Bulaklak : hiyas ng tahanan

Media

Part of Bulaklak: hiyas ng tahanan

Title: Bulaklak : hiyas ng tahanan
Issue Date: Volume XI (Issue No. 39) January 5, 1955
Publisher: Bulaklak Publications
Language: Tagalog
Subject: Philippine literature.; Philippine literature -- Periodicals.; Tagalog literature.; Tagalog literature -- Periodicals.
Rights
Place of publication: Manila
extracted text: Bb. BULAKLAK NG 1953 FRANCISCO G. GUBALLA Tagapamahalang Patnugot BEATRIZ M. de GUBALLA Tagapangasiwa CHERY GUBALLA-ATIENZA Pangalawang Tagapangasiwa MARIO A. ATIENZA Tagapamahala sa Anunsiyo RAMON P. IGNACIO Sa Sirkulasyun TEOFILO E. SAUCO Patnugot EMILIO MAR. ANTONIO Katulong na Patnugot Mga Kagawad: CIRIO GALVEZ ALMARIO AMELIA ARCEGA • CONRADO ACUÑA EMMA MARIA CRISTINA CORAZON G. ESTRELLADO MIYÉRKULES, ENERO 5, 1955 BLG. 39 BULAKLAK PUBLICATIONS 9.35-939 R. Hidalgo. Qu i apo P. O. Box 1382. Maynila ¿ Tel. 3-59 71 / Ang matandang Taon na uugud-ugod, Lumisang ang data sa puso ay lungkot; Lumalakad slyang panimdim ang tungkod At ang tinutungo9y bangin ng himutok! . Di niya ndlutas ang datihang gusot Ng nasa sa bayan at nasa sa bundok; Ni Hindi nalipol ang taong may imbot At sakint na punong laging—may sigdtot; Kaya’t sa hanggahan nang siya9y malugmok, Hong batang Taon, ang biglang sumipot. SinaluboHg ito ng tunog.ng tambol At nakatutidig na putok ng kanyon; Mangy ari ang dala nitong Bagong Taon Ay gintong Pag-asa ng Bagong Panahon; Ang tabak ni Marte9y kusang ibinaon Sa hnkay ng limot sa dako pa roon; Ang tanging bandilang taglay niya ngayon • Ay kapayapaa’t tuwang susun-suson! Waring nangangako ang nipot na sanggol Ng bagong lupaing walang panginoon. Subali9t sa mundo'y mapawi nga kaya Ang pag-iiringan ng mayama9t dukha? Sa buhay na ito kaya9y mawawala lyang kasakima9t imbot sa kapuwa? Kung ang mga bansa'y laging magkahidwa, Mapipigil bagang dugo9y di bumaha? —Oh! nilang na sanggol ng Bagong Adhika, Loobin mong kami9y magkaisa na nga; Itanim sa aming puso at gunita: USA ANG DIYOS ng tanang linikha. Ang pagkukaparls. kung rakall. ng mga pangalan ng tao. buhay mon o patay, sa mga pangalAn ng alin mang tauhan sa mga ku won tong nalalathala sa BULAKLAK. ay isang pagkakataong hind! ainasadya ng kumatha. Anumang rralathaJa pa bilang na ito ay pagaari ng "Bulaklak Publications", at hindi rnaáarlng muling ilathala ajig bahagi o ang kabuuan ng alin man sa mga róbela, maikling nnbela. maiikling kuwentd at kuwento o nobelang hakalarawan. gayun clin ang pagsasapelikula o pagsajudula sa radyo o tanghalan i» mga iyon nang walang pahfntulot ang "BULAKLAK PUBLICATIONS" — Patnugot. Halaga ng Suskrisyon. Isang taon Pl3.00—A%»im na buwan P7.5C (Dobb, sa ibang bausa» Nakatalang pan gala wa ng uil sa Kawa« nihan ng Knreo sapul noon-; Abill 14. 1947 4 ^ULAKLAK Enero 5. 1955 Ralit Nati niya ■X ARA/ KO FOZ ATE... HINPI MAMAN KITA SiNASAPyA g... mutok at sumambulat ang naAGPUPUYOS sa ang kalooban ni nang mamataan ang kanyang batang kapatid na si Edi. Tulad nang ibang batang kasamahan iyon, ay may hawak na sigarilyong may sindi at walang humpay sa kasisindi at kahahagis-ng rebentador sa gitna ng kalsada. Halos mangibabaw ang masayang pagtili niyon habang buong galak na tinitingnan ang maraming reben tador na sunud-sunod kung pungangamoy na pulbura. —Sige, Apin... Karyo, — narinig pa ni Nati na sigaw ng kanyang kapatid, —bilisan ninyo ang paghahagis at hindi tayo mauubusan ng rebentador, —sabay dukot myon sa bulsa at nang liabas ang kamay ay halos hindi madakot ang maraming hawak na paputok. —Eto.. . abutin ninvo. Bahala na kayo Enero 5, 1955 BULAKLAK 5 Sundan sa pahina-87 Maq Ka/iapatcuc Di/t, ¡\nq Itanq Naóawi, Na Lu/ruqaqa Pa'í bfiaqbaq&tq Lunqqatb. riyan, -at nakita ni Nati na hindi magkamayaw sa pag-aagawan fig rebentador ang mga kasamahan ng kanyang kaaptid. Parang binusa kadalas ang mga putok na nagpasakit sa pandinig ni Nati. At nadama niyang kung gaano kadalas ang mga putok na jyon ay gayón din kasasal ang pintig ng kan yang pulso dahil sa naglalatang na poot, dahil sa pagngingitngit at pagkasuklam na sumisikil sa buo niyang katauhan. —Sinasabi ko na! ,—nanggigigil na naibulong ni Nati at napagtiim ang kanyang bagang. Mariing nakuyom ang dalawang palad habang tila sasabog ang kanyang dibdib sa KuuMtifotiq Pamóaq&nq ta&n ^nc REMEDIOS M. LAUDATO matindmg galit. Isang nakayayanig na putok muía sa di kalayuan ang ikinabawi ng kanyang paningin sa kanyang kapatid at bago niya namalayan ay isang napakalakas pang putok ang sa di niya inaasahan ay biglang sumabog sa kanyang tabi. Sa kanyang palagav ay malapit na malapit ang pinagbuhatan ng putok na i.von na lumikha ng ibavo niyang pagkabigla at sindak. Nagpanting ang taynga niya at kung ilang saglit na parang may kuliglig sa kanyang pan dinig. Lalong naglagablab ang poot ni Nati. Inapuhap ng kanyang paningin ang may kagagawan ng kalapastanganang iyon. Datapuwa’t nagsipanlaki ang mga mata ni Nati nang kan¿ yang makita si Edi sa may harap niya. Tila ito natutubigan, parang ibinabad sa suka at nakapangangang hindi malaman ang gagawin. Pagdaka’y inapuhap ni Nati ang taynga niPiningol. —Aray ko pe. . . Ate, —daing ni Edi. — Hindi naman kita sinasadya, ah. Nguni’t hindi pinansin ni Nati ang sinabi ng kanyang kapatid. Pakaladkad niyang hinila ito hanggang sa .mapalayo sa mga kasamahang bata. - Saan mo dinala ang aking pera? —naniilisik ang mga matang usig ni Nati. :—Bakit (IKA-12 LABAS) 7AGHINT0 ng isaig \1>/ taksi sa may likuran ng Manila Hotel. napansin agad \/ ng tsuper na ang tumawag sa kanyang lalaki’y nanginginig sa ginaw dahil sa basang kasuutan. —Tila kayo’y nahulog sa dagat, maestro? —nawika ng tsuper. Yamot si Augusto at sadyang sasampalin ang pangahas na tsuper, subali, nagunita niyang kailangang siya’y makauwing maaga, at dahil sa bihira ang taksing nagdaraan ay nagparaya na siya. —Hoy, wala kang pakialam, —-binuksan ang pinto ng awto at madaling sumakay. —Sa Balintawak, — utos sa tsuper. tikayo; PAIIWA-HINPI KO KAIL.AN6AN ANG PALIWANAG,NI ANUMANG KATWlP-AbUB1B16VAN KO KAYO NIG PALAWANG MINUTO : TATAtON KAYO, O' HlNPi 2 Iilang sandali pa ang nakalilipas, ay dumating na humahangos si Berto. —Mayroon palang nangyari sa iyo kangina ay hindi mo ako sinabihan, — parang paninisi pa ni Berto sa kaibigan. —Ah. tama ka na 1 Ang mabuti’y sadyain mo ang iyong dalawang bata; kailangang magantihan ko si En rico sa kanyang ginawa sa, akin kangina; kail a n g a n kong maalis siya sa aking landas, kaya, madali ka. Ber to. madali . Hindi naman nagpaumatumat si Berto at nang siya’y magbalik pagkalipas ng kalahati ng oras, ay kasama na ni ya ang dalawang lalaking matitipuno ang katawan at mga bisig. —Jtuturo sa inyo ni Bertu si Enrico; gagawa kayo ng mabuting paraang siya’y makausap sa tabi ng “swimming Pool” at saka siya itulak; sakaling maniaban, bahala na ang inyong mga bisig, huwag lamang ninyongx papatayin; sakaling di ninyo abutan sa otel, gumáwa kayo ng para ang makatungo sa Bangalo re; makaakyat sa itaas at sikaping hanapin si Enrico at ihulog sa dagat. Ano/magagawa ninyo ang gayón? —tanong ni Augusto sa mga ba tang hatid ni Berto. Nagtinginan ang dalawang lalaki at kapuwa naghihintay ng ipapasya ng alin man sa kanila. —Aba, Berto, tila walang sinasabi ang mga bata mong ito. ah! —Hindi ho, magagawa ho namin; gaano naman ang in yong . . . Naunawaan agad ni Au gusto ang nais ng dalawa. Dumukot sa kanyang kartera ng isang lilimangpuing pi-; song papel at iniabot sa isa; sa mga lalaki. —Isa pang ganyang hala ga ang ibibigay ko sa inyo pagkátapos na magawa ninyo ang nais kong mangyari. Isang humahaginit na taksi ang huminto sa may tagiliran ng Manila Hotel, maba si Berto at wang lalaki. —Dumito muna Buang dalaEnero 5, 1955 BULAKLAK 7 1 tingnan ko kung nasa loob pa si Donya Anita at si Enrico. Nalibot na lahat ni Berto ang mga bulwagan ng sayawan sa ibaba ng Manila Ho stel, nguni, hindi na niya natagpuan ang dalawa ni Don ya Anita at ni Enrico. Sa isang “waiter” na - kanyang kakilala ay napag-alaman ni yang may kalahating oras nang nakalalabas si Donya Anita na kasama ang isang makisig na binata. —Sa kanilang pag-uusap, wala ka bang narinig o nahiwatigang pook na kanilang patutunguhan? — usisa ni Berto. —May narinig akong salita, na di ko naman alam ang kahulugan; Bangalore, babalik sa Bangalore... —Salamat! —at muling lumisan si Berto. Inisip niyang nagbalik ang dalawa sa Ban galore. Tinungo ang dala wang kasama at binalitaan. & 3 ,.•/7 —Nagtungo na sila sa bapor! —Aba, aling bapor ang pinatunguhan? Susundan ba natin doon? ~-usisa ng isa sa mga lalaki. —Mangyari pa; natatakot ka ba? — tanong sa kasama nang mapansin ang pagaalinlangan riivon. —Sa bapor Bangalore tayo tutungo; maaaring naroon na ang ating hinahanap; nagsisakay sa isang taksi at napahatid sa may piyer 7. Sa isang munting daungan ng mga bangkang de motor, inabutan nilang bumababa ang dalawang nilikha; nakilala agad ni Berto na ang mga iyon ang kanilang hina hanap. Sinabihan ni Berto ang dalawang kasama; sumunod nang lumulan sa bangka, at pagkatapos ay saka siya susunod sa huli; kilala siya ni Enrieo, kaya kailangan nivang mag-ingat, nang huwag silang mabigo sa kanilang layon. Humadlang ang makinista nang sasakay na sa bangka ang dalawa. —Kung wala kavong pahintulot ay hindi kayo maa aring sumakay; mahigpit ang bilin ni Donya Anita na, hu wag tulutang makatungo sa Bangalore ang mga taong hindi kilala, —anya ng maki nista. —Aba. kaibigan, hindi naman kami mananava, kami’y mga tsuper lamang ng aming mga amo na nagsusugal do on ; kailangang m a 1 a m a n kung sila'y may ipag-uutos sa amin, —tugon naman ng isang lalaki, gaya nang sinabi at ipinagbilin sa kanila ni Berto. Narinig ni Donya Anita *ang tugon ng sumasakay at sinabihan ang makinista na pasakayin na ang mga lalaki. Narinig din ni Berto ang utos ni Donya Anita; kaya hinatak na paibaba ang pardilyas sa harapan ng kanyang sambalilo at matuling sumunod sa dalawa niyang kasama sa bangka. Umugong ang motor at napalaot ang bangka. Si Enri co at Don.va Anita av nasa unahan ng bangka: ang tatlcng nakisakay ay nasa, huli ban. Hinudyatan ni Berto ang dalawang kasama upang lapitan si Enrico; kausapin itong parang pinagtatanungan at sa sandaling malingat ay saklutin at italbog sa dagat. Lumakad ang isa sa mga nakisakay at iginiwang ang bangka; napansin ng maki nista aj anya: —Aba, pare, mag-ingat ka ng paglakad, baka tayo lumubog. —Bakit nga ba gumiwang ang bangka, Mang Menes ? — usisa ni Donya Anita. —Padalos ho sa paglakad iyong Mama;- iyan hong lu mapit sa inyo,'—wika ng ma kinista. Matalas ang pakiramdam ni Enrico; napansin niyang hindi mapanatag sa upo ang dalawa sa mga sakay; ang isang malapit sa kanya'y nagsalita. —Mr., Mr., kilala ba ninyo ang aking amo? —Sino ang iyong amo? — usisa ni Enrico, sabay tindig at dinukot ang kanyang rebolber. —Sino ang iyong amo. sino? — —Si, si, e, si... —Makinista, makin i s t a, ihinto mo ancr andar ncr mo tor, —utos ni Enrico at pinakitunguhan ang mga nakisa kay. —Kayo’y mga tauhan ni Augusto Valdivia, at nais ninyong ako’v pinsalain: maSundan sa pahina-32 . BUONS“UNTO- HWWmMAWPíLRIO nne sa tabi ni Suzanne. Ayaw ipagamit ng Mama kahit kanino ang silya ng Pa pa. Laging sumasagi sa isipan ko si Albitte at hindi ko napansin na dinudurog ko ang aking tinapay at gumagawa ato ng maliliit na bola. Nayamot si Julie.' Apat na. taon lamang ang katandaan sa akin ni Julie, nguni’t lg» ging nag-iina-inahan siya sL akin at ako naman ay lalong nababagot. —Eugenie. —wika niya. — hindi mabuting asal ang magdurog ng tinapay. Huminto ako nang paggawa ng mga bola at sinabi ko: —Si Albitte ay dumating. Walang pumansin sa akin. Walang pumapansin sa akin kapag ako’y nagsasalita, kaya’t inulit ko ang aking si nabi: —Si Albitte ay dumati'ng. Napansin iyon ng Mama. —Sino si Albitte, Eugenie? —usisa niya. Hindi nakikinig si .Suza nne; Dahikbi siyang gop ng sopas. ang pagsulat ng kasaysayan rie, ang aking dating nars. ng buhay kong hinaharap, —Nabalitaan ko, Eugenie, na pagka’t ako’y lubhang natu- si Albitte ay dumating. Kaituwa at^ hindi makatulog. langang makipagkita sa kan1 1 ya ang iyong hipag upang makalaya si Etienne Clary. Laging batid ni Marie ang lahat ng nangyayari sa bayan. Malungkot kaming lahat ng dumating ang oras ng hapunan. Dalawang upuan sa mesa ang walang laman: ang upuan Maina NG kaaliw-aliw na kasaysayan ni De siree (Dey-sirey), anak ng isang mayamang mangangang sutla sa Marseilles, Dahan-dahan akong bumaba sa kama. * Ako’y h i n d i mapalagay pagka’t bukas ako’y sasama sa aking hipag na si Suza nne up a. ng makipagkita kay Diputado Albitte at hingin di tong palayain si Etienne. Si Etienne ay kapatid ko, at ang buhay nito ay nanganganib. Kamakalawa ay hinuli siya ng pulis. Karaniwan iyon ngayong mga araw na ito; lilimang taon pa lamang ang nakalilipas muiá nang matapos ang malaking rebolusyon, at sabi ng mga tao’y hindi pa raw tapos iyon. Maraming tao ang binibitay sa plaza. Lubhang mapanganib ang makikamag-anak sa mga aristokrata, nguni’t mapalad kami pagka’t sa aming angkan ay walang nabilang sa mga taong tanyag. Ang namatay kong ama ay nagsimula sa mababa, at inayos niya ang hanapbuhay ng aming Nuno hanggang iyon ay maging isa sa pinakamalaking kompanyang nangangalakal ng seda. Lubhang nasiyahan ang Papa sa nangyaring Rebo lusyon, kahi’t bago nagsimu la iyon ay siya’y inatasang maging tagapagbigay ng kailangan ng pamahalaan, at nakapagpadala pa siya sa Reyna ng ilang pirasong sut la na kulay bughaw. Natatandaan kong muntik nang mapaluha ang Papa nang basahin niya sa amin ang unang pahayag tungkol sa Mga Karapatan ng Mamamayan. Si Etienne ang namamahala ng negosyo, mula nang masakit sa baga may dalawang' matay ang Papa. Nang dakbuwan pa lamang ang naka- pin ng pulis si Etienne, bajjlipas. nayad na sinabi sa akin ng Sinimulan ko ngayon gabi aming tagapagluto na si Malakal _ ________f Francia, ay katambal ng kagilagilalas na kasaysayan ng kilabot na si Napoleon Bona parte. Maingat na itinitik sa mga dahon ng isang tala-arawan kung papaano nagkawing ang kanilang mga buhay. .. ang buhay ng butihing Pransesa at ng maliit na korsikanong lumupig sa mga kaharian sa Europa, at gumimbal sa kapayapaan ng buong mundo. Sa pamamagitan ng talaarawang yaon ay ipinamana nila sa daigdig ang maringal na kasaysayan ng ka nilang magusot na pag-iibigan na ngayon isinasalaysay namin dito. Nagsimula ang kasaysayan ni Desiree noong gabing siva’y handugan ng kanyang ama ng isang munting talaarawan dahil sa kanyang pagtungtong sa ikarlabingapat na taon. Ganito ang pambungad na salaysay ni Desiree: —Ano ang isusulat ko sa librong iyon? —tanong ko nang makita ko iyon sa ibabaw ng mesa sa hanay ng ibang mga regalo sa akin. Napangiti ang aking ama at ako’y mairog na hinalikan niya sa noo. —Ang kasaysa yan ni Bernardine Eugenie Desiree Clary, —wika niya, at pagkatapos ay bigla siyang nalungkot _ Ang ama ko ay ang mangangalakal ng mga telang sutla na si Francois Clary ng Marseilles; namatay siya sa ng Papa sa tabi ng at ang upuan*ni EtiehumihiEnero 5, 1955 BULARLAK 9 —Si Albitte, —sagofko, at ipinagmalaki ko ang aking nalalaman. —ay ang Diputa do ng mga Jacobin na taga Marseilles. Isang linggo siya rito at araw-araw ay nasa Bahay Pamahalaan siya. At bukas ay kailangang makipagkita si Suzanne sa kanya; itanong niva kung bakit dinakip si Etienne, at igiit niyang iyon ay dahil lamang sa hindi mabuting pagkakaunawaan. —Ngunft —pahibik na wika ni Suzanne, at tiningnan ako, —ayaw niyang makipagkita sa akin! —Sa palagay ko.. sa pala gay ko’y lalong mabuti. — nag-aalinlañgang wika n g Mama, —na ipakiusap ni Su zanne sa ating abogado na makipagkita kay Albitte. Kung minsan ay nababagot ako sa aking pamilya. Hindi papayag ang Mama ha gumawa ng marmalada sa bahay kung hindi siya ang maghahalo. Nguni’t ang ¡sang bagay ukol sa buháy at kamatayan ay ipinagkakatiwala sa aming matandang hiP A U N A W A Ang mobdang sisi midan ninyong t nnghayan ngayon ay halaiv sa ncbelang “DESIREE”, na, buhat sa pagkakasulat 'ng may akdang si Ainu mo rie Sclinko sa wikang ah man, ay napasalin sa iba'i ibang wika sa daigdig. Ang salín sa wikang ingles ay nakarating sa Pilipinas, kaya nagkaroon ng pagkakataon ang nobelistang st MARK) DEL RIO na isatin naman nang paña.law sa wikang tagalog, pagkatapos na matamo ang l.aitangang pahini dot ng kmc nv.kulan. Xapabantog sa twang daigdig ang ,\agandahan ng (¡obdanc iyan, at sa hangad naming nwhcmdugan ang ^¡iing mom ba basa ng pagkakataong une" n g hayan nan if{ so. sariling wika ang nubclang nabwmgd, iabis na ming ipinagkakapini ang paglalathala ruto Bl LAKLAK. Inaasahan naming .ang nobclang lío ay pananabikon ninyong snbaybayan. bang na abogado. Palagay ko’y sadyang ng matatanda. —Kailangan kipagkita kay ka ko, —at si pagka’t siya Etienne, ang siyang dapat lumakad. Rung natatakot ka. Suzanne, ako ang lalakad, at hihingin ko kay Albitte na ugali na iyan Patnugót palayain ang aking kapafid na panganay. —Huwag kang makapunta-punta sa presidensiya, — matigas na bala sa akin ng Mama, at pagkatapos ay nagpatuloy siya ng pagkain ng fcopas. —Mama, la. . . —Hindi pag-usapan iyan, —wika ng Mama, at si Suzanne naman ay nahikbing nagbalik sa kanyang so pas. Pagkatapos ng hapunan, ako’y umakyat upang tingnan kung nagbalik na E Persson. Si 'Persson ay t¿~ nuturuan ko ng francés kung gabi. Sa lahat ng mukhang kabayo, pinaka-kaakit-aki c na marahil ang mukha nito. sa pahina-3^ sa aking akako nais muling ang bagay na Sundan NATATAKOT AKO NO LU MA KAP NA xja¿s>iica tayo ang maAlbitte, —wiSuzanne. saang asawa ni IQ BULAKLAK Enero 5, XMS S*£AS NQ NAKARAAN: Si Kabesang Tales ay nahikang Donya, nersiya na ang ma-Pahala sa malawak eta hipa nito. Samantalmg itinuturo ni Donya Victorina kay Kabesang Tales ang malawak na htpang kanyang pamamahalom, áng mga bata no man ay nagkakatuwang nagKusap, Nang makaalis na ang donya ay tinawag ng kabesa ang tampon? dotawon? axa/c, at etnabt 'no ynagpapatidoy rita ng kanilang pag*dnral «a Mayntta. Nang makilo ng kabesa na kailongan niya ang mga bagong kagamitan sa lupang kanyang pamamahalaan, ang ginawa ay kinuha sa tagwsn ang salapi niyang naimpok at bumili ng bagong traktora ‘at, Labing-limang kalabaw. Natuwa si Donya Victorina, nang makitany dahil sa pagsisikap ng kabesa ay aani ng marami ang kanvang malawak na bukid. Nang snmasapaw na ang na ulon na may kasamang hspalay ay ibinabala ng radyo na nging ' sinasabayain ng matataUm may bagyong natanaw na nagpw- . nakidlat_ at malalakas na kulog. puyo sa dagat na hindi kalayuan ‘ sa Pilipinas. Maaari, ayon sa rad yo, -nd ang bagyo^ay bumagtas sa gitnang Luson, hung hindi magbabago ang takbo ng hangin. At, isang gabi ay nagulat na lamang ang buong nayon nang bumagsak ang malakas na ulan na may ka samang hanging sindsabayan ng matatalim na MAGPATULOY TAYO... (IKA-4 NA LABAS) kidtat cd malalakas AKAUPO at nagmamatyag si Kabesang Tales sa ibabaw ng isang lumang baul sa loob ng kaniyang tahanan. Buhat sa kanyang kinaroroonan ay dinig na di nig niya ang lagutukan ng mga punong kahoy na kasalu: x Í J ., i - 4 ...ANO PO lyON.TATAy? ..£UM1SIN£ KA... HINPI PAPAT MATULOS AN£ ISAN&- TAO KUN6> NASA PANAHON SO KA61 PITANEnero 5, 19E5 BULAKLAK J1 (BROWN EARTH 0 J.6AVAUÍ kuyang binabayo ng malakas na ulan at hangin. Nang gabing yaon. kaipala’y hindi )amang si Kabesang Tales ang naglalamay. Lahat marahil ay gising sa loob ng kani-kanilang dampa at nakikiramdam sa pamimiyapis ng nagdaraang bagyo. Ang kani lang gaserang i la wan ay kung ilang ulit na sinindihan at kung ilang ulit ding mamatay sa ihip ng hangin. Napilitan tuloy ang matanda na huwag na silang mag-ilaw sa buong magdamag kung, ganoong hindi mabuhay-buhay ang ilawan. Sukat ang maminsan-minsang pagkidlat na ang matalim na liwanag ay biglang lalaganap sa buong parisukat ng silid kaya sila magkitang-kitain. Pati ang kanyang tatlong anak ay hindi rin nakatulog nang gabing yaon. Nakaupo sa kanyang banig si Crisostomo at nakasandal sa dingding; si Isagani ay nakasubsob sa unan na tila itinatago ang mukha sa matatalim na kidlat samantalang si Elias, kahi’t balot na balot ng kumot ay pakislot-kislot naman, halatang-halatang hindi makatulog ang mga bata... Isang malakas na ugong sabay ang matalim na kulog at saka tila may bumagsak sa loob ng kanilang looban. —Tatay!... —pasigaw tu loy na tawag ni Elias. —Huwag kang matakot, — utos ng matanda. —Ano po iyon?... — tanong ni Crisostomo. —May punong kahoy sa looban na nabuwal sa lakas ng hangin. Inaakala kong walang natirang punong saging at papayang nakatayo ngayon... —Hindi na po kaya ito magtitigil ?... —Daing ni Isagani. —Umuuga na ang ating bahay... parang duyan. —Matibay pa ang ating mga serga, —tugon ng ama. —Baka naman hindi mabuwal ang bahay na ito. Mabuti na lamang at nang makita kong sumasama ang panahon ay nadagdagan ko ng tukod na kawayan. —Paano po ang ating mga pananim, tatay? —tanong ni Isagani. —Marahil ay... —Iyan ang aking inaalaala, mga anak. Ang ating lupa’y may kataasan ng kaunti, nguni’t ang lupang pinagiamahalaan natin na ari ni Donya Victorina ay mababa at tabing sapa... —Sayang, sumasapaw na sana ang paaga at ang pahuli’y namumulaklak na... Hindi pa man sila nagtatagal sa pag-uusap ay bigla si lang nakarinig ng malakas na sigaw buhat sa labas na nabikiagaw sa ingay na likha ng hampas ng hangin sa ka nilang durungawan. —Kabesa . . . ! Kabesang Tales...! —May tumatawag, tatay... —ang sigaw ni Isagani.-----—Naku. baka asuwang na.. —ang nasabi ni Elias, na lalong nagkulubong ng kumot. "Aitq Mqa Taattq Naiuiukaq Sa KaAaqatutan. Kittaiau£artqatiq maqháiap MamtHAatt-rrwiAatc Upatiq fAatutanq Gunwuia- At Sumipaq. —Natatakot ako... —Kabesa. . . ! Kabesang Tales!... —ang muling ta wag na kanilang narinig. —Tao iyan. Crisostomo.. —ang pasya ng matanda na tumindig. Lumapit sa isang sulok. hinugot ang kanyang gulok sa bayna, at saka marahang lumapit sa pintúang nasa itans ng hagdanan. Hin di magigipit ng gayon-gayon lamang ang m&tanda. Siya’y marunong maghanda sa anumang panganib na inaakalang kakaharapin. Marahan nlyang binuksan ang pintong sawali. Bahagyang bukas pa lamang ay sinalpok na agad ng hangin at ulan ang kanyang mukha na nabasa tulov. Hindi siya muna makadilat na mabuti upang sinuhin ang mga tu matawag sa kalaliman ng gabi. Madilim ang labas ng ba hay. maingay ang hangin at lumalangitngit ang mga punong kawayan. Paano sila magkakarinigan 7 Salamat at sa biglang pag kidlat ay natapunan niya ng tanaw ang isang lalakiñg may kilik na batar at isang babaing nababalab a 1 a n ng damit na basa. —Sino kayo? — pasinong tanong ng matandang Tales. —Kami po, si Karyo at si Berta... —Karyo? Ikaw si Karyong Pare?... Halika, tuloy ka... Hindi na naghintay pa ng ikalawang anyaya ang mga nasa lupa sapagka’t mabilis na sinapo ng lalaki ang baywang ng kanyang nagiginaw na asawa at pasugod na umakyat sa hagdang kawa yan. Sinalubong naman sila at inalalayan ng matanda upang hindi mahuiog. —Kabesang Tales... — ang paiyak na daing ng babae na kumapit sa matipunong bisig ng matanda. — Ang kubo namin sa ibayo ay tinangay ng hangin at baha —Siyanga ba? —Ang ta nong ng matanda. —At ang mga hay op mo? —Wala na po, kabesa...— ang tugon naman ni Karyong Pare. —Hindi ko na po makuhang mailigtas. Inuna ko po ang aking mag-ina.. —Tuloy kayo... Aba, ang anak mong maliit ay basangbasa at nangangatog... ? Es te, Crisostomo, —ang tawag sa anak. —Kunin mo ang iyong kumot at dálhin mo ri to. Kapain mo rin ang langis ng niyog diyan sa ibabaw ng banggerahan at nang mapa* hiran natin ang likod at dibdib. Maaaring magkasakit ang bata mo dahil sa lamig ng ulan, Karyo. —Wala na po akong magagawa, Kabesa. Kung hindi po kami lilikas ay makakasama ang aking mag-ina sa pagkabuwal ng bahay. —Kumain na ba kayo?... —Hindi pa nga po, Kabe sa. ... —Mabuti’t may salabat di yan ... Isagani... Dalhin mo rito ang kalan sa’loob ng bahay. Kumuha ka ng mga lumang diyario diyan sa ilalim ng aparador at magparir kit ka para uminit ang sala bat. Sige na. anak... —Ang posporo po, Tatay? —tanong ng bata. —Naruon sa ilalim ng aking unan. Divan ko itina tago nang hindi abutin ng ume4o. At ikaw naman» Ber ta... Alisin mo ang damit mong basa-at masama lyang nakababad ang kata wan mo sa lamig. Crisostomo. kunin mo iyong kumot na pranela sa silid at ibigay mo kay Ber ta. —Kahiyahiya naman sa inyo, Kabesa... Nguni’t alam naman ninyo na buhat nang kayo’y maging katiwala na min ay wala na kaming.matakbuhan kundi kayo. —Huwag kang mag-alala, Karyo... Basta dumito ka yo... Kung ako’v may bahay ay may bahay din kayo, kung ako’y may pagkain ay may pagkain din ang pamilya mo... Di naman nagtagal at ang salabat sa palayok na iniinit ni Isagani ay handa na upang mainom ng mga bagong da ting. Pasandok na nilagyan ni Isagani ang dalawang mangkok at saka iniabot sa mag-asawa. —Sige, Karyo, inumin nin yo iyan at nang mag-in it ang inyong sikmura, — wika pa ng matanda. —Hindi biro ang inyong ginawang pagsagasa sa lakas ng ulan at ha ngin makarating lamang dito. Ikaw, Berta, kung ibig mo ay tumabi ka na kay Elias sa banig at nang ikaw ay mapahinga... —Nguni’t Kabesa, — ang daing ng babae, —ang bahay po namin • •. —Ano pa ang magagawa mo? Maaawat mo ba ang la kas ng hangin at ulan? Aba. Sundan sa pahina-33 12 BüLAKLAK Enero 5, 1955 ¡^APANSIN mo, Paci1........ ta, ang pagkakatigagal ng iyong panauhin dalaga ng ako’y makita niya. Napangiti ka pagka’t ang akala mo ay talagang humanga siva sa akin. Nguni. hindi mo nalalamang dati na kaming magkakilala. Siya’v natigilan dahil sa aking ayos at pagpapanggap na isang pintor. Sapagka’t hindi mo alam na narinig ko kanina ang invong pinag-usapan tungkol sa akin, kaya hindi ka nagpahalata. Niyaya mo siya sa iyong silid. Marahil a y upang ipagmalaki naman ang ganda nang pagkakapinta n?.min doon Gayón na lamang ang pagtahip ng aking dibdib dahil sa pag-aala-alang baka ipagtapat sa iyo ni Lucita ang tunay kong pagkatao. At, ka ya lamang naparam ang aking pangamba, Pacita, ay nang ikaw ay nalingat. Nagkaroon ako nang pagkakataong mahud.vatan si Lucita upang ilihim ang aking pagpapanggap. Nang nasa silid na kayo ay saka ko lamang napansing nag-aagaw na noon ang dilim at liwanag. Madali akong nagbalik sa kusina upang yayaing umuwi ang kasama kong tunay na pintor. Hang sandab pa ang nakalipas, nang handa na kami sa pag-uwi, ay bigla na lamang akong sinalubong ng iyong panaChing dalaga at nakangiting nagwika. —Napakapilyo mo. Her nando1 Mag-usap nga tayo sandalir --saka ako’y kina wit niya sa bisig. —Hu wag. Lucita! Baka makita niya tayo! —ang tutol ko —HindiT Naiwan siya sa silid. May kausap siya sa sa ang telepono. Alam kong magtatagal ang kanilang pag-uusap kava ako’y lumabas muna... —Bakit, sino kaya sa aka la mo ang kanyang kausap? — ang salo kong patanong. —Sino pa, —ang mahina nguni’t mabilis niyang sagot, —di ang pinakamalapit kanyang puso! Nahalata ni Lucita aking panghihinayang. Mayroon na palang mapalad sa pagtatangi... —Aba, marami! Nguni’t isa man, ayon sa balita ay wala pa siyang sinasagot. Ano ba naman ang naisipan mo’t nagpanggap kang isang pintor? lbig mo bang sumnkit ang iyong ulo? ha? —Hu wag kang maingay. Lucita. Humahanga ako sa kanyang kagandahan. At ba kit naman sasakit ang ulo ko? —Mataas ang pangaran ni Pacita, Hernando. Ang ibig niyang makataling-puso ay mayamang katulad niya at magandang lalaki! Kung maaari pa ay sunud-sunuran sa kanya! —Hindi masama, —ang maagap kong putol sa kan yang paliwanag. —Mayaman naman ako... kuwarta nga lamang ang kulang sa akin! —at kami’y nagkatawanan. —Talagang pilyo ka, Her nando1 —aniya pagkatapos. —Nahahabag lamang ako sa iyo, pagka’t hindi mo alam ang ugali ni Pacita. —Bakit naman. hindi ba ako maaari sa kanya? —ang pabiro ko pang tanong. — Ano ba ang ugali niya, siya ba’y kumakain ng apov? —Hindi naman, pero bali ta siya sa kasupladahan. Kahi’t na tanungin mo ang ka nilang mga utusan’ —Siyanga? —Tutuo... say ang ang gandang lalaki mo. Pumilipili ka naman ng babaing maipagkakapuri mo! Maraming nakababatid sa ugali ni Pacita. Maganda nga' la mang siya kaya maraming napaaalipin sa kanya na pawang maykaya sa buhay! — Ang wakas niyang natatawa bago mabilis niya akong nilisan. I I —aN(t hiwaga nga naman ng gandang panlabas! —ang malimit kong maibulong sa sariii. Ga^unman, Pacita, iba naman ang sumuot sa aking isip, pagka’t talagang nabihag ako ng pambihira mong ganda. Kailangang mapagbago kita ng ugali maging karapat-dapat upang ka sa paghanga ng lahat. man ay kung sakali magkaroon ako ng pitak iyong puso. Kaya’t nagpatuloy ako ng pagpapanggap bi-----lang isang pintor At isang umaga... _ Ikaw ay nadatnan namin ng kasama kong pintor, galit na galit ka sa iyong utu- ' sang lalaki. Kay lakas pala ng iyong tinig at talagang----masama kang magalit. Hin di mo alam ang aming pagdating. —Talagang tunggak ka... sinabi ko na, kagabi pa, na linisin mo nang maaga ang aking silid! Kung anu-ano ang pinaggagawa mo! — ang dugtong mo pang nakapamaywang. —Pero, Senyorita, -—sagot ng iyong utusan nang buong pagpapakumbaba, —may ipinagawa pu sa akin ang inyong Papa.. . —Kahi’t na sino ang nagutos sa iyo, kailangang unahin mo ang aking ipinagagawa! Sino ba ang makapangyarihan sa-bahay na ito? —E... e... kayo nga po. Senyorita! —Ako pala e. bakit nangangatwiran ka pa? Hala. .. sulong! Linisin mo ang aking silid at baka mapatay pa kita! Napatakoo tuloy ang iyong utusan, Pacita. Kami na man ay nagtungo agad sa ku sina upang ipagpatulov .ang pagpipinta. Hindi mo kami nakita kaya nagpatuloy ka six pagsasalita nang malakas. Ilang sandali ang nakalipas at pumasok ang iyong utusang babae. Ipinatatawag mo raw ako. Naisaloob ko tuloy na baka ibaling mo sa akin ang init ng iyong uio, kaya dali-dali akong nagtu ngo sa iyong silid. Sinadyang ‘palitan' ang pa ngalan ng mga tauhan sa ku wen to ng ito upang ikubli ang - twnay na pan gal an ng mga fa&ng may kaugnayan sa ka say say ang ito ng pag-ibig. Ito nalamang sa Enero 5, 1955 BULAKLAK J3 —Ano pu iyon, Senyorita! —ang salubong ko sa iyo. —Mayayari ba ninyo ngayong pintahan ang kusina? Nagtataka ako sa inyo, maghapon lamang ninyong pinintahan ang aking silid. jtfaJaki nga ng kaunti ang kusina namin, pern ikatlong araw na ninyo ngayon e, hindi pa ninyo nayavari! —Pero Senyorita, —ang mahinaon kong tugon sa iyo. —pinaghubuti hu namin ang pngpipinta. Kay ganda hu ng invong kusina nang kami’y magsimula. Ang inaalaala ko e, baka kung matapos kami ay sumama pa sa rati. . , —May darating akong panauhin mamayang hapon HMM... IKAW PAY MAKATA? HINPI PO, SENYORITA, N<5UNIT MAKATUTULA PAUA AKO KUNO LAOI KO KAYÓN& NAKlKHA. Ifu&Mq yumui/uJco /\nq l\ÁapzqnuiÍaa^, Kapaq lnu£iq It&Hq Nakahpat.. . Hindi ko gustong mangamoy pintura ang bahay na ito? —Maano hu iyon, Senyori ta! Nasa kusina naman ka mi at sila naman e, nasa sa las! Matalim hu ba ang pangamoy ng inyong panauhin? Lihim kang napangiti sa tanong ko sa iyo, kaya sinamantala ko ang pagsasalita... —Saka . . kaya ko pinagbubuti, upang huwag ma king alangan sa invo ang pagkakaavos ng inyong ba hay. Napakaganda kayo, Sen yorita! Kailangang Jahat panakapaligid sa inyo ay wang nakaaakit sa paningin ng balana... —Hmm. . . ikaw ba’y makata? —Hindi p o , Senyorita! Nguni’t makatutula pala ako kung lagi ko kayong nakikita! —Tama na lyang pag-aartista mo! Ang akala mo ba’y hindi ko alam na ikaw ay palsipikadong pintor? —ang sabi mong nartiimilog ang mapupungay mong mga mata. Napakisiot ako sa pagkakatayo. Parang bombang sumabog sa aking harap ang iyong sinabi. Hindi ko malaman ang imamatuwid ko sa iyo. —Hernando Amorante, — ang dugtong mo pa. —Nga yon ay isang pintor upang maglaro sa pag-ibig! Magaling na lalaki! Sundan sa Nguni’t hindi pamna- 74 7 LABAS) (KATAPUSANG in A S A Y ’ ■ M A Q A 'ANGM A S A Y A nang dumating si Leo nor sa kanilang ta- res ay sa isang buwan pa raw. Aayaw nilang payagang lumabas si Gilberto nang hindi magaling na magaling. hanan sa Pasig. Nasalubong ang kanyang Ma ma sa bulwagan at ito’y niyakap, hinalikan at isinayaw. —Aba, aba, ano ang nangyayari sa iyo, bakit ka nagkakaganyan? —may pagtata ka si Donya Nena sa ginaw< ng anak. Hindi ito umimik. Natan a wan ang kanyang Pa pa na nagbabasa ng pahayagan sa may tabi ng durungawan; binaltak ang pahayagan at may ibinulong sa matanda: —Aba, kailan pa nangyari ang tila ikinahihibang mong iyan? ----- Kan gin a lamang; kagagaling ko lamang sa pagamutan,—halos ay humihingal sa pagbabalita si Leonor. Lumapit sa mag-ama ang napapatakáng si Donya Ne na, na wala pang anumang nalalamang dahilan ng kakaibang kilos ng kanyang anak. —Ano ba ang ipinaghuhumaplit niyang anak mo? — usisa ng Donya. Hindi tumugon si Don Jus to at nagkasiya na lamang na tumingin sa anak. Ito na ang tumugon sa ina. na parang nagmamalaki. —Puwes. Mama, magkakaroon ka na ng manugang! —Manugang? Sino, si Jai me? —Hindi. Mama. —Si Marcelo? jjJJi&LUUJNOY SILA SA GITNA NG ILOG AT MAGKASALIW NA INAWITAN ANG KANILANG MATAMIS NA PAGdlBIGAN.... —Hindi rin. —Ah, alam ko na; magaling na ba? Kailan daw siya Talabas? —Ang sabi ni Dr. CañizaEnero 5, 1955 BULAKLAK 15 kanila? > pagkanr—Sinasabi ko na ba’t may R kahulugan ang di pangkaraj niwang ikinikilos ng anak I mo, Nena; bihirang magsinuJ ngaling sa akin ang kutob ko ng loob, —tila pahimutok pang wika ng matanda at nagpatuloy ng pagtungbay sa pahayagan. —Papa, huwag ka munar.g magbasa, pakinggan mo ako; tinutupad ko lamang ang aking pangako sa iyo, na, sa oras na ako’y umibig ay ipagtatapat ko sa iyo. Nalalaman mo na; ang nais kong malaman ngayon ay kung kayo ng Mama ay sang-ayon at binibigyan ninyo ako ng pahintulot na makipag-isang-dibdib. Nagkatinginan ang magasawa. Nagpaparayaan sila ng pagtugon sa anak, samantalang ang malikot na mata ni Leonor ay palipat-lipat ng tingin sa kanyang minamahal na mga magulang. —Kung ikaliligaya mo ang pakikipag-isang-puso, kami’y hindi makatututol, anak, la mang. .. —ibig balungan ng luha ang mga mata ng donya, sa paggunitang balang araw ay malalayo na si Leo nor sa kanilang piling. —lkaw.naman, Papa, ano ang iyong sasabihin sa akin? —Aba, e, kung ganyan bang payag na ang iyong Ma ma, e, di payag na rin ako. Napayakap si Leonor sa kanyang Papa at pagkatapos ay sa kanyang Mama, na sa mata'y gumigiti ang luha dahil sa pagkalunod ng puso sa kagalakan. —Tisang bagay ang aking inaalaala, — pangamba ni Don Justo. * . —Ano. Papa?