 N AL" | 8 GRAN FABRICA DE - | i j*aaam 7 amaianias i €Marques 4e Comillas, No. 4, Manila. _________ —i ----- --------------- 38* ■' i. . 1 Igj Elaboración Especial con Tabaco* escogidos y enviados. A & e 19 & e a•ÍW e a 19