\ —Gayundin lamang pala ang mangyayari, sana’y nasabi mo na kay Jaime at Marcelo, nang ang mga iyo’v huwag malulong nang malulong sa pagsasakit at pagtitiyaga sa pangingibig sa iyo. Tila hindi naging makatarungan ang iyong naging pakikitungo sí; —Ah. hindi ninyo sukat ikabahala ang bagay na iyan, Papa. Hindi ako nagkulang sa kanila. sa simuia pa, na hindi kr» ¿ila ¿uauáiiug ibi1 gin; nalaiaman nilang itinuturing ko silang mga tanging kaibigan lamang. —Nguni, sila’y patuloy na nagsisiligaw sa iyo. —Hindi ko süa mapigil. makukulit na lubha ang mga lalaking iyan. . —Siyanga naman; ang babai’y dapat taglayin ang kalayaan ng kanyang kilos at pagpapasya; hindi magagawang pigilin ni Leonor ang pagligaw sa kan ya ni Jaime o ni Marcelo; ang mga iyon nama’y nagbabakasakali, bu. kayo bang mga lalaki! —naipakli ni Donya Nena sa sang-ayon sa ginawi ng yang anak. Hindi na kumibo si Justo at nagpatuloy ng tunghay sá pahayagan. Samantala, isang gabi sa Don pagAitq Aivii Nq Pubo Sa Pub&nq Kaiuq&t, kwit Na Lu/ium Sa Paéanq Pcuiak&K.. ’‘Zamboanga”, sa Dewey Bou levard ... —Nguni, Kompanyero, — pahayag ng isang kaibigang abogado ni Jaime, —hangganghindi nakakasal kanginuman si Leonor, hindi ka sukat mamatayan ng pag-asa. Ang aking asawa’y luluhod na lamang sa harap ng dambana, nguni, nagbago pa ng loob, at buhat sa simbahan ay tumungo sa amin at sa akin daw siya pakakasal. Ano ang malay mo, maáarjng mangyari rin kay Leonor ang nangyari sa... Napatawa na lamang sí Jaime. Gayunman, naisip din niyang maáaring magkatotoo kay Leonor ang binanggit na pangyayari ng kaibjgang abogado; kaya muling pinapagliyab ang aandap-andap nang pag-asa. Baka sakali rin! Kay Marcelo ay ganyan din ang nangyayari. Pinasigla siya ng mga kaibigang hindi makapaniwala na si Leonor ay maiibigan ang isang kompositor na tisiko. Saka, paniwala naman siyang habang buhay ang tao ay buhay rin ang pag-asa, kaya ang wari’y nanlalamig nang pag-asam sa mapuputing kamay ni Leonor ay muling nagpapasariwa sa kanyang lay on. Parang pinagtiyap, isang araw ng Linggo nang hapon, halos magkasunod na dumaHng sa silid ni Gilberto, si Jaime at si Marcelo. Nagalak ang isa't isa sa hindi nila inaasahang pagtatagpong iyon, at lalong napamangha si Gilberto pagka’t ni hindi man sumagi sa kanyang guni-guni ang pagdalaw sa kanya ng mga binatang iyon. —Anong laking kapalaran ko, Atty. Dancel. Mr. Marce lo, —masayang bating-pasalubong ni Gilberto sa kan yang mga panauhin. —Magsiupo kayo, —may bahid-ulap ng pagtataka ang mukha ng Sundan sa pahina- 35 16 BULAKLAK Enero 5, 1955 •--------------------------- ------------ :----BAKAS NG NAKARAAN: Dumatmg si Justajig bunganga sa bahay nina Belay. Ipinakilala ni Don Pablo kay Justa ang kan yang asawang si Rita. Samantalang nag-uusap ang magkakaharap, si Rita ay nagbabasa naman ng pahayagan at ayaw man la mang sulyapan ang kapangitan ni Belay at ni Justa. Ipinagtapat ni Justa na siya’y ginawa lamang kasangkapan ng kanyang mga kasama, dahil sa nalaiaman nilang sa simula pa'y magkalaban na aiya at si Belay. Nang mapag-usapan ang pagsisimba ay nag talo 3i Rita at si Belay. Ipinagtanggol ni Rita ang mga Romano at si Be lay naman ay ang mga Aglipayano. Sa pagtataio ay humahanap lamang ng pagkakataon si Belay upang magkasukatan sila ng lakas ni Rita, na pinaninibughuan niya. Nang milling mag yaya si Don Pa blo na sila’y magsimba na ay nagalit si Rita at sinabing hinhi na siya sasama, saka sinabayan ng alis; nguni't hinabol siya ni Er nesto. Nartg magkalapit sila ay ibinulong ni Rita na ibig niyang makausap si Ernesto r»g sarilinan sa kanilang bahay. Ibinalik ni Ernesto si Rita sa itaas na pinagfuhintayan nina Don Pablo, Belay nt Justa. MAGPATULOY TAYO... (IKA-13 LABAS) AGKATU LONG si Kobang at si Bebot sa pagdudulot ng pampalamig sa mga panauhin ng magasawang Nesting at Belay. Nag-aabot lamang si Kobang ng mga baso ng “true orange” ay wala sa loob ang ginagawa. Aayaw mapaknit sa kanyang alaala ang nasaksihang pag-uusap nina Er nesto at Rita sa ibaba ng hagdan. Tiniyak niya sa kan yang sarili na talagang may pagtingin ang asawa ni Don Pablo sa kanilang panginoong lalaki. Bakit nga naman aayaw pumanhik si Rita no on hangga’t hindi nangangako si Ernesto na paruruon iyon sa kanila sa kinabukasan upang magkausap sila nang sarilinan? —Isasangguni ko ang ba gay na ito kay Bebot, — ang naisaloob ni Kobang. Nang mga sandaling yao’y inaabutan niya ng baso, si Ri ta, nguni’t dahil nga sa wa la sa loob ang kanyang ginagawa’y nabitiwan niya ang baso nang hindi pa lubusang nahahawakan ng inaabutan. Naligwak ang baso at natapon nang kaunti ang laman. Nabasa nang bahagya ang damit ni Rita. Sukat ito upang magtindig na bigla si Rita at uundayan sana ng Paq Anq KaqaiuJaJta q Siqcutq NaKUW¿lc¿o, Anq Battafi Nianq Pubo'q Sadqattq Na&iiiotampal ang utusan. Salamat sa maagap na paglapit ni Don Pablo. Nalaiaman niya na dahil sa taglay na sakit sa puso, ay napakainit ang ulu ng kanyang asawa. laluna na sa ibang taong hindi niya kaugali —Ikaw nga naman. bang. —ang panmisi ni nesto. •—mag-iingat ka pagdudulot sa tan —Kung ikaw ay alila —at nandidilat ang mga ma ta ni Rita. — matagal nang abutin ka sa akin ng isang oras. Si Kobang na dating mapagpatawa ay nagdamdam ng gayón na lamang. Napayuko siya at hindi makatanaw sa mga kaharap. Nangilid ang luha sa kanyang mga mata. Dinalaw ng pagkahabag si KoErsa ko. Belay sa anyo ng kanyang utusan. —Siya, Kobang, —mahinahon ang tinig ni Belay, —lumabas ka na. Iwan mo na si Bebot dito. Hindi mo naman marahil. ibig mangyari ang gayón. —Inaavo mo pa ang balugang iyan, —pasigaw ni Rita na sinundan ng isang matalim na irap si Belay. —lisa kasi ang inyong balahibo, e. —E, siya. —masayang wini Don Pablo na ang ibig mapalamig ang kalooban asawa, — walang ka ay ng bagay iyan. Tayo nang magsimba. Nesting sasama ka ba? —Aba, oo, mangyari pa?— at noon di’y hinubad ang ba ta niyang suot at magiliw na hinarap ang asawa. —Nala iaman kong hindi ka palasimba, —at sinundan ng sariwang halakhak, — nguni't magagalak si Ambo kung makikiisa ka sa aming pagdarasal. —Ang mga lalaki ang marapat magsimbang lagi. —at masuyong yumapos pa si Be lay sa baywang ni Ernesto.— kayo ang malimit magkasala. Lalong nagiging matahimik ang pagdarasal ko kung ako’.v nasa bahay. Sandali lamang ang fplnaghintay at lumabas nang nakabihis si Ernesto. Bagama’t nagdaan kay Rita ang kainitan ng ulo, ay nakadama siya ng kasiyahan nang malaman niyang si Ernesto la mang ang sasama sa pagsi simba at maiiwan na si BeEnero 5, 1955 BULAKLAK J 7 lay. Hinalikan pa ni Ernrsto si Belay Jjago nanaog. Nang nasa lupa ria sila’t magsasakayan na lamang sa awto, biglang nagbago ng isip si Justang Bunganga. —Mr. Martinez, — ang kanyang wika, —hindi na ako sasamang magsimba sa inyo. Gagabihin akong lubha sa pag-uwi, e. Pipigilin sana ni Don Pa blo si Justa nguni’t inunahan siya ng sagot ni Rita. —Ikaw ang bahala. May traba ho pa nga, bukas, e. Wala nang naisagot ang dalawang lalaki. Walang nakapansin sa gayong pagbibigay-luwag ni Rita kay Justa kundi si Ernésto. Nalaiaman niyang ¡big ni Rita na sila na lamang tatlo ang lumakad. at kung maáari, pati na si Don Pablo ay umuwing mag-isa. Naisipan ni Ernesto na dapaf siyang humanda s? matalinong pag-iingat. Oras na magkaruon ng masamang hí ñala si Don Pablo’v mawawasak ang kanilang pagsasama't pagkakaibigan. Sa loob ng kotse’y nakapagitan si Rita sa dalawang magkaibigan. Naging masaya si Rita at mandi’y nalimot na ang kinikimkim na yamot sa pakikipagtalo kay Belay at poot na sumiklab nang mabasa nang bahagya ang kan yang damit sa kawalang ingat ng utusang si Kobang. —Pagbutihin mo. Nesting ang p^gdarasal mo, —pagbibiro pa niva kay Ernesto at sinundan ng tawa at isang lihim na kurot sa hita niyon. —Talagang taimtim kung kami’y magdasal ni Nesting, —masigla ang tinig ni Don Pablo, —kaya naman kinakasihan kami ng Divos sa aming pangangalakal. Ang mga tapat na tao’y lagi nang pinapagtatagumpay ng langit. Lihim na natutuwa si Don Pablo sa mabuting pakita ng asawa niya kay Ernesto. Hinahangad niya na huwag sanang magi ng paimbabaw la mang ang gayong mga pagbibiro ni Rita. Ibig niya’y makasundo ni Rita at. maging magkaibigang matalik laluna si Belay na sa wari niya’y pi-nag-iinitang lagi ng kanyang magandang asawa. Magkakahanay silang nakaluhod sa harap ng Mahal na Patrong Nazareno. Nasa gitna rin ng magkaibigan si Rita. Umuusal sila ng kanikanyang mga dalangin. Ta imtim ang pagpapasalamat ni Don Pablo dahil sa panunumbalik ng kapayapaan sa loob ng pagawaan. Iba naman ang hinihiling ni Ernesto. —Pagbaguhin Mo po, Diyos ko, ang kalooban at la man ng pus. ni Rita, — at nakanako ang kanyang mga mata sa mukha ng Mahal na Patron. —Bigyan Mo po ako ng tibay at lakas ng loob nang hindi ako magkasala sa Iyo at sa akirtg matapat na kaibigang si Ambo. Subali’t lalo namang iba ang ibinubulong ng puso ni Rita samantalang nakayuko siya’t halos mangalaglag ang luha sa pag-usal ng taimtim na dalangin. Hinihingi niya sa Mahal na Poong Nazareno na nawa’.v tulungan siya sa madaling pagkahango sa kinabulusukang pagtitiis dahil sa pagsunod niya sa kanyang ama. —Huwag Mo pong ipahintulot na magluwat sa malungkot na pagkabilanggo ang •’king pag-ibig, —ang kanya pang bulong. —Nalaiaman Mo, Diyos ko. na hindi ko iniibig kamunti man .si Ambo. Nababatid Mo ring sa huhay kong ito'y iisang lalaki la mang ang pinag-uukulan ko ng tapat at wagas na pagmamahal Nang magtindig si Don Pablo'y sumunod naman si Ernesto. Hinintay pa nilang makapag kurus si Rita bago sila sunud-sunod na lumabas sa pinto ng simbahan na masasaya at nangagsisiasang matatamo ang mga idinalangin nila sa bisa ng mataimtim na pananampalataya. Samantala, sa kabilang dako naman, si Belay at ang dalawa niyang utusan ay nangag-uusap naihan sa paligid ng nagliliyab na batang sutla na pasalubong ni Rita kav Ernesto. Tumighaw - tighaw ang galit ni Belay nang makitang unti-unting natutugnaw ang batang iyon na na ging simula nang pagk^kahalatang si Rita’y may lihim na pagtingin sa kanyang asawa. —Sinayang ninyo, Senyora, —anang naghihimutok na si Bebot, — bagung-bago pa naman ang batang iyan. Magagalit sa inyo ang Senyorito Ernesto, —Magagalit, —at napahalakhak nang pakutya si Be lay, —e. kung magalit siya. natatakot ba ako? —Mabuti nga huf Senyorita. — ang panunulsol ni Ko bang, kung ako fcayo’y;.. —Kobang, —ang sigaw ni Bebot, — magtigil ka na sa pang-uupat mong iyan. Baka malaman iyan ng Senvonto’y pati ako'y... —E, ano, —at pinandilatan ni Kobang si Bebot. —hindi ba tutuo? Hindi ba.. . —Kobang... —muling si gaw ni Bebot na sunud-sunod ang kaba ng dibdbi. Sa papaano’y naibalita na sa kanya ni Kobang ang narinig na pag-uusap ni Kita’t ni Ernesto sa ibaba ng hagdanan. Gayón na lamang ang pagpigil niya kay Kobang na huwag ipagtatapat ang ba gay na iyon sa kanilang Senyorita Belay sapagka’t pagbubuhatan ng malaking guio sa loob at labas ng tahanang iyon. —Nguni’t malabis ang kaSundan sa nabina-40 18 BULAJKLAK Enero 5, 1055 £3 A KVWENTO NI PRINSIPE MARADYA NG SIAM ©INULAT TEODORO VIRREY . T §AYON5 na lamang palakpakan nangang gg__ -_____J_____ ___matapos sa pagkukuwento ang ' prinsipe. Lahat 3ila’y naj si y a han at ang haring Cleopas ay nagtindig. Nilapitan ng han ang prinsipe at binati. at pagkatapos ay hinandugan ng luklukan. Nang makaraan ang ilang san dalia ay humarap sa kapulungan ang unang ministro at ang sabi: —Dakilang monarka* • • nakahanaa na po ang susunod na magkukuwento. Silapo’y isang prin sipe at buhat sa ailangan. —Kung gayo’y patuluyin siya.. —tugon ng hari. Lumisan ang ministro at walang anu-ano ay tumunog ang trompeta ng mga heraldo. Isang batambatang pnnsrpe ang napagitna. Makisig siya at ma gandang lalaki. —Pinagpipitaganan kong monarka... bayang Seledonia... — simula ng prinsipe —ako po’y prinsipe duon sa Balaya at Maradya ang aking pangalan. Kung ipabihintulot ninyo ay nai* kong mapalahok sa paligsahang ito. —Maligayang pagdating, mahal na prinsipe• ■ • —tugdn ng hari. —Salamat po. —Magpatulov kayo pnnsipe Maradya at makikinig kami. Muling nagbalik ang katahimikan. Ang prinsipe Maradya ay tumayo sa may kalagitnaan ng bulwagan at saka nagsimula: I I May isang hari na apat ang asawa. Si Tarabani ang pinakabatang asawa ng hari at siya’v kínayayamutan ng tatlong mata* tandang asawa ng hari. Ang apat na asawa ng hari ay may tig-isang anak na lalaki, nguní’t ang anak ni Tarabani ay siyang pinakamaliit at masasakitin. Isang a raw ay kinausap ni Ta rabani ang kanyang asawa. —Ang mabuti yata ay dalhin ko ang prinsipe Turimbao duon sa itaas ng aming bundok upang magpalakas. Lagi na siyang may sakit. —Ikuv. ang hahsla, asawa ko. Ingatan mo lamang ang ating anak at pilitin mong mahubog si ya sa magandang asal? Si Tarabani ay duon sa malayong bayan naligawan ng hari. Siya’y anak mahal din nguni’t kabilang sa isang pangkat ng mga taga bundok At ang mag-ina ay nagtungo sa pook na kinamulatan ni Tarabani. Añg prináipe Turimbao ay kailangang lumakaa pagka’t payat. Tiang mahahabsng taon ang nakalipfls. Ahg prinsipe Turimbao ay bin^ta na nagyon at silang mag-ina ay maligayang nabubuhay ruon sa itaas ng bundok. Simula nang sila’y lumipat duon ay ayaw na ni Tarabanlng magbalik sa palasyo dahil sa kan yang pagkamuhi sa iba pang mga asawa ng kanyang asawa. Ang prinsipe Turimbao ay naging magandang lalaki. malakas at kilabot _ sa tapang. Mahusav siyang humawak nang anumans sandata at batikarg sumakay sa kabayo. Dahil nam&n »a niaraming gawam sa palusyo ay nahagya na ring magunita ng hari ang maginang naroon sa bundok. Kung sa bagay ay hindi siya nagpapabaya; kung anu-ano ang kanyang ipmadadala sa kanyang asawa’t anak. —Kung papayag ka ina ko, — ang sabi isang araw ng prinsipe Turimbao, —ay ibig kong paruon sa palasyo. Nabalitaan kong napapalaban sa digmaan ang aking ama. Ibig ko siyang matulungan. —Hindi papayag ang iyong ama pagka’t bago lumabas sa larangan ang isang prinsipe ay kailangan magkaruon siya ng dalawampung taong gulang. —Ako na ang bahalang gumuwa ng paraan... kaawaawa ña man ang aking ama. Baka magapi ng ibang bayan ang kanyang bansa. —Ikaw ang bahala anak ko. nguni’t mag-iingat ka lamang pagka’t wala akong ibang kaligayahan sa buhay kundi ikaw. Nagyakap ang mag-ina at si Turimbao ay umalis. Upang matanggap si Turimbao sa hukbo ng kanyang ama ay n ci ma rap siya sa hurí nang di nagpakilala. Wala siyang sinabi kun di isa siyang mamamayang ibig makatulong. —Ikinagagaiak ko Dinata ang maganda mong hangarin, —tugon ng han sa anak na di nakikilala. —Kung talagang marunong kang sumakay sa kabayo at humawak flg sandata ay ipagkakatiwala ko to iyo ang isang malaking pang kat ng mga kawal upang harápin ang ¡calaban. —Salamat po. dakilang monarka. Agad pinalabas sa larangan si Turimbao at dahil sa katalinuhan niya ay hrndi nalaunan at naitaboy niya ang mga kalaban. Gayón na lamang ang tuwa ng hari. Pjnapurihan nang buong bayan ang blnatang matapang. —Dahil sa ipinamalas mong kagitingan, —sabi ng hari kay Tu rimbao nang idinaraos ang Isang pagidiriwang sa karangalan ng di nakikilalang prinsipe, —ay neis ko sanang manatili ka na rito sa palasyo upang siyang tumingln sa Enero 5, 1955 BULAKLAK J 9 tatlong anak kong prinsipe. Sila’y matatanua kaysa iyo; nguni’t ang kanilang mga isip ay mus. mos. —Isang karangalan, mahal na monarka ang tumingln sa mga prinsipeng ma tan da sa akin, — natutuwang sang-ayon ni Turimbao. Nang una ay mabuti ang pagsasamahan nl Turimbao at nang tatlong prinsipe, datapwa’t nang makaraan ang ilang araw ay pinagsabihan ng mga ina ng tat long prinsipe ang kanilang anak na huwag susundin ang ipag-uutos ni Turimbao pagka’t sila’v mga prinsipe. —Upang mapalayas ang ulol na si Turimbao, —sabi isang araw ng isang prinsipe sa dalawa niyang kapatid, —ay magpaalam tayo sa kanya at sabihin nating HmcIl Aka¿aw Na Any Hcnaka/nak. Su/attq Sa K&i&ia Ng Hatoq Ha/iaidak. huwag na tayong samahan pag ka’t diyan lamang sa may labasng bayan tayo mangangaso. —Oo, —sang-ayon ng dalawa. Nakipagkita nga isang umaga ang tatlong prinsipe kay Turim bao. Sinabing sila’y mangangaso sa may labas ng bayan, at si Turimbao ay tumntol. —Hindi kayo maaaring umalis nang di ako kasama... malaki ang pananagutan ko sa mahal na hari kung sakaling may mangyari sa inyong tatlo. —Huwag kang mag-alaala. • ■ hindi naman kami lalayo —Sa bi ng isa. —Kaya na naming pangalagaan ang aming sarili. —dugtong ng* isa. —Babalik kami agad. •. —sabi naman ng isa. —Kung magpapakabuti kayo ay papayag ako. —Salamat. Aug tatlong namumuhing prin sipe sa kapatid na di nakikilala ay magkakasamang lumabas ng bayan. Datapuwa’t hindi sila tunay na mangangaso. Sila’y lumayo upang niagtago at kung hindi sila sisipot sa palasyo ay tiyak na magagalit ang hari at si Turim bao ay palalayasin Tatlong araw ang nakaraan at ganyan na lamang ang pagkabalisa ni Turimbao nang di nagbabalik ang tatlong prinsipe. —Saan nagtungo ang aking mgi anak at pmayagan mong hin di ka kusama? —namumula ang mukhang usisa ng hari —Ang sabi po nila’y huwag na akong sumama at babalik sila agad, —tugon ni Turimbao. —Hindi ka pala maaaring pagkatiwalaan... Sulong, hanapin mo ang aking mga anak at kapag hindi mo nakita ay ipapuputol ko ang iyong ulo. Masama ang loob na sumakay sa kabayo si Turimbao at lumAbas ng bayan. Kailangang hana pin niya sa lahat ng sulok ang tatlong prinsipe pagka’t kahiyahiya sa hari. Sinaliksik na lahat ni Turimbao ang mga gubat at ang tatlong prinsipe ay hindi niya maiagpuau. At isang araw, samantalang st Turimbao ay naglalagos sa isang kaparangan ay nakakita siya ng isang malaki at magarang kastilyong yari sa marmol na itim. Lumapit siya sa kastilyo at isang magandang babae ang nanungaw at ang nasisindak na sabi: —Ginoo... lumayo kayo agad.. ito ang kastilyo nang malupit n/i higanteng itim at kayo’y bibihAgin upang alipinin. Magsasalita sanang talaga st Turimbao at magpapasalamat, nguni’t hindi na naisagawa pagka’t biglang lumabas sa pinto ng magarang kastilyo ang isang hi ganteng itim. Nang makita ng higante si Turtmbao, ay nanlaki ang mga mata at nakabuka ang mga bisig na slnugod ang prinsipe Maliksing tumalon si Turimbao at hinawakan ang kanyang espa da. Tinabig ng higante ang ka bayo ng prinsipe at sinunggaban si Turimbao, datapwa’t ito naman ay ubos kayang tinaga ang kamay ng higante. Nang maramdaman ng higante ang sugat sa kanyang kamay ay Talo pang nagalit. Walang patumanggang pagsugod ang gyiawa, nguni’t sa tuwing iilag si Turim bao ay isang ulos nito ang ibinibigay. Nang makaraan ang ilang san daling paglalamas ay nabuwal ang higante at lumutang sa sariling dugo. Agad pinasok ni Turimbao ang magarang kastilyo at duon ay natagpuan niyang nakukulong ang tatlo niyang kapatid. Ang babae palang nagpagunlta kay Turim bao ay isa namang prinsesa na Sundan sa pahina-63 20 BULAKLAK Enero 5, 1955 i BAKAS NG NAKARAAN: Magaudung balak na sinabi ni Sisang sa kanyang anak tungkol sa isang dakot na maning panana sa kanya ng Ama niyang ñama fna yapa na sa kabilang bnhay, .. Ang mug-inang ulila’y makikita nating naglilinang sa isang munpiíaA: na buhanginan ng binubuwisan nilang tumana, at bilang simulan g pagsasakat uparan *9 vaturang balak ay matiyagi silang nagdudukal sa pamamagitan lamang ng kanilang bisig at asarol; pal ib basa’y wala pang kayang tunupa ng kalabaw na mapagamit sa pag-aararo. . MAGPATULOY TAYO: (IKA-27 LABAS) \ AGKA-UMAGA nang bago pa la mang namamanaag ang bukang - liwayway, at sa tuwing dapit-hapong pagkagaling sa eskwela, ang batang si Danilo’y masikap at boong kagitingang nakikibahagi sa hirap at pagod ng sinta niyang magulang na nagdudukal ng lu pa. Magkatulong sila sa pagpapatulo ng pawis. .. Habang si Danik ang nagaasarol at nagbabasag ng tiningkal ay ang kanyang ina naman ang naghihimutmot ng mga layak at gumagawa ng tudling; at sa pagitan ng mga punlang kamatis itinanim ang ilang butil na binhi ng maning iyon. • At samantala.. . Sa gayón ding sahoi na paraan nang pagsisikap, ang la hat ng dakong nasasakop ng pinagyayaman nilang tuma na ay kanilang pinupuno ng xari-saring halamang gaya ng kamote, talong, sitaw, ba ta w. sigarilyas, ampalava, munggo, siling labuyo at iba pang pananim na siya nilanfc i pi nag-aagdong-buhay. Karamihan sa nakakalap nilang gulav na kanilang pinagtatali-tali. madilim-dilim pa sa madaling-araw ay snnong na ni Sisang ang malaking bakoL pasan naman ng anak ang munti niyang batulang, at sugod na sila nang pagpasok sa kabayanan ng Concepcion upang itinda ang mga iyon sa pamilihan. Ano pa’t sa pagtataguyod ng banal na panata, at sa la hat ng gawaing pangkabuhayan ni Sisang ay maliliit na kamay ni Danilo ang lagi niyang kasawili at karamay-damav tuwina. Kung sa bagay, fpinatatawag siya ng mabait na Pari sa Concepcion upang magturo uli sa paaralan ng Kumbento, nguni’t ang magandang alok na iyon ay may pagpapasalamat niyang tinanggihan, sapagka t ibig niya’v maging malaya sa pagkilos upang maharap nang walang sagwil ang napasimulan na niyang pagtuklas ng kaüalaran sa tulo ng sariling pawís. Samantalang gayón... Kinasihan naman ng Di vos. na diwa’v nakahiyang ng mga tanging binhing galing sa Mexico ang singaw ng ating lupain, kaya’t sa isang dakot na ipinunla ay walang nasayang at halos lahat ay tumubong mabulas, parang sumubong bula ng sinainp ang paglago: at nang dumating ang araw ng pag-aani ay nakadukal sila ng mahigit sa inaasahan nilang laman. Mangvari’y buhat sa isang dakot lamang na butil ng bagong uring iyon ng mani ay J labis pa sa kumalap sila ng N OBELA NI &R6&ORIO C. COCHMG «iyam na salop. At ang lalong kasiya-siya ay higit pang malalaki ang ibinigay na butil kaysa itinanim nilang binhi bukod pa sa natatanging linamnam at masaganang langis. Kaya’t gayón na lamang ang kaligayahan ng mag-ina, at walang pagkasiyahan sa tuwa ang batang si Danilo, —Naku. ang dami-daming mani nitong nahukay natin, Inang! —ang nasabing pabulalas, nang makitang ñamaulo iyon sa sinidlan nilang tiklis. —Oo nga, anak!.. . -níasaya ring tugon ng ina. at magkadaop ang mga kamay na nagpukol ng sulyap sa rurok ng papawirin. — Hindi binigo ng Poong Maykapal ang ating pananalig.. . ! —Ano po ang gagawTn ma tin dito ngayon... —may pananabik na tanung ng ating maliit na bayani. —ipagbibili po ba natin ang iba at ang iba’y ating kakanin? —Aba hindi, iho... Maglalaga lamang tayo ng kaunti upang matikman kung talagang masarap nga kaysa karaniwang mani dito sa atin, at lahat iya’y itatanim din natin uli sa panibagong patakan ng ulan. —Mabuti nga po... At naku, siguro’y hindi na salopsalop lamang kundi sako-sako nang man i ang ating maaani, ano po, Inang? —Ganoon nga ang inaasahan ko. Kaya’t kailangang pag-ibayuhin natin ang sipag at daragdagan mo ang paghingi ng awa sa Inang Mahal na Birhen upang ilawit sa atin ang pamamatnubay ng Kanyang tulong, pagka’t nahaharap na tayo sa malaking gaivain. —Opo, Inang... — masiglang salo ng anak. —At magdedebusyon po tuloy ako kay San Isidrong Pintakasi ng mga magsasaka para tavo’y Enero 5, 1955 BULAKLAK 21 tuiungan. —Mabuti. At gayón nga ang ginawa nila. Samantalang nagda&a a n ang tag-init ay ibinibilad nila ang mga bibinhiing butil ng maní, at nang muling sumapit ang panahon ng pagtatanim ay hindi na munting pitak lamang kundi malaking bahagi na ng tumana ang nilinang nila. Hindi pa rin sila gumagamit ng kalabaw. At sapaglca’t hindi na sapat ang asarol la mang sa malaking tanimang binibungkal noon, ay pangatawanan nilang binalikat ang mabigat na gawain sa pamamagitan ng lumang ararong. nahiram ni Sisang sa kan yang inaama sa Kumpil. Ang ina ang humihila niyon, at ang munting anak ang umuugit. Kapuwa sila pawisang nagtitiyaga. Hindi mailalarawang hirap ang kanilang dinarai.as, nguni’t nagiging mugaan din ang kapagalan, palibhasa’y pinapatnubayan sila ng magiting na lunggat i n g maipagtagumpay na may kabanalan ang kanilang pagsusumakit. Hindi sila rag-iinda ng pagod, sapagka't sa dako roon ng smasalunga nilang Kalbarvo’y kanilang natatanaw ang unti-unti nang pagngiíi ng magandang ¡layalaraii sa hinaharap. fraura't Naqpupuitüa Nq Piqkahi Puóu, Siqanq UmaaK¿ Nq Tuuru'Í Guduwrt'"sa nakikitang tiyaga ng maginang uliran. Hindi na iisa, o dadalawang binatang nakaririwasa sa buhay, na nararáhuyo sa sipag at sariwa pang kagandahan ni Sisa ang <paghahain sa kanya ng pag-ibig at magiliw na pakikiramay, datapuwa’t kagaya rin ni In?s, ay boong kabanalan at tigas ng loob siyang nagpapakatibay sa kanyang pangakong hindi na muling magaasawa. Ano pa't lahat ng talisuyong naglulunggati sa kan yang dilag ay pawang humahantong sa pagkabigo. Nakangiting pinasasalamatan niyang kalakip ng malumanay na pagtanggi ang lahat ng nagpapahayag sa kanya ng magandang hangarin, kaya naman siya iginagalang at walang sinumang nangangahas na lumapastangan sa kanyang pamarnanata. Minsan... Isang gabing kapapanaog lamang sa kanilang dampa ang isang umakyat na mangr liligaw ay ano ba’t si Daniló’y nakaisip magtanong sa kan^ vang Nanay na: —Ibig po ba ninyong magnongding sagot ng magiting na babae. —Mangyari po'y nakikita kong hirap na hirap kayo sa ating paghahanap-buhay. Baka po meron kayong iniibig sa mga nangliligaw sa inyo ay hindi po bali... masakit man sa aking loob ay hindi ako tututol na kayo’y magasawa uli, para kayo naman ay guminhawa, at... —Hindi na!... —nakangfting salag ni Sisang at pinangingiliran ng luha sa mga matang nayapos nang mahigpit ang anak. —Hinding-hindi na. Ang aking pag-ibig ay kasamang nabaon sa hukay na pinaglibingan sa iyong ama, at ako’y walang pagibig upang ang isa’y ibigay ko pa sa ibang sumusuyo sa akin. —Nguni’t kayo po’y... —Hindi na sabi!... — at kasabay na tinutop ng palad sa bibife ang bata. —Ayoko nang marinig na bukhin mong muli sa iyong bibig ang mga salitang iyan... Dapat mong malamang kung mayroon man akong puso at may nalalabi pang pagmamahal ay sa iyo ko na lamang iniuukol. Ikaw na tanging sanlang náiwan sa akin ng iyong ama, ay siya ko na la mang ituturing na kasuyo at gigiliwin habang ako’y nabubuhay... Saka ngayon pa ba ako magpapakasira ? Nga yon pang nakikita ko na ang pamamanaag ng ating tagumpay!... Ngayong halos natitiyak ko nang magagantimpalaan ang ating pagpapakasakit... malapit nang hilaban ang lupa sa kalusugan ng ating pananim; at ga ya ng iyong inaasahan ay plhong laksa-laksa at yuta-yutang butil ang ating maibabangan...! Dahil sa gayong pahayag ng ma av nagliwanag ang kani-kanina lamang ay nangungulimlim na mukha ni Danilo. At doon natapos ang san daling pag-uulayaw ng magina. Sa madairt salita ay wala pang dalawang buwan ang nakalilipas at hindi nga nagkabula ang inaasam ni Narsisa. Kagilagilalas na biyayang hulog ng langit ang iginanting kapalit ng kanilang mga hirap, pa^ka’t nang madukal ang kanilang pananim ay nakaani sila ng higit sa Sundán sa ¡fahina-33 Sa gayo’}’ mangyari pang lahat ng tao sa nayon ay humahangang may pagkahabag asawa uli, Inang? —Bakit akin iyan, mo naítanong sa anak ko? —pataKAPUNA SILA PAWISANG NAGTITIYAGA. HINDI MAILALARAWAN6 HIRAP ANG KANILANG DIÑA RANAS. .. BAKAS NG NAKARAAN: Gayón na lamang any pagkabahala ni Jovita, nang hindi matagpuan ng teleponista si Dr. Enri quez. Nang hindi na makatagal si Jovita, ang ginawa ay hvniram ang balabal ng teleponista at siya ang turnabas ng pagamutan upang hanapin ang manggagamot, 'na si ya niyang ibig tumistis sa mga napahamak sa nabanggang sasakyan. Natagpuan naman niya ang Doktor. Nagtaka si Dr. Enriquez kung bakit gayang lampas na sa oras ng kanyang paggawa ay siya pa ang pinilit na hvnanap ni Jovi ta upang tumistis sa mga napaha mak. Napatungo sirJvvita at natulo ang luha nang itanong ng manggagamot kung ano niya ang mga napahamak. Walang an Ll ano’y nakapagsalita si Jovita na siyang ikinahalata sa kanna ng Doktor, na may pagtatangi siya sa isa sa mga napahamak. Napinsala ang dalawang mata ni Sergio na maaari niyang ikabulag. Si Jovita ang naatasang magbantay kan Sergio. MAGPATÜ LOY TAYO... (IKA-15 LABAS) Wj AILAN man ay hindi 3^ nalipos nang pagkabalisa si Jovita na I . W katulad nang gabing J—L >. S^yaon. Pilitin man niyang ipikit ang kanyang mga mata at walinR-bahalain ang bagong suliranin ng kanyang puso ay wala ring mangyari. Gayong hapunghapo naman siya, gayong latag na latag ang kanyang katawan sa malambot na hihi gan sa loob ng kanyang silid, ang dalaga’y hindi rin mapa lagay. Sali-salimuot na gunitain na nagpapalito sa kan yang isip ang dumadaig sa kanyang hangad na siya’y makatulog . —Ano ang nangyayari sa akin, Diyos koi... —angnaidaing na lamang sa sarili ng dalaga sa laot ng pag-iisa at paghihinagpis. —Bakit ako nagkakaganito?... Buong akala niya ay matatamo na niya ang kapayapaan ng budhi at ng kaluluwa sa loob ng isang pagamu tan ng mga banal. Buong akala niya ay hindi na siva pahihirapan ng kanyang pu so at damdamin. Nang siya’y mapulot ng isang mapagpalang matandang babae sa gilid ng isang liblib na lansangan at dalhin siya sa ospital ay nabuksan sa kanyang pa ningin ang isang bagong 11wanag na sinumpaan niyang susundan hanggang nabubuhay. Nang siya’y magkamalay matapos siyang pagyamanin at gamutin ang kanyang malalim na sugat na likha ng patalim ni Carding ay natalos niya ang di matingkalang kabanalán at pagpapakasakit ng mga madreng iyan sa kapakanan ng pananampalataya at ng sangkatauhan. Sa loob ng ospital na yaon ay natuto siyang lumimot sa anumang kaway ng daigdig, natuto rin siyang suriin at siyasatin ang sariling kabuhayan. Ang sunod-sunod na pangyayari sa kanyang buhay, Nafitfuttoi Ng Tao Anq K<uu{(utq SinutKpaaKq JiuiqkaSitc, Kat£an.iHa'i Anq Na£i¿ÍKqií Sa PanqaM^ Aq Attq Kanqanq Póuzkamamaka^. ang patong-patong na hirap na tulad sa malaking kurus na kanyang pinasan, ay nagbukas sa kanyang isip upang harapin ang isang bagong pagpapakasakit. Tinalikdan niya ang mundo, lumayo at tumakas siya sa kasaganaan at kalayav/an ng katawan, at sa loob nang mahigit sa isang taon, si Jovita’y naghanda, nagpakahirap, nagpakabanal upang maging marapat sa pagbabagong buhay! Datapuwa’t hindi niya akalain na ang kanyang pananahimik sa piling ng mga banal ay muling dalawin ng pagkabalisa. Nang makita niya ang mukha ni Sergio na dugu-duguan, walang malay-tao, at nakahandusay sa isang kamilya ay parang napunit ang kanyang puso, nawasak ang pintong nakapinid sa kan yang dibdib upang muling pakita ang dating damdamin. Sa mga oras na yaon ay nagbalik na muli sa dalaga ang kanyang kahapon, muling nanariwa ang lantang damda min ukol sa binata, at sa gitna ng kanyang kabiglaanan ay nalimot niya ang kanyang sinumpaang tungkulin, mailigtas lamang sa kamatayan ang binatang pinapanginoon niya sa daigdig! Napabangon tuloy si Jovita sa pagkakahiga. Isinubsob ang mukha sa dalawang palad at saka napahikbi!... —Diyos ko!... —ang kan yang nasambit sa gitna ng kalituhan ng kanyang isip.— Paano ang aking gagawin?.. Bukas ng umaga ay siya na ang magbabantay kay Ser gio ayon sa utos ng matan dang manggagamot. Ang utos na iyon, ang tinig na iyon ng doktor, ang mga matang iyon, huwag mang tiyakin ay nahuhulaan na niyang may ibig sabihin. Hindi man si ya pinagtatapatan ng matan dang manggagamot, ay alam ni Jovita na nauunawaan nito ang tibok ng kanyang puso... At siya, siyang magmamadre pa naman!... Pabalikwas na bumaba sa hihigan, hinawi ang buhok na tumatakip sa kanyang naguulap na mukha, at saka marahang nagtungo sa durungawang 8alamin ng kanyang silid na bahagya nang nakabukas. Pabuntong - hiningang tumingala na ang mga mata’y hilam na hilam sa luha. Tila siya nunuhang sangguni sa maliliit na kislap ng mga bituin na sa mga oras na ya on nang hatinggabi ay nakasabog sa mukha ng langit. Ang malamig na simoy ay hindi man nakapagpatighaw sa nag-iinit niyang mukha... Hindi pa man siya nakapagtatagal sa pagkakahilig sa gilid pg durungawan nang makarinig siya ng marahang katok sa pintuan. Binuksan niya ang ilaw-dagitab sa ulunan ng kanyang hihigan at saka tinungo ang pintuang pinanggalingan ng katok. —lkaw pala, Miss Reyes... —ang kanyang wika. —Salamat, gising ka pa pala, Sister, — ang wika ng nars. — Nagbabalisa ang pasyente ni" Doktor Enriquez. Tinawagan ko, siya sa telepo no at ang sabi sa akin ay gisingin ka upang... —Ang kanyang “order” ay naruon sa “c/iart” ng maysakit, Miss Reyes. —Tila nahihibang at tawag nang tawag... —Tawag nang tawag?... Sino ang tinatawag, ang dok tor ba? —Hindi, sister, isang... pangalang babae... Lumakas ang tahip ng dib dib ni Jovita at noon din ay nagbihis. —Paparoon na ako. Miss Reyes. Mauna ka na at baka malaglag sa kama ang maysakit. Sa mahabang bulwagan ng ospital ay nasalubong pa ni Jovita ang matandang ma dreng nanunungkulan sa magdamag. —Magandang gabi po, ma dre. .. —ang kanyang bati. —Aba, Cecilia, “duty” ka ba ngayon?... —Hindi po... este, nagbabalisa raw po ang maysakit na inopera kanginang umaga. Ipinatatawag po ako ni Doktor Enriquez... Át hindi na niya nadugtungan pa ang sasabihin, nuon din ay nagmadaling nagtungo sa silid ni Sergio samantalang ang matandang madre ay haiwang nakatingin sa kanyM. Natagpuan niya ang binatang maysakit na naglililiyad sa kama, nakasuntok ang dalawang kamay, nakatiim ang bagang at larawan ng isang lalakipg nagdaramdam ng matinding sakit sa katawan. Sa gawing ulunan ay naruon si Miss Reyes at pigil-pigil ang bisig upang hindi mahu* log sa hihigan. —Masakit!... Masakit na masakit ang mata ko!... — patiün-bagang na daing ng —Tuturukan ko ng demerol sana, nguni’t hindi ko maiwan ang maysakit at kasalukuyang nagbabalisa. —Bayaan mo ako... —at tinungo ni Jovita ang lalagyan ng gamot —Diyos ko f... Bago sa na ako mamatay ay makita ko man lamang si Jovita! Muntik nang malaglag ang heringgilyang hawak ni Jovi ta nang marinig ang kanyang pangalan. Nagsikip ang kan yang dibdib, hindi siya makahinga... —Hu wag kayong magkikilofc... — ang awat ni Miss Reyes samantalang pigil-pigil ang bisig ng maysakit. —Mabibinat po kayo niyan... Natahimik nang bahagya ang nakahiga. inilatag ang kata wan. Tila gumaang ang kirot ng mata pagka’t nawamay tapal ang aking mata? Mabubulag ba ako?... Hin di na ba ako makakakita?... —Kung kayo’y magkikilos ay báka ganyan ang mangyari -., —ang paalaia ng nars. —Kaya tumahimik kayo.. Lalagyan kayo ng ineksyon ni Sor «Cecilia. —Sor Cecilia?... Ano ang ibig ninyong sabihin? Saan ako naruroon? Ako ba’.v na sa bahay ng mga madre?... —Hindi po... Narito ka yo sa capital ... Nagkaroon kayo ng sakuna kahapong madaling-araw... —Oo nga... lasing na la sing ako noon... Sapagka’t kung ako’.v lasing at umiikot na ang aking tingin sa alak aysaka ko nakikita si Jovita na nagsasayaw sa ibabaw ng bula ng serbesang aking iniEnero 5, 1955 BULAKLAK 23 ------------------------- --------- • inom. —Sinong Jovita —tanong ng nars. — May asawa ba kayo? —Haharap na sana kami sa dambana, nguni’t... Hindi naipagpatuloy ni Sergio ang pagsasalita sa pagka’t nakaramdam siya ng manipis na kamay na biglang pumigiL sa kanyang kaliwang bisig. . —Aray!... Sino iyan?... —ang biglang tanong. —Lalagyan kita ng inek syon, Sergio!... —marahang wika ni Jovita at saka itinurok ang dalang gamot Kung hindi lamang malamlam ang ilaw sa lopb ng silid sana’y nakita ni Jovita Sundan sa pahina-4Z maysakit. la ang paninigas ng panga 24 BULAKLAK Emfo 5, 1955 BAKAS NG NAKARAAN: \akipagkita si Sidro sa kanyang dating kaibigang si Dr. Ri cardo Valmonte. Ikinagalak nito ang tinamong magandang kapalaran ng kaibigan sa pangingib a n g bayan. Ipinagtapat ng manggagamot kay Sidro h.ng kan yang hangariug makaganti ng utang na loob kina mang Andong at sa anak nitong si Rading. Pinulong naman ni mang An dong a>ng pangkat ng mga tauhang Hindi nasisiyahan sa pamamalakd ng tagapangasiwang si Martin sa asyenda. Gumawa sila ng isang kahilingan upang iharap kay Dan Alipio. MAGPATÜLOY TAYO: niyang gayong iharap (IKA-16 NA LABAS) -BIOL ANO NAPAT'NDI& SI PON AUF'OAT NAPASUNTOK PA SA IBABAW NO KANVAblO N'ESA, BAOO NAOSAliTA--. ANG mabalitaan ng matandang katiwalang si mang An/ dong na si Don Ali->•' pio at si Donya Lu cila ay umuwi sa Kabatuhan upang doon makipag-“Tatlong Hari”, ay inisip samantalahin png ppgkakataon upang ang kanilang kahilingan. No on din ay ipinatawag niya sa kanyang anak na si Rading sina mang Gofio, Doming at Mando upang isangguni ang binuo niyang balak. —Bukas ng umaga ay magsihanda kayo, —bungad ni mang Andong nang makaharap na niya ang tatlong magsasakang kanyang ipina tawag, nabalitaan kong magsisiuwi sina Don Alipio sa Kabatuhan, mamayang hapon. Ibig kong iharap na natin sa matanda ang ating mga karaingan. —Napapanahon na nga po ang paghaharap natin niyan, —nasisiyahan namang sagot ni mang Gorio. —Si no po naman ang inaakala ninyong makakasama natin sa pagharap kay Don Ali pio? —Kayo na lamang tatlo, —tugon agad ni mang An dong. —Nguni’t may palagay akong ang lalong mabuti’y magsama pa tayo ng dalawa o tatlong babae; gaya halimbawa nina kumareng Tikang at aling Selang. Naniniwala akong sa alin mang sigalot o mabigat na suliraning tulad ng ihaharap natin sa don, ang mga babae ay may malaking nagagawa pagpapalubag ng loob ng sa isang lalaki. Malay natin kung si Don Alipio ay mabigla at sumulak agad ang dugo sa galit sa ihaharap nating kahilingan. Nguni’t kapag nasa diarap niya ang mga babaing karapat-dapat na pagpitaganan ay maaaring magbagong bigla ang kanyang kalooban sa pakikitungo sa x Enero 5, 1955 BULAKLAK 25 sa sa Kuang mo Puhina y Paqqawa, Pag NaqlcaujM Aq Napahzlitáap AiguM Aug at in —Iyan po ang tama, — sang-ayon agad ni Doming.— Ang mabuti po yata’y magsa ma pa tayo ng isang^magan - dang dalaga, e. —H indi na kailangan ivon, —tugon naman ni Man do. —Ang lalong mahalaga’y ang mga maybahay natin ang ating ¡sama, sapagka't sila ang ina ng atifig mga tahanan, na makapaglalarawan ng ating hirap at ng dinaranas na kasahulan ng ating mga anak. —Iyan ang lalong mabuti, —mahinahong wika ni mang Andong sa mga kaharap. — Kaya, humanda kayo at lalakad tayo bukas ng umaga. Kayo na rin ang bahalang magbalita sa iba pa nating mga kasamahan tungkol gagawin nating ito. KINABUKASAN... Maagang nagsidating tahanan ni Don Alipio sa Kabatuhan ang matandang katiwalang si mang Andong at ang mga kasama nitong magsasakang sina mang Gorio, Mando at Doming; Pag-alinsunod sa kanilang napagkasunduan, kasama rin ni na mang Andong sina aling Tikang at aling Selang sa pagharap sa don. Nang makita ng hardinerong si Kulas na ang mga dumating na dalaw nang umagang yaon ay pinangungunahan ng matandang katiwala, karakang pumanhik i t o upang ipagbigay-alam kay Don Alipio ang pagdating ng mga iyon. Nagkataong si Don Alipio na katatapos lamang magagahan ay nasa kanyang sariling silid-tanggapan noon at nagbabasa ng isang pahavagang pang-umaga. —May bisita po kayo. . .— magalang nguni’t tila hindi magkantututong wika ni Ku las nang mabungad ito sa nakabukas na pinto ng silidtanggapan ni Don Alipio. —Ano kamo, Kulas, may bisita ako? —tanong ng don sabay bitiw sa binabasang pahayagan. — Taga saan daw sila? —Buhat po sila sa inyong asyenda... ang halos pabiglang tugon ng hardinero. —Buweno, patuluyin sila. Matuling ibinalita ni las kay mang Andong pasabi ng don. Maingat namang nagsipanhik ang da ting katiwala at mga kasama nito; at nang mabungad sila sa pinto ng silid tanggapan ay halos magkakapanabay si lang nagbigay ng magandang umaga, —Aba, Andong! —may pagkakamanghang sambitla ng don. —lkaw pala! Tuloy kayo. Anong masamang ha ngin ang naghatid sa inyo at biglang napadako kayo rito? May mahalagang bagay yatang nilalakad kayo... — dugtong pazng don. —Mayroon nga po. kung... —at hindi pa natatapos ang sasabihin ni mang Andong ay humadlang agad ang don. —Maalaala ko pala’y nagsipag-almusal na ba kayong lahat? —at binalingan ng tingin ng don pati ng mga ka sama ng kanyang katiwala. —Opo, —magkakapanabay na sagpt naman ng mga tinanong. —Buweno, kung gayón ay magsiupo muna kayong lahat at saka natin pag-usapan ang inyong lakad. Anong maha lagang balita ang dala mo, Andong? —tanong ng don sa kanj ing dating katiwala. — Ukol ba sa ating asyenda? —Ukol nga po sa umiiral na pamamalakad sa asyenda, —waring nag-iingat na tu gon ni mang Andong. _ Ano ang ibig mong sabihin, Andong, hindi kayo nasisiyahan sa pamamalakad ko? —napariing tanong ng don. Sundan sa pahina-02 26 BULAKLAK Enero 5, 1955 •-----------------------------------------------------------------uAKAS NG NAKARAAN: Galit na galit si Don Alberto. Masigasig Ziya sa pagnusisa kung svto ang ama ng bata. 1 pinahwa.tag ni Anita, na sa Partido Bau tismo ay siya ang nakalagay na ama ng bata. Sa galit ni Don Al berto au buiirahan ng sampal ang kanyang asawa. Nang uulitin pa niya a<ig [>ananampal ay sinaoi ni Anita ni ualang karapatan si Don Alberto na siya ay saktan. Sinabi ni Don Alberto, na ang panerusahan niya ay ang bata. Ang ginawa ni Ariita ay nagkulong sa silid na kinalalagyan ng bata, tinawag ang utusang babae, ipinabalot ang bata at sinabind idlis. Nang sabih'n ng utusan via ma in it ang noo ng bata, ang ginawa ni Anita ay inabutan siya nq isang PA NY OLI TONG B UGH A W y<A6KAHO PO AUG HALAGA HG LAHAT i KAYAJAANAH6 1NWAN HO NASlRA? TALUMAMAY NA TANONO NO BAL0, *-BA, NAHP1TO PO \YAH SA PAH\UA sinabing itali niya sa leeg ng ba ta at ialis na niyang mcdali. Ipinagbilin ni Anita na dalhin niya ang bata sa malayo, ihabilin niya kani't kangino, ngunVt kailangang sa malayo. Wala na ang utusang may data sa bata ay patuloy pa ang pagkalampag ni Don Alberto sa nakapmid na pintuan. Hindi ito binubuksan ni Anita. Walang anua no*y nakarinig si Anita ng kalabog sa salas na sr.nundan ng daing. Kinilabutan si Anita. So mántala, ang utusang si Doray na may dala sa bata ay malayo na, nguni’t patuloy rin sa pagtakas. Sa may hagdanan ng isang bahay iniwan ni Doray »ng bata, na naknha naman ng may bahay na si matandang Sebyo at ng asawa nitong si aling Petra. Nakita ng mag-asawa na ang lamping nakabalot sa bata ay may burdang FERNANDO. Magpatuloy tago. (IKA-9 NA LABAS) AYON sa mga mediko ng gubyerno si Don Alberto ay nagkaroon ng atake sa pu so na siyang ikinamatay niyon. Sapagka’t wa lang anumang bagay sa ka- lita tungkol sa bata, kahi’t na tawan na maaring maging dahilan ng paghihinalang siya’y pinaslang, ang kamatayan ni Don Alberto ay ipinahayag na isang katalagahaii. Ang pagkamatay ng kan yang asawa ay hindi gasinong dinamdam ng balo tulad ng pagdaramdam niya sa pagkawala ng kanyang anak ac ng utusan na pinagkatiwalaan niya. Tumawag siya ng ilang lihim na tagahanan upang saliksikin ang lahat ng sulok ng bayan, mga ligaw landas, burol at kabukiran Sapagka’t hindi rin naman ti yak ng mga tagahanap kung saan dako utusang nagsiuwing naglagalag arig nawawala, sila’v walang maliwanag na balita. Ganoon pa man, si Anita ay hindi rin nawawalan ng pag-asang balang araw ay makikita niya ang kanyang anak na minamahal. Samantalang patuloy pa rin ang paminsan-minsang pagtunton sa mga baang karamihan noon ay mga ligaw, minabuti ni Anita na manahimik muna sa bahay upang huwag siyang makarinig ng mga alingasngas na natitiyak niyang magiging buntot ng mga pangyayaring nauukol sa pagkamatay ng matandang imryaman. May ilang araw pa lamang ang nakaliliüas simula nang mamatay si Don Alberto nang tumanggap si Anita ng pasabing ang abugado ng pamilya ay dumating at hum!hingi ng pahintulot upang s!ya’y makapanayam. Ayon sa Enero 5, 1955 BULAKLAK 27 pasabi, kailangang-kailangan daw tanggapln siya pagka't siya’y mayroong mahalagang bagay na isasanggum sa balo. Bagaman at si Anita ay gulung-gulo pa ang isipan dahilan sa mga kabiglaanang kanyang pinagdaanan, minabuti na rin niyang kausapin ang abugado upang malutas na ang lahat ng bagay na dapat pag-u¿apan. —Magandang araw po, Donya Anii.a, —ang unang bati ng ahugadong nakasalamin at may bitbit na portfo lio. —Magandang araw po na man, —at bigla siyang tumayo upang tanggapin ang bagong dating. Itinuro niya sa abugado ang isang mesa sa magandang' bul w a g a n ng kanyang tahanan. kasabav ang salitang: —Dine na po tayo mag-usap. Pinagmasdan ni Anita ang lumalakad na lalaki patungo sa mesang itinuro niya at biglang sumaisip niya ang kahulugan ng unang bating ipinasalubong sa kanya nito. Ang salitang donya ay bagong kataga sa buhay niya, kaya’t kay Anita ay parang naghatid iyon ng isang balita na muía nang araw na iyon, siya’y gaganap na ng isang bagong papel, isang tungkuling kaiba sa lahat ng mga ginampanan na niya. Iyon ay nangangahulugang hindi na siya si Anita, ang mapagpa kumbabang guro, kundi isang babaing tanyag at makapangyarihan at may huling kapasiyahan sa lahat ng bagay na nasasaklawan ng pangalan af pagkatao ng namatay niyang asawa. —Tila may mahalagang pakay kayo, Ginoong ., —Silvestre po, —dugtong ng abugado. —ARo po ang pinagkatiwalaan ng nasírang si Don Alberto ng pag-aayos ng kanyang mga biyenes at narito po ang lahat ng mga kasulatan na inihanda ko. —Tila punung-puno ang inyong portfolio, —pansin ni Anita. —Bakit po, marann po bang papeles na dapat akong basahin? —Ito po ang huling testa mento ng nasira, —at madanig binuksan ang portfolio ng parang nalilitong abugado at sinimulan na’ ang paglalabas ng mga papeles na dala niya. Halatang-halatang si ya ay may pagkanerbiyoso pagka’t ang kanyang mga kamay ay nanginginig at pa rang utal na utal siya kung magsalita. —Kung pahihintulutan po ninyo ay sisimuSa Ina, Ang Lalong Mahalagang Lubha, Pag Ang Kanyang Anak Ay Siyang Nawala. lan ko na ang pagbasa. Napansm ni Anita na ha los may isang resma ang dami ng papel na inilabas ng abugado at para siyang nalula sa kataasan ng salansao Napansin din niyang ang na ngangatal na abugado ay nagsalamin na at huminga nang malalim upang pasimulan ang pagsasalaysay ng mga huling habilin ng kan yang namatay na asawa at natantiya niyang aabutin ng isang araw ang pagbasa no on. Sapagka’t siya’y hindi handa upang mag-abala ng isang buong araw, minabuti niyang huwag nang pakinggan lahat ang nilalaman ng huling kasulatan. —Mr. Silvestre, —wika ni Anita nang anvong magbabasa na ang abugado. —kayo po ba’y mahilig sa palakasan? Parang nabigla ang abu gado sa kakatuwang tanong ng balo at marahan niyang ibinaba nang bahagya ang kanyang salamin kaya t kukurap-kurap ang kanyang mga mata. —Ano pong palakasan?— usisa ng nangangatal na abu gado. —Mga pampalakas ng katawan, tulad ng golf, o ten nis, —paliwanag ng balo, —o paglangoy... marunong ba kayong lumangoy? —A, iyon po ba ang ibig nínyong sabihin? —Napangiti ang abugado nang marinig niya ang paliwanag ng bal0 —Malakas po ang katawan ko pagka t sko y laging nagsisibak ng kahoy at sumasalok ng. inumin. At kung minsan...e. bakit po naman ninyo naisip itanong sa akin iyan. mawalang-galang na po? —Wala po namang anuman. —sagot ng balo. —kun di naisip ko lamang na sa kinapal - kapal ng babasahin ninyo ay baka kayo’y kapusin ng bininga. —Mabuti po yata e, sagutin na lamang ninyo ang ilang katanungan ko upang tayo’y huwag nang mag-aksaya ng pa n a h o n. Marahil ay malayo pa ang uuwian ninyo at marami pa kayong ibang mga bagay ná gagawin. —Aba, wala po akong ibang bagay na kinaaabalahan, —wika ng abugado, — at ako po’y sadyang mapasensiya naman sa pagbabasa. —Buweno, —pakli ng balo, —ako po naman’ang sadyang walang pasensiya sa pakikinig, at saka marami pa akong ibang bagay na gagawin ngayong araw na ito. Kung maari po ay... —Kayo po ang masusunod, —wika ng parang nagtatampong abugado, — nguni’t hindi po legal iyang ginagawa ninyo, ayon sa Kodigo Si bil, alinsunod sa desisyon ng korte suprema sa kaso ni Belmonte bersus Belmonte...! —Hindi ko po kamag-anak si Belmonte. —at biglang nandilat ang mga mata ng balo, —kaya’t sagutin na la mang ninyo ako. —Sige po, sige po, —at lalong nangatal ang abugado. Magtanong na po kayo! Sasagutin ko pong lahat! —Magkano po ang halaga ng lahat ng kayamanang iniwan ng nasira? —tanong-sagot ng naging parang malimaling abugado. —Aba. nandito po iyan sa pahina tres sientos kuarenta, —at sini mulan na niya ang pagdaliri sa mga dahon ng kanyang hawak-hawak na dokumento. —Dito po lamang iyan, kasunod ng pahina tres sientos treinta9y nuebe! —Bakit, hindi pa ba ninyo alam kyng magkano? — at nagpakita na si Anita ng pagkabagot. —Hindi ba ka yo ang gumawa niyan? —Ako nga po; ako nga po; ako nga. .. —sunud-sunod na wika ng abugado. —Heto na po. . . madali po lamang iyan. . . heto po! —Basahin ninyo! —Ang kabuuan. ?800,474.35 po, —anang abugado. — Iyan po ang tutal. Tama po iyan. .. ako pong lahat ang kumuwenta niyan. Bagungbago po ang adding machine na ginamit ko. Hindi pc magkakamali iyan! —Aba! —búlalas ng balo. —Katakataka! —Ang laki po, ano? —parangya ng abugado. —Mara mi nga pong nagtataka divan sa laki ng halaga. Iyan po (Sundan sa pahina BULAKLAK Enero 5, 1955 sila raw ay marami nang naghmtay upang magkalamang sa “La MallorsadaduIBIG niyang makaibis nang madaling-madali, nguni’t ha los wala siyang maraanan sa pinto ng sasakyang kanyang pananaugan. Ibig na niyang alihan ng pagkapuot. subali’t madali niyang naunawaang may katwirang magunahan at mag-agawan sa pagsakay sa kararating na kotse ang mga taong naggigitgitan sa pagpanhik. Hindi ibig magparaanan at isinisingit na pilit ng bawa’t isa ang kani-kanilang katawan sapagka't oras na puwang ca“’. —Pero, Ale, —ang napilitang wika ni Candido, —ako’y pababa! Bakit di ninyo ako bigyan ng daan sa pag-ibis? Hindi ba’t kay< rin ang maluluwagan kung maka alis na ako rito? —Ang hirap po, pareng ano, kung umibis pa ako ngayun dahil sa inyo ay hindi na naman ako masasakay sa biyatung ito, —ang sukli namang matuwid ng babae, na, salamat na lamang at nang makasingit nang kaunti ay nagkapuwang din si Candido sa kanyang pag-ibia. —Naku! Kung alam ko lamang na ganito kahirap ang sumakay sa La Mallorca ay sa iba nang trak ako nakasakay, —ang nasabi mantalang pinapagpagan ang mit na napuno ng maraming tni at nalukot sa malaking gitgitang dinaanan. —Ang hirap po, mama, —anang kasiplng naman na hindi rin nagkaroon ng pagkakataong mapasakay, —ay ibigin man nlnyung su makay sa ibang trak ay wala kayong masasakyan sapagka’t sanling-sarili ng La Mallorca ang linya rito sa ating bayan. Nagslsisi nga po kami at di namln natangkilik na mabuti ang Abtranco na nawala sapagka’t di nakatagal sa kumpitensiya ng sasakyang iyan. —Aba. eh. - . kayo naman pa la ang may kasalanan, —baling nl Candido sa kumausap sa kanya.— Bakit hindi kayo nagrereklamo sa kumisyon ng mga sasakyan? Ba kit di ninyo sabihin ang nangyayaring ito sa ating bayan? —Ang mabuti po kaya, Mama, —wika naman ng matanda, —ay mamuno na kayo sa inyong mungkahi. Kayo na po ang maghanda ng reklamo at kami naman ay lalagda sa isang kahilingan tulad nang inyong iniisip, —patuloy pa. —Ang hirap po, pare. —ang tugon naman ni Candido, —ay kararating ko lamang dito sa ating bayan. Hindi ko pa po malaman kung paano ako makauuwi ngayon Enero 5, 1955 BULAKLAK 29 Wala po kaming nalalamang kamag-anakan nila na, buhay pa hanggang ngayon, maliban sa isang anak na diumano’y nasa Mindanaw. Biglang nagdilim ang kanyang paningin. Diyata’t wala nang nalalabi sa sarili niyang lipi maliban sa kanyang sarili? At gumuhit ngayon sa kanyang isipan ang mga piping pagsisisi at sa malaking kabiguan ng kanyang pinakaaasam na pag-uwing napakatamis ay gumiit ang ganitong katatnungan: —Bakit pa kaya ako nauwi? Paano magiging ganap na katotohanan ang kasabihang: Wala nang matamis kaysa magbalik sa kanyang sariling pook na sinilangan. Sino pa ang aking uuwian? Sino ang mananabik na sumalubong sa akin ngayon? Hindi naiwasan ni Candido na itanong kung buhay pa si Me nang. sa aming nayon, eh! Alam ninyo, —ang patuloy na pagbabalita sa kausap — ako po’y may dalawampung taon nang napalayo rito sa atin at ni sa pahayagan ay bihira kong mabasa ang mahahalagang pangyavari o mga nagiging suiiramn ng ating mga kababayan. Maaari po ba akong mamuno sa bagay na ito? —E, saan po naman kayo, tabil —Sa nayon po ng Bangkal, San Isidro, —tugon ni Candido. At nutanawan nila ang isang t karitelang paalis na subali’t sumisigaw ang mamang kutsero: —Bangkal. -. 1 Bangkal - - -1 San Isidro-..! San Tsidrol —Sa Bangkal po ako, Mama, — ang sabi ni Candido. — Sasakay po ako! —Halina po kayo, —anyaya na man kay Candido ng kutsero. May isa nang kilumetro ang natatakbo ng karitela ay wala pa ring kumakausap sa kanya. Kung pakiramdaman baga niya ang mga tingin sa kanya ng kanyang mga kasakay ay waring nagsisipagalinlangang bumati at magtanong. Nadarama niyang siya’y mistula nang dayuhan sa sariling bayan. Ang totoo nga’y pawang mga taga-Bangkal ang kasakay ni Can dido,' subali’t talagang hindi siya nakikilala nang sino man sa kanila. Sa gayón ay naisip niyang maglakas loOb. Sinabi sa sarili, na mabuti na ang magtanung-tanong ngayon pa lamang sapagka’t lalong kahiya-hiya kung sa nayon pa nila siya magiging muíala at walang kamuwang-muwang. —E, wala po yatang nakakikilala sa inyo sa akin? —ang may ngiti niyang pagbubukas ng paguusisa. —Ako po si Candido Danganan, kung nais ninyong malaman, —ang wika pa niya bilang pagpapakilala. Nakunot ang noo ng kanyang mga kinakausap at siya man nama’y nahihirapang gumunita ng mga bagay na siyang ikakikilala sa kanya ng mga kasakay sa ka ritela. —Buhay pa po ba si Mang Ju lian Danganan, —iyon ang kan yang ama, —at si Aling Pinang? —Iyon naman ang kanyang ina. —Naku! Matagal na po silang n^gsiyao, —ang karakaraka’y naitugon ng kanyang tinanong. — Iyon na lamang ang nataKUWENTO NI DOCENC.6. SALAZAK la ang paglabo ng kanyang pa ningin. —Paano po naman siya nabubuhay? —ang malungkot na usisa pa ni Candido. —Sino ang kanvang kapisan sa bahay? —Inaalagaán po siya ng lsa ring matanda. —tugon naman ng kutsero. —Ang dinig ko po na man. —wika pa, —ay nakasasapat sa kanila ang inaani sa kapirasong bukid na naiwanan sa ka nila ng kanyang magulang. Hindi na kumibo si Candido. Lalong sumidhi ang kanyang dalamhati. Pinagtiim niya ang kan yang mga bagang upang pigilin ang simbuyo ng masasaklap na bi ro sa kanya ng Tadhana. Kung siya lamang ay isang babaing may pusong mahina, disin sana’y naisigaw niya ang mapait na katotohanan: —Ako ang lalaking iyon na may kagagawan ng lahat na siyang ikinasawi ng isang baing napakadakila at tapat ba sa tandaan niyang kababatá noong pag-ibig. siya’y nasa nayon ng Bangkal, at At sumapit din sila bago niya maisipang magtungo sa* patutunguhan. Mindanaw. —Si Menang po ay buhay pa naman, subali’t para na rm pong patay, —tugon naman ng isang matandang babae —Parang patay! — ang buong pagkagitla ni Candido. —A, opo! —ang patuloy ng nagbalita. —Si Menang ay hin di na nakakikita. May dalawampu na ring taong hindi na siya nakapananaog at ayon sa aming natatandaang pangyayari. siya’y nagkulong sa sariling tahanan si mula noong masawi sa pag-ibig. Ginawa na ng kanyang mga kapatid at magulang ang lahat ng paraan upang mag-asawa sa iba, subali’t walang ibang sinabi kundi, nanaisin pa raw niya ang bawian na ng buhay kaysa humanap ng bagong katipan o mapapangasawa. —At kaya po lumabo ang kan yang paningin marahil, —dugtong naman ng isang matanda, — ay nahaling si Menang sa pagbabasa ng mga nobela. Noong magkasakit siya ng pasma ay lalong lumaMamaang Mpsa nayong Anhin mang malasin ni Candido ang ppligid-ligid ng kanilang nayon ay di na siya makakita ng munting bakas ng kanyang naging kahapon sa pook na iyon. Ang lansangan ay napakaayos na ngayon at di na balabalahong katulad nang dati. lalaki na ang mga bahay at limit kaysa noong iwan niya pook na itn —Alin kaya ang bahay ni nang? —ang kanyang nasabi. —Hayun po, Mama, ang kina Menang, — ang wika naman ng kutsero bago siya iniwan Tinanaw ni Candido ang pag kakaturo ng kutsero sa bahay ni Menang, subali’t di niya matungong dali-dall sapagka’t nag aalaala siyang masisi at makapootan. —Ngayon pa' bang maputi na ang aking buhok, saka ko pa ga gawin ang pagsisisi at paghingi ng tawad7 —ani Candido habang siya’y nakatigil sa pagmamasid at pagbuhulay-bulay dapat na gawin. —At sakaling ikatuwa man niya ang aming pagng kanyang kikita, ay lipas na lin ang panahon. Tuyot na ang katas ng aming kabataan at lubog na ang maninmgning na sikat sa katanghahan ng aming pag-ibig. Datapuwa’t ang kalagayan at pangyayari’y siyang makapangyarihang binabagayan ng tao. May masisikip na pinapasukan ang tao, may mapapait na tubig na di maiiwasang lagukin. at wika nga’y “ang taong nagigipit, sa patalim may kumakapit" —Menang, patawann mo ako,— ang bungad ni Candido nang si ya y nasa harap na ng kanyang minainahal at dinadakila lalo na sa mga sandaling ito. —Hintay! —at inihawak ng babae ang Lanyang nangangapang kamay sa bisig ni Candido. __ Ikaw nga kaya? —at pinisil-pisil sa bisig ang nasa kanyang harap. —Hindi mo ako maáaring malimot, Menang, —wika naman ni Candiao. —Talagang hindi! —ani Me nang naman na ngayo’y nagbabatis na sa luha ang magkabilang pisngi. —Oo, ikaw ay si Candi do. Ang akala ko’y sumakabilangbuhay ka na! —Menang, inibig ng Diyos na tayo’y mabuhay pa at lalo niyang inibig na ngayo’y magkita tayo. Talagang Siya ay marunong sa lahat. Ipinakikilala Niya, na sa kabila ng mahaba natmg pagtitiis at mga pagsasakrt ay susuklian Niya tayo ng kahi’t ga-butil na biyaya. —Nguni’t kumusta naman Can dido, ang iyong pamilya? Kasama mo ba sila? —Patay na pala, Menang, ang aking Ina at Ama, at sampu ng aking_mga kamag-anak. pala kaming bahay kaya’t sino pang iyong itinatanong? —Ang ibig mong ang di na naituloy ng maunawaing kausap na tinugong madali naman ni Candido, bilang pagpahid ng mapapait na luha sa matang wala nang ilaw —Oo, wala akong masasabi sa iyo, Menang, maliban sa lumavo ako upang humanap ng magandang kapalaran para sa iyo, sapagka t inisip ko noon, na upang mayroon akong maipagmalaki la lo na sa iyong mga magulang, ay (Sundan sa pahina I Wala na sa nayong ito pamilya ang sabihi’y. . . — na pag-uusisa ‘30 BULAKLAK Enero 5, 1955 •---------------------------------------------------------------------------------------------------- . Lihim na napangiti si Manding nang mapansin niyang nakatitig si Del fin sa isang dalagang nakadungaw sa malaking bahay na nasa kanilang tapat. Hawak ni Delfin ang isang basong serbesa nguni’t parang nakalimutan nang tunggain dahil sa dalagang napagpakuan ng pansin. Kinalabit ni Mameng si Tony at itinuro si Delfin. Namangha si Tony nang makilala niyang ang tinatanaw ni Delfin ay ang mahinhin at magandang si Elvie, anak ng mayaman nilang kapitbahay, na kalalabas pa lamang buhat sa kolehiyo. Pinikltan niya si Maning bago inilapit ang kanyang silya sa maliit na mesang pinaghaharapan nilang tatlo —Hoy, Maning, —ang wika ni Tony na sadyang inilakas ang tinig, —baka sumingaw ang serbe sa mo. —Parang napukaw sa pagkakahimbing na napalingon si Del fin. Pinaglipat-lipat niya ang tingin sa dalawang kaharap at nang mapansin niyang may laman pang serbesa ang kanyang baso ay nahihiya niyang itinaas ito at tinungga ang natitirang laman. —Sino ba iyon? —Nahagilap na tanung ni Delfin matapos maibaba ang baso. —Sino ba ang tinutukov mo? — Pakli' agad ni Maning na kunwa’y hindi alam ang itinatanong. —Ivong dalagang nakadungaw na iyon, —at sumulyap si Delfin sa kabilang bahav. —A. iyon ba? —at tinanaw nl Maning, —si Elvie iyon, nguni t bakit mo naman naltanong agad ang dalagang iyon7 —E, ewan ko, este ang ibig ko palang sabihin e. kilala mo ba? —Kaplt-bahay e, maaari bang hindi makilala? —Maganda! —hindi mapigilang paghanga ni Delfin. —Talagang maganda, —arti To ny naman. • —Elvie Da JKamo ang pangalan? —tanong ni Delfin na ang paningin ay naí<apukot sa malayo na parang may ginugunita. —Elviia Villamar ang buong pangalan niya, —ani Maning. —Elvira Villama’r? —at naramdaman ni Delfin na biglang kumaba ang kanyang dibdib. Isang pangyayari ang biglang nagbangon sa kanyang gunita. Natatandan niya, isang gabi, nuong nakaraang bakasiyon ay masaya silang nag-uusap ng kanyang ama tungkol sa kanyang pag-aaral. —Sa darating na taon, —ang pos ka na ng pag-aaral. Awa ng Diyos ay matutupad na rin ang pangarap namin ng iyong ina na makatapos ka ng karera. Marahil kung buhay ang iyong ina at makikita ka sa iyong pagtatapos ay pinakamaligaya siya. Basag ang tinig ng kanyang aína nuon at ang kapanglawang nalalarawan sa anyo niyon ay nakapagpasikip sa kanyang dibdib. Nadama niya ang kalungkutang nakalukob dito. Mahal na mahal siya ng kanyang ina sa-isang anak. niya ang layaw palibhasa’y kaiSunud na sunod sa kanyang ina pagka’t sila naman ay litaw na may kaya sa buhay. Nasa unang baytang siya ng hayskul nang dapuan ng mabigat na karamdaman ang kanyang ina na naging sanhi ng maagang pagpanaw nito. Nasayang na lahat ang pagsisikap ng mga manggagamot na kinasundo ng kanyang ama. Sa huling sandali ng kanyang ina ay walang naihabilin sa kanya kundi ang magsikap na makatapos ng karera. Pangarap ng kanyang ina na maging isa siyang mananaitanong ni Delfin matapos maparang musmos siyang napahagulgul ng panangis noon. Kaya sa sarili ay naipangako niya, alangalang sa kanyang ina, na paliligayahin niya ito kahi’t na sa ka bilang buhay. At katulad nang sinabi ng kanyang ama, ay tapos na siya ng pag-aaral sa darating na taon. Magiging manananggol na siya. Napatingin siya sa kanyang ama nuon nang muling magsalita ito. —At yayamang makatatapos ka na ng karera ay may nais sana akong sabihin sa iyo. Ikaw bay may napupusuan na? —matagal na sandaling hindi nakasagot si Delfin. Nabigla siya sa katanu ngang iyon ng kanyang ama. Inaamin niya sa sariling dumadalo siya sa mga sayawan at kasayahan samantalang nasa Maynila siya, subali’t ang tutoo ay wala pa siyang napag-uukulan ng pagtatangi. —Wala pa ho, —malumanay ni yang sagot. —Mabuti kung ganoon at hinhi ko kung sakali. At napansin ni Delfin na nasisiyahang napa ngiti ang kanyang ama. —Alam mo iho, may napupusuan akong dalaga para sa iyo. Maganda siya at mabait at natitiyak kong maipagkakapuri mo siyang maging kabiyak ng puso. Kaibigang kong matalik ang kan yang ama at napag-usapan na na min ang tungkol sa inyo, kaya wala kang dapat na alalahanin. Nguni’t nais kong makilala mo muna siya nang sa gayo’y malaman ko naman ang loobin mo. —Aba, hindi pa ho ako^nakatatapos ng pag-aaral, e, at saka... —Diyasking bata ire, sakailan ba’t di tapos ka na. Ang ibig ko nga lang ay maihanda ka. E, si ya, —pagtatapos ng kanyang ama, —magpahinga ka na at dadalaw tayo sa kanila. Matapos sabihin sa kanya ang pangalan at tinitirahan ay nasisiyahan na siyang nagpahinga noon, subali’t hindi sila natuloy sa araw ng tipan pag ka’t nagkaroon ng kapansanan ang kanyang ama, kaya napaliban hanggang sa maluwas siya sa Maynila upang mag-aral. Napukaw ang pagdidili-dili ni Delfin nang muling magsalita si Maning. —0, bak;t ka parang natigilan at nabigla pi yata? —Aba, hindi, naiisip ko ngang gailoong kagandang pangalan. Alam niyang nagkakaila siya. — Maaari ba ninyo akong ipakilala? —Sa lahat ng oras kapag ikaw, —ani Maning. —Teka, kung ang gawin ba natin ay ganito, —mungkahi ni Tony, —parang katuwaan lang, tataya ako ng isang hapunan sa Selecta kapag nakilala niya si El vie sa oras na ito nang walang magpapakilala sa kanya, ano, sang-ayon ba kayo? —Mabigat naman yata iyon, —pakli ni Maning. —Kaya naman isang "blow-out” sa Selecta ang sinasagot ko, e. —E, kung makilala niya? —Lalakad tajo sa Selecta mamaya rin, pero kailangang makita at mapatunayan natin na naki lala nga niya. E, kung hindi niya magawa? —Di ipakilala natin, lekat namang tao ito, katuwaan lang na man iyong akin, a. —Teka nga muna, —-natatawang pakli ni Delfin sa salitaan ng dalawa, —iyan ba’y totohanan o biru-biruan? —Aba, totohanan. —Kahi’t sa anong paraan? —Kahi’t sa anong paraan, huwag mo lang tututukan ng baril, —at sila’y nagkatawanan. Alam ni Delfing nagbibiro la mang sila, subali’t tila siya mana siya ng loob upang ikubli ang kaba ng dibdib. —Halimbawang magtagumpay akong makilala si Elvie-.. —Tuloy sa Selecta! —Kung ganoon, maghandahanda ka na pagka’t tiyak na talo ka. —Makita, nang mapatunayan. —Baka naman kung makilala mo’y ligawan mo pa, —panunukso ni Maning na ang pinatatamaan ay si Tony na nahahalata niyang lihim na humahanga sa dalaga. —Aba, —nagtatawang szdag ni Tony, —natural kasali iyon. Ang sabihin mo’y maghahandog pa ako ng isang terno at siya ang pipili ng tela at sastreng pagpapatahian kapag siya’y nagtagumpay! —Nanaman,... —hindi mapigilang pansin ni Delfin. —baka ka mapasubn —Ang sabihin mo’y baka ikaw ang hindi tumagal, —at sila’v Papayag Ba Kayong DahilSa Pustahan Ay Pakakasal Ka Sa Hindi Katipan? nagkatawanang muli. Nilagyang muli ni Tony ng serbesa ang kanilang baso at ibinigay sa dalawang kaharap. Sabay-sabay nilang itinaas ang kani lang baso at pinag-umpog. —Sa dalagang nasa tapat, — masiglang wika ni Delfin. —At sa binata namin, —susog naman ng dalawa. Pagkaraan ay tumayo si Del fin. Tumayo rin ang -dalawa at masaya siyang kinamayan. —Buweno narito na ang simu la, --ani Delfín. —O. K. and good tuck, —pam pasiglang pabaon ng dalawa. Inihatid siya ng tanaw hanggang makapanaog. Nang matapat siya sa blntana ay nilingon niya ang dalawa. — —Ang pustahan natin, —paalaala niya. —Nakataya at nakapusta! Lumakas ang kaba ng dibdib ni Delfin nang pagsapit niya sa may pintuang bakal ay masulyapan nt yang nasa ibaba ang dalaga at namimltas ng rosas. Halos pigilin niya ang hininga nang magpataupo siya at magbigay-galang. -• —Ma... magandang hapon po, —halos utal at hindi niya matumpak ang pagbati. Ibig nivang pagpawisang hindi niya mawari. Nang lumingon at nakangiting lumapit sa kanya ang da laga ay saka lamang siya pa rang naibsan ng isang mabigat na Enero 5, 1955 BULAKLAK 31 ---------------------------------- - ---------- • pasan. —Magandang hapon pu iiaman —tugon ng dalaga nang makala■pítPito sa kanya. May kailangau 'po yata sila? —E, sana nga po, .—nahagílap niyang sagot. —Ahente yata kayo, o... —Naku, hindi po, katunayan h<» nito e. .. —at bago niya napigilan ang kanyang sarili ay nasumpungan na lamang niyang nagtatapat siya ng buong katotohanan ng pagkakasadya niya roon. Nabulalas ng tawa ang dalaga nang matapos siya ng pagsasalita. —Naku, iyang sina Maning ay talagang napakasalbahe. Akalain ninyong gawin iyan sa inyo? Tuloy kayo, halina kayo sa itaas. Tanaw na tanaw nina Maning at Tony ang pagpapatuloy ng da(Sundan sa pahina 85) 32 BULAKLAK Enero 5, 1955 —Hindi ko dapat pagtakhan. Enrico; Mababang lub ha ang naabot sa Daaralan niyang si Augusto. Dati namin siyang kawani noong na^ ngabubuhay pa ang aking mga magulang; nagkasalapi at nakapaglayag na may sampung taon sa ibayong dagat, dahil sa nakapagsamantala sa mga kita namin sa pasugalan; ngayo’y tila naubos nang lahat ang salapi, kaya.. —Kaya, siya’y nanliligaw sa inyo, at dahil sa nagpapalagay na ako man ay nami mintuho, kaya siya’y nakagagawa ng mga kamusmusan, siya’y naninibugho, hindi ka ya, Donya Anita? —Naramdaman ni Donya Anita na humihigpit na lalo ang pagkakayakap ng kanang bisig ng binata sa kanya. Naramdaman naman ni Enrico na ikinandong ni Donya Anita ang mukha nito sa kanvang dibdib. —Nguni, hindi ba tunay na kayo’y namimintuho sa akin. Mr. Veloso? Hindi nakakibo si Enrico. Hindi niya inaasahang darating sa dakong iyon ang kapusukan ng isip ng babaing yakap niya noon. Subali, ka ilangan niyang tumugon; may mga katanungang ang di pagtugon ay mangangahulugan ng pagsangayon sa nagtanong. Hindi naman si ya umaayon! —Hindi ako namimintuho! BANGALORE (Buhat sa pahina 7) aari ko kayong bariling lahat, nguni, ang kapatawaran lamang na mahihintay ninyo sa akin ay ang kayo’y magsitalon sa tubig, hala... —Mr.... —Hindi ko kailangan ang paliwanag, ni anumang katuwiran. . . Bibigvan ko kayo ng dalawang minuto: tatalon kayo, o hindi? Walang magagawa ang tal lo ; si Berto ang unang kinabahan at natakot, at siya na ang nagpaunang itinalbog ang sarili sa malamig na tu big sa look. Nang makita nila ang ginawa ni Berto, nagsisunod na rin sila; at kung sila’y makalalangoy, kaipala’y hahapuin na rin sila ba go mangakarating sa pampang. —Malaking lubha ang naging galit sa akin niyang si Augusto! Kung siya ba ang nakikitungo sa akin, sana’v madali kaming magkakaunawaan: nag-uutos sa mga taong ipinapara naman ang buhav dahil sa ilang salaping pilak! —nawika ni Enrico, samantalang yakap niya ang nagiginaw na si Donva Anita. ay gamitin ¡tong ¡along ma malamang karne ng baka! FAMOUS FOODS AT YOUR GROCERS i ___________Pawiin ang BUNGANG ARAW/ ANGBUNGANG ARAWAY WA MADALING NYAWAWAJ.A SA SANDALING MAPAHI RAN NG K ATI AUS. IPINAGBIBILI SA MGABOTIKA O SA LABORATORYO LOCRE. HALAGA: MALI IT NA SISIDLAN PO.65, KATAMTAMANG LAKI PI.65, MALAKI 'P2.9O 405 SAN LAZARO, MANILA, TEL. 3-74-42 .-VMT 7 52 *D»*UlA'*fMTM0C0 4OGM.S4LK/L< X.D I 5OG* ,»F90RCihOl 9 OOG* , Z ihC 3 00G* precipitated suipmur aoo^u»rMzo,hated lard .on or «pgamot ‘ —Kung gayo’y... —Itinaas ni Donya Anita ang kanyang mukha at ang dala wang bisig ay iginalang sa leeg ng kausap, samantalang ang mga bisig nito’y nakayakap naman sa kanyang katawan —Kung gayo’y ano ang miuukol ninyong pagtutunng sa akin, Mr. Veloso? Ang mabangong hiningang naglalagos sa mga labi ni Donya Anita ay nalalanghap ni Enrico at nababalot siya ng kabanguhang sukat nang makalango sa ibang puso Ano kaya ang itutugon niya, sa mga dakilang sandaling íyong ang malalambot na bi sig ng isang babae ay nagiging matigas pa sa tunay na rehas na bakal ng isang malagim na bilangguan? Ano pa ang kanyang masasabi. samantalang ang kanyang sindal na puso'y pinapag-iinit ng mababangong palad ng isang bago at basal na pag-ibig; ano pa ngang mga kataga ang pupulas sa kan yang mga labi, habang tila n o o ’ y naghahari at nakapangyayari ang hinakdal ng mga sandaling naglalatang sa ibabaw ng nagugulumihanang bait at nalululon na pagtitimpi ng kanyang isip na timbulan? Ang pagkabundol ng bang kang kanilang sinasakyan sa hagdanan sa tagiliran ng Bangalore, ang nakapukaw FAMOUS FASHION INSTITUTE May pahintulot ng Pamahalaan 621 P. Paterno ¡Likod ng simbahan ng KIvapo) Kurso 3a PANANAHI at PAGBUBURDA ang tanging inihahandog upang mabigyan nang wastong pagtuturo at hustong k&sangkapan ang nagt'isipag-aral. Naghahandog ng tanging klase kung Sabado. May Kiaáe sa Umaga, Hapon at Gabi. Makapagpapatalá sa lahát ng araw. PANANAHI: F10.00 isang Buwan — PAGBUBURDA: P10.00 isang Euwan. Ituturo ng walang bay ad ang LADIES TAILORING sa rig a mag-aaral ng PANANAHI. Vo’ iMTiMMUjy sa nag-uusap. —Narito na tayo, Donya Anita! —nawika ni Enrico, na parang nakatagpo ng dahilan upang maputol na nga ang kanilang pag-uusap. —Nguni, hindi pa ninyo ako tinutugon, Mr. Veloso! —Saka na, Donya Anita! Nagtuloy si Enrico sa “bar” at humingi ng maiinom na alak na pampainit. Si Dolly agad ang nakasalubong kay Enrico at siyang nagdulot sa binata ng alak na hinihingi. —Kay lamig ng Disyembreng ito, Dolly; ikaw ba, hindi ka ba nagiginaw? — nasabi ni Enrico sa pagitan ng kanyang pagtungga. —Siya nga, Mr Ve.loso; marahil ay kailangan nin yong may mga kamay na nagpapainit sa inyong dibdib, hindi ho ba, Mr. Veloso? —Ah, oo nga, Dolly, nguni, ang mga kamav na iyan ang mahirap na hanapin; mara hil ay katulad ng paghanap sa isang karayom sa bunton ng ginikan, —at sinundan ng halakhak ni Enrico. —Hindi ho, mahirap, Mr. Veloso; huwag lamang kayong magiging pihikan, ma dali kayong makakita; mara hil ay natatanaw ninyo, naaabot ng inyong mga kamay; kaipala’y narito rm sa Ban galore! —Subali, ang karamihan sa mga malalapit sa akin, ay... hindi ako ang minamahal, kundi ang aking salapi. Kung makatatagpo ako ng isang < babaing makapagmamahal sa akin hanggang sa dulo ng panahon, marahil ay... —Mr. Veloso, ako’> ... — hindi naituloy ni Dolly ang tangkang sabihin, pagka’t lu mapit ang isang utusan at inanyayahang manaya si En rico. —Nahihiling po kavong makatayaan ng ilang ginoo at ginang sa hapag ng mon te, —anya ng inutusan. —Ah, oo, susunod na ako. May kalahating oras na nanaya si Enrico; nanalo pa siya ng may ilang daan, at dahil sa dinadalaw ng antok ay humingi ng paumanhin sa mga kaharap. Nang makatindig na si Enrico, nilapitan ni Dolly at anya: Unlnan tlimiltUKtOg ang radyo sa itaas at sila'y nagsasayawan; hindi ba nin yo nais na bago matulog ay makasayaw muna? —Sino ang aking magiging kapareha. Dolly? —Ako, Mr. Veloso! —Hindi ako karunungang magsayaw, Dolly. —Ako ang bahala sa inyo! —at kinawit agad ni Dolly ang bisig ni Enrico at sila’y masayang nagtungo sa itaas na palapag ng bapor. Nang sila’y papanhik na lamang sa hagdanan, nakita sila ni Donya Anita, na da hil sa hindi makatulog ay minabuti ang maglakad-lakad. at sadyang patungo noon sa “proa” ng bapor nang masalubong nga ang dalawa. Hin di inaasahan ni Donya Anita na makita pa niya si Enrico na mahikayat ni Dolly na makipagsayaw sa itaas. La bis siyang namuhi, lalo na nang makitang nakayakap pa sa malantik na baywang ni Dolly ang kanang bisig ng bi nata .. —Ah, kayo pala, Donya Anitá; nais ba ninyong makL pagsayaw sa inyong mga panauhin sa itaas? —pakunwaring anyaya ni Enrico —Ah, hindi, ako’y magpapahinga na! —Pagkasabi niya’y may irap pang tumalilis ang donya at nagtungo sa pasugalan. —Mr. Veloso, hindi ba nin yo napapansing umiibig sa inyo si Donya Anita? —bakla ni Dolly. —Siyanga, nguni, hindi ko tinatanggap ang kanyang pag-ibig. —Mr. Veloso, diyata ho? Isang pag-ibig na kinahibangan ng marami ay tanggihan ninyo? —pagkagikla ni Dolly. —Huwag nating pag-usapan ang bagay na iyan, utang na loob. Dolly ; tayo’y magsasayaw at nais ko’y masarili ka ng aking kamalayan sa gabing ito. Natuwa si Dolly; napansin niyang tila vamot si Enrico kay Donya Anita; madaling nakapagpalagay na «siya’y may pagkakataong mapaibig ang binata At, tulad sa tunay na magkasuyo, nagsayaw si Enrico at si Dolly sa gitna ng pagkainggit ng mga kasamahan ni Dolly, at sa paghihirap ng loob ni Donya Anita na noo’v tumalagang magkubli a t magmatiyag sa kilos ni En rico. S A A N IHAHATID S I DONYA ANITA NG KAN YANG PAGKABALIW KAY ENRICO? PAKINGG AN KAYA NG BINATANG SU GAROL ANG LUNGOY SA PAG-IBIG NG DONYA? ANO NAMAN ANG TUNAY NA NASA ISIP NI DOLLY? MAGISING KAYA NIYA ANG TULOG NA DAMDA MIN NG BINATA, NA HIN DI MAKUHA - KUHANG PUKAWIN NI DONYA ANITA? HUWAG KALILTGTAAN ANG SUSUNOD NA BILANG: LALO NINYONG PANANABIKAN ANG MGA SUSUNOD NA TAGPO. BAGONG LUWALHATI (Buhat sa pahina 29) lisanin ko ang Bangkal at sa Lupang Pangako sa Katimugan ay dulangin ko ang lahat ng iyong ikaliligaya. Neruni’t. .. —at siya naman ang napipilan sa pagsasalaysay —Matanda na tayo, Candido, saka.. —Bagong-Taon naman ngayon. Menang, —ang putol sa usapan ng bagong dating. --Talagang ang diwa ng Babon/r Taon ay bagong buhay, bagong kapalaran. Limntin natin ang lumipas at sabihin natin sa Dakilang Lumikha ang ganitong kataga. Salamat no l)iyos ko’t sa bagong taong ito’y binihisan Mo ng bagong kaligayahan ang mga pagtitiis naming dinanas sa yumaong mga taon... WAKAS Lupang Kayumanggi (Buhat sa pahina 11) tila ito’y paghuhukom na sa ating nayon. Karyo. —Siyanga po, Kabesa. . . —Baka gusto mo ring magpahinga, Karyo, ay di matulog ka na rin diyan sa tabi ng mga bata . —Sino po ba naman ang maaaring makatulog sa nangyaring ito sa amin. Ang inaalala ko’y kung saan kami paruroon pagliliwanag na. . . —Itong taong ito. . .Hangga’t may mailalagay na tao dito sa bahay ay dumito ka... Maaari ba kitang palayasin?.. —Napakabuti ninyo, Kabesang Tales. . . Pati na si Kabesang Tales ay sumandok ng salabat. Sa sandok na siya humigop at di na inilagay pa sa mangkok. Mav ilang sandali rin silang natahimik pagkatapos. Nakikimatyag silang lahat sa malakas na hampas ng hangin sa mga durungawang sawaii at ang malakas na ingav ng PANATIIIINE KUMIKIHAHB ANG WfOHB MBA MATA! Huwag pabayaang masira*ang inyong anyo dahildn sa hapoz at namumula ang mga mata. Panatiliing kumikinang ang inyong mata sa pamamagitan ng EYE-MO Ang EYE-MO ay madaling haibdbahlc ang malinaw at man lag na kinang - - - ibinibiaay sa inyong mga mata ang kaayaaya’t mapanghalinang ayos. Enero 5, 1955 BULAKLAK 33 -----------------------------—• nangahuhutok na kawayan. Suubali’t habang nalalapit ang umaga ay unti-unti namang humihina ang ulan at ang hangin ay tila natatahimik na rin Walang tumilaok na manok sa madaling-araw. Kaipala'y nangagsipagkanlong ang mga manok sa mga liblib ña sulok at umiwas sa hampas ng daluyong. —Mababaw na ang magdamag. . . —ang wika ng ma tanda. —Mukhang hinto na ang ulan at mahina na rin ang hangir Nagtindig sa pagkakaupo sa ibabaw ng kanyang baul, kinuha an’g upos ng isang tabakong isinuksok sa malapit sa palababahan ng durunfawan. Sinindihan at saka matahimik na nagpausok. Nag tungo sa durungawang sawa ii, kinuha ang tukod at saka dahan-dahang itinu'lak upang buksan. Malamig na simoy _______DR L. E. FLORES_______ EapeayaliütP,: SAKIT na LIHIM, PAG-IHI, PANTOG at BATO. SAKIT «a BALAT. SAKTT sa DTBDIB. TUBERCULOSIS at HTKA, Knrnrrdaman ng mira BABAE. Mav Rnvos-X nt LABORATORYO KLINIKO (Pagsuri ng DUMI, LURA, IHI. DUGO at iba pa) R-3DÍ-302 Mercado.1» Bldg.. Plaza Miranda. Malapit sa Sinibahan ng Qu.iapo ORAS: 9:00 A.M. — 7:00 P.M. — Tel. 3-84-64 _____ DR. F. A. FIDELINO ____ DR. PILAR V. CRUZ FIDELINO Mga dalubhasa sn PAGI’APAANAK na walang snkit, BOCIO, I LONG LALAMUNAN. TONSIL. A PENDICTTIS, MATHIS. DAANAN NG I JU LUSLOS. BALI NG BIJTO, SAKIT NA LIHIM. BALAT. H1KJL TUBERCULOSIS. May Pnrrtimothorax nt Rayos-X sa inga BATA. KLINIKA: R 318 Mercedes Bldg. Oran: 9:30-12:00 N.U,—3:30 6:30 N.H. Plaza Miranda,. Qniapo, Tel. 3-33-26 Taha nan: Tel. 7-20-G3 EYE-MO NAKABUBUTI SA INYONG MGA MATA! Contains: Chlprcbvionol 1 B^tic Acid 10gt , Berbtrirtt Sulphate . Zinc Sulphate 1 /4 q>r i 34 BULAKLAK Enero 5, 1955 •----------------- ;------------------ :--------ang humalik sa kanyang mukha at siya ring naglagos sa bintana upang lumaganap sa buong bahay. Napilitan tuloy si Aling Berta na kunin ang kanyang kumot at saka itinalukbong. —Umaga na pala... Maliwa-liwanag na... —ang wika. Kumilos sa pagkakabaluktot sa isang sulok si Karyo, kinusot ang mata at saka nagtindig. Lumapit siya sa matanda. —Hinto na po pala ang ulan at hangin... ? —Oo, nakaraan na ang bagyo, nguni’t masdan mo naman ang iniwan ¿a aking bakuran? Walang punong sagjng at papayang nakatayo. Tatlong puno ng mangga ang humapay... Maraming bakling .kawayan... at... aba, tila isang gubat sa sukal ang looban ko ah... —Ang aming bahay po ka ya?.. . —Kuntn mo ang aking malapad na salakot at isuot mo. Ako’y itong kapoteng kugop naman. Parunan natin ang bahay mo. Doon din lamang ang lakad ko upang siyasatin ang ating mga pananim. Isinuot na ng matanda ang kanyang kapoteng kugon, inililis ang mahabang salawal na dinampol, isinukbit ang kanyang itak, at saka humanda na sa pag-alis. Si Karyo naman ay nag-alis na ng kanyang damit na basa, isi nuot ang malapad na salakot. —Crisostomo, —ang tawag ng ama sa anak nang makita itong nakasuhsob sa salansan ng unan at natutulog. —Ano iyon, tatay? — uupungas-pungas na tugon na kinukusot ang mata. —Gumising ka... Hindi dapat matulog ang isang tao ----- Ineksyion sa Almuranas----DR. V. T. SANTOS Tiyan — Sikmura — Rayos-X R-210 Palomo Bldg., Azcarraga, -Maynila Oras: 9:00—12:00 n.u.; 3:00—6:00 n.h. Tel. 3-70-49 BIBIGYAN NAMIN KAYO NG MAP AG KAKA KIT AAN KUMITA Ipadadala namin sa inyo ang mahahalagang bagay aa GRATIS na waia ni isang sentimong deposito. Ipadala ang kupon sa ibaba. marsanz products 221 Samanillo Bldg. — P. O. Box 806, Manila ...................Pan galán ‘('isulát’ fi¿ mal i naw) ' * * *................................tlráfiáñ........................................... kung nasa panahon ng kagipitan. Kailangan ay maagang pagkilos... Isuot mo ang damit mong kakeng makapal at parunan mo ang ating mga kasama Sabihin mong magdala ng kani-kani‘lang asarol, at tagpuin ako sa tahanan ni Karyo—Opo, tatay. Magkasunod pa ang dalawang lalaki sa pagbaba sa hagdang kawayan. Hintonghinto na nga naman ang ha ngin at wala nang kaulanulan. Subali’t ang lupa’y ha.los nakalubog sa nanahanang tubig. Hindi pa sila nakalalakad ng malayo ay tumigil ang matanda. Sa liwanag ng kaumagahan ay hinagod ng tanaw ng matanda ang kanyang paligid. Katakut-takot na kalat nga naman ang iniwan ng bagyo. Walang pinatawad sa kanyang looban, buwal na lahat ang saging, baling lahat ang mga papaya, nangakadapa ang mga puno ng mais, bali-bali ang mga punong kawayan, at tatlong puno ng mangga ang tila binunot ng isang higante sapagka’t pati ang malalaking ugat ay umusli at lumabas. Napailing na lamang ang matanda —Para tayong pinarusahan ng langit, Kabesang Ta les, —ang nasabi tuloy ni Karyo, nang makitang nangungulimlim ang mukha ng matandang kasama. —Hindi. Karyo, sa nangyaring ito sa ating nayon ay huwag nating sisihin ang Diyos. Ano ang malay natin kung tayo’y dinadaan lamang sa pagsubok? Walang mangyayari sa balat ng lupa nang hindi kagustuhan ng Divos. Hindi tulov nakakibo ang kasamang si Karvo —Kaipala’y ibig ng Diyos na mag-ibavo tayo ng pagsisikap. Ang mga taong nabubuhay sa kasaganaan ay kinakailangang maghirap maminsan-minsan upang sumipag at gumawa. Masdan mo, Karyo* nang ang looban ko’y hitik na hitik sa mga punong nagbubunga. may tumana ng mais, ng gulay, may malulusog na punong saging na naglalakihan ang buwig, may mga punong nagbubunga- ng malalaking mangga, matatamis na santol, matatamis na bayabas, ’ ay wala na akong ginagawa sa buong maghapon kundi manungaw sa bin tana, humilata at maghintay. Iyan ang katamarang likha ng kasaganaan. Hindi ba? Ano pa nga ba ang aking gagawin? Mahiga, ma tulog, at magbangon ay umaasa kang bukas makalawa’y aani ka ng katakut-takot na kayamanan. Nguni’t sa ginawang ito sa akin ng Diyos, pinatay at niwasak ang aking mga pananim, ay tinuruan tayong magsigawang muli, magsipagbatak ng b u t o , upang maitayong muli ang kasaganaang napinsala. Inaalis ang katamaran, hindi ba? Inaalis ang pag-asa na mabuhay nang walang ginaga wa. —Kakaiba, Kabesang Ta les, ang pagkahulugan ninyo, Samakatuwid lahat ng desgrasya, este, lahat nang kapinsalaan ay may mabuting lay on sa darating? —DaSpuwa’t sino ang tataruk kaya, sa banal Mong Lihim, Diyos na dakila; wa lang manprayari sa balat ng lupa na di Mo kagustuhan.. . Hindi ba’t iyan ang wika ni Balagtas? —Oo nga po, nguni’t ang aking bahay ay.... kagustu han din po kaya ng Diyos na itaboy kaming mag-asawa sa aming pugad, pasagasain sa ulan at hangin at iwang salanta? —Huwag mong sisihin ang Diyos, Karyo. .. Ano ang malay mo kung sa darating na panahon ay hindi lang katulad ng bahay mong nagiba ang maaari mong maitayo? Datapuwa’t anumang pangangatuwiran at pang-aaliw na gawin ni Kabesang Tales sa kanyang kasama ay hindi rin maalis sa damdamin ni Karyo ang hinanakit sa lumikha. Nakabagtas na sila ng malalawak na bukid. Lumilibis na sila nang matanawan ni Karyo ang kanyang looban. —Kabesa... Kabesa... — ang malakas na wika na patakbong nagpauna sa ma tanda. —Bakit, Karyo... ? Bakit? —Ang bahay *ko... Mas dan ninyo!... —ang mala kas na wika na halos lumundag sa kagalakan. —Hindi naano... Hindi nabuwal... Natastas lang pala ang palupo. —Ngayon, Karyo, may masasabi ka pa ba*?... Naghihinanakit ka pa ba? —Naku, hindi na po, Kabe sa... Nagpapasalamat nga po ako sa Diyos at iniligtas ang aming tahanan... —Kulang kasi ng pananampalataya, Karyo... Sinabi ko sa iyo na walang mangyayari sa. balat ng lupa nang hin di Niya kagustuhan... —Hindi ko malaman ang ibabayad ko sa inyo, Kabesa dahil sa laki ng aking utang na loob. —Wala, Karyo, wala... Yamang nakita mo na ang iyong bahay ay tingnan na man natin ang ating sinakang mga bukirin... Nang sila’y malapit sa kamalig na imbakan at tinggalan ng palay ay inabot na nila roon ang maraming ka sama. —Salamat at narito kayong lahat... Inaakala kong katulad ko rin kayong hindi nakatulog. Hindi na kailangang ibalita ko pa sa in yo... Halos lahat ng ating pananim ay nasira... Sa tabing batis ay wala na tavong mapapala... Lumaki ang baha at tinangay ng agos ang mga pananim. Wala ta yong dapat gawin ngayon kundi iligtas ang maililigtas sa laki ng tubig. —Paano ang ating gaga win, Kabesa?... —Tsa’t isa’y nagtanong... —Buksan ang mga pilapil upang mapadaloy ang tubig sa dakong ¡baba. Hangga’t hindi babad at namamaga ang mga butfl ng palay ay may pag-asa pa tayong makapagligtas ng ating mga pa nanim. .. At hindi nga nag-atubili ang lahat... Hubad-baro, li lis-salawal, ang mga magsasaka’y lumusong sa hanggang tuhod na tubig. Tinibag- ang pilapil, pinaagos ang tubig na patungong sapa, at Iniligtas ang mga tanim na nasa da kong mataas ang lupa... (ITUTULOY) PAMPANO NG PASIG (Buhat sa pahina 15) dinatnan. —Palagay ko’y magaling na kayo ngayon; parang hindi kayo nagkasakit! —masayang pahayag ni Jaime. —Siyanga, G. Muriel, tila lalo kayong masigla ngayon, kaysa noong hindi pa kayo nagkakaramdam, —pakli naman ni Marcelo. —Kinahahabagan pa rin ako ng Diyos; inibig Niyang ako’y magtuloy na mabuhay, upang kaipala’y huwag maparam sa masid ng tao ang lirawan ng karalitaan. Subali, ano mga ginoo ang inaakala ninvong maipaglilingkod ko sa inyo? —masuyong tanong ni Gilberto. —Mahalagang bagay ang aking ikinadalaw sa inyo. Mr. Muriel. Natunghayan ko sa pahayagan ang isang balitang nag-uugnay sa pangalan ninyo at ni Miss Gallardo. Maging kayo at maging si Miss Gallardo ay hindi nagpapabulaan sa naáabing bali ta. Ngayo’y nais kong ipabatid ninyo sa akin ang katotohanan, yamang hindi na rin lihim sa inyo kaipala ang aking pamimintuho kay Miss Gallardo. —tuwirang usisa ni Jaime. Nakatungo si Gilberto, al dahil sa kabiglaanan, pagka’t hindi niya inaasahang makikipag-usap sa kanya ang abo gado ukol sa gayong bagay. nag-isip siya at hindi muna kumibo. Nalalaman niyang hindi magpapahintulot* si Leonor upang ilathala ang bagay sa kanilang pagkakaunawaan, gayunman, hindi niya magawa ang harapang pagpapawalang-halaga sa ga yong balita. Patuloy ang kanyang pangamba at patu loy rin ang kanyang pag-uulikulik —Ako ma'y iyan din ang dahilan ng aking ipinagsadya sa inyo, G. Muriel. Kami ni abogado Dancel ay nalalaman ninyong namimintuho kay Miss Gallardo; nalalaman din naming kung makailang ulit na tinanggihan ninyo ang mga pahiwatig sa pag-ibig sa inyo ng dalaga. nguni, nal^thala ang huling balita na nag-uugnay sa inyo ni Miss Gallardo. Ako’y nagpapalagay na kayo’.v nagkakaibigan na, gayunman. alang-aláng sa aming kalagavan, nais kong ipagtapat ninyo sa amin ang katotohanan o kabulaanan ng nasabing balita, nang mailagan naman ang anumang hakbang na sukat itawa at iaglahi sa amin ng sinuman. Alin ang tunay, Mr. Muriel? —Ukol sa balitang iyan ay wala akong nalalaman; ang masasabi ko’y nagsiparito kamakailan ang ilang reporter ng mga pahayagan, at nabasa ko na lamang at sukat ang nasabing balita. Marahil ay gawa-gawa iyan ng nasabing mga reporter. Sa halip na sa akin, ipinakikiusap ko sa inyong kay Miss Gallardo na kayo mag-usi_ sa, —pag-iwas ni Gilberto. —Ibig baga ninyong sabihin ay itinatanggi ninyo sa amin pati ang inyong pagkakaunawaan at pag-iibigan ni Miss Gallardo? —napalakas nang bahagya ang tinig ng abogado. —Ano ang ikatatakot ninyo sa katotohanan. C. Muriel? Magsalita kayo, —pakli naman ng mangangalakal. —Magiging mabuti ang paguusisa ninyo kay Miss Gallardo. Maraming salamat sa inyong pagdalaw at mabuting hangarin para sa akin. Lumisan ang mga hindi hinihintay na panauhin ni Gilberto, masasama ang loob. Nagtungo sa kani_ kanyang sasakyan at nagsilisan di man nagkibuan. Naging malaking kainipan kay Enero 5, 1955 BULAKLAK 35 Leonor ang taning na isang buwan bago pa makalabas si Gil* berto. Ang halos araw-araw na pagdalaw sa pagamutan ay hin_ di nakasisiya sa kanya; kinauuhawan niya ang kinasasabikang matamis at main it na pag-ibig ng kompositor; nasa mga palad nito ang kanyang langit, ang kan yang kaligayahan. —Sa Linggong darating, araw ng iyong paglabas- ang Mama ay hahandugan ka ng isang salu-salo at pagdiriwang bilang pasalamat dahil sa inyong paggaling, hindi ka ba nagagalak, mahal kong 36 BVLAKLAK Enero 5. 1955 •;---------------------------------- -. Gilberto ? —buong giliw na nai balita ni Leonor isang hapong dumalaw ito sa binata. —Sino naman ang hindi mag^galak, subali, ang lalong ma" halaga sa akin ay makaganti sa iyo ng malaking utang na loob at sa iyong mga magulang; sa iyo- dahil sa inlligtas mo ang aking buhay; sa kanila, pagka't pinahintulutan kang ma gm ah a J sa isang dukhang kinailangan pa ang lingap mo upang mabuhay. Ang pag-uusap na unti-unti sanang nagiging makulay ay mat limit magambala dahil sa pagpasok ni Miss del Rosario, na hindi malaman ni Gilberto kung ano ang hinahanap. —Kay buti ng nars na iyan, Leonor, at... maganda. ano? —Siyanga, at nararamdaman kong nagigiliw siya sa iyo? —Hindi lamang nagigilaw, nagpahiwatig sa akin ng pag-ibig, - nguni. nang malamang may isang kaluluwang higit sa kanya na nagmamahal sa akin, sinabi sa aking patuloy rin niya akong ‘ mamahalin bilang isang tunay na kapatid, at alam mo, siya ang nagpakita. sa akin ng pahayagang COOKING IS FUN By Purita Parico Recipe of the .Week: Bombones de Arroz: Sift together 1/2 teaspoon salt; 1 cup flour; 2 teaspoons bakjng powder. Add 2 well beaten eggs; 6 tablespoons, pure coconut milk; 1 cup soft, boiled rice. Mix well and add 1 easpoon vanilla. Drop by spoonfuls into deep, hot Purico and fry until golden brown. Drain and serve hot with thick syrup. Serves 6. Costs PO.SO. Purico Meals for a day: Breakfast: Sliced Native Oranges Fried Haaa-Hasa Enriched Rice Tea or Milk Lunch Vegetable Soup Arroz Caldo with Goto Stfcwed Tomatoes with Onion Banana-Peahut Salad kinalalathalaan ng atlng mga iarawan. Napansin kong hindi ni ya naplgil ang pagbukal ng luha sa kanyang mga mata. Tulaa ng dati, bago kumagat ang dilim ay nagpapaalam na si Leonor. Nang dumating siya sa Pasig noong gabing yaon, hindi pa halos siya nakapagbibihls ay nagbalita na agad ang kanyang Mama. —Leonor, halika nga, anak, bakit naman hindi mo pa ipagtapat kay Marcelo at kay Jaime ang inyong pagkakaunawaan ni Gil berto, nang ang mga tao’y hindi naman nagtitila kahabag-habag ? Magkasunod silang dumating at hinahanap ka. Si Jaime, ar.g nakausap ay ang iyong Papa„ si Marcelo, ako naman ang nakausap. —E, ano ang isinagot ninyoMama? —Ikaw ang may katungkulang magtapat, hindi kami ng iyong Papa —Bayaan ninyo at aanvayalian ko ang dalawang makukuiit na iyan sa Linggo.. Umaasa akong ang pagdiriwang na iyon ang siyang magpapahiwatig sa kanila ng pagkakaunawaan namin ni Gilberto i • At, dumating ang araw'na hinihintay. Nang lisanin ni Gilberto ang pagamutan ay may isang kalulu wang iniluluha ang pagkasiphayc ng kanyang pag-ibig sa loob ng kanyang sllld: si Miss del Rosa rio; saman tala, sa Pasig, sa tahanan nina Don Justo at Donya Nena, isang kaluluwa rin ang labis na nalulugod na naghihintay sa pagdatal ng kanyang hirang na kasintahan, Ang malaking bakurang nakapampang sa ilog. na kinatatayuan ng bahay nina Leo^>r- ay nagagayakan ng magagandang palamuti. Kasalukuyang nagdaratingan ang mga panauhing buhat sa Maynila at sa karatig na mga bayan. Mapapansin ang magasawa ni- Propesor 'Fomier, mga balitang mang-aawit. at mga pi ling ginoo, kabilang na sa mga ito sina Jaime at Marcelo, na gaano man ang gawing pagkukunwari, ay hindi rin nila maikubli ang kapanglawang nalalarawan sa kaniiang mga matang tila inaantok. Samantaia. ang sanhi ng gayong pagtitipon ay hindi pa dumarating; naiinip na ang mga pana uhing sabik na maklta at makilala ang mapalad na bina tang kompositor; nababalisa na si Leonor at naijgangambang baka may kung anong nangyarl kay Gilberto. Malapit na noong sumuksok ang Araw, saniantala’y nallwan sa itaas ang isang maayang langit na bughaw; malamtg ang simoy ng hanging nagbubuhat sa ilog at naghahandog ng maganda at nakabibighaning tanawin ang mga paligid. / Ibig-ibig nang mapaluha si Leonor sa sama ng loob. Paano kung hindt sumlpot si Gilberto? Anong laking pagkapasubo a! kahihiyan! Subali, buhat sa laot ay umuusad na papalapit ang isang bangkang may katig at layag. sn dulong hulihan ng bangka’y may sumasagwan, at hatid ng mabining simoy ng hangin ay dumating sa pandinig ni Leonor at ng mga panauhin ang isang malambing na tinig. na habang nalalapit ay napagsisiya nilang ang inaawit ay “Sa Pampang ng Pasig.” Naglapitan sa pampang ng Pasig ang mga panauhin ni Leonor; ito na. ma’y buhat sa itaas ay sumasagsag na patungo rin sa pampang at hindi natimpi ang silakbo ng damdamin at natawag ang namamangka. —Si Gilberto, si Gilberto iyon! —anya, habang nananaog sa iba ba ng pampang upang salubungin ang binata at sa pag-ahon ay magkasaliw sa pag.awit, sa gitna ng palakpakan ng mga panauhin. Nasaksihan ni Jaime at Mar celo ang katotohanang nagpapatunay sa kaniiang natunghayan sa pahayagan. Nagkapanunod si lang nagpaalam kay Don Justo at kay Donya Nena. Ang mga ito’y maunawain naman, kaya hin di na kinailangang mag-üsisa. Hin na nagunita ng dalaga si Jai me at Marcelo, hanggang sa ang mga panauhin ay magsilisan. At, tulad din ng mga unang panunupllng ng pag-ibig sa puso ni Leonor, at pamumukad ng bagong bulaklak ng pag-asa sa bu hay ni Gilberto, samantalang ang buwan ay nagsasabog ng liwanag sa ibabaw ng ilog Pasig, naglu lunoy sila sa gitna ng ilog, at magkasaliw na inaawitan ang ka niiang matamis na pag-iibigan. W A K A S Merienda: Bombones de Arroz Coffee or Milk Supper: Cardillo Sayote with ork Enriched Rice Sliced Pineapple with Coconut Arroz Caldo with Goto: Cut 2 cups goto into serving pieces and rimnr>r until tender. Set aside, saving broth. Saute 2 cloves crushed garlic; 1 small chop ped onion in 4 tablespoons hot Purico. Add 1 cup waáhed. uncooked rico and fry until rice ia pale gold. Add broth from goto and cook until rice is soft over low heat. Add cooked goto and 2 tablespoons of patis. Serve sprinkled with sauted garlic and chopped erreen onion leaves. Serve# 5. Costs Pl.25. Ca.rdin<>: Clean 1/2 kilo fish and cut into serving pieces. Sprinkle with salt to tarrte and fry in 2 tablespoons hot Purico until golden brown. Remove from pail end fry 1 crushed clove of garlic in remaining Purico. Add more Purico if needed. Add 1 small chopped onion and 4 chopped, medium tomatoes. Add more salt if desired. When onion is soft, add 1/2 cup water and boil to 3 to 5 minutes. Add fried fish. Cook until very hot. then drop 2 well beaten eggs into the mixture. Remove from fire at once, irtir eggs thoroughly into mixture. Serve immediately. Serves 5. Costs Pl.50. Stewed Tomatoes with Onion: Saute 1 crushed clove garlic; 1 chopped onion 2 tablespoons green or red pepper fn 2 tablespoons hot Purico. Add 1 tea spoon kinchay leaves when onions are brown. Remove from fire. Peel 6 to S medium sized tomatoes. Cut into quarters. Add to onion mixture with enough salt and pepper to tasrte. Simmer over low heat, stilrrfng constantly, until tomato*? are done. Pour over small pieces of toasted bread and serve hor. Serve;, 5. Costs P0.60. nouy»-hold tip.». To pe<d tomatoe/ easily, hold with fork over fire until skin <rarkj open; or dip quicklv into boiling water, then into cold water. To rrato ukin will slip off easily. Sa',e fjc.h bone.? and skin. Boil thorp in water and a little onion or garlic for soup at your n/xt meal. ST. JUDES CLIME & MATERMTY 302 Maria Clara, Sampaloc, Manila Tel. 3-34-98 DR. RAMON ATIENZA, JR. Nag.espesyalista sa Unibersidad ng Harvard, Cook County Hospital, Michael Reese at St- Catherine Hospital, Amerika Sa sakit sa puso, alta-presiyon at mga bata. RRA. FELICIDAD CALIP-ATIENZA Nag-espesyalista sa Johns Hopkins Hospital, Cook County Hospital, Women & Children^ Hospital at St- Catherine Hospital, Amerika. Sa hindi mag-anak, panganganak, sakit sa matris, at sakit sa obario. DUIAPO MATERMTY ELIM 1244 Tuberías. Quiapo, Manila DR. JOSE DAVID CO Nagaanay sa Baltimore, Maryland, E. U. Sa Pagpapaanak. Mga Hindi Magksanak (Sterility) at Pagpigil sa Pag-aanak (Birth control) DR. CLEMENTE G. OANOIO Neurosurgery and General Medicine Enero 5. 1955 BULAKLAK / I SA MGA ANAK NG MGA KAWANI AT MANGGAGAWASA BULAKLAK PUBLICATIONS ♦ T’ i )UinYviM NagKaioob ng agina Ido ang Bulaklak Publications sa anak ng kanguny kawam at mangyagava noong ika-21 ng Disyembre. inihnhulog m Emma sa kahoti ang dalaieang tiket na may katamal na bdang ukol sa unang gantimpalang dalaicang bisikleta ng mga bata; (2) Ang magkakapatid na Maribeth, Marichi at Ma riluii, mga anak mina G. at Gng. Mario Atienza; (3) Pinipdi ang aginaldo agon sa bilang ng tiket; (4-5) Si Emma, sa piling ng mga anak ng mga kaicani at manggagaica; (6) Ang mga bata kasama ang kani-kanilang magulang; at (7) Si Emma, sa gitna ng masasayang mag ulang at mga anak na tiniumaaan na n a nig n * F : F 38 BULAKLAK Enero 5, 1955 •------------------------------------------------------------------------------------------PAMANANG BIAHI (Buhat sa pahina 25) labing-anim na kaban; bukod pa ang bakol-bakol na lamang-sabog na kanilang nakalap. Mangyari pang hindi matapos-tapos ang pagdiriwang at pagpapasalamat ng dala wang mag-ina. —Nakita mo na, anak ko!... —boong kasiyahangloob na wika ni Sisang sa kabutong supling ng kanyang pag-ibig. — Kakailanganin pa ba natin ang ako’y mag. ásawang muli, at ipasalaula sa ibang lalaki ang malinis na pag-ibig kong sarili la mang ng iyong ama, upang tayo’y mahango sa hirap? Madadalumat mong biyaya ng Panginoon ang idinulot na ito sa atin! Biro mo ba itong labis pa sa labing-anim na ka ban ang ating nakuha sa ikalawang pagtatanim lamang..! —Siyenga po, Inang!... —magalak na sambot ng bata. —Daig na ang nangyari sa panaginip lamang. Halos ayokong maniwala at di ko naiisip na ganyang kadami ang inaanak ng isang dakot na maning bigay sa atin ng Le long ko. —Iyan ang bisa ng pagpapalang kaloob ng nagmamahal na magulang. . Naghimala ang BenCORDOVAN Pigskin finish Tough leather soles Rubber heels disyong kalakip ng dukhang pamanang iyon ng Lelong mo! —Talagang-talaga po namanl... —Napapalukso sa tuwang tugQn ng anak. —Hi-hi-hiiiJ Tutuo nga pala ang sinabi ninyo.. •! —Ngayo’y ganap ka nang na niwala sa akin... Ang tutoo’v sino nga ba ang mag-aakalang. ngayon ang karampot na maning hinamak, pinagtawanan at halos patapong ipinaubaya na sa atin ng Nanang Sabel mo ay pagmumulan ng labing-anim na kabang butil ng binhi? —Naku, oo nga po...! —Kung hindi tayo pipinsalain ng masungit na panahon ay inaasahan kong mga dalawa, o tatlong tanim at anihan pa’y makababangon n^ tayo sa pagkalugami, makatitighaw na tayo sa hirap; at mapasisimulan na nating bayaran ang utang na pamana sa atin ng iyong Lelong. —Siyenga pala, Inang,... meron nga pala kayong pangako sa Lelong ko! —Hindi ako nakalilimot. —Ipananalangin kong* iligtas sana ang ating taniman sa sinasabi ninyong sungit ng panahon. —Hindi tayo pababayaan ng Inang Mahal na Birhen. May palagay akong dumating na ang tulong ng Diyos sa hinaharap kong pakikibaka, at ang isang dakot na maning galing sa Lelong mo’y siyang magiging katangan ng aking pagsisikap upang sa takdang araw ng pagtutuos ay mabuhat kong buong-buo ang maharlikang gusaling inangkin ng mga Aristokratang hinlog mo sa Siyudad ng Arcanghel. —Hindi ko kayo maintindihan... —Wala ka pa sa kalagayan upang maunawaan mo ang aking sinabi. Siya, halina at tulungan mo ako sa pagliligpit ng nahukay nating maní. Hihiramin pa natin ang kareta ni ingkong Tumas upang madali tayo sa paghakot. —Itatanim din po ba natin uli ang lahat ng maning iyan? —Hindi. Magbubukod na tayo ng anim na kaban, na ang lima’y ipagbibili na natin pagka’t kaila ngan nang umupa tayo ng kalabaw na magagamit sa pag-aararo ng malawak na tumanhng ating tatamnan; at ang isang kaban pa ay iluluwas natin sa Maynila, upang maipakitang halimbawa sa Kawanihan ng Paksasaka, at ta ngí sa roo’y hihingi tuloy ako ng aklat ng makabagong karunungan sa paghahalamang ipinagbilin ni- . mong lahat ang tutubila sa Amerika del Sur upang mapag-aralan ko kung papano maaaring itanim ng dalawang beses sajsang taon dito sa atin ang uri ng maning iyan. Alam mong sa dalawang ulit na pagtatanim natin ay namagitan ang dalawang taong singkad. —Oo nga po. •. E babayaran po ba sa atin doon ang dadalhin nating mani? —Hindi lamang babayaran kundi inaasahan kong bibigyan tayo ng gantimpala dahil sa kasiya-siyang naging bunga ng matagumpay nating pagsubok. —E... e, isasama po ninyo ako sa pagparoon? —Mangyari pa. Ibibili tuloy kita ng kapoteng gagamitin sa pag-aaral sa tag-ulang darating. —Ayaaaan, halina kayo...! At ang nagagalak na bata’y patakbo nang nagpauna sa kanyang Inang upang ipagpatuloy ang naaantalang gawain. ba PAANO MALULUBOS ANG TAGUMPAY NI NARSISA SA PAGTATANIM NIYA NG MA NI? IYON NGA KAYA ANG PAGMULAN NG LAKAS NA PANGKABUHAYAN NG MAG-INA, NA SIYANG KAILANGAN SA BINABALAK NILANG MALINIS NA t PAKIKIBAKA SA MAGKAKAPATID NA MONTE MAYOR? HINDI NA KAYA MAKAABOT SA KANILANG NAYON ANG KASAKIMAN AT PANGLULU PIG NI RICARDO'T NI DONYA ISABEL? tutubi pagnang tukinalahat Ranitutu* Nagdidi KAGILAGILALAS NA KARUGTONG NITO. (ITUTULOY An Utak At Anq... (Buhat sa pahina 44) nang walang humpay hanggang sa makarating siya sa palasyo ng mga matsing. “Ano ang iyong sadya?” ang tanong sa tutubi ng hari ng mga matsing. “Dahil po sa pag-alipusta ng isang matsing sa buong lahi namin ay dal a ko ngayon buhat se aming hari ang hamon ng pakikildigma sa inyong buong lahi,” ang buong tapang na wika ng tu tubi. “Tinatanggap ko ang hamon,” ang walang tumpik na sagot ng hari ng mga matsing- “Bukas ng umaga, pagsikat ng araw, ay magtatagpu-tagpo tayo sa gu. bat?’ Muling lumipad ang tutubi at inihatid sa kanyang hari ang sa got ng hari ng mga matsing. “Kung gayón ay ipatawag Magtipun-tlpon tayo rito bago suinikat ang araw bukas at sabay. sabay tayong tutungo sa gubat,” ang muling utos.ng hari. “Opo.” ang sagot ng at sinimulán na niya ang hatid ng balita sa lahat tubt Bago sumikat ang araw bukasan ay naroon nang ang tutubi sa bakuran ng lang han. Napakaraming bi ang natlpon doon. lim ang bakuran. Nang turnabas ang hari ng mga tutubi, ang sabi niya sa kanyang mga nasasakupan. “Handa na ba kayong makidigma?” “Opo, mahal na hari,” ang sa got ng lahat. “Kung gayón ay tayo na,” ang yaya ng hari. “Nguni’t wala pa kaming san data,” ang tutol ng Isa. “Hindi kailangan ang sandata Utak lamang ang ating gagamitin. Tayo na,” ang sabi ng ha ri ng mga tutubi. Nagliparan ang mga tutubi patungo sa gubat. Nang dumating sila ro-on ay naroon na ang mga matsing at naghihintay. Bawa’t isa sa kanila ay may dalang pu. tol ng kahoy na gagamitin nilang sandata. Nang makita ng mga tutubi ang mga matsingsila ay nangatakot. “Paano tayo lalaban sa kanila? Malalaki ang mga matsing at may mga sandata pa sila,” ang usap-usapan nila. Ang hari ng mga tutubi ay lumapit sa hari ng mga matsing. Noong mga sandaling iyon, ang bigay ng utos sa kanyang mga nasasakupan. Ang sabi niya,, “Ihanda ninyo ang inyong mga pamalo. Ang bawa’t tutu bing dumapo ay pa' luin ninyo at nang mamatay.” Nang marinig ng hari ng mga tutubi ang utos ng hari ng mga matsing ay lumipad siyang muli at bumalik sa mga tutubi at nag bigay naman ng kanyang utos. Ang sabi niya, ‘‘Dumapo ang bawa’t isa sa inyo sa noo ng isang matsing. Kapag kayo'y papaluin na ng ibang matsing ay bigla kayong lumipad. Nairn tindihan ba ninyo?” “Opo! Opo!” ang sagot ng mga tutubi. 1 “Handa na ba kayo?” ang tanong ng kanilang hari. “topo! topo!” ang^ sagot ng mga tutubi. “Kung gayón ay tayo na. Tandaan ninyo ang aking bilin,” ang sabi ng hari ng mga tutubi. Nagliparan ang mga tutubi patungo sa kinalalagyan ng mga matsing. Dumapo ang isang tu tubi sa noo ng isang matsing. Walang anu.ano ay PAR! Pinalo ng isa pang matsing ang tu tubi nguni’t ito ay maliksing nakalipad kaya ang tinamaan ng pamalo ay ang noo ng matsing na dinapuan ng tutubi. Ang mat sing ay nabuwal at tuloy namatay. Isa na namang tutubi ang dumapo sa noo ng isang mat sing. PAK! ang tunog ng pama, lo ng isa pang matsing datapwa’t ang tinamaan ay ang noo ng kapwa matsing na nahilo at natumba sa lakas ng palo. Ang ibang mga tutubi ay nagstidapo rin sa noo ng ibang mga matsing at sila ay pinalo ng ibang mga matsing Subali’t sila ay pawang nakailag at nakalipad, kaya ang mga matsing ang nangapalo. Pagkalipas ng ilang sandali ay nagkalat sa) gubat ang mga hilo at pa tay na matsing. May ilang mat sing na hindi nasaktan, nguni’t nang makita nila ang mga patay na kasamahan nila, ay nagtakbuhan at nagtago sa kadiliman ng gubat. Tinipon ng hari ng tutubi ang kanyang mga nasasakupan. Ang sabi niya, “Nakita ninyo. Naidaig ng utak ang- sandata, hindi ba?” Ang sagot ng mga tutubi, “Totoo po at siya naming nakita.” Anq Tatlonq Mabisanq... (Buhat sa pahina 44) punan Ang pagtuturo ay may kaisihan kung ang mga pangungusap at mga halimbawa tungkol sa bahagi ng panalitang itinuturo ay natutungkol lamang sa isang paksa na alinman sa pitong gawain. Sa mga pamamaraan ng pagtu turo ng balarila, pinakamadali, pinakamabisa at pinakagamitin na marahil ang pamamaraang pabuod. Ito ay nagsisimula sa paghahanda ng isipan ng njga bata sa pagtanggap ng bagong aralin. Ipinaaalaala o pinagbabalik-aralan ng guro ang aralin o paksang napag-aralan na, na may kaugnayan sa bagong aralin. Kung ang bagong aralin ay pang-uri, ang dapat pagbalik-aralan ay pangngalan. Iugnay ang paksang pinagbalik-aralan sa bagóng aralin. Ang susunod na hakbang ay paglalahad ng bagong aralin. Ipaliliwanag ang katuturan ng pak sa at ito’y higit na madadali at magiging mabisa kung gagamitin ng guro ang pisara sa pagpapaliwanag. Isusunod na rito ang pagbibigay ng mga halimbawa sa loob ng pangungusap o salaysay kaya ang hakbang na ito ay maaaring matapos sa isang araw a? maaari namang abutin ng kung ilang araw. Iyan ay nababatay sa uri ng paksang ituturo. Ang ilala-' had ay bago at tahas na kagamitang kuha sa aklat o sa gmawang pagniamasid at pagsubok. Ang ikatlong -hakbang ay ang paghahambing at paghalaw. Itatanong ang pagkakatulad at pagkakaiba ng bagong aralin sa mga napag-aralan na. Sa pamamagitan ng pagtatanong ng guro ang Enero 5, 1955 BULAKLAK 39 -----------------------------------------------• kasalukuyang itinuturo ay iuugnay sa nalalaman na. Ang ikaapat na hakbang ay ang paglalahat. Ito na ang kasukdulan ng pamamaraan. Dito na inilalahad ang dapat matuklasang tuntunin, katuturan, pormula o katotohanang siyang layon ng ara lin. Kung ang paglalahat ay hin di malinaw, dápat na ulitin ang mga naunang hakbang. Ang ikalimang hakbang ay paggamit. Dito ginagamit ang natutuhang tuntunin o pormula para malaman kung tunay. Ang pamamaraang pabuod ay mahalaga sa pagsasanay ng mga mag-aaral sa matuwid na pagiisip. Nagagamit ang maliliit na bagay, ang pagtuturo’y nagiging tunay at kawili-wili, saka ang napipiling isaulo’y ang tuntuning da pat matutuhan. Ang Pamarnara-ang Pabuod I. Paghahanda A. Pagbabalik-aral sa araling may kaugnayan sa ituturo. B. Pag-uugnay sa -araling ipinaalaala at sa araling ituturo. II. Paglalahad A. Pagpapaliwanag sa bagong aralin B. Pagbibigay ng mga halimba wa III. Paghahambing at Paghalaw (Sundan sa pahina 46) Ang “pagsasabon” ay nagpapawala sa kislap ng inyong buhok... Pinaririlag at pinababango ng Halo ang inyong buhok! Ang Halo ay hindi nag-iiwan ng tining ng sabon na nagpapawala sa kislap ng buhok. Ang Halo ay lumilikha ng masagana’t mayuming bula na mabango — iniiwang malambot at madaling suklayin ang inyong buhok. . . iniingatan pa rin ang likas na kagandahan nito. Ang pinakamabiling shampoo sa Pilipinas P-5 6 40 BULAKLAK Enero 5, 1955 LIHIM NA LIHIM (Buhat sa pahina 17) supladahan ng babaing iyon. —ang pagmamatuwid ni Kobang sa pumipigil na si Rebot. —ang akala mo’y kung gasino kalinis ang kaluluwa Yaon paia’y marumi pa sa burak ang laman ng puso Pasusubukan ko sila kay Seryorita Belay. Sasama ako sa panunubok. Subali’t sa kasisigaw nl Bebot samantalang nasa harap nila ang batang patulov na tinutugnaw ng apoy, pinasukan din ng alinlangan si Kobang sa kanyang gaga wing pagtatapat kay Belav. Binigyan niya ng bahagyang katuwiran si Bebot na wala silang mahihintay sa gayón niyang binabalak kundi ang sila’y mapalayas kapuwa. Siya namang paghinto noon ng awtong sinasakyan ng tatlong nagsipagsimba. Narinig ni Belay ang masayang tinig ni Don Pablo. —Belay. .. nariyan na si Nesting. Pinauwian ka ni Rita ng maraming pa^kain. Nanggalipg kami sa Manila Hotel, e. * 1 ■—Salamat po ng marami, —masaya rin ang tinig ni Belay nguni’t hindi umaalis sa harap ng nagdiringas na NGAYON AY ALAM X.4 NILA. Ito ay kuha noong nakaraang karera ng Sweenstakes. Makikita mida sa kaliiva, Freddie Uy, Jock y Elias -takasakay sa navalong kabayong “Who Knows" at ang mayari va kabayo si Gag. C. de Jesus. i I Í' Rizai Factory Office North Bay Blvd., Navotas. Tel. 20 Cal. 381 Branch Store 7*3 Juan Lona, Manila Tel. 2 74 43 DURABILITY and COMFORT are yours in ♦ ROTC UNIFORMS ♦ WORKMEN’S CLOTHES ♦ SHIRT AND PANTS bata. Nang sumibad nang takbo ang awto nina Don Pablo ay saka pa lamang sumalubong sr Belay sa hindi magkangdadalang si Ernesto sa dami ng balutan ng ulam. Tinakpan ni Belay ng pagkamagiliw ang pait ng damdamin dahil sa paninibugho. Walang napansing paghabago si Ernesto hanggang sa sila’y mapatapat sa nagliliyab na batang sutla. Napansin niya agad sapagka’t ang isang manggas ay inabot niyang hindi pa natutupok. Biglang napahinto si Ernesto. Bahagyang pinagbaguhan siya ng kulay. —Ano iyan, Belay? —mahinahon ang kanyang tinig, bakit ran sinunog iyan? Napaiyak na lamang si Relay.— Patawarin mo ako, mahal ko. — at hinigpitan niya ang yapos sa baywang ni Ernesto. —Kundanga’y napakamahal ka sa akin. Hindi ko ibig na may makasaio sa pagmamahal ko sa iyo Napatawa na lamang si Ernes to. Naunawaan niya si Belay. - -Nagkakamali ka Belay nang paninibugho sa kanya. —at hinagkan niya sa pisngi ang lumuluhang asawa. —Kung may kasalanan si Rita ay wala nang iba kun di ang dati niyang pagtitiwala sa akin. —Sabihiu mo kay Rita na limutin na niya ang dati niyang pagI DRA. PATRICIA B. NAVARRO EspesyaLsta sa panganganak. laging nakukunan. Sakit sa matris at obaryo at sa mga hindi maganak. Klinika: 9:00—11:00 A.M. U.S.T. (pay) Hospital (By appointment) 5:30— 7:30 P.M. 1723 Sulu pagitan ng San Lazaro at ~ n Malabo^ St. Dial 3-9Ó.51 ask for 6376 GURO SA KOLEHIO NG MEDISINA SA PAMANTASANG STO. TOMAS DR. S. D. GUTIERREZ X-RAY SA LOOB NG KATAWAN SP.KIT SA BAGA. SIKMURA, BITUKA. APDO. ATAY, BALAT, MATRIS, GUM AGA MOT SA PAMAMAGITAN NANG APARATO WALANG SAKIT. 420 Abenida Rizal Gusaling York Town Tapat ng Cine Ideal * SANFORIZED (no shrinkage) * COLOR FAST (no fading) * TAILORED TO FIT (in all sizes) SHARKSKIN GABARDINE KHAKI DENIM ( M A O * G I O. D. FATIGUE DR. MANUEL C. FERNANREZ Espesyalista sa Sakit sa ^alat, at Paggagamot sa RAYOS*-X Oras: 10-12 n.u. — 4-6 n.h. R-211 Palomo Bldg., Azcarraga Cor. O’Donnell — Office Tel. 3-29-11 DBA. GLORIA G. RAMIREZ - Pagbubuntiy, Sir* nng Reer’a. Hindi Mag anak, lug:ng Nakukunan. Sakit na Lihlm, Matris at Obaryo. Klinika: AREVALO BLDG . -r' 1 Oue^nri Blvd,, Pagitan ng Raon St at Center Theater. - SANTAMARIA’S CLINIC - DR. P. A. SANTAMARIA Konsulta: 11:00 n.u. — 1:00 n.h.; 4:00-6:00 n.h. Nag-oopera: Tonall, Mata, Adenoid, Lamad. Trachoma Tumor sa Lalamunan. Luga ng Tainga at Malabo ang Mate. Sinuaurl ang Sinusitis at sakit ya ulo sa Rayos-X 755 Avenida Rizal Tel. 3-39-92 (Malapit ya Central Hotel) ___ DR. MANUEL C. GUZMAN, M.D.__ ELECTROCARDIOGRAPHIC ♦ X-RAY * FLUOROSCOPIC APPROACH ESPECIALISTA AT CERTIFICADO NG U.S A HARVARD MEDICAL SCHOOLS & TRUDEAU MEDTCAL SCHOOL SAKIT SA PUSO. BAGA, TUBERCULOSIS I Clinic Hours; 9-12 A.M. — 4-7 PM. 1 471 HERBOSA ST.. TONDO, MANILA, PHILIPPINES i Enero 5, 1955 BULAKLAK 41 papalagay sa iyo sapagka’t ako’y naninibugho sa kanya. —Kahiya-hiyang sabihin iyon, Belay. At lalong magiging kahiya-hiya kung sumapit sa kabatiran ni Ambo añg ganyan mong maling hinala. —E, ano ang aking gagawin? Magtitiis na ba lamang ako sa ganito? —Ikaw lamang naman ang nagpapahirap sa iyong sarili, — ang pagkukunwa naman ni Ernesto, na parang tutuong-tutoo ang sinasabi, —subali’t ang matitiyak ko sa iyo’y mamamalagi akong tapat sa iyong pag-ibig. M.aáasahan mong hindi kita pagtataksilan. Gayunma’y uunti-untiin ko ang pagsasabi kay Rita. Utay-utay na ipadadama ko sa kanya ang mga hinanakit mo sa pagiging malapit niya at dating pagtitiwdla sa akin. —Magawa mo kaya iyon? —nalarawan na sa matamis na ngiti ni Belay ang panimwalang nagtatapat sa kanya si Ernesto. —Ang lahat ay magagawa ko, Belay, mailayo lamang kita sa pag-aalinlangan sa akin. Nguni’t wala akong muli’t muling ipinakikiusap sa iyo kundi ang pakaingatan mong malaman ni Ambo na may lihim kang galit kay Rita. Pag glnawa mo yao’y nangangahulugang hindi mo na tinitingnan ang ating kapakanan. Nagsalo silang mahinusay. Pa rang walang nangyari. Parang wala silang pinag-usapang maselang bagay. Maraming nakain si Belay. Nakadama naman ng Iubos na kasiyahan si Ernesto sa napansing paniniwala ni Belay sa kanyang mga sinabi. Ang natira niLang masasarap na ulam ay di maubus-ubos ng kanilang dalawang utusan. Nagkakatuwa silang mabuti at nagtutuksuhan pa. —0, naniwala ka na sa akin? — At sinurot sa bunganga ni Bebot si Kobang. —Kung nagkataong isinumbong mo ang iyong mga narinig makakakain ka ba ng ganyang kasarap na ulam? —Bakit hindi. —at hmawi ni Kobang ang hintuturo ni Bebot na sumayad sa kanyang nguso, —mababawasan ha ang sarap ng piniritong manok na ito kung nagsumbong man ako sa Senyorita? , —Hindi nga mababawasan, nguni’t mamumulot kang isa-isa nivan sa lupa. —A, hindi gagawin iyon ng Senyorita, —at sinundan ng subo ng isang kutsarang puno ng “chic ken salad”. —Nalalaman niya na hindi dapat lapastanganin ang grasya ng Diyos. —Meron bang grasya ng Diyos sa taong naninibugho? Talagang ulol ka, ano? —at biglang hi nil a ni Bebot ang pinggan ng iskabetseng lapu-lapo. Nagalit si Kobang. Biglang nagtindig at hinatak ang ping gang kinabig ni Bebot. At sa pagaagawan nila’y natabig ni Kobang ang isang baso ng tubig. Luniagpak at nabasag. Patakbong Juma bas sf Belay. —Ano ba iyang glnagawa mnyo? —pagalit niyang tanong. ’ —E... i-ito hung si Kobang, e, —basag ang tinig ni Bebot.—:Sumbungero. —Sino’ng sumbungero? - at dinagukang bigla si Bebot, —nagsumbong ba ako? —Bakit? —at namaywang pa Si Belay na animo’y batidor ng tsokolate. —Ano ang dapat isumbong? —A, wala pong bagay, Senyo rita. —nanginginig ang katawan ni Bebot, —isusumbong daw po ni ya ako sapagka’t aayaw ko siyang bigyan ng iskabetseng lapu-lapo. —Buweno, tigil na iyang mga kanlulan ninyo. Dalasin ninyo ang pagkain at hatinggabi na. Nang pumasok sa silid si Be lay, naratnan niyang natutulog na si Ernesto. Palagay niya’y nahihimbing na. Maingat siyang nahiga sa tabi ng asawa. Hindi ni ya ibig mapukaw ang asawang sa palagay niya’y madaling natulog sa matinding pagod. Nguni’t laban sa paniwala ni Belay, si Ernesto’y hindi natutulog. Pikit na pikit ang kanyang mga mata’y gising na gising na man ang kanyang kaloóban. Binabagabag slya ng mga alalaha^ Ang magandang si Lydia Antonio ng Deegar Cinema Inc. na itinampok sa pelikulang nilabasan sa iba't ibang dia ay mar ami nang pelikulang nilabasan sa iba't ibang istudyo. nin ukol sa ginawang pagtipan sa kanya ni Rita. Kaiiangan daw siyang makausap nang sarilinan. Halos natitiyak na niya ang sasabihin sa kanya ni Rita. Ano ka ya ang iniisip gawin ni Ernesto? Makipagkita Kaya siya kay Rita, kinabukasan? Patulan kaya niya ang pagkahibang ng magandang asawa ng kanyang kaibigan? (Durugtungan) Oras ng Paglalaro sa Lahat Ng Sandali I ma'Rcelorubber ¿latexproducts inc ■ ,, NORTHER* xikll, , «IX AL TKL. flJ’V | ARMANDO GOYENA at LUDY CAR ( I Gaya nina ARMANDO GOYENA at LUDY CAR MONA, mga tanyag na bituin ng LVN Pictures na ipinagmamalaki ang kanilang suot na sapatos na yaring Marcelo. Tumungo agad kay Marcelo. Duo’y makapamimilf kayo ng lalong magaganda at kahali-halinang zapatos na panlaro. Gumamit ng sapatos na gomang Marceio at tiyak kayong masisiyahan. 42 BULAKLAK Enero 5, 1955 •---------------------------------------------Tangí Kong Pag-ibig (Buhat sa pahina 23) ang pagbabago ng kulay ng binata. Nakita niyang nagtiim ang bagang nito at wari’y pinakiramdaman ang itinurok na gamot. Ni hindi kumilos. ni hindi binago ang ayos ng mukha, tiniis niya ang kirot ng ineksyon, nguni’t ang kanyang labi’y pigil ng ngipin —Pagkaraan ng ilang sandali ay mawawala na ang ki rot ng iyong mata... —ang marahang wika ni Jovita na hinaplos ang noong walang tapal ng binata. —Salamat. sa iyo. .. Sor.. Sor.. —C e c 111 a I... Ako ang iyong tagapag-alaga... Magsisimula sana ako bukas ng umaga, nguni’t ngayon pa’y tinawag na ako ng manggagamot. Ibig mong uminom ng gatas?... —Kung maaari, gutom na gutom ako... Hindi na kailangan pang utusan si Miss Reyes at siya na ang tumakbong palabas-silid upang kumuha ng kaila ngan ng maysakit. —Ako pala’y inopera sa mata. .. —pabulong-wika ng maysakit. — Maaari pala akong mabulag... —May awa ang Maykapal, hindi ka Niya pababayaan!... and fit TRAIN YOU AT HOrnt I can train you in your home for a good job in Radio & TV, or to start your OWN business, and thus be your OWN boss. With your training you get 10 big kits of parts with which you make hundreds of practical experiments, and build scores of circuits. Thus, you learn by DOING. ¿end for my big FREE book which tells about my famous TWO-WAY training plan and of Radio-TV’s many money-maoing opportunities. No obligation. C. H. Mafíshfld, President HOLLYWOOD RADIO & TELEVISION INSTITUTE r' z / H O ' "■ Z O . i ♦ O f ' I 'J . U 5. A. C. H. MANSFIELD, Pre» , Depi HL-28 Hollywood Rodio and Television Institute 7079 Hollywood Boule/ard, Hollywood 28, Calif., U. 5. A. Se-d r,e -our FREE boot, "Your Opportunities in Radio, Television'.' Addttti City. —Ano pa nga ba ang kai langan ng aking mga mata, —patiim-bagang at buong lungkot na hinagpis ng binatang nakahiga. —Aanhin ko pa ang matang iyan kung ang lahat kong tingnan sa daigdig na ito’y lalo lang nagpapaalaala sa akin ng aking kasawiang palad?. . . Mahanga’y ang wala nang makita at matanaw!... Sapagka’t si Jovita ay wala, nakikita ko lamang siya sa aking guniguni, namamalas ko lamang siya sa aking pangarap!. .. Bulag na ako!... —Hindi!.. Hindi, Sergio, hindi ka mabubuiag!. . . — buong pagdaramdam at pagkahabag na nawika ni Jovita na hinaplos ang buhok ng na kahiga. Hindi nakakibo ang maysa kit sa kabiglaanang yaon ng dalagang nagbabantay. Matagal na nagwalang imik, nguni’t hindi miminsang binasa ng dila ang labing ibig na matuyo. —Ang sabi ng doktor ay may awa ang Diyos, hindi ka maaano. Kaunting araw la mang ay gagaling ka na... —Sinabi iyon?... —Oo... —Pinala 1 a k a s mo ang aking loob. Talagang kayong mga nars ay magaling magdulot ng pag-asa sa mga may sakit. Ganyan din ang nangyari sa aking ama. .. Country. —Hindi ka maaano, Ser gio... Ipagdarasal kita... —Sor... Sor Cecilia... Anong buti ninyo sa akin... Maáari bang masalat ko ang inyong kamay? Marahang ipinatong ni Jo vita ang kanyang kamay sa mga palad ng binata. Nakita niyang ito’y hinaplos, sinalat, pinisil ng kaunti at saka untiunting dinala sa labi... —Hindi kita makita, Sor Cecilia... M a d i 1 i m ang aking daigdig... Nguni’t ang tinig na iyan... Dali-daling iniurong ni Jovita ang kanyang palad sa pagkakahawak ng Binata at bigla siyang nabalisa . Ngayon niya natatap na maaari nga pala siyang makilala ng binata dahil sa kanyang tinig. —Oo. Sor Cecilia, ipagdasal mo ako upang maging karapat-dapat sa sinapupunan ng Maykapal na inyong sinasamba. Ang buhay ko’y Tsang dakilang aral, Sor Ce cilia. na ang tao’y hindi nabubuhay sa tinapay lamang. Ligid ako ng lahat nang kasaganaan sa daigdig. iniwanan ako ng limpaklimpak na kayamanan ng aking yumaong magulang, sunod na snnod ko ang anumang mahiling na maaarlng mabill ng salapl, ngu ni’t ano ang aking kinahinatnan...? Hindi ko nabili kailan man ang aking kaligayahan at katahimikan ng budhi; nawasak ang aking puso at ngayon ay hnmangga ako sa lsang ospital na isang kahabag-habag na bulag!.. —Bawa’t pangyayari’y isang pagsubok sa buhay ng tao Sergio. —Áng marahang wika ni Jovita. —Hindi ka dapat mawalan ng pag-asa.. • Diwa’y tumatalab na ang meksyong inilagay ni Jovita sapagka’t unti-unting inilalatag ni Sergio ang kanyang lupaypay na katawan, nawala ang pangungunot ng noo. umaaliwalas ang mukha at ilang sandali pa’y nakatulog na ang maysakit . Marahang tumindig si Jovita sa pagkakaupo sa gilid ng hihigan. Maingat na ibinaba ang kulambo at saka pinatay ang ilaw sa gilid ng kamn. Siyang pagdating ni Miss Re yes na may dalang isang basong gatas na mainit. —Aba, tulog na tuiog na pala ano. Sister? —Oo, Miss Reyes, gawa Jyan ng ineksvon.< —Nabalisa rin ako kangma sa pagka’t malakas pala kung magkikilos. At tawag nang tawag. - Inakala kong iyan ay gawa ng paglipas ng anast/iesia. ano? —Maaari nga... —mahinang tugon nl Jovita. —Nguni’t paano ang gatas na ito?.. • —Saka mo na lDlgay pagkagising .. —Talagang mahirap magkasakit ang mayayaman, 6’istsr. Ra. unting sakit lamang ay hindi na mapalagay. At saka, tawag nang tawag ng pangalan ng isang babae. Ano kaya niya iyon?... —Aywan ko, Miss Reyes, wala tayong paki-alam sa suliraning iyan ng ating mga maysakit, hin di ba? —Oo nga, sister, kaya lamang ay nakatatawag ng pansin. Biro mo ba naman, buhat nang maalis ang bisa ng pampatulog at magsimulang magbalisa ay wala nang tinawag-tawag kundi ang pangalang Jovita? At sa pakiwari ko’y tila siyang hinahanap nang abutin ng sakunat Hindi kumikibo si Jovita at nakikiramdam sa kasamang nars. Ito naman ay buong tiwalang inaayos ang kama ng nakahiga, isinuksok ang laylayan ng kulambo sa ilalim ng kutson upang hindi pasukin ng lamok... —Alam mo? —ang wika pa ng nars. —Ano iyon? —Nasalubong ako ng madre superiora pagpasok ko sa "Zcitc/ien” at ako’y inusisa tungkol sa may sakit. Sinabi kong nang magising ay naggagalaw agad at pa rang hibang na tawag nang ta wag ng Jovita... Jovita... —Sinabi mo iyon?... —biglang tanong ni Jovita na napatindig sa kanyang inuupang likmuan sa sulok ng silid. —Oo, sister. Pagkatapos ay sinabi kbng tinawag kita sapag ka’t ikaw ang kanyang “espesyal nars”. —Hintay ka, Miss Reyes, ang ibig mo bang sabihin ay--, nang marinig mo ang tawag ng may sakit sa isang... pangalan ay sa ka ka nagtungo sa akin? Iyan ba ang sinabi mo sa ating madre superiora? —Gayón nga... Nagulat at... at -.. di nakakibo.. • —Miss Reyes!... —buong pag daramdam na nasabi ni Jovita. —Aba, ano ang masama nuon ay sa talaga ko namang ginawa. Isa pa, hindi ko ibig ipakahulugan na ikaw ang Jovitang tinatawag?... —Hindi nga... nguni’t... —Aba, naniniwala akong ang Jovitang tinatawag ng maysakit ay isang babaing' tagalabas, marahil ay anak ng lipunan, at • marami pa, nguni’t hindi ikaw, Sor Cecilia, na alagad ng kabanalan■.. —Oo nga... hindi nga ako •. • (ITUTULOY) Enero 5, 1965 BULAKLAK 43 (IKA-95 LABAS) Matapos mangusap ang bunging Alkalde’y lumusong sa hukay, habang ang naroong banda ng musiko ay nagtutugtugan; siya ay naglagay ng ilang kutsarang buhangin ma lamang at kaunting apog sa nasa ibaba na batong sandigan; nang siya’y umahon, ang mga kawani ay nagpalakpakan, habang ang marami ay nagsisigawang: Mabuhay I Mabuhay! Saka pagkatapos, ang gayong ginawa’y sinundang gayahan niyong si Fray Salving sa hukay na yao’y hindi kalayuan. Kutsarang ginamit ng bunging Alkalde ag agad kinuha ng ating binata at siyang nag-abot sa naroong kura; habang lumulusong ang nasabing pari’y turning ala muna at ang minamasda’y nakabiting batang kanyang nakikita; sa hukay na iyom, noong si Frag Salvi ag makababa na, ang unang ginawa ng ating alkalde ay kanyang ginaya; habang ginaganap ang gayong gawai’y nagpalakpakan pa ang ilang praile’t si Kapitan Tiagona noon an kasama. Samantala naman, si Fray Salvi noon maydi'y hinaha nap ing paglilipatan o pag-aabutun ng kutsarang hawak; kaya’t iginala ang kanyang panting in at sa kalilingap naalala niya itong si Ibarra, kaya kinausap: —Ginoong Ibarra, —ani Padre Salving loob ay panatag,— Kayo po ba naman kahit na buhangi’y hindi maglalagak? —E, baka po naman. kay Juan Pagkain, ako ay matulad, niya nang nagluto; sa lut.o’y siya rin ang kumai’t sukat. —Maglagay na kayo ng buhangi’t apog at kami’y tufaran,— ivika ng Alkalde sa. ating binatang napapatigagal. Sa gayong pamanhik, itong si I barra’y sadyang napilitan na siya’y sumunod; nguni’t ang ginamit ay kutsarang bakal; at nang siya noon ay mapayapa nang lumusong sa hukay, ay narinig niyang ang ilang naroon ay nangagtawauan; subali't si Elias ay napansin niyang siya’y tinitigan na nagpngunit-anp: "nakataya riya’y sarili mong buhay’'. Ang putlaing tao sa may hukay nama’y nakatungo noon, oaring nag-aabang at may hinihintay na pagkakataon; subali’t si Elias, napansin man niya na pakanlwng-kanlong, sa dilaw na tao’y di humihiwalay nang sandaling yaon; kaya’t si Ibarra ay nag in g maingat sa gawaing iyon at ang nakabiting bato sa ulunan ay minasdan tuloy; siya ay humingi ng kutsara’t timba sa nangaroroou bago pa híñalo ang buhangi’t apog na ginamit do&n. Nang nag-iisa na ang ating binata sa loob ng hukay, agad mapapansing a.ig mga kawani’y nagbulung-bulungan. . . .4t kaginsa-ginsa’y umugong na bigla at nag-ilandangan ang nangakataling Ittbid sa haligi at ang dagusdusan! Haligi’y nabuwal, salabat na kahoy ay nangagliparan, <ft ang alzkabok ay biglang umaso nang gayón na lamang! Sa nakasisindak na da gun dong noon: darning natimbuzvang, mga nagtakbuha’y nagkakandarapa at nagsisigawan! Sa si'gawang iyon na kahambal-hambal ay mauulinig ong nakasisindak na doing ng ilan sa basag na tinig! Liban Lay Fray Salvi at kay Maria Clara, sa gayong nasa pit, sa kinalalagyan ng dalazvang yao’y hindi natigatig; nguni’t sila nama’y hindi makakilos, kumilos mana pilit. . . kapuwa ma pulla’t ni isang kataga’y walang maisulit! Anu pa’t ang lahat sa gayong nangyari’y pawang naligalig, sapagka’t ang moa buhay nila noon au sumapanqanib. Nang ang alikabol: na umaso noo y mapau i-pawz na namangha ang lahat sa tila himalang kan ilang nakita: sa bunton ng mga durog na kawayang magkakapatong pa, ay nama8dan nila na nakatayo rin yaong si Ibarra; nasaksiham nilang hawak ng binata’y bakal na kutsara at ang tinitingnan ay bangkay ng taong hindi makilala. -Ruhay pa ba kayo? —tanong na maraming nangababalisa. O, isang himala! —ang sigaw ng Han na putos ng dusa. —Aba, halikayo’t iahon ang bangkay nitong sawimpalad, - ting biglang nasabi niyong si Ibarraug tila, nangangarap. At nang mapakinggan ni Clara ang gayong mga pangungusap, siya ay nabuwal at biglang nawalan ito nang ulirat! Nang sandaling yaon, ang pagkakagulo ay naghari’t sukat, at di masawatii a ig usap-u sapo ng nakababagabag. —Sino ang namatay? —tanong ng Alperes na nagsisiyasat. At saka nalamang madilaw na tao yaong napabamak! Kaya’t ang Alkaldc’y halos ay pagalit ng kanyang sabihin: —Iyang namahala sa gawain dito’y dapgt na usigin. hiiutos niyang katawan ng bangkay noo’y siyasatin at dinama niya. kung ang puso vito’y tumitibok pa rin. Subali’t wala na, huli na ang lahat anuman ang gawin, ang tama, sa ulo, ang sa buhay niuon ay siyang kumitil! Kaya’t si Ibarra sa pagkakaligtas, kina may noon din ng kura at anya’y... "Ang Poona Bathala’y fubhang maawaÍH,f' (ITUTULOY) 44 BULAKLAK Enero 5, 1955 L Pitak PAM Ang BULAKLAK ay pinagtibay na babasahing panlahat $ ^ainaniainugi PAGTUTURO PABULA ANG TATLONG MABISANG Xi ANTONIA F. VILLANUEVA, Pang. Wikany Pambansa, U niversity of PAMAMARAAN Puno, Santo Kagatva ran vy Tomas ANG UTAH AT ANG SANDATA .JOSEFINA L. SANTOS, Curriculum Division, Kait'finihan ny tn ya Paaralany-bayan Noong n nan g panahon, ang pagtuturo’y ipinalalagay na maaaling gawain; nguni’t sa mga tunav na nakababatid, ang pag tuturo ay isa na marahil sa mga pinakamahirap na gawain. Ito’y nangangailangan di lamang ng lakas kundi ng mabuting ísipan Ang gurong walang sapat na la kas ng kata wan at isipan ay hin. di masisiyahan sa kaniyang mga gawain. Malamang ang hindi pagtatagumpay ng naturang guro. Ang pagtuturo ay nanganga ilangan din naman ng puhunan Ang gurong kulang sa puhunan ay karaniwang nahihirapan sa pagtuturo at ang mga nag-aaraJ ay hL-di natututo rang sapat. Ang gu.rong walang nalalaman maliban sa kaniyang paksangaraling ituturo ay di lubhang magkakaroon ng kasivahan sa kaniyang gawain. Dapat na ma. ragdagan ng guro ang nilalaman ng aklat at ng patnubay sa pa^pag-aaral. Kail an gang mabigvang-buhay niya at magawang kawili-wili ang paksang.aralin sa pamamagitan ng kaniyang pagpapalawig ng karunungan Dapat na siya’v magkaroon ng higit na kaalaman kaysa kani yang kailangan lamang ituro Ang guro’v dapat magkaroon ng sapat na puhunan at ang mga iyan ay kaalaman ng paksa, kahandaan sa pagtuturo, kalusugan. katauha’', karanasan at pagkaunawa sa lipunan. Bahagi ng kahandaan sa pag. tuturo ang kaalaman ng mga pamaraan Sa pamamagitan ng kaalamang ito napadadali ang pagkakatuto ng mga mag-aaral. Nagiging mabisa ang pagtuturc kung nababagay ang pamamara rm sa paksang-aralin at ^gayor. din sa kakavahan ng mga magtaral. Sa pamamagitan ng turn aak na pamamaraan, ang tunay na katuturan ng pag-aaral ay nauunawaan ng mga mag.aaral. Para sa kanila ang pag-aaral ay paghahanda sa ulit-aral at pagsubok. Ang pagkakaroon ng ka alaman ay bahagi lamang ng pag.aaral. Ang pag-aaral ay da pat na magpalawak ng pag-iisip at dapat na makatulQng sa pagIutas ng mga suliranin. Dahil s? kung paana ar g pagaaral ay hindi lubos na nalala man ng mga batr .at ito’y tunay na mahalaga sa isang araling paggagamitan ng isip, pinanga. siwaan ng maraming guro ang pag-aaral ng kanilang mga magaaral. Ang pag-aaral na pinanatnubavan ng guro ay may ma. habang takdang-aralin- Tlnutu. lungan ng guro ang bawa’t magaaral na nangangailángan. Ang Tavon ng pamamaraang ito ng pag-aaral ay halinhán ang maaksayang pag-aaral sa bahav. Natutuiungan dm ang mga wa. Jrrg kaya at nabibigyan sila ng pagsasanay sa pag-iisip. Sa pamamat-unay na ginagawa ng guro ang mga mag-aaral uy nag kakarcron ng kawilihan sa pagaarai. nabubuyong pag inamir. ang kanilang nalalaman at nafasanav sila sa paggamit ng ka nilang Isipan sa pagiutas ng mga suliranin. Ang’ simulain ng kaisihan ay dapat na isaisip ng guro tuning siya’y magtuturo. Sa pagtutnro niya ng palarila o kathang sulatin o pasalita ang pagpili niya ng paksa ay dapat na isaalang-alang. Dapat niyang ibatay ang kaniyang paksa sa alin man sa mga uri ng gawaing sumsunod: 1. Mga gawaing nauukol sa ka lusugan 2. Mga gawaing nauukol sa ma buting pamamayan 3. Mga gawaing nauukol sa paghahanapbuhay 4- Mga gawaing nauukol sa relihiyon at kabutihang-asal 5. Mga gawaing nauukol sa pag-aaral 6- Mga gawaing nauukol sa paglilibang 7 Mga gawaing nauukol sa li---------------aa nabina 391 Xi Isang tutubi ang maiigayarig r.agliliwaliw sa kalagitanaan ng gubat isang hupon. Walang humpay ang kanzang paglipad at pagdapo sa mg i sanga ng punungkahoy. AnupVt sa kanvang kagalakan ay hindi niya napuna ang isang matsing sa isang sa ngang dinapuan niya. “Hoy, tutubi, hindi mo na igi nalang ang aking pamamahinga.” ang ga’it na sabi ng mitsin.g “Bakit? Ginambala ba kita?” ang tanong ng tutubi. “At ano pa? Hindi pa ba paggimbala iyang ginagawa mong paglipat-lipat sa mga sanga ng punungkahoy na tahanan ko?” ang tanong-sagot ng matsing. “Hindi kita maunawaan, mat sing,” ang sabi ng tutubi. “Kay. liit-liit ko naman. N’ dahon ng halaman ay hindi ko mapagalavy kung ako’y dumapo. Psano kita magagambala?” “Marami ka pang sinasabi. Heto ang iyo,” at ang kaawaawang tutubi ay pinaltik ng mat sing ng kanyang buntot. “Ikaw ang bahala. Isusumbong kita sa aming hari,” ang banta ng tutubi. “Ha! Ha! Ha! Ano ang magagawa ng inyong hari ? Ha! ha! ha!” ang panunudyo ng mntsing Umuwi ang tutubi at nagsum. bong sa kanyang hajd. “Pinagtawanan po niya ang ating Ishi.” ang sabi' pa ng tu tubi. “Ha? Pinagtawanan ang ati~g lahi? Pumaroon ka ngayon dir sa barí ng mga matsing. Sabihin mon - hinahamon ko ang buong lahi niya. Tipuntn niya ang la hat ng matsing sa gubat at paroroon tayo upang makipaglaban.” ang utos ng hari ng tutu bi. 1 “Opo, maha] na hari,’’ aag s.i got ng tutubi at lumipad na oiyr (Sundan sa pahinn UKOL SA IBA T IBANG PAKSA Inihanda ng Sarian ng Wikang Pambansa bill of goods—talaan ng kalakal na binili bill of lading—kasulatan ng angkat na kalakal bill of sale—kuwenta ng bilihan bimetallism—bimetalismo blacklist—talaang-itim, blaklist bond—bono, panagot, piyansa corporate bond—bono ng sama MGA KAWIKAAN SA TAGALBG Inihanda ng Kawanihan ng mga Paaralang-bayan nagkahalo ang balat at tinalupan —literally —“the skin and the skinned got mixed” figuratively —a great trouble resulted. Example: Ang pulong ay idinaraos nang mahinusay subali’t nang dumating ang pangalavzang" pangulo ay nag kahalo na ang balat at ti han; panagot ng korporasyon debenture bond—bonong walang panagot; utang bonus—bonus business boom—kasagsaan ng negosyo mining boom—kasagsaan ng mina boycott—boykutahe, boykoteo brand—marka; tatak (ITUTULOY) nalupan. nagkalat ng baho —literally — scattered the foul odor” figuratively —exposed one’s own defects. Example: Bakit dito ka pa nagkalat ng baho sa harap ng maraming tao? (ITUTULOY) SA PAGTUTUBO NG WIKANG PAMBANSA Ni ROSARIO BELLA GANA, Pans. Puno, Sangay ng Wikang Pambansa, Philippine Normal College Ang pagtuturo ng Wikang Pambansang Pilipino ay isang tu nay na kaligayahan, lalo na’t mabilis at tiyak ang pagkatuto ng mga tinuturuan. Nguni’t katulad ng ibang mahalagang gawain, ang pagtuturo niyaon ay may sariling mga suliranin. Mula nang ako'y makapagturo ng Wikang Pambansa, ang unang mabigat na suliraning natagpuan ko ay ang nauukol sa pagsasamasama ng mga Tagalog at di-Tagalog sa isang klase- Hangga ngayon ay hindi pa nalulunasan ang suliraning ito. At dahil sa mabilis na pagdami ng mga magaaral, sa kakulangan ng mga silid-aralan. at sa kakapusan np salapi taun-taon. av tila mahirap malunasan ang suliraning ito. Una-una’v malaking guio ang idudulot nito sa pag-aayos ng palatuntunan ng paaralan upang maihiwalay ang -mga mag-aaral ng Tagalog sa mga di-Tagalog. Ma raming silid-aralan at mga guro ang kakailanganin. Ang lahat ng ito ay nangangahulugan ng salapi na hindi malaman kung saan pagkúkunin. Samantalang wala pang pagasang malutas ang suliraning ito kailanga»g umisip ng mga paraang makatutulong sa malungkot na kalagayang ito. Ang mga mag-aaral na Tagalog ay kailangang kasangkapanin upang makatulong sa mga di-Tagalog sa pagsasalita at lalo na sa pagsulat. Malaki ang maitutulong nito sa pagtuturo ng Wikang Pamhansa. Unang-una, ipinaliliwanag ko sa mga mag-aaral na pag ang isang Tagalog ay hindi nagsipag sa pag-aaral ng Wikang Pamban sa ang madalas mangyari’y siya pa ang nadaraig ng masipag at matiyagang mag-aaral na di-Ta galog. Sa katunayan ang maraMGA ARALIN SA LARAWAN Bagong Taon. Nakajuhod si Aurora at anrr kanvang mga pamangking sina Julieta at Romeo sa malapit sa altar mayor ng simbahan. Hinihiling nila sa Birhen na matupad nila ang kanilang mga kapasiyahan sa taon. (New Year. Aurora and her niece Julieta at nephew Romewere kneeling near the main altar of the church, asking the Vir gin for help that they could fulfill their resolutions for the year.) S AGUTIN—ANSWER: 1. Sinu-sino ang mga kasama ni Aurora sa pagsimba? (Who 'lucre the companions of Aurora in the church?) 2. Ano ang hinihiling nila sa kanilang panalangin? (What, did they ask rn their prayers?) Bakasyon ng Pasko. Si Totoy ay may dalang isang pangnan na may lamang kanin at ulam. Ito’y iniaabot niya sa kanyang ama sa kanilang kubo sa bukid para tangnalian. (Christmas vacation. Totoy carried a basket containing rice and viands. He handed this over to his father in their hut on the farm for lunch.) S AGUTIN—ANSWER: 1 . Saan pumaroon si Totoy? (Where did Totoy go?) 2. Ano ang dinala niya sa kanyang ama sa bukid? (What did he bring to his father on the farm?) 46 BULAKLAK Enero 5, 1955 ding nabiblgyan ko ng antas na 1. na pinakamataas, ay di-Tagalug. Sa katagalan na ng aking pagtuturo ay tlyakan koag masasabi na pag nagsikap na mabuti sa pag-aaral ng Wikang Pambansa ang isang matallnong di-Tagalog, karaniwang nadaraig niya ang isang Tagalog na nag-aakalang dahil sa taal na Tagalog siya ay hindi na niya kailangang pag-aralan pa ang nasabing Wika. Ang isa ko pang suliranin sa pagtuturo ng Wikang Pambansa ay ang malabis na paghahalu-halo ng iba’t ibang wika ng mga magaaraL Dapat kayang pabayaan ito upang sila’y maakit sa pagsasalita ng Wikang Pambansa sangayon sa palagay ng mrami? Ti la po hindi dapat pabayaan ang walang taros na paghahalu-halo, sapagka’t totoong nasasalawla ang ating Wika. At kung mapagkamihasnan na ay marami nang salitang malilimutan sapagka’t sa blip na gamitin ang Wikang Pau labas ay kung anu-ano na lamang ang ipupuno. Ang kinalalabasan ng salitaan ay hindi matiyak na Wikang Pambansa at ni hindi rin naman masasabing Ingles o Kastila. Halimbawa, dapat bang payagang magsalita nang ganito ang mga mag-aaral? Naku, nagride kami sa Pan tang co kagabi. Beri masarap pala. Dis girl naman, lagi na lamang late. Very lazy ka naman. Let us eat na lamana here. Malapit na sa water. Ikaw naman, laughing and. laughing. Isusumbong ko ikaw sa mamv ko. Helo chica! Kavoanda ng shoes natin Mukhang bagona shma. Makinig kavo sa nag-uusapan ng ating mga mag-aaral at mahigit pa sa rito ang inyong marirlnig. Dr. Perfecto G. Mendoza ESPESYALISTA SA MATA, TAENGA, ILONG at LAL AMUN AN Nag san ay sa mga Hospital at Uniberwidad ng Alemania Maingat at walang sakit na operasyon ng CATARATA (Pilak) GLAUCOMA at NASUGATANG MATA Oras: 10-12 n.u. at 5-0 n.h. R-201 Laperal Bldg. 851 Rizal Ave., Manila DR. M. S. PURISIMA Sakit sa BAGA—Sakit na LIHTM—ea BALAT, BATO. PANTOG at daanan ng Ihi. PagtlMls. paggamot ng APENDICITIS. LUSLOS, BUKOL. ALMURANAS. PISTULA, TONSIL, ADENOID. PILAS ang LABI ntbp. RAYOS-X. Klinlka R-201 Central Hotel Bldg.. Ave. Rlzal-Azcarraga. Oras: 9:00-12:00 A.M — 3:00-6:00 PM. — TeL 2-68-67 DR. F. IRA CONCEPCION APENDICITIS. ALMURANAS. sakit ng PANTOG. BATO. BUKOL ,t aa Tlyan at operaayon. eksan>en ng I HI. DUGO. LAW AY, atbp. x Oras: 9:00 n.u. — 1:00 n.h. Tel. 2-64-81 f 2021 F. Huertas, tapat ng Manila Jockey Club t KLINIKA SA H ITA - DB. JOSE TRLAG ■i I NAGPAKADALUEHASA sa Madrid, Vienna, Berlin at Parle j I Espesyalista la karamdaman ng bata, Sa pagpapalusog at waatong ¿ I pagpapasuao sa mga uanggol. I[ Konsulto: 9:00-12:00 N.U.; 4:00-6:00 N.H. Klinlka: 706 Quezon Blvd. Bakft hindi gamitin ang sumakay sa halip ng ndgride, gavong mayroon naman tayong atm. Ka. ilangang manghiram kung talagang wala tayo, Sa pagtuturo naman ng pandiwa ang malimit kong mapansin ay ang maling paggamit ng pandiwa sa panlaping UM at MAG. Mali ¡nit pagpalitin ang dalawa. Ito ay hindi dapat gawin. HalimbA wa, sa halip na sabihing, "Kumain po tayo.” ay ganito ang sinasabi. “Magkain po tayo.” Baka naman ang salitang magkaon sa Bisaya ay may-kinalaman sa pagkakamaling ito. Nguni’t bakit naman ma limit ding sabihing, “Lumuto ka na, tanghali na.” sa halip na, “Magluto ka na, tanghali na,” Magtulog sa halip na tumulog n matideg, at humain sa halip na magham. Sa paggamit naman ng mga pandiwa sa Z av lagi nang nakakaligtaan ang panlaping i. Halim bawa: “Sinulat ng bata sa pisa ra ang kanyang pangalan.” Ang dapat ay ‘Tsinulat ng bata sa pi sara ang kanyang pangalan.” uPakisulat mo” sa halip ng “Ipakisulat” “suutin” sa halip ng “isuot.” Sa paggamit naman ng pandiwa sa mga tinig na tukuyan at kabalikan ay lalo nang kapanslrpansin ang mga ito* “Kinain ka ba ng gulay?” Ang dapat ay "Kumakain ka ba ng gu lay?” “Niwalis ba siya ng sflid?” Ang dapat ay ‘‘Nagwalis ba siya ng silid?” o <rWinalisan bA niya ang silid?” Aug isa pang nakalulungkot na malubhang sakit ng mga magaaral, hindi lamang ng Wikang Pambansa kundi ng Ingles man o Kastila ay ang malabis na kawalang-ingat sa pagsulat ng mga pa ngungusap. Palibhasa’y panahon ng pagdadaglat kaya’t hindi na pangungusap ang isinusulat kundi mga titik na lamang, tulad ng malimit natmg mabasa ngayong D M C; P M B, C E E . N B L at ma rami pang iba. Kadalasa’y mahirap maunawaan ang ibig sabihin ng mga pangu ngusap ng mga mag-aaral. Hindi ko mawan ang diwa at kalimitan pa'y wala ngang diwa. Sukat ang pagsamasamahin ang ilang salita, at pangungusap na raw ang mga iyon. Isa sa mga pinakamabibigat na gawam ng isang guro ay ang pagwawasto ng mga sulating pangwakas (formal theme). 8a gawaing ito nauubos ang pagpapaumanhm at nagkakanlalabo ang mga mata ng isang guro, Basahin lamang ang mga sumusunod kung hindi kayo matutuwa o magagalit. Ang mga ito’y ilan lamang Ba mga karaniwang mali: 1. Paliliwanag ng mga salitang mahihirap. 2. Magkano ang mata ng ibon? 3. Magtuwid kayo sa linea. 4. Intindi na ba ninyo? 5* Ilinis ang bagong talasalitaan. 6. Sino ang makabilang ng lahat? 7. Magbili ako ng saging sa tindahan 8- Kumuha ng papel ang mga masipag upo at isulat ang mga malí 9. Sabihin ang salitang bumigav un sa pandiwa. 10. Mayroon ang isang larawan dito. Madalas na dagliang pagsasanay ang kinakailangan upang maiwasto ang mga kamalian. Isang halimbawa’y ang pagpapasulat ng ilang pangungusap sa pisara sa bawa*t nag-aaral. Maaaring tnnkasulat ng mga lima hanggang walotig pangungusap. Ang mga ito ay mapagsasanayan sa alinman sa mga sumusunod: 1. Tumpak na pagtutuldik na Iubhang kailangang pagsanayan araw-araw. 2. Wastong pagbabaybay 8. Wastong gamit ng mga bantas 1 4 Malinaw na pagbibigay-diwa sa pangungusap na totoong mahalaga n gayón 5- Maayos na pagbabahagi ng pangungusap. Kung ano ang takdang-aralin ay siyang talakayin. Kung pangngalan ang pinag-aaralan, ito ang pag-ukulan ng higit na pana hon. Nasubok ko nang mabisa ang pamaraang ito sa pagsasanay, kahit na sampung minuto lamang araw-araw, dahil sa 1) nasasanay mag-isip nang mabilis at wasto ang mga mag-aaral. 2) marami sa, mga mag-aaral ang nakapagsasanay sa pisara. 3) malawak ang nasaaaklaw ng pagsasanay sa loob ng maikling panahon. 4) mapagtutulad-tulad ang kakayahan ng mga mag-aaral sa paghahambing ng kani-kanilang pangungusap at mga kamalian. Sa ganitong mga paraan maaakit ang mga may-kahinaan o maykatamaran upang pabutihin ang kanilang ginagawa. o lalo na’t magkakaroon ng isang paligsahan sa pagpili ng pinakamabuting gawain o pangungusap sa bawa't pangkat na sumulat sa pisara. Lalong mabuti kung kahit nunsan man lamang sa isang linggo ay mabigyan ng pagsusulit sa mira pinagsanayan ang lahat ng nu^ aaraL Ang malimit. tlyak at kapakipakinabang na pagsusulit ang siyang mabisang lunas sa pagiutuwid o pagwawasto ng mga kanv niwang kamalian lalo na sa pagaaral ng balarila. Anq Tatlong Mabisang... (Buhat sa pahina 39) A. Pagbibigay ng pagkakatulad at pagkakaiba ng ba gong aralin sa mga natutuhan na IV. Paglalahat A. Pagbibigay ng katuturan <» tuntunin o katotohanan B. Pagbibigay ng mga natutuhan tungkol sa aralin V. Paggamit A. Pagsasanay na gagamttan ng bagong natutuhan o B. Pagsubok Ang Pamamaraang Pasaklaw Ang pamamaraang ito’y kasulungat ng paouod at naoabagay b« mataas na paaralan at sa pamanj tasan. lto*v nagsisimula sa mga bagay na hindi nalalaman ng mga mag-aaral patungo aa mga baguy na nalalaman Ang unang hakbang ay ang pasimuiu. Ipaaatala ng guro ang araling napag-aralan na, na may kaugnayan sa ba gong aralin. Pagkatapos, ang luyunin sa pag-aaral ng bagong naksa ay ibibigay ng guro upang maging pangganyak Ito’y para rin madama ng mga pag-aaral na da pat nilang matutuhan ang bagong aralin. Ang susunod na hakbang ay ang pagbibigay ng tuntuning kinuha sa aklat at Jsinaulo ng mga magaaral. Kung hindi nila maibigay ang tuntunin, ang guro ang magbibigay nito. Ang tuntuntn ay ipaliliwanag «a tulong ng guro. Pagkatapos ang mga mag-aaral ay magbibigay ng mga halimba wa. Iuugnay na ngayon ang ara lin sa nalalaman na. Ang pag gamit, pagsasanay at pagsubok ay siyang dapat isunod ng guro. Ang pamamaraang ito’y may mga araJing binabagayan «•»!"' *,"**'**"'■' FREEDOM Pictures Wt Mqpify ponúH ’ ^V, , J= FRED MONTILLA W 04S1NTU SINíli RARAUIMAN (¡JV¿3i (b&Átz EDDIE SAN JOSE i - EffWf /HAMaMM? í -Í RUBEN TRMDQ PfíQUIW TOLEDO BOB&f SdRZALES AM4MC0877AM PAT'&MTENO'lUWO B&VCOSM METWNQ DAV/D ROGtR 'NONOY'CARD!NAL Ste*tM ¿ PÍ7ie¿Úe*v: ñANNM AfiTEMIO B.TE&ON ¡SU ~u)4k_ x .f¿ CENTER Comir,cl I l¡ i?5 s MON TUt JANUARY 9EV TUL, FE i 1955 A T 1 'BUMABATI AN¿ BIILAK1 «4 , 2 3 10 4 5 6 i 8 $? p j2(tó , * i 16 11 12 13 14 15 1 • 7/lOU 17 18 19 20 21 22 tM J y 1 ' » ! -3 21 31 25 26 27 28 29 <5 r 1^55 ¿ vo? 1 Tl.’F 1 ■EBRUARY H7.7? TU:' FE! 4 1955 A T 1955 EUN W.’V HE APRIL HFb THU FiU 1955 5. IT 1955 WN MUN TU!. n» z 3 5 1 2 6 7 8 9 10 1 1 12 43 4 5 6 7 8 9 5 6 l 1 14 15 16 17 18 19 10 11 12 13 14 15 16 12 13 14 1 í 20 ! í fz z* 21 22 23 24 25 26 1 rr l 18 19 20 21 22 23 19 20 2i 2 ' z¿ l 28 24 25 26 27 28 29 30 26 27 28 2 H'55 VON tue: MARCH WRfr THt ■ FP7 1955 t 1955 MAY 1955 1955 SUN JL , c <j 1 2 3 4 5 1 M(jN 2 IL'E. 3 H’FP 4 un 5 / 1. i 6 r 7 M(JN TIE w 7 8 9 10 11 12 8 9 10 11 12 13 14 3 4- O ( 14 15 16 17 18 19 15 16 17 18 19 20 21 10 11 12 1 i >' 21 qq.l, 22 ftA 23 -ÍLQ 24 jOuj--25 26 22 Í1A 23 <l/k 24 O ■> 25 26 27 28 17 Q/1 18 rfc i* 19 z-k z 2 r* AK PUBLICATIONS NG 4 II 18 ME ii’ THU 2 FHl 3 1955 far 4 9 10 1 1 s 16 17 18 2 23 24 25 30 LY i> THU FJH 1 1955 .'M T 2 7 8 9 J 14 15 16 I 21 22 23 1955 SUN 1955 AUGUST 1955 SUN W/.V TUH JFED THU FRI 5.4 T 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 5 1 <Z 19 JI L SEPTEMBER 6 13 20 7 11 21 TH U 1 8 15 22 i m 2 9 16 23 1955 s.vr 3 10 17 24 1955 OCTOBER 1 SUN MON TUB WED THU FBI SAT 1 8 2 3 4 5 6 ** I 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 30 24 31 25 26 27 28 29 ¡955 NOVEMBER 7 ■; < SUN THE WED TRU FBI SAT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 • 13 14 15 16 17 18 19 1 20 21 22 23 24 25 26 Í 27 28 29 30 Il 1955 SUN MON DECEMBER rtf Win im: Fi:r 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 i14 ; 18 19 20 21 22 23 24 nr no rw. a Ck—A— * U-R HIGH sú AHXáJÍ ff. MERMAN VITO PORYCALAMBACW. 4/ammson u. Ay FRANK TESSIE ANGELES . oAUST /y frank ORROMEO Ti ALICIA MANALOTO > •/TH5 REBECCA SEVILLA ff. MERMAN 1 WíEBUTU Tung koi ea Pamamaraang Pasaklaw . Pasimula A. Pagpapaalaala sa araling nalalaman na, na may kaugnayan sa araling ituturo. B. Pagbibigay ng kabuluhan ng bagong aralin upang ma ganyak ang mga mag-aaral. [I. Pagbibigay ng tuntunin A Pagpapaliwanag sa tuntunin. lpaliwanag ng guro kung hindi kaya ng mga magaaral. B. Pagbibigay ng mga halimbawa upang Ialong mapatiwanag at maunawaan ang tun tunin. K. Pag-uugnay ng bagong ara lin sa mga nalalaman na. III. Paggamit A. Maáaring magbigay ng pagsasanay upang Ialong makintal ang aralin sa isipan ng mga mag-aaral. B. Maaaring magbigay ng pagsubok upang malaman kung kailangan g magturo uli ang guro. Kung masama ang kalalahasan ng pagsubok. ang aralin ay hindi lubhang naunawaan. Samakatwid, dapat na linanging muli ng guro ang aralin. Ang Pa/mamaraari g T anon g—Sagot Ito na marahil ang pinakagamiting pamamaraan. May mga gurong ito ang ginagamit arawaraw. Mabuti sana kung dalubh’asa ang guro sa sining ng pagtatan^ng. Kung hindi. ang gawaing-guro at ang gawaing-magaaral ay nagkakapatas, sapagka’t ang nangyayari’y isang tanong ng guro at isang sagot ng mag-aaral. Dapat na humigit ang gawaing— hiag-aaral sa gawaing-guro. Nagiging mabisa ang pagkakatuto ng mga mag-aaral kung sila’y siyang nag-uullt-aral. Ang tanong na mabuti’y nakapupukaw ng isipan, malinaw at tiyak. Ang masamang tanong ay Isa sa mga dahilan nr masamang disiplina. Nag-iingay ang mga mag’-aaral kung hindi n! la nauunawaan ang.tanong. May mga tanong ding sinasagot nang sabaran. Ang pamamaraang ito’y mayroon 'ding mga hakbang na dapat sundin. Ang pasimula ay lubhang kailangan upang ang isipan ng mga mag-aaral ay maihanda sa pagtanggap ng bagong-aralin. Da pat ding ibigay ang kabuluhan ng bagong-aralin upang malaman kung bakit dapat itong matutu han. Isusunod na ang paghnang na binubuo ng pagpapaliwanag sa bagong aralin at pagbibigay ng mga halimbawa na karaniwan av nasa mga pangungusap. Susundm ito ng mga pagsasanay at pagsubok. Tungkol sa Pamamaraan g Tanong-Sagot I. Pasimula A. Pagbabalik-aral. Ipaalaala ang nalalaman nang may kaugnayan sa bagong pak■a B. Ipabatid ang kabuluhan ng bagong aralin II. Paglinang A. Pagpapaliwanag B. Pagbibigay ng mga halimba wa III. Pagsasanay IV. Pagsubok Ang mabutmg ulit.-aral ay uasasalig sa mabuting takdang-aralin. Mabuti ang takdang-aralin kung tiyak. Dapat na ibigay ang paksa, ang pangalan ng aklat, ang kabanata at ang mga dahon. Ang takdang-aralin ay dapat na malinaw at may katamtamang haba. Ang mga tanong ay dapat na na kapupukaw ng isipan at higit na mabuti kung’ may gawaih 'sa bahay. Ang takdang-aralin ay maá aring isulat sa pisara o idikta. Ito’y maáaring ibigay sa simula ng ulit-aral kung walang kaugna yan sa aralin. Ibinibigay ito sa gitna ng ulit-aral kung kailangan ang paliwanag o ang paggawa ng balangkas na susundin sa pagaaral. Ibinibigay ito sa wakas ng ulit-aral kung karugtong ng araling di natapos. Ang takdang-aralin ay dapat na balaking mabuti sapagka’t ito ang patnubay ng mga mag-aaral sa pag-aaral. ka * ng abugado. —Ganito iyan. Ganiri po ang nangyari... alam ninyo...! — Hindi ko po nalalaman, —anang balo. —Magpatuloy kayo! —Nang mamatay po ang namatay. —patuloy ng malimaling abugado, —Lumili po ako ng bulaklak. maraming bulaklak. —Kailangan ba kayo pa ang magpabili? —usisa ng balo. — Maraming bulaklak akong nakita doon sa puneraria Maraming nagpadala. —Ang katunayan po ay wala ni isa man nagpadala ng jyeiia Cardens “UNITED AMERICAN TIKI-TIKI ang tumuiong sa aking anak na si Arturo Lerma Jr. upang lumaking malusog, ma latino at malakas. Ito ang pinakamabuting Tiki-Tiki para- sa inyong sanggol.’” Payolitonq Bughaw (Buhat sa pahina 27) ay nasa abugado na ang sekreto I —Hindi ako nagtataka sa laki ng halaga, —matigas ang pagkakawika ng balo nito, at umiling-iling ang kanyang ulo. —Nagtataka ako sa kaliitan ng halaga! —Bakit, maliit pa po ba iyan? —Sa kapal ng inyong mga dokumento. dapat iyan ay hu migit sa isang milyon! —pakli ng nagagalit na balo. —At saka, bakit may tatlumpu at limang sentimos pa? Saan nanggaling iyon? —Madali pong ipaliwanag ang butal na iyan, —sagot ng nagpapakumbabang abugado. —Kung madali e, madali na ninyong ipaliwanag! — wika ng balo na sadyang nagpapakita na ng pagkainip. — Masyadong nag-aaksaya tayo ng panahon! —Iyan po ay ganito, —wiEnero 5, 1555 BULAKLAK 47 __ -____________________ • bulaklak! —pagtatapat ng halos maluhang ialaki. —Ako pong lahat ang bumili at nag padala sa puneraria! Ang paging kabayaran po ay dalawampu’t apat na piso at animnaou at limang senti mos. Kasama na po ang ibinayad ko sa karetela doon! —Bakit may butal na naman? —Para sa karetela po ang sesenta’y sinko sentimos, — paliwanag ng abugado. — Akin po ang karetela kaya (Sundan sa pahina 75) Aug BAGONG UNITED AMERICAN TIKI-TIKI na may pinagbuting pormula ay nagtataglay ngayon ng Bitamlna B-12, ang “pampalaking” bitaminang ItlnatagubKlin ng mga doktor bilang pampalakat? ng dugo para sa mga sanggol at bata. Pinagsama-sama. sa BAGONG UNITED AMERICAN TIKI-TIKI ang masagana at nagpapalusog na katsnglan ng mga bitamlna ng kalikasan sa pamum^. Vitan ng isang mabisang Tiki-Tiki na siyang plnokamabuti para sa mga sanggol. Kagi gill wan ng inyong sanggol ang matnmis at masarap na lasa ng BAGONG UNITED AMERI CAN TIKI-TIKI. Bumili ng isang botelya ngayon upang mat!yak ang maayus na paglaki ng inyong sanggol. -I? BUL ATT. AK Enero s. # ■ makaGREGORIO F. CAINGIET AH1MAKAS na pinagmasdan ni Er nesto ang palibot ng munting silid, may pitong taon niyang naging tanggapan sa pagka¡ t /' I.' ' , '1 ■1 w 4'¡I11 1 J I 1 1 1 1, I!1 ¡IJ 1 1 manananggol. Kung pagsasalita lamang ang naroong ilang silva, mesa, makinil.. a at iba pang kasangkapau ay hindi malayong sabihin kav Ernesto na hindi ning silid sa loob ng ilang buwan, kaya’t wala siyang maladalang anuman sa kanyang pag-alis. Parang may malaking bikig sa lalamunan si Ernesto nang siva'y lumabas ng pin to, at hindi man sumulyap sa mukha ng lalaking nakatayo sa dakong labas na nagmamatvag sa kanya. Naglalaro sa kanyang isip ang laman ng pahayagan nang umagang yaon, na-tumutukoy sa pagkakasakdal sa kauya sa hukuman at mga iba pang pa ratang na lihis sa katotoha nan. Pati ang pagnanang s?. a^ensor av nawala sa ulo ni Ernesto Mula sa ika-6 na palapag ng gusaling ivon ay nanaog siya sa paliku-liknng hagdan. Parang nagsisikip ang kanyang hininga. Mandi’y iLí<r nqng tnmakas ang kahuli-hulihang pag-asa sa kanyang buhay. Nakapanaog siya sa matayog na gusaling iyon na ha los ay hindi niya napansin At nang naglalakad na siya sa malapad na bangketa ay saka lamang siya tila natauMAALALA NIYA ANS KANYANG ^TATLONGANAK NAWA» LANG PAGSAL ANO MAGHA - HANAP SA NAIPANG4KO NIYANGMGA PAMASKONG LAGUAN— FISiKLETAf MANI* KANG PÜMIP1LAT AT PUMIP1 * KIT AT KAPAKAEAYUHAN YAON ANG SILIN NG KANYANGMGA PUNGS NA WALANGMALAYAT HINPI NAKATATALOS NGTUNAY NA PAGPARAHOP NG KANIMNG^UHAY.o la lbig mapalipat sa ¡bang han. Maraming taong naglakamay. Ganoon din ang na- lakad. Ang mga basar at la sa isip ni Ernesto. Ngunft hat ng tindahan ay nagagayaang mga kasangkapang yaon kan at siksikan sa namimili. ay nailit sa kanya sapagka’l Bawa’t masalubong niya ay wala siyang maibayad sa upa may dalang balutan. Masasa ya at may ngiti ng kasiyahan . sa mga labi. Gumuhit sa kan yang gunita na blsperas na nga pala ng Ragong Taon. Nang maKasapít. sa tahanan si Ernesto ay majngat —Ang buhay ay sadyang ganito. Ang katamisan ng buhay ay nakukuha sa Kabila ng susun-susong hirap. Huwag mong dibdibin, Luz, — unikap na sayahan ni Ernesna pumanhik na tila baga hindi nais ipamalay ang kan yang pagdating. Naaalala niya ang kanyang tatlong anak na walang pagsalang maghahanap sa naipangako niyang mga pamaskong laruan. Bisikleca, manikang dumidilat at pumipikit, at kabayukabayuhan. Yaon ang bilin ng kanvang mga bunso. Iniisip ni Ernesto kung ano ang dapat niyang sabihin upang maaliw at nang huwag magsiiyak ang mga walang malay na batang hindi nak.atatalos ng tunay na pagdarahop ng kanilang buhay. Datapuwa’t tahimik ang buong tahanan at isa man sa kanyang mga anak ay -wa lang sumalubong. —Marahil ay natutulog sila, —Humaisip ni Ernesto. Hinubad ang kanyang kamisedentrong* basa ng pawis at naupo sa silya. Muía sa silid ay lumabas ang ka n y a n g magandang maybahay na si Luz. May bakas ng luha ang mata ni Luz. At ang malungkot na anyo ng mahal na kabiyak ay nakaragdag pa sa dalahin ng dibdib ni Ernesto. Hindi ka ila sa kanyang may ilang araw nang naghihinagpis ang kanyang asawa dahil sa masasaklap na biro ng Tadhanang nilalasap nila. —Ernie, hindi ko yatJ matatagalan ang mga dagok ng kasawian na dumarating sa atin. Baka ako masiraan ng bait -umupo si Luz sp rang silyang katabi ng asa wa at pinahid ng daliri ang luhang ibig na namang tumu lo Parang may sumundot sa puso ni Ernesto «a narinig. Sa kanyang matang nakasulyap sa mukha ni Luz ay nakabadha ang agam-agam. Kung magkataong mabaliw nga ang kanyang mahal, ay lalong malulubos ang kan vang pagk^sawi. hindi narinig ni kanyang itinatadami ng usaping to ang kanyang pagsasalita. —ikaw ang dapat sisihin sa ating pagkaka g a n i t o. Kung pinakinggan mo la mang ang aking mga payo, Erni... —Oo, kasalanan ko nga, — agaw ni Ernesto. —Saan naroroon ang mga bata? Parang Luz ang nong. —Kay ipinagtanggol mo. Lahat ha los ay ipinagtagumpay mo. Naging tanyag kang abugado. Nguni’t hindi ka kumita ng karampatan. Sayang ang ginugol mong pagod at katalinuhan. —Luz, hindi naman kaila sa iyo na mga dukha ang karamihan sa aking mga ipi nagtanggol. Mga dukhang iba sigarilyo sa humihingi ng katarungan. Kahi’t hindi ako nagkamal ng salapi sa hinawakan kong mga asunto, wala ka namang maisusurot na ako’y naging depensor ng isang safarin. — Hawak ni Ernesto ang kahuhubad na sapatos na nakaawang ang dulo at sadsad na ang takong na goma. Ang noo ni Luz ay nangunot nang bahagya. Tumitig siya sa mukha ng kausap. —Nais kong maging marangal, Erni. Hindi ko sii^asabing ipagtanggol mo ang mga taong tampalasan upang ikaw ay kumita ng limpak-limpak. Ang sinasabi ko’y marami sa mga ipinagtanggol mo ang balasubas. Humanap nga sila ng ibang manananggol kung maáari ang isang praskong alak at isang asunto. —Hindi ang gang ibabayad nitingnan, Luz. Ang lalong __ , __mahalaga sa akin^ay ang la- tatanggornFya sa°mga laki ng halaang aking tifintro S, BULAKLAK 4y ki ng kaapihang idinudulog ng isang lumalapit sa akin. Kahi’t walang salapi ay hin di bale. Sila’y mahihirap, Luz. —Tsee, hayan, ni sapatos ay wala kang maibili ngayon. Pudpod na iyan. Naüatungo si Ernesto sapagka’t hindi niya matagalan ang titig na nanunumbat ng kanvang asawa. —Lumabis n a m a n ang iyong mga kagandahang-loob. Ngayon ay hindi lamang ikaw ang nagpapasan. kundi pati kami ng iyong mga anak. Ragong Taon na. . . at sa atin ay Ragong Taong an do! Hindi umimik si Ernesto. Isang katotohanan na dahil sa kanyang pagkamaawain at pagiging maka - katuwiran. naglingkod siya sa marami na hindi inalala kung siya’y mababavaran nang husto o hindi. Tatlong taong walang íagot halos ang kanyang mga asunto. Kung saan-saán nagbuhat ang mga taong dumulog' sa kanvang bupete. Mga magbubukid na pinagsasamantalahan. mga manggagawang dinadaya at hinuhuthol ng mga buwaya sa katihan. mga matatahimik na mamamayang nasasangkot sa guio na Ikinulong at binugbog ng ay lumikha ng maraming poot. Pinaghigantihan siya ng mga nakabangga niya sa usapin. Kung makailan si yang napasakdal sa huku-« man. Pinaratangan siyang kasabuwat ng mga manggugulo. Naalisan siya ng lisensiya sa pagka-manananggol. Isang taon siyang mawawalan ng karapatan sa pagtatanggol sa mga hukuman. Sa kanyang pakikipaglaban ay katakot-takot na sa lapi ang kanyang nagugol. Nalusaw na lahat ang kanilang mga hiyas. Naipagbiii ang awto, piyano, radyo at iba pang mahahalagang ariarian. Nasanla ang kanilang bahay, nailit ang kanyang mga kagamitan sa opisina at nasara ang kanyang bupete. Mga bakas ng nakaraan dumadaJoy sa gunita ni Er nesto at lumilikha ng kirot sa kanyang puso. Hindi niya namanialayan ay nagpaparoo’t parito siya sa kahabaan ng bulwaan. Parang hindi niya napapansin si Luz na sa pagkakaupo’y madalas magpahid ng luhang kahi’t pigilin ay hindi makuhang matuyu-tuyo. —Ngayon ay saan naroroon ang mga nadamayan mo? —naibasag ni Luz na Talo pang tumindi ang panunumbat. —Nagiisa ka ngayon sa iyong paghihirap at ni isang garapang lason ay walang maitulong sa iyo upang hindi na lumawig ang iyong mga paghihirap. Napahinto ng paglakad si mga alagad ng batas. At pang mga karaingan na nagpasik^ab sa damdaming makatao ni Ernesto. Kaya’t si- Ernes^^Tum^o^sthaíapan ya y natulad Sa isang mata- • - - pang na lider na nanguna sa hukbo ng mga kulang - palad na iyon. Sa harap ng kata rungan ay ipinagtanggol sa abot ng kanyang kakayahan at' katalinuhan. Halos lahat ay naipagtagumpay niya. Na ging kilabot siyang depensor ng mga api. Nabantog ang kanyang pangalan. Napagkilala na siva’y matigas at Hin di maáaring masilaw sa sala pi. Naging kilabot siya sa mga bulwagan ng mga huku man. Maging sa Mavnila at mga hukumang lalawigan. Mav mga pinuno at alagad ng batas na naparusahan. At mav mga mamumuhunan at a^enderong naawasan ng malaki sa sakim na pakinabang Lingid sa kaalaman ni Er nesto, ang gayong mga pagi sawi ng asawa at mahinahon pa ring nagwika. — Luz, hindi dapat panghlnayangan ang mga nagawa nating mabuti sa ating kapuwa. Ang mga taong nanlniwalang may Diyos ay Jaging nakatingin sa halimbawang ipinakita ni Jesus na ating Tagapagligtas. Sumapit ang gabi. Nagliliwanag ang mga tahanan. at nagiuwit na. mga bintana ang magagandang parol na may sindi. Nakabihis nang magagara ang mstatanda at batang naglalakaranV Nakahanda na ang buong santinakpan upang salubungin ang pagsapit ng manigong ^agong Taon. Saman tala’y tahimik na tahi' mik ang lahat sa tahanan nina Ernesto at Luz. Maaga pa’y na* higa na si Luz at natulog na ka. siping ng kanyang mga anak __________(Bundan aa pahina )^| BLLAKLAK Enero 5, lVi>« MgalüLíik «jr ifc LI WAN AG < n¡ CownAtf, Gvuwvw TAUN-TAON, tu wing sasapit ang ika-6 ng Ene ro ay ¡Dinagbubunyi nating mga Pilioino, kasama ng ibang mga Kristiyano, ang dakilang araw ng Tatlong Hari. Alam nating lahat na ang Tatlong Haring sina Melchor. Casoar at Baltazar ay ta1long mago o pantas na nanggaling sa Silangan, na sa pamamatnubay ng pinakamagandang bituin sa langit av hinanap nila ang bagong silang na Mesiyas upang sambahin. Sila ay naghandog ka” Hesus ng tatlong bagay: ginto. insivenso at mira, lnibandog nila ang GINTO dahil sa si Hesus av HABI; insivenso. dahil sa Kristo’v Divos, at mira, dahil sa si Hesus ay tao. Ang tatlong tungkuling ito sa pagka silgo ng Kristo av sivang ibinabandila sa pagdiriwang na ito sa Tatlong Ha ri. Kaya’t may ugali din tayo na magbigav ng tatlong uri ng handog sa mga bata sa araw na ito. Nguni’t mav isang alamat na nagsasabing mayroon daw ika-apat na haring dumalaw kay Hesus sa Belen. Ang nasabing hari ay bata raw at napakasaya. Ang dala sa kanyang suoot ay hindi ban dog na mahahalaga gava nang inihandog nina Melchor. GasDar at Raltazar. Hindi raw gintong kumikislan. hi’'1 di mabangong insivenso a* hindi rin makahulugang m;ra. , Avon sa alamat ang handog daw ng ika apat na barí ay isang LARDAN na sivang pinakaibig ng batang si He sus. Maaaring ivon ay isang ^ anika isang bola o trumpo. isang ihong kahoy o kaya’v isang “jumenta” na nakapagpaalaala kay Kristo noong pumasok Siga sa Herusalem nang “Domingo de Pascua*’ na gaya ng isang tunav n.« hari nga. Binanggit ko ang alamat na ito ngayon, sapagka’t inaakala kong makapagbibigav ito sa atin ng magandang aral. Sa ating mga Kristi vano, ang lagi nating naaalaala ay ang pagka-Hari at ang pagka-Divos ni Hesus. Nguni’t kuntr ara"’ ng Pasko, ang da nat nating alalahanin av ang Kanvang pagkatao. Ang nagbibigay ng ika apat na Hari ng isang laruan kav Hesus av nagpanatibav sa ganan na pagkatao ng Mesiyas. Dahil sa pagkatao ng ating Kristo ay natatamo natin ang ganap na kasayahan. Sapag ka’t ang Kristo ay tao av nauunawaán niya ang lahat ng ating karukhaan, kawalan at kahinaan. Sapagka’t Siya’y katulad din natin ay nalahaman Niya ang ating tuwa at dalámhati at ang lahat ng ating suliranin at kahiranan. Dinadakila at . sinasamba natin ang pagka-Diyos ni Kristo sa mga araw na ito. nguni’t ang dapat magpaligaya sa atin ay ang kanyang pagkatao. »QO SALVACION Z I MAIKUIN* HQBELANb TAP05 M BIGLA ang pagkabalik ng katinuan ni Rico. Sa simula ay inakala niyang nililinlang siya ng isang bungang-tulog. Nanatili siyang hindi kumikilos sa kan yang kinahihigan. Nguni’t ang banayad na paghihimutok ng isang napakagandang tugtugin ay patuloy na umagos sa katahimikan ng silid na iyon. . . inaantig ang bawa’t hnnaymay ng kanyang pnsovg o lipin ng musika. Napabalikwas ng bangon sf Ri co at mabilis siyang lumapit sa may bintana. Waring hinahanap ng kanyang paningin • kang saan nagmumula ang tugtugin. Natunton din mya ang tila hiblahg awitin sa bahay na luma sa gawing likuran ng malaking puno ng kaymito. Nguni biglang tumigil ang tug tugin. Napakunot ang noo ni Ri co. Sa kanyang puso ay nagka roon siya ng pagaasam na marinig ang pagtatapos niyon. 1’abagsak na humigang muli si ITINULAK NIYA ANG PINTO. AT BUM UN GAP SA KANYANG PANINGIN ANG NAKANGITING 51 CELIA... 1 79 BULAKLAK Enero 5, 1955 may-ari ng Duong asyenda. •-----------------------------------------------Rico. —Senyorito, bakit Hindi kayo kumain? —Ang usisa ni Aling Mentang na maybahay ni Mang Huhrong katiwala sa asyenda. — Inumin na ninyo ang gatas na sariwa habang mainit-init pa. —Aling Mentang, — ang wika naman ni Ricong hindi pinansin ang sinasabi ng matanda. —Sa apat na bahay rito sa asyenda, maliban dito sa ating kinatitigilan, ilan ang may piyanu? —E» iisa po lamang. Diyan lamang kina Mang Berto. —E, sino naman ang tumutugtog niyon7 —lyon pong anak na dalaga ni Mang Retro. Talagang mahilig sa musika ang batang iyon. Katunayan ay magtatapos na sana sa pag-aaral sa piyanu si Celia sa Maynila, nguni’t napatigil siya nang biglang abutin ng sakuna. Nabundol siya ng isang sasakyan at napinsala ang kanyang mga mata. —Ang ibig ninyong sabihin ay nabulag siya? —Oo. —E, malubha pu ba naman ang pagkakapinsala ng kanyang mga mata? —Ayon sa balita ay sinabi ng mga sumuring manggagamot na maaaring makakita pa, nguni’t kakailanganin ang isang maselang pagtistis na gugugulan ng napakalaking halaga. Mabilis na tumavo si Rico at nagpaalam kay Aling Mentang na mamamasyal lamang sa bukid. Datapuwa’t kina Mang Berto si ya nagtungo. — Magandang umaga po, Mang Berto! —pagbibigay-galang ni Ri co. —A, kayo pala N’yorito, —ang sagot ng matanda nang mapagsilio ang bumati. —Tayo kayo sa Ioob. Pumasok ang dalawa. Pinaupo ng matanda ang blnatang nagmaSOCIALITE FASHION INSTITUTE fl fl May Pahintulot ng PamahaJaan i¡)« UU Buwan-buwan sa alinmang kursong sumusunod: DRESSMAKING * MACHINE EMBROIDERY Gratis: HANDICRAFT & CROCHET Nagtuturo sa Makina ng mga suiter. 430 Evangelista, Quiapo Pedro Cruz Bldg., 2nd floor DR. V. G. LOPEZ Tuberculosis—sakit na lihim—3a balat at a num ang karamdaman sa loob ng katawan. Libre ang Pagsillp sa X-Ray tuwing Lunes, Sabado at Llnggo ng umaga. May silid pribado para sa mga * taga-lalawigan. Rm. 208 Margarita David Bldg. Rizal Ave., Kanto ng Azcarraga Tel. 3-83-57 —Mang Berto, kagabi po’y nahalina aKong Iabis sa tugtuging nagmula rito sa inyo. Sino po ba ang napaRahusay na tumugtog na iyon? —Siya po ang aking si Celia,-ang pagpapaliwanag ni Mang Berto, —hintay kayo’t Balabas ko siya. Nang mawala sa kabahayan ang matanda ay iginala ni Rico ang kanyang paningin sa maliit na sa la ng lumang bahay. Naputol ang pag-iisip ni Rico nang pumasok sa sala si Mang Berto na akay ang isang napakagandang dalaga. Napapltlag ang puso ng binata. Sa unang mala.-» pa lamang niya kay Celia ay nagkaroon na siya ng pag-ibig sa da laga. —Sila. Celia, ay ang ating Senvorito Rico, ang may-ari ng asyendang ito, —ang pagpapakilala ni Mang Berto. —Kumusta po kayo, —ang wika ni Celia at inilahad ang kanang kamay —Mabuti naman, Celia, —sinapo ni Rico ang iniabot na kamay ng dalaga. —Maaari ba akong makahiling sa íyo? Maaari bang tugtugin mong muli ang iyong tinugtog kagabi? —E, hindi pa po tapos ang tug tuging iyon. —Bakit? Ang ibig mo bang sa bihin ay íkaw ang lúmilikha ng hindi tapos na tugtuging iyon? — —Opo. Mahirap po pala sa isang nagnanasang maging kumpositor ang mabulag! —E. maaari bang kahi’t na hin di pa tapos ay marinig kong mu li ang bahaging tinugtog mo ka gabi? —Opo. Inakav nina Mang Berto at Ri co si Celia sa harap ng piyano Maya-maya ay sumayad na sa mga teklado ang mapuputing daliri ng dalaga. Parang ibinubuhos na tubig ang nagsimulang tugtugin hanggang sa mauwi sa banayad at malambing na pagsusumamo ng Isang naaámis na damda min. Dala ng kariktan- ng tugtu ging iyon ay naging mahirap pa ra kay Rico ang humlnga. Nangangamba siyang baka ang paghulagpus ng hangin sa kanyang ilong ay sumirá sa kagandahan ng pagkakataong yaon. Biglang tumigil ang tugtugin, tulad din nang gabing nakaraan. Nabakla kapuwa sina Rico at Mang Berto nang humagulgol si Celia. Sabay silang lumapit sa dalaga. Nasmag ni Rico sa mga mata ni Mang Berto ang awang maaaring magmula lamang-sa pu so ng isang ama. Itinayo n) Mang Berto ang kanyang anak at inakay na patungo sa loob ng kabahayan. —Kayo na ang bahalang magpapaumanhin sa kahinaang-loob na ipinakita ni Celia, —may natatagong hinanakit sa tinig ni Mang Berto nang ito ay humarap na muli sa binata. --Alam nin yo, ang bawa’t pagtipa niya ngayon ay karaniwang nagwawakas sa paghagulgol ng iyak. Hindi ko naman sinisisi ang batang iyan sa ganyang ikínikilos niya. Batid kong napakasakit ang mabuhay sa dilim! —Magkano po kaya ang kakailanganin sa pagtistis ng mata ni Celia, Mang Berto? —Malaki pong halaga iyon. Limang libong piso po. Mabilis na dumukot si Rico sa kanyang lukbutan. Hinugot ang libreta ng tseke. Nagmamadaling sinulatan ang isa at inia bot iyon kay Mang Berto. —Naito, Mang Berto, ang tsekeng nagkakahalaga ng sampung libong piso. Ipatistis ninyo ang mata ng inyong anak sa lalong madaling panahon. Ang matitira ay gamitin ninyo sa kanyang mga gugulin sa pagpapatuloy ng kan yang nahintong pag-aaral sa pag tipa ng piyano. Bago ko malimutan. —Dugtong pa ni Rico, —Maaari bang huwag ng malaman ni Celia ang ukol sa pagtulong ko? —Ayaw po ba ninyong makapagpasalamat man lamang ang aking anak sa nagmagandang-loob sa kanya? —Malak i n g pasasalamat ko nang ituturing ang kanyang paggaling, Mang Berto. —Hayaan ninyo’t hindi niya malalaman. Dalawang taon ang lumipas... Dalawang taon na ring hinahawakan ni Rico ang pagka-propesor sa piyano sa Pamantasan ng Santo Tomas. Naging palasak ang kanyang pangalan sa mga nag-aaral. D umami ang nagsipag-aral ng piyano sa patrian ta san. ' Isang araw ay ipinatawag siya ni Marcelo, ang pangulo. Pagsapit niya sa tanggapan nito ay si nabi sa kanyang mayroon silang bagong pupilo. Ipinatawag ang naturang hagnanais na makapagaral. Nagulat si Rico nang makilalang iyon ay si Celia. Nakakikita na ang dalaga! Naalaala ni Rico na malaon na rfn siyang hindi nasisipot sa asyenda. At dahil dito ay wala siyang naging ba lita ukol sa pagpapatistis sa ma ta ng dalaga. Sa puso ni Rico ay nagkapuwang ang isang tahi ni ik na pasasalamat. —Sila, binibining Celia Ruper to, ang inyong magiging propesor, —ang pagpapakilala ni Marcelo. —A, sila po ba? —at binalingan ni Celia ang binata. —Kumusta po kayo? —Mabuti, Celia. —Kilala ninyo ako? —ang pamanghang sambit ng dalaga. —Oo, Celia. Kung may katuturan sa iyong kaalaman ang aking pangalan ay ... Rico Belmonte. —Rico! Rico Belmonte! E, di kayo ang may-ari ng asyenda. —Oo. Kumusta si Mang Berto? —Mabuti po naman. —Siya... bukas ang pagsisimula ng iyong pagpasok. Pagbubutihin mo, ha? —Aba, opo. —E, saan ka ba umuuwi rito sa Maynila? —Sa isang tiyahin ko po sa Er mita. —0 sige na. Bukas ay maaga ka. —Maaasahan po ninyo —ang wika ni Celia. Lahat nang naghihintay ng kanilang oras ay natutubigang nakatingin sa dalagang nakaupo sa piyano. Hinahangaan nila ang mapuputing daliring naglalaro sa mga teklado. Napakaganda ng tugtuging pumupuno sa kuwartong iyon. Malilinaw at matataginting ang mga nota. Sa dakong 'durungawah ay nakatayo si Rico. Nagunita niya ang pagkakatayo niya sa durungawan sa bahay ni na Aling Mentang at Mang Hulyo. Ang mga daliring tumitipa ay siya: ring naghatid sa kanyang katahimikan ng isang magandang tugtuging iyon... na sa dalawang taong singkad ay pinilit niyang bigyan ng isang katapusan. Tumigil ang pagtugtog. Naghumugong ang palakpakan, Nakangiting tumayo si Celia sa piya no at lumapit sa kinaruruonan ni Rico. —Naibigan po ba ninyo ang aking pagtugtog? —ang tanong ni Celia kay Rico. —Hinahangaan kita, Celia. Napakahusay mong tumipa! —Kailangan po ang kaunting pagsasanay, hinxli po ba? —Celia. Maaari bang alisin mo ang pamumupo sa akin? —Bakit po? —Sapagka’t ayaw kong pinupupo ako ng babaing minamahal ko. —Celia, aywan ko kung paano mo bibigyan ng kahulugan ang aking sasabihin. Thiibig kita, Ce lia! —Nguni’t- • • —Alam kong maáari mo akong kasuklaman nguni’t hindi ko na kayang sawatain ang ibinubulong ng aking puso. —Ako’y mayroon nang iniibig. Ikinalulungkot ko. —Ang ibig mong sabihin ay huli na ang aking pagluhog sa iyo, Celia? —Magkakaganoon nga. Marahil ay naalaala mo pa ang pagtigil mo sa asyenda noon. Ako’y isang bulag. Wika ni ama ay mayroong nagmagandang-loob na tumulong sa amin. . . isang lalaking nahabag sa aking kalagayan. Ipinatistis ang aking mga mata at ako’y nakakita. Simula noon ay pinagtatanong ko si ama ukol sa nagkawanggawa sa amin. Wala akong nabatid kung hindi siya ay isang mabuting tao, binata, at magandang lalaki. Maliban doon ay wa la na akong mapanghawakang bágay na maáaring makatulong sa aking paghahanap sa lalaking iyon. —At umiibig ka sa kanya, gayong hindi mo pa siya nakikita? —Oo. Simula noon ay umibig na ako sa kanya. Hindi man si ya nakita ng aking mga mata ay nakita naman siya ng aking puso. —At inaasahan mong makikilala siya ngayon ng iyong puso? —Baka sakali. —Tila mahirap yata iyon. —Mahirap nga, nguni’t magtitiis ako. Diyan naputol ang pag-uusap ng dalawa. Lumayo si Rico upang puntahan ang susunod na titipa ng piyano. Sinulyapang muli ni Rico si Ce lia. Nakita niyang kumaway iyon tanda ng pagpapaalam. Kumaway rin siya. Pagkatapos ng pagsasanay sa araw na iyon ay nagtungo si Ri co sa tanggapan ni Marcelo. Naabutan niyang nagsusulat ang kaibigan. —Marcelo, nais kong humingi ng bakasyon! —Ano? At ipipinid natin ang sanayan sa piyano? Patitigilin natin ang mga nagsimulang magaral? Rico, ibibitin mo ba ako? —Hindi sa ganoon, Marcelo. Makakukuha naman ang pamantasan ng aking pansamantalang kahalili, hindi ba? Ako ng nakikiusap sa iyo. Dahil ba kay Celia kaya ka • • —Sa kasalukuyan ay gayón nga. Nguni’t hindi iyan ang tunay na dahilan. —Nauunawaan kita. Rico. Hayaan mo’t habang humahanap ang pamantasan ng iyong kahalili ay ako muna ang hahawak sa iyong tungkulin. Sigi. Payamanin mong muli ang iyong puso. —Salamat, Marcelo. Isa kang tunay na kaibigan! Kinabukasan ay nagulat na lamang ang mga nagsisipag-aral nang malaman kay Marcelo na hindi na muna magtuturo ang kanilang dating propesor Marami ang nalungkot. May ilang nawalan ng gana sa pagpapatuloy ng kanilang pag-aaral. Totoong napamahal na si Rico sa kanyang mga estudyante. At ang kanyang paglisan ay nagdulot ng kalungkutan sa mga piiso niyon. Enero 5, 1955 BULAKLAK 73 -----------------------------------------------• Si Celia man ay kinapansinan ng pananamlay ng katawan Sa isang tugtugin ay naging napakarami ang kanyang pagkakamali. Nang hindi niya maituwid ang kanyang sarili ay iniwan ang piyano at nagdudumaling Juma bas ng kuwarto. Nagtatakang sumunod si Marcelo. Inabutan niya si Celia sa labas —Bakit, may dinaramdam ba kayo? —A, wala po, Mister Del Rio. —Sagot ng dalaga. —Si Rico, saan siya naroon? —Nagpaalam na uuwl sa as yenda upang magpahmga. —Marahil ay malaki ang hlnanakit niya sa akin, ano po? —Bakit, mayroon ba kayong pinagkagalitan? —Wala po naman. Hindi ba kaibigan kayo ni Rico? —Oo. —Alam ninyo, nagtapat si Ri co sa akin. —Ang pagtatapat ng dalaga na inihahanap ng mapagsasabihan ng kanyang dinadala. —Hindi ko tinanggap ang kan yang iniluluhog dahil sa ako’y umiibig sa ibang lalaki... sa la laking siyang dahilan nang pagIR4GRAPALIPAN KO NAANGA/VIING TIPANAN NI LINFA. KAKAGAN1TO, NGAY0N PA 'KO - Sl NIPON/ HATSING / <WI5TER, 5AKIT ''Y'T’AANa AKONG HINPl /MAS KA PALIGIJ7L1GIP NANG BAGLAKAP? PA KIT PI N'YO IPAGPIWAMS ANG SAGONG TAON? /MLUNGKOT NA BAGO NG TAON ITO PARA SA ‘KIN.'NGAyOH FA ’KO SINIPON NANG GAN ITO / /iyON lang pa.'kung GAyON B1WIIN lyANG /PASAMANÓ FA KI PAM PAM SA PAMAMAGITAÑ NG CAFIASPIRINA AT AGAP KANG KANG KAIB1GAN. NARS CAFl/ Ito ang tandaan ninyo mga kaibigan/ PARA GUMlNHAWA SA SIPON, PANGINGIROT O PANANAKIT NG KATAWAN, LUMUNOK NG MAASAHANG CAFIASPIRINA SA LAHAT NG ORAS PARA SA KAGYAT, LIGTAS AT TIYAK NA 6ÍNHAWA .' IGI IT ANG BAGO AT PUTING "CELLOPHANE1' NA MAY TATAK Ina pulang CAFIASPIRINA ! LUMUNOK KG... 74 BULAKLAK Enero 5, 1955 •----------------------------------------------kakaroong muli ng ilaw ng aking mga mata. Marahil ay dinamdam na labis ni Rico ang aking pagtatapat sa kanya kahapon, kaya’t biglaan ang kanyang pagalis. —Celia, hayaan mong tawagin kita ng ganoon, aywan ko kung magagalit si Rico sa aking ipagtatapat na ito. Ang naghandog sa iyong ama ng tulong upang mapatistis ang iyong mga mata ay walang iba kung hindi si Ri co. Siya ang iyong pinaghahanap, Celia. —Nguni’t ano ang dahilan at Ipinaglihim niya ang bagay na iyon? —Iyon ang hindi ko masakyan. Ayon sa pagkukuwento ni Rico ay pinapangako niya ang iyong ama nang ipagkaloob niya ang sampung libong piso. Ayaw niyang ipagtapat ng iyong ama ang ukol sa kanyang pagtulong. Ito ay dala marahil ng kanyang pagibig sa iyo. sabing sa unang pagkakakita ni ya sa iyo, bulag ka pa noon, av nagkaroon na siya ng pag-ibig. Minamahal ka niva, Celia. —At ano ang aking isinukli9 Kawalang-utang na loobl —May panahon ka pa upang magpuno. Celia Kung talagang nagkapitak sa iyong puso ang tumulong sa iyo noon ay bakit hin di mo sundan si Rico sa lalawigan? —Kung gayo*y- • • nagpapaalam na ako, Mister Del Rio. Maraming salamat sa inyong ipinagtapat. —Isa pa, Celia, —ang tawag ni .Marcelo nabang kinukuha ang DR. F. T. CASTANEDA , BALAT, Daanan ng IHI. , ORAS* ÍTma/ra—9:00-12:00: Hapon—4:00-6:00; Silid 308 Borja Blag. _ ’ (Tabi ng Universal Theatre) Aparato_ X-Ray, Ultra-Violet, Infrared. Aerosol, Diathermy. Fluoroscopy SARAT na ILONG hindi Samangguni kay Dr. AMANDO V. SANTOS Klmika—Kuartó 213 PALOMO BLDG., ^arrag^ kanto ng O D Esp*-syalL3ta sa mga yakit 3a MATA, TAIN GA, ILONG at LALAMUNAN Klinika: 9:00-12:00 N.U. — 3:00-6:00 N.H. — Iel. .,-71-25 DR. B. S. REALICA TISIS. HIKA—SAKIT SA DIBDIB (BATA o MATANDA) UBO—HINGAL—PAGLURA NG DUGO X-RAY — AEROSOL — PNEUMO THERAPY KLINIKA: R-219 Doña Mercedes Bldg., Plaza Miranda. Quiapo ORAS: 4:00-6:30 P.M. Araw-Araw — Tel. 3-84-14 Physician Quezon Imrtitute ORA. VIRGINIA D. MONTES M.D. Sakit ng Eabae at Bata, walang sakit ya panganganak, Laging nakukunan at Hindi mag-anak, Sirang Regia Ora."' ng Konsulta: 2-6 N.H. Araw-Araw — Holy Rosary Hospital 1425 Narra. Tondo, Maynila DR. C. LIMKAKO INSTITUTE SA PAGPAPAGALING NG KETONG TB, PAGKATUYO '.’AGINGPUNWG MANGGAGAMOT SA CULI ON-LEPER COLONY MAE IS ANG GAMUT AN SA LEPRA AT TUBERCULOSIS MAY 50 TAON KARAN ASAN SA PAGGAGAMOT Paan_ M. Patemo 162 Alfonso XIII, San Juan, Rizal isang bagay sa isang kahon ng kanyang hapag, —naito ang sinasabi niyang tugtugin na hindi mo natapos na likhain. Ginawa ni ya ang isang napakarikit na pagtatapos. Itu yatang tugtuging ito ang nag-ugnay sa inyong buhay. hindi baY Marahang mabot ni Celia ang piyesa at pahapyaw na tiningnan. Maganda ang ginawang pamagat ni Rico. . MAHALIN MO AKO! INAKALANG muli ni Rico na siya ay nangangarap. Banayad ang paghihlmutok na napapaloob sa napakagandang tugtuging iyon na patuloy na umaagos sa katahimikang lumulukob sa silid na iniayos para sa kanya ni Aling Mentang. Marahan, nguni’t tumatagos ang tugtugin sa bawa’t hlmaymay ng kanyang puso. .. Nguni’t nagulat siya nang hindi tumigil ang tugtugin. Nagpatuloy iyon Tianggang sa isang napa karikit na pagtatapos. May suSiya na rin ang nag- ■ maklot sa puso ni Rico. Mabi lis siyang nagbihis at sa tulong ng liwanag ng buwan ay nagoudumali niyang tmalunton ang landas na patungo kina Mang Berto. Hindi na siya tumuktok. Itinulak niya ang pinto. At btrmungad sa kanyang paningin ang nakangiting si Celia. Sa isang saglit lamang ay naibilanggo ni ya ang dalaga sa kanyang bisig. —Rico, bakit hindi mo ipinagtapat sa akin ang lahat? —Ayaw kong hinalain mong binili ko ang iyong puso. —Ngayon paano kong mapagpupunuan ang aking pagkukulang? —Madali, Celia. Mahalin mq I I i ako I —Malaon na kitang mahal, Ri co. Ma... la... on • •. —at hin di na naituloy pa ni Celia ang kanyang sasabihin. Naramdaman na lamang niya ang pagsayad sa kanyang mga Iabi ng maapoy na halik ng binata. W A K A S SEÑORITA (Buhat sa pahina 13) mo mapaglalakuan ang isang Pacita Lunares. Hindi ka ba naniniwala sa sabi ni Lucita? Na, ang Pacitang tangka mong mapaibig ay isang babaing napakatayog ng pangarap at pinipintasan ng balana? —at ikaw ay nagtawa nang nagtawa. —Patawarin mo ako, Paci ta. Nguni’t wala pa naman akong sinasabi sa iyo tungkol sa ibinubulong ng aking puso. Dahil nga sa sinabi sa akin ng iyong kaibigan kung kaya ako nag-aatubiling magtapat sa iyo hinggil sa pagibig. Sa pag-ibig na umusbong sa aking puso sa simu la pa lamang na makita ki ta... —Ganyan ang paniniwala nila sa akin, Hernando. — ang putol mo na biglang nagbago ang iyong tinig, —nguni’t hindi nila alam ang nasasaloob ko. Ang ganito kong pag-uugali’y atas ng isang paniniwala, na kaya lamang humahanga ang lahat sa akin ay dahil sa aming kayamanan. Oo, Hernando, sinadya ko ang magkaganito... upang ako’y pandirihan ng lahat! —at nakita kong gumawa ng landas ang luha sa magaganda mong pisngi. —Nguni’t Pacita, nagkakamali ka! Ikaw ay maganda... —Hindi ako naniniwala, Hernando, sapagka’t... —... Sapagka’t nagkaroon ka na nang karanasan? Matagal kang hindi nakaimik, Pacita. Pagkuwa’y ma rahan kang napatango. Ipinagtapat mo sa akin, na nag karoon ka ng kasintahan. Ng kasintahang inaakala mong umibig nang dahil sa salapi. At, pagkatapos ninyong magibigan, nang hindi mangyari ang kanyang kagustuhan, ay nilisan kang sugatan ang puso. —Oo, Hernando, —ang sa bi mo sa dakong huli ng iyong pagtatapat, — kung ako’y maganda, gaya nang iyong paniniwala at panini wala ng lahat, at hindi salapi ang kailangan nila sa akin, bakit niya ako lilisanin? Hindi ko lamang siya napaunlákan sa lupang isinasanla nila sa aking Papa, ay kusa niya akong nilayuan? Hindi ba tutuong salapi lamang ang kailangan nila sa akin7 Sa amin? —May palagay akong napahiya lamang siya sa inyo, kaya kinusa niyang lumayo. Magpakahinahon ka, Pacita. Baguhin mo ang iyong pani niwala, makikita mo’t muling magliliwanag sa iyo ang la hat. Magbabalik siya sa iyong piling, kapag umabot sa kanyang kaálaman na ikaw ay nagbago na! —Hindi maaari, Hernan do! Kaya ako nagkakaganito... upang ako’y limutin ng lahat! —Hindi mangyayari, Paci ta. Sa kabila nang iyong pagkukunwari ay marami pa ring nahahaling sa iyong kagandahan... —Iisipin ko ang iyong pa yo, Hernando! I I I BUHAT noon ay malimit na akong dumadalaw sa in yo. Nakita ko ang iyong pagbabago, Pacita. Nguni, napapansin kong tila nahuhulog ang maganda mong pangangatawan. Lagi kang matamlay at hindi mo pinakikiharapang mabuti ang iyong nagiging panauhin. Paano’y nawalan ka ng sigla. Mara mi pa akong ipinaliwanag sa iyo tungkol sa iyong suliranin; inaliw kita hanggang sa abot nang aking kaya, nguni, patuloy ang iyong pananamlay. Nabuo tuloy sa loob kong dinamdam mo nang la bis ang nangyari sa iyo. Nalubos tuioy ang paniniwala kong iniibig mo nang tapat ang iyong naging kasinta han. Ako naman ang nawalan ng pag-asa, Pacita. Hindi mo lamang alam na iniibig kita nang higit kaninuman. At isang umaga, natunghayan ko na lamang sa pahayagan, na ikaw ay mangingibang bansa. Madalian ang iyong pagtulak at wala kang tiyak na patutunguhan sa Esta dos Unidos. Gayón na la mang ang lungkot qa sumakmal sa akin. Wala akong maisip n a paraan upang ikaw ay aking mapigil, pagka’t hindi naman ako tuwirang nagpahayag ng pagibig sa iyo. Alam ko na ang iyong gagawin, Pacita. Maglilibot ka Enero 5, 1955 BULAKLAK 75 upang maghilom ang sugat sa iyong puso. Nabalitaan ko ang iyong pag-alis. Hindi na ako nagpakita sa iyo gayong alaro ko ang oras ng paglipad ng eroplanong nilulanan mo. Si Lucita na lamang ang nagsabi sa akin, na ako raw ay iyong hinahanap sa paliparan. Ang sagot ko’y wala naman tayong usapang magkikita roon, nguni, nagulo ang aking isip sa kanyang balita. Bakit mo nga ako hahanapin doon? Ivlatuling nakalipas ang ilang buwan . Unti-unti . na kitang nalilimot, Pacita. Laluna. nang ako’y yayain ng isang matalik na kaibigan na inagtungo sa Hollywood upang pag-aralan ang pagyari ng pelikula roon, ay ganap na kitang nalimot. Kay laki at kay saya pala sa Hollywood. Kaibang-kaiba ang paggawa nila ng peli kula. Paano’y nasa kanila ang lahat ng magagaling na kasangkapan at aparato. Mistula palang paraiso ang Hollywood. Subali’t isang g a bi, sa isang malaking otel doon ay biglang tumahip ang aking dibdib nang kita’y makita Lalong nag-ibayo ang iyong ganda, Pacita. Ikaw ay makabagung-makabago. Hindi ako nagaksaya nang sandali. Nilapitan kita. Marahan ki tang 'tinawag... • —Senyorita! Bigla kang napalingon. Nagkatitigan tayo. Tila maluluha ka. —Hernando, —ang sabi mo pagkaraan nang ilang sandali, —hindi ba sinabi ni Lucita sa .iyo ang ipinagtapat ko sa kanya, bago ako umalis sa ating bansa? —Walá siyang naibalita sa akin, kundi hinahanap mo raw ako sa paliparan! —ang mabilis kong sagot. —Dahil sa pag-ibig ko sa iyo, Hernando, kaya naisipan kong maglakbay! —Siyanga? —Oo! Kung nakipagkita ka lamang sa akin ay hindi na sana ako aalis... —Samakatuwid, Pacita... si Lucita ang may kasalanan? —Iyon ang tutuo, Hernan do! —ang sabi mo bago mo ako niyaya sa malaking bulwagan ng otel upang magsayaw! —Marahil ay umiibig sa iyo nang lihim si Lucita! — ang nakangiti mong wika habang tayo’y nagsasayaw. —Huwag mo nang banggitin si Lucita! Ang pag-usapan natin ngayon ay ang tungkol sa suliranin ng ating mga puso! —at nagkadikit ang ating mga pisngi habang tayo’y umiindak sa saliw ng isang malambing na tugtu gin. W A K A S ang sa biyenan ko na ang mga patakaran. —ani AniPayolitong Bughaw (Buhat sa pahina 47) mura ang singil. —Marahil ay sa inyo rin mga bulaklak? —usisa ng balo. —Aba, hindi po, —sagot ng abugado. —Sa biyenang babae ko po binili iyon. At hinding hindi po maaari akong makatawad kahi’t na isang sentimo kong Iyon. —Buweno, nalaman ibig kong malaman, ta. —Maaari na kayong makauwi. —Mayroon pa pong isang bagay na kailangang malaman ninyo, —anang abugado. —Kayo po ang administradora ng mga kaya manan ng lnyong asawa, o di kaya’y maglagay kayo ng isang ad ministrador. .. kung nanaisin ninyo. Ako po ay... —A, ganoon ba? —wika ni Anita. —Kung ganoon ay magpa dala kayo ng kuwenta bukas at babayaran ko kayo sa serbisyo ninyo. Marahil ay hindi ko na ka yo kailangan, pagka't ako na ang mangangasiwa ng mga biyenes ng nasira. G KSHMYat s, RACING Dahfl sa pagkamatay ni Don Alberto at sa pangyayaring ang lahat ng kayamanan nito ay ipinamana kay Anita, madaling natanyag ang balo sa mga lipunan sa probinsiya at pati naman sa Maynila. Sa ilalim ng kanyang pamamahala ay lalong umunlad ang mga negosyo ng kanyang nasirang asawa. Dumami ang kan yang mga lupain, nakapamili ng marami at malalaking mga palaisdaan; at nakapagpatayo siya ng maraming bahay paupahan. Hin di nagtagal at siya na ang kinilalang panguñahing mamamayan, lahat ng mahahalagang kilusang pambayan ay isinasangguni muna sa kanya upang magtagumpay. Walang pulitiko sa bayan na maaaring magtagumpay sa halalan kung si Donya Anita Delgado ay hindi sang-ayon sa kanyang Ang mga kandidato sa mga tungkuling panlalawigan ay nanunuyo sa kanya sapagka’t ang bigat ng kanyang implwensiya at kayamanan ay lubos na kinikilala sa buong lalawigan . Ang biglang-yaman ni Anita ang naging dahilan ng bigla ring pagdami ng kanyang tagahanga. Nguni’t dumami rin ang kanyang mga kaalit. Siya’y natanyag sa lipunan ng mga kabinataan, ngu<ÍLANG 5ANPAL1 PA..-I / RAGONS TAON NAJ MAN. E...RAYAAN MC NAKU'AMSXAPONG X7 MGA RATA ITO Z \ ANG MANOK NAMAN 1 ANG NILANTAKAN/ SAKIT NG TIYANANG INYONG KAHIHINAT. NAN NIYANZ MAN, E...J5AYAAN MO NA SILA.KUNG HINPI MATUNAWAN.BIGYAN ns FLETCHER'S C ASTORIA.' ni’t sa lipunan ng mga kababaihau ay lihim siyang kinaiinggitan at kinapopootan. Kahi’t hindi niya sinasadya at hindi naman niya tunay na kasalanan, maraming romansa sa hayan ang nangawasak, bagay na lubhang ikinapoot ng maraming mga binibini at ng mga inang may matataas na ha ngarin. Nguni’t ang katotohanan ay sa lahat ng pagsamo at pagpupumilit ng kanyang matitiyagang tagahanga av katigasan ng looh lamang ang kanvang ipinakita, pagka’t batid nivang ang lahat ng namimintuho sa kanya ay isang bagay lamang ang nais na matamo: ang kanyang kayamanan. Batid ni Anita na ang lahat paghanga at pagpuri sa kanya marami sa mga taong bayan pagkukunwari lamang; na sa kanilang mga puso, siya’v isang ta ong di-dapat ipagkapuri ng mga kababaihan. Batid din niya na hindi rin kakaunt^ ang mga nag bibintang na siya rin ang umutas sa buhay ng kanyang asawa. Sa harap ng ganitong mga pangyayari, at sapagka’t may sarili si yang panukala sa buhay na ibig niyang matupad, si Anita ay nag- ’ timpi at nagwalang-bahala . (ITUTULOY) ___ DR. B. M. VILLAPANDO____ ESPESYALISTA SA MGA SAKIT SA MATA, ILONG, TAINGA AT LALAMUNAN. Tumitistis ng Tonsil sa> 2 minuto na hindi kailangang matira sa Ospital. Mga bagong kagamitan sa pagsukat ng salamin sa mata at Bayos-X. WALANG BAYAD ANG KONSULTA KUNG LI NGGO Oras: 9-12 N.U. at 2-5 N.H. — Linggo 9-12 N.U. Pedro Cruz Bldg., Tagiliran ng Simbahan ng Kiyapo, Maynila Tel. 3 42-82nz ny av TUNAY.MGA INA, FLETCHERS C ASTORIA ANG TANGING LAKSANTE PARA SA M6A BATA. (TOY BANAYAD, LIGTAS AT MABISA. MAPAGKAKATIWALAAN ANG KADALISAYAN NITO. MABIBILI NGAYON SA MATIP1D NA BOTENG PANGMAGANAK ATSAMALIIT NA BOTENG ABOTKAYA NG LAHAT. I 7(3 RULA KLAK Enero 5, 1955 X’AGPAPASALAMAT nagpapasalamat MAPALAD NA SI UY ANG INYONG SANTA CLAUS Aug Hanyang Supot ng mgu Gantimpala UNANG GANTIMPALA Pi’IIILIIIIII.Illl TIBET BLG. 595283 KABAYO; WHO KNOWS GMITIimW PAMASKO - P5M00 Tikel Big. 412088 TANGING GANTIMPALA — P3 000.00 018718 -------295497 354973 369830 369914 391713 486131 515007 TANGING GANTIMPALA — P2 000 00 :::c23 40&432 -------636201 646369 ang isa 713462 750578 866938 ang isa 724710 i i I I i i c I I ] t L 592537 659938 044028 205245 441511 567342 614704 700334 717862 754324 IKALEMANG GANTIMPALA — Pl.600.00 ang? isa 154513 191661 663894 685820 699331 IKA-ANTM NA GANTIMPALA — P800.00 ang isa 006921 137337 375136 646092 762258 017498 251579 494346 649729 778620 036753 342254 343165 513303 659005 750931 842384 IKAPITONG GANTIMPALA — P400.00 ang ¿sa 01042$ 163364 294313 481916 615667 015424 202663 297752 484462 624520 018507 222013 337415 497813 698318 057860 256240 355758 544891 700283 061567 263833 336246 569538 707901 147816 279818 451427 575657 844930 159279 293519 469846 600177 DUWALONG GANTIMPALA — P200.00 ang isa 004416 137021 331761 536906 748355 013793 138235 339685 551892 750563 015882 169905 351488 551997 14 ¿>439 015983 179576 377084 566032 775888 020032 194491 382298 589740 798957 034929 220040 400336 592046 799890 057021 233149 403930 592362 799910 058333 242529 410756 600113 801289 062325 251394 412432 619769 803119 067528 255347 415094 633158 804985 072794 256813 425068 659019 806518 073447 282256 431318 665808 806578 075543 291365 439085 665864 807077 077094 291763 460031 671299 808488 077512 . 295581 466567 676493 811183 087158 295812 471482 707474 814087 098476 295886 481946 707792 819852 099562 297843 488911 719421 826950 110617 301583 507215 733427 841505 121738 302422 532657 737152 841519 123365 312043 738076 868524 DELIE BERMUDEZ Bb. ALIMYON NG 1954 Ako'y nagpapasalamat sa la hat ng tumulong sa akin, na siyang naging dahilan ng aking pagtatagumpay sa nakaraanq tinipalak patanyagani ng Bu'laklak. Ang aking tagumpay ay kinikilala kong utang na loob sa maraniing hindi nagsawa sa pagtataguyod sa aking kandidatura. An-i kanilang mga naitulong ay kikilalanin ko habang ako'y nabubnhay. Hindi lamang ako ang nag papasalamat sa kanila, kundi ga yón din ang aking mga mahal na magulang. Ang pasasalamat at pagkilala namin ng utang na loob ay maging karapatdapat nazca sa inyong lahat. Bumabati rin kami sa lahat ng isang Maligayang Pasko at ma saganang Bagona Taon. Delie Bermudez 11 IPANGMALAPITANG P800.00 ang isa B LAI IB LU KAMI tiket tiket tiket tiket tiket ng ng ng ng nagtatapos nagtatapos nagtatapos nagtatapos nagtatapos Aliente (UNANG) GANTIMPALA 295282 595284 NG NANALONG TIBET sa 8> SB sa sa . La hat Lahat Lahat Lahat Lahat Nangangaiiangan P33.00 isang libreta 50/50 Fauna wa: Ang halaga ng isang libreta ay maaaring mag ba go ng walang pasubal I. nanalo nanalo nauaLo nanalo nanalo P80.00 60.00 40.00 26.00 4.00 .... 233 .... 398 .... 479 .... 88 .... 4 La bat ng mga Magdagdag ng sa koreo rehistrado DLreksiyon 13 P. O. Box, Manila 13 Plaza Sta. Cruz. Manila ng ng ng ng ng pabilin PU.30 para MANUEL UY Ang Pangunahln at Mapalad na Ah ente Big. 1 Ang tanging ahenteng nakapagbili ng 43 UNANG GANTIMPALA Sa kasaysayan ng Philippine Charity Sweepstakes At ang ahenteng nakapagbili ng (4) na sunod-sunod na UNANG GANTIMPALA 111 sang Mahgayang Pasko At Isang Masaganang Bagong Taon Sa Lahat” BEBENTABDB (Buhat sa pahina 5) ang kanyang paningin sa maraming bata sa lansangan na nagkakaingay at walang tigil sa pagpapaputok ng re ventador. Tulad nang kanyang kapatid na si Edi. nang tinalikdang bagong taon, ang mga paslit na iyon ay tila walang pagsidlan sa kagalakan. buong siglang ipinagdiriwang ang nalalabi pang mga sandali bago ihudyat ang masayang pagpapalit ng taon. Datapuwa’t n g a y o n ay ibang anyo ang ibinabadha ng mukha ni Nati . Ang kan yang mukha’y hapis, walang buhay at kababakasan ng kapighatiang nilasap niya nang may isang taong singkad. Nagunita niya ngayon kung paanong ang kanyang pera na inilaan niya sa pagtatanan nila ni Manding ay ninakaw ni Edi. Malinaw pa rin sa kanyang isip kung paano niya kinagalitan iyon nang mabatid niyang ang inumit na pera sa kanva ay ibinili lamang ng rebentad’or sa halip na nagamit niya sana sa pinaglaanang paggagamitan. Ngayon niya natanto at naipalagav na ang pangyayaring iyort ay isang palatandaan upang huwag niyang ipagpatuloy ang binalak' nila ni Manding. Bagay na kung siyang nangyari ay hindi ni ya sana nilasap ang dinaranas niyang kasiphayuan... Hindi niya sana nakamtan ang magdusa, maghinakdal at maghimutok. At sa kauna-unahang pagkakataon, habang buong kalumbayan nga siyang nakapanungaw at minamasdan ang mga nagkakatuwang bata sa lansangan, ay hindi naiwasan ang pagsigid ng kirot hang gang sa kaliit-liitang bahagi ng munti niyang puso. Hin di niya maiwaksi ang matinding pangungulila sa pag-iisa niyang iyon sa munting tahanan, pagka’t alam niyang hindi darating si Manding. Tulad nang nakaraang Pa«ko at mga araw na ipinagdiwang ay hindi siya sinipot niyon. Kailan lamang niya nabatid na hindi niya sarili si Manding. Talastas niyang siya’y isang maliit na baha gi lamang sa puso niyon. Mula rin sa mga labi ni Man ding ay natatap niyang may mga kaluluwang higit at lalong may karapatan sa pagtatangi a t pagpapahalaga nito. Humantong ang kanyang paningin sa marami pang ta ong naglisaw sa lansangan. Masisigla ang mga iyon. Ba go at magagara ang kasuntan. At sa pahgyayaring iyon ay hipdi niya naiwasang magtanong sa sarili. —Ano kaya ang kaibhan ng aking kalagayan sa kani la? May karapatan din ka ya akong magsuot ng magara at bagong dam it na tulad nila? Para siyang nágising sa mahabang pagkaidlip. Tila may makapangyarihang liwanag na sumilaw sa kan yang pang-unawa. Nakuro niyang sinumap ay makapagsusuot nang lalo pang mahal at marikit na damit. Nguni’t ang karapatan sa pagsusuot' na iyon ay ngayon lamang niya nawatasan. Ang sagisag sa pagbibihis nang maayos sa pagsalubong sa dakilang araw na yaon ay natatap niyang isang banal Si PACI TA ORTIZ ay isa sa ipinagkakapurinq dilag ng Duñgalo, Parañaque, Rizal dahil sa kan yang kahinhinan at kabutihang asal. Isa siya sa libo-libong mambabasa ng Lingguhang BVLAKLAK. na gawain. Kaya, upang siya’y makabahagi, upang s¡ya’v makaamot ng karapatang iyon ay kailangang tnaging marapat ang kanyang sarili. —Hahanguin ko ang aking katawan sa lusak ng pagkakasala! —matimpi niyang bulong sa sarili. —Alam kong patatawarin ako ni Inay. Hindi niya ako matitiis. . . At, habang binabagtas ni ya ang mataong lansangan patungo kina Aling Dorang, na halos mabingi siya sa naririnig na walang patlang na putok ng rebentador, ang na sa gunita niya ay si Edi. Ganap nang naparam sa kan yang gunita ang galit niya kay Edi nang umitin niyon ang kanyang pera at ibinili ng maraming paputok. W A K A S DUGONG MAHAL (Buhat sa pahina 82) iyon, —salo naman agad ni Mar tin, —at talaga po sanang bukas ng umaga ako paririto upang iba lita sa inyo ang lahat. —Bakit naman ang magagawa mo ngayon ay ipinagpapabukas mo pa? —hadlang na tanong ni Don Alipio. —Sapagka’t ibig ko pong makapamahinga muña kayo sa loob man lamang ng isang araw, ba go ihatid sa inyo ang balitang maaaring makabagabag pa sa inyong pananahimik. —Pero kailan mo pa nabalitaan ang lihim na kilusan ng ating da ting katiwala? —Kamakailan po lamang, — maagap na tugon ni Martín, — nguni’t nang malaman ko ang kilusang iyon, ay pinulong ko po agad ang ating mga tapat na tauhan at ipinaliwanag kong lahat ang tungkol sa di tumpak na pagbabagong Kiníhmgi nila sa tuntunin sa pagpapartihan na matagal nang pinaiiral dito sa ating asyenda. —Sangayon ba naman sila sa dating tuntuning pinaiiral natin? —Aba, opo, —may pagmamalaki pang tugon ni Martin. —Handa po silang ipagtanggol ang ka rapatan ninyo at ang karapatan nating lahat. —Kung gayong nalalaman mo pala ang lahat ng iyan, ay panatag na ang kalooban ko. Ibig kong malaman mo na galing dito kanginang umaga sina Andong at nagharap ng kanilang kahilingan. Pinatigasan kong saan man makarating ang kahilingan nilang iyan ay bibiguin ko at nakahanda akong ipakipaglaban ang ka rapatan ng mga may puhunan. —Kami po ay nasa panig nin yo, Don Alipio, —katnig pa ni Martin sa ipinaliwanag ng don. —Salamat, Martin, at ipinakilala mo ang katapatan mo sa akin. Kung gayón, ay manmanan mong mabuti ang mga tauhan ni AnEnero 5, 1955 BULAKLAK 77 ------------------------------------> dong. Ang marapatan mong nagtataksil sa atin ay gawan mo ng paraang mapalayas sa asyenda. Bukas ng hapon ay babalik na rin kami sa Maynila. Lumuwas ka agad kailanma’t may mangyayari sa asyenda na hindi mo kayang lutasin . —Matutupad po ang inyong mga tagubilin, —ani Martin na waring taglay na sa puso ang ganap na kasiyahan . May isang linggo pa ang nakalilipas sapul nang bumalik sa Maynila sina Don Alipio, ay tumanggap na ito ng isang liham buhat sa Kawanihan ng Paggawa. Biglang napakagat-labi ang don nang binabasa na ang nasabing liham, na kasunod ng isang malalim na buntong-hininga. .. ANO KAYA ANG NILALAMAN NG LIHAM NA IYON? MAY KINALAMAN KAYA IYON SA LIHIM NA KILUSAN SA ASYENDA? ANO NAMAN KAYA ANG MANGYARI SA MGA TUHAN NI MANG AN DONG? ABANGAN ANG LALONG NAKAPANANABIK NA KARUGTONG NITO... (ITUTULOY) HFI™ Corial ARMANPO, TAZO HINTAZ, EMILIO.'YHA? HINPI KA Y MAPALINO NA'...SISIMÜLAN MASAMA ANO PA- MAAARINO LUMA- LUTASIN ANO SULI RANINO IZAN, MOA KAlBIOAN... NAN/ A1AM KO, MONO PAOLABAN SATPRP.'HANOAnO HANOA SA IZO ANOMAPLA/ HIRA ANG OlNAWA | HINPI KO MA------- OAOAWA IZON KUNG HINPI AKO PINASIOLA NOCORTA L/ ^zzzzzzz///z////////////////..................................................... ^Q.lublHrm.tQH.-;- Acely h.olicyhc Aod 0 35 qrr... Phonacelm 0.15 qm . Cálleme 0 05 qm. rARMAMt>n. IJ1NIIKIN MO ITONO \ PLANO ORAS PA STANLEY.' PUNUNG-lOO NOA.'MANO>ARI'y ITO PUNO NO MOA TAO I ANG KAUNA-UNAHANG ANO ISTAPZUM ' BULL. FIGHTING PITO ©A PILIPINAS' . Corlol NA'...SISIMÜLAN MASAMA ANO PA NA ANO LASA- KIRAMPAM KO... NAN ' J NAPAKAINIT PITO SA PILIPINAS, SUMASAKIT TULOZ ANO ULO KO... MAAARINO JAMA BAN ©ATORO SA OANXANO KALAOAXAN... PAANO NOAyON ANO _ OAOAWIN NATIN? TIN6NM N/ÜYO , MGA KAfBKM} UPANG TIYAK NA MATAMO NINYO ANG TUNAY. SARIWA AT DAGUNG NAGKAKABISANG CORTAL SA LA. HAT NG ORAS. ANG BAWAT TABLET ANG CORTAL AY MATATAMO NINYONG NAKASILID SA MAGANDANG BUGHAW AT DILAW NA CELLO. PHANE. NA MAY TATAR NG BANTOG NA ANY O NI KAPITAN CORTAL! LAGING MAGLAAN NG COR. TAL UKOL SA BIGLAANG PA NG A ILANGAÑI AT LUMUNOK NG CORTAL UKOL SA MAAASAHAN. MABILIS. LIGTAS AT TIYAK NA KAGINHAWAHAN SA SAKIT NG ULO. NGIPIN.AT PANANADT NG MGA LAMAN NA SANH1 NG SIPON! yg BULAKLAK Enero 5, 1955 TATLONG HARI NG BALAGTASAN ANG MAGPUPUTONG SA MGA NAHALAL SA BULAKLAK Sa gabi nang ika-22 ng Enerong darating gaganapin sa Malabon, Rizal ang wala pang kapantay na koronasiyon sa nahalal na Bb. BULAKLAK ng 1954, ga yón din sa mga nahalal na Bb. ALIMYON; B b. BULAKLAK KOMIKS; at Bb. MANILA KLASIKS. Bukod sa apat na iyan na puputungan ng korona at paguukulan ng mga papuri ay itatampok din ang anim pang naha lal na PRINSESITA ng BULAK LAK, sa taong 1954. Sa hapon, nang araw na nasabi ay magdaraos ng isang malaking parada na kasama si LUCY R. CASAJE Bb. BULAKLAK ng 1953, na nakalulan sa isang nagamusiko at marami pang magbibigay-dingal sa nasabing parada, na ililibot sa mga hayag na lansangan sa nasabing bayan. Dadalo sa koronasiyon sa kinagabihan ang mga piling bituin sa puting tabing, sa radyo at sa tanghalan, upang makatulong ng mga makata sa pagpuputong ng korona. Pagkatapos ng koronasi yon, isang pangkat ng kinagigiliwan ninyong mga artista sa sine, sa radyo at sa tanghalan ang magtatanghal ng katangi-tanging palabas na handog ng BULAK LAK sa mga manonood sa gabing iyan. Mga piling makata 'ang magpuputong ng korona; kabilang mga taga Maynila at Bukawe, na pangatawanang tumulong upang ipagwagi ang nahalal na Bb. Bulaklak sa taong 1954. Dadalo ang mga taga Laguna, na nagtaguyod kay Delie Bermudes; ang mga taga Kabite, na nagmialasakit sa kandidatura ni Rosalinda Saulog; ang mga taga Kalookan, Ri zal, na nagtaguyod kay Nenita de Guzman, gayón din ang mga ta ga Maynila, taga Ubando, Pulo, Marilaw, Nabotas at mga karatigbayan, upang saksihan ang wala pang kapantay na koronasiyon ng BULAKLAK. Bukod sa nagagayakang mga awtong kianlululanan ng mga pu putungan at pararangalan sa gabi, ay may ilang bahay-kalakál na magsasama rin ng kanilang karosa. Inaasahang ang mga lansangan sa Malabon na pagdaraanan ng mahabang parada ay magsisikip sa dami ng mga manonood, upang makita ang Bb. Bulaklak, Bb. Alimyon, Bb. Bulaklak Komiks, Bb. Manila Klasiks at ang anim na naggagandahang Prinsesita ng Bulaklak sa taong 1954. Kasalukuyan nang inaayos ang pook na pagtitipunan ng lahat ng kasama sa parada ng Bulaklak, sa hapon nang ika-22 ng Enero. Saka na namin ibabalita ang buong palatuntunan sa mga susunod na labas. Pararangalan Din Ang Anim Na Halal Na PRINSESITA NG BULAKLAK Sa Taong Ito. PACITA CAPITA gayakang awto at taglay ang kanyang koronang isasalin kay ES PERANZA ROLDAN, halal na Bb. BULAKLAK ng 1954. Bu kod kay Bb. Roldan ay nakalulan sa kani-kanilang nagagayakang awto na kasama ang kani-kanilang konsorte, sina Delie Bermu des, na siyang Bb. ALIMYON; Rosalinda Saulog, na siyang Bb. BULAKLAK KOMIKS; at Neni ta de Guzman na siya namang Bb. MANILA KLASIKS. Kasama ring nakalulan sa nagagayakang mga awto ang anim na prinsesica ng BULALAK. Bukod sa mga iyan ay kasama rin ang karosa ng mga bahay-kalakal sa Malabon, mga kadete, Boy Scouts, mga pinuno at kasapi sa iba’t ibang sa mahan pambayan, mga banda ng CARMELITA CASTAÑEDA ang Hari ng Bal'agtasan, makatang Emilio Mar Antonio; gayón din ang naging Kongresista Ama do Yuson, ng Pampanga, na si yang kinikilalang Hari ng Balagtasan sa nasabing lalawigan at si Teo S. Baylen, hari ng Balagtasan sa lalawigan ng Kabite. Itatanghal sa gabing iyan ang mga katutubong sayaw sa Bisaya, sa Mindanaw tat sa Luson, na ang magsisjganap ay naka-suot ng ka tutubong damit ng mga mamamayan sa nasabing mga pulo. Ngayon pa’y inaasahan nang magiging malit ang pook na pagdarausan ng koronasyon, sapagka’t dadalo ang mga taga Maykawayan, upang saksihan ang pag3asalin ng korona ni Lucy kay Esperanza Roldan; gayón din ang YOL! TATLONGHARI ERLINDA RIMANDO CORAZON ONIA NELIE PEÑAOJAS Mutik Nang Maliqaw... (Buhat sa pahina 110) buong damdamin ni Don Fernando’y kaugnay na ng mga kata gang iyon. Hinawakan ng Donya ang kamay ni Don Fernando at masuyong idinikit sa kanyang pisngi, at namasa ang gilid ng mga ma ta niya. —Ito na marahil ang pinakamaligayang sandali para sa akin, Fernando! Sapagka’t dininig mo rin sa wakas ang paliwanag ko. —Ako ang dapat magpasalamat, Lilay. Pagka’t ikaw ang nagpaunawa sa akin ng kahalagahan ng pagpapatawad- Ngayon ko nalamang kung walang kasiyahan ay walang ganap na kaligayahan at ang magpatawad ay kapayapaan ng kalooban. —Kapuwa tayo magpasalamat sa Diyos« pagka’t Siya ang nakapaghahari sa ating mga kapasiyahan.... Nagbalik si Don Fernando sa kanyang silid upang magpalit ng damit. Naiwan namang naliligayahan si Donya Lilay sa harap ng tokador. Tila siya isang munting bata na pinangakuan ng manyika ng Ninong. Masayangmasaya siya. At ipinaubaya ni Donya Lilay sa kanyang guniguni ang paglalarawan ng mga nakalipas. —Hindi ko ibig na manghimasok sa suliranin ng iyong puso, Melda, —malumanay ngun’t may taginting ng kapangyarihang wika noon ni Don Fernando sa anak na dalaga. —Nguni’t nang mabalitaan kong si Ruben ang binatang kinagagaanan ng loob mo. ay hindi ko matiis na di ka paalalahanan. —Papa, hindi hu naman masamang tao si Ruben, —himig pagtatanggol ni Melda. —Siya nga ay mahirap lamang nguni’t mapitagan naman siya at maginoo higit sa ibang kakilala ko na masasabing kabilang sa mataas na lipunan. . —Batang isip ka pa nga, iha. Hindi mo pa nalalaman. ang likaw at hiwaga ng mundong ito. Ano ang malay mo kung nagpapanggap lamang na maginoo iyon para mahuli ang kalooban mo at pagkatapos... —humalakhak pa ang Don. —Ganyan din ako noong kabataan ko. Kunwa y hindi makabasag-pinggan kung kaharap ng Mama mo. Kaya mahirap na akong mapaglakuan ng mga iyan. —Subalit kayo’y naging isang ulirang asawa ng aking Mama at naging isang ama ring pagnanasaang angkinin ng sinumang anak —Pero otro caso ang Papa mo, iha! Bagama’t isang mahirap la man g noon ay may sinasabi rin naman ang aming angkan. Ipagtanong mo ang mga Montanez sa ating bayan. Naisip ni Melda na kabilang din sa mabubuting angkan si Ruben. Naglihim man si Melda sa kan yang Papa ay buong puso na mang ipinagtapat sa kanyang Mama ang mabigat na suliranin niya sa pag-ibig. —Nasa iyong kapasiyahan, iha, ang kasagutan sa suliraning iyan. Tanging puso mo lamang ang makalulutas at makapagpapasiya. Hindi kita mabibigyan nang hi git sa maibibigay mo sa iyong sa ri li. Maging ang kapangyarihan ng isang magulang sa kanyang anak ay natatakdaan din... L —Nguni’t si Papa ay tiyak na tututol sa aming pag-iibigan nj Ruben —nag-aalinlangang sambot ni Melda. —Hindi siya papavag na makaisang-palad ko ang isang mahirap lamang. —Karapatan niya ang magbawal iha, subali’t katungkulan na man niva ang sumuko sa harap ng ibubungang katalunan kung sakal i’ — matalinhagang v/ika ng Donya. —Bayaan mo’t kakausapin ko siya. Ilang araw ring naghintay ng pagkakataon si Donya Lilay upang kausapin ang kanyang Enero 5, 1955 BULAKLAK 79 -----------------------------------------------• kabiyak tungkol sa kanilang anak na si Melda. Tinaón niyang ma/amig ang ulo nito habang nagbabasa ng panghapong pahayagan sa kanilang asotea- Hinalikan pa muna niya sa pisngi ang Don bago siya umupo na kapiling nito. Nang una’y naging pangkaraniwan ang naging paksa ng kanilang usapan at nang matiyak ng Donya na. malami'g ang ulo ng kabiyak ay unti-unti niyang idinako kay Melda ang kanilang usapan. —Kung ako lamang ang masusunod, nais ko’y mag-asawa na ang anak natin, yayamang nasa hustong gulang na naman siya. pasimula ni Donya Lilay. —Nauubos lamang ang kanyang panahon sa pagdalu-dalo sa mga kasavahan. TTmigkas ang isang kilay ng Don na matagal na napatitig sa asawa Waring hinahanap niya ng katugunan ang pag-aallnlangang sumusulpot sa kanyang isip- Ta pat kay a sa loob ng ‘aking' kabiyak ang sinasabi nito? —Tbig ko rin sana, nguni’t tila waia pa sa loob ng ating anak ang pag-aasawa- Ni, wala pa yata siyang katipan hangga nga yon! —May kutob akong mayron na Ang Aming Katangian: TV\ A7 r 7 I/ 4 / > MGA LAMBAT sa / / PANGINGISDA I/ / / . v<4 / Ang aming matagumpay na 32 taong karanasan sa industriya ng lambat sa pangingisda ay ang aming walang pasubaling garantiya na ang bawa’t lambat na nabili sa amin ay gawa mula sa pinakapiling pising mabibili at sa pinakamahusay na paraang aming nalalaman. Ikalulugod namin kayong padalhan ng aming bagong katalogo ng mga lambat sa pangingisda at pisi sa san daling matanggap namin ang inyong pagtatanong. Sumulat sa: Er 7/ 4 IIIAGUINALDO h A fe, j FISH NET DIVISION X 801 Echague, Manila, Philippines r/ <si'' KgnWOcnv* Gu/nagawa din kami ng mga lambat ayon sa inyong kagustuhan4» I 80 BULAKLAK Enero 5, 1955 •----------------------------------------------siyang katipan... iyon bang binatang nagngangalang -.. Ruben Bonifacio... —tila wala sa loot ay nasabi ng Donya. —Ang ibig mo bang sabihin ay pavag ka nang makaisang-palad ng anak mo ang lalaking iyon? — nanggagalaiti ang boses ng Don. —Aba, sayang ang ipinagpaaral ko sa tunggak na anak mo kung iyon lamang ang kanyang mapipili. —Ang kasaysayan ay paulitulit laman#, Fernando. Mapipigil ba natin ang tadhana ng kapalaran? —Tayo’y binigyan ng Diyos ng ating pag-iisip. Kailangang ga mitin iyan- Huwag tayong patangay sa matandang kasabihang ang lahat ay guhit ng kapalaran. Tayo ang dapat umisip- tumuklas at magpunyagi sa anumang kapalarang iibigin natin. Malaya tayong makapamili! —Idako mo ang iyong paningin sa kabilang panig, Fernando. Si Ruben man at ang ating anak ay dapat ding maging malaya! ... —Nguni’t salapi lang ang ibig ng Rubeng iyan sa ating anak. Kung wala bang salapi ang ating anak ay mapapansin si ya ng la laking iyan? Wala namang gan da ang ating anak na sukat bagang paglunggatian ni Ruben. —Nguni’t ako ba’y may sapat na ganda upang ibigin mo at mahalin? Upang walang pag-aal in lang ang dalhin sa harap ng altar. Fernando, bakit mo ako inibig? Bakit? Sandaling “Bakit nga niya inibig si Donva Lilav? Bakit?” Napabuntung hininga nang malalim si Don Fer nando. Nguni’t matatag pa lin ang xanyang tinig nang siya’y munod sa itinitibok ng kanyang puso. —Hus! Wala akong anak na suwail! Para sa akin ay patay na ang aking anak! —pagkawika nito’y biglang tumalikod at naiwan si Donya Lilay sa gitna ng mapait na pagdidili-dili. (Sundan sa pahina 86) I'amaLUMIPAS NA ANG... (Buhat sa pahina 49) Natulog si Luz na umiiyak. ran# hindi nila alumana ang sayang Bagong Taon. Walang kagayak-gayak ang kanilang tahanan. Sa kabahayan lamang may ilaw at ang kakalanan ay malamlg pa sa llong ng pusa. Si Ernesto ay gisin# pa at na kaupo sa lumang tumba-tumba. Sa mga sandaling yaon ay sumisidhi ang kapanglawan ng kan yang puso. Ang anlno ng karalitaan ay tila ibig sumupil sa kan yang pananampalataya sa Diyos. Siya’y sumandal sa silya. Kumislap sa kanyang dlwa ang Isang mahalagang talata sa Biblia: “Ang kabanaiang may kasiyahan ay malakmg pakinabang.” Pumikit siya at aumalangin nan# mataimtim. Sandali niyang nalimot ang mga kabagayang panlupa, at nahayag sa kanyang pangitain ang kaluwaihatian ng langit naghihintay sa matatapat Kristiyano. —Kung wala bang salapi mga bagong kasuutan ay hindi maaaring makapagpuri sa Diyos? — tila may bumubulong kay Er nesto. —Hindi na kaya maaaring sumalubong sa pagdatal ng Ba gong Taon? Biglang napatindig si Ernesto. Ipinukol ang kanyang tingin sa labas ng durungawan- Maraming taon# naglalakaran. Nagliliwanag ang mga parol at mga Christ mas Tree. Naririnig niya ang mga iba’t ibang awiting ikinakalat sa himpapawidMadaling ginising ni Ernesto ang kanyang asawa at mga anak. Nagtipon silang mag-anak sa git na ng kabahayan. Sila ni Luz ay naghaliling manalangin. Pinasalámatan nila at pinapurihan ang Diyos. Idinaing ang ka nilang kalagayan at humingi ng pagpapala. Pagkatapos ay sabaysabay nilang inawit ang awltin magsalita: —-Totoo na ako’y isang mahlrap lamang nan# tayo’y makasal, subali’t hindi ba ako nagsumikap? At, sa pamamagitan ng aking pagpupunyagi ay napag-ibayo k<» ang ating kayamanan. Hindi ako nagpatay-patay an, Lilay!.... —Gayunman ay hindi mo pa rin nasasagot ang aking tanong sa iyo7 Bakit mo ako inibig? Bakit? Alam ng Dun na hindi niya matutugon ang katanungang iyon nang hindi siya magsisinungaling. Batid niya ang mapait na katotohanan. Napakasal siya kay Donya Lilay dahil sa kayamanan niyon. Nais niyang makatiyak sa natigilan ang Don. kabuhayan at tanging ang yaman ng Donya ang makalulutas niyon. Gayunma’y alam ng Diyos na hindi siya nagpabaya. Hindi! —Hangga ngayon ba’y nag-aalinlangan ka pa sa akin? —idinaan niya sa pagtatanong ang kasinungalingang ayaw magdaan sa kanyang lalamunan. —Ang mabuti’y mamahinga ka na at huwag mag-isip nang anumang bagay na malungkot. Sige na... Nang inaakala ni Melda na mabibigo siya sa paghingi ng kapahintulutan ng kanyang Papa, ay siya na ang gumawa ng paraan upang makatanan ng bahay at sumama kay Ruben. Pagkatapos naman ng sampung aratf ay nakasal silang dalawa na tanging si Donya Lilay ang nagkaloob ng bendisyon. Sinabi ng Donya na ang kanilang Papa ay may karamdaman kava hindi nakadalo Nguni’t mahigpit ding ipinagbilin sa dalawa na huwag munang papanhik sa bahav hanggang hindi niya pinagsasabihan ang mga itd. —Magmahalan sana kayo, anak.. • —tanging bilin ng Donya nang siya’y eumakay sariling kotse upang umuwi. Dahan-dahang pumapasok si Donya Lilay sa sariling silid nang pukawin siya nang nag-aalimpuyong tinig ng Don. —Kay galing mong magulang, ano? Ikaw pa ang sumuko sa mga walang-hiyang iyon. —Naghuhumindig ang tinig ng Don. —Huwag ka sanang magsalita ng ganyan, Fernando. Alalahanin mong tunay na dugo natin si Melda... si Melda na walang na ming pagkukulang kundi ang suMARCELA MEER-MILLAR Lady Star and Lucky Agent No- 2 The only lady agent who sold ten (10) first prizes She sold the following 5EEDND PRIZE PI1III.1IIIII.I11I Ticket No. 288398 OFF D RECORD APPROXIMATION PRIZES — P600.00 EACH Tickets Nos. 288397 and 288399 EXTRA 141025 EXTRA 012612 FIFTH PRIZES at Pl,600.00 666765 SIXTH PRIZES AT P800.00 415272 553340 SPENTH PRIZES AT P40°.00 118532 556133 <49231 288397 and 288399 PRIZES AT P3,000.00 157199 699636 PRIZES AT P2,000.00 066558 371601 118501 118503 na na at na EIGTH PRIZES AT P200.00 161593 171708 180377 188177 192423 199464 591Í72 644002 644341 711489 855523 855536 313134 433447 455839 479027 555858 561065 014316 083526 088067 100069 122113 137996 147226 ending ending ending ending ending P80.00 GO.GO 40.00 20.00 4.00 won won won won won 283 398 479 88 4 with .................................................... with ..................................................... with .................................................... with .................................................... with ................................................. WE BUY WINNING TICKETS WANTED: Snb-Agents F33.30 per booklet including registered mail, price per booklet may change withoot notice. OBDEB IWt; TICKETSJOB 'EAR mebby fcHynfeTÁ^ OV^FBIENPB AND CUSTOMERS____________ All All *411 tickets tickets tickets tickets tickets Send all your winning tickets in exchange of new tickets 329 P. Gomel, Opposite Illusion Theater. Manila ___ ORA. CELESTINA G. LIM-ESPIRITU M.D____ Saklt ng Babae at Bata Panganganak ng walang aaklt (by trilene) Laging nakukunan at hindi Maganak, Pigilin ang pag-anak. Strung regia, Masakft na pag-ihl, Almoranas, Tonnll na gagallng ng walang tlBtl3, Nerblyns. Manhid Ravurra, Tagyawat. DR. DOROTEO E. ESPIRITU D.D.S. .Nagtltlirtlfl ng iba’t ibang saklt aa Blbig, Pilon, Pvorrhea, Dcntatura. Maaaring burrunot ng nglpln sa bahay. ESPIRITU MATERNITY & GENERAL CLINIC 364 Paz. Paco. Mga taga Hilaga, Sakyan ang “Pandaran” n ”Sta. Ana” Bug aa Qufapo at bumaba bo, Calle Paz malaplt oa Obras. sa Bagong Taon. Alam na alam ng kanyang mga anak ang awit na yaon, kaya’t nagpapalakasan pa ng pagkanta ang mga bata. Habang sila’y umaawit ay walang lubay naman ng pagdupikal ng mga kampana. Kinabukasan nang magbukas ng pintuan si Ernesto, ay nagulat siya nang mabungaran ang ilang lalaking naghihintay sa kanya sa makababa ng hagdanan. —Manigong Bagong Taon po, atorni. — pauhang bati ng isa na ginayahan ng iba. —Gayundin po sa inyong lahat, — magiliw na sukli ni Ernesto na kinikilala ang mga panauhin at nang tila hindi mamukhaan ay idinugtong: —Sino po ba sila? Ngumiti ang unang nagsalita. —Nalimutan na ba ninyo kami. Kami po ang mga magbubukid sa Salapan na inalisan ninyo ng pa. matok. Dinalhan po namin kayo ng konting alaala at ikinagagalak po naming sabihin na kami’y hindi nakalilimot sa inyo. Natambak sa bahay nina Er nesto ang regalong dala ng mga magbubukid na kanyang napag_ lingkuran. Dalawampu silang magsasakang may kani-kaniyang regalo kay Ernesto. Baboy, manok, itlog, gatas, bigas- saging at iba pang mga bungang.kahoy. —Napakalaki ng aming utang na loob sa inyo, atomi, at kamfy hindi makalilimot habang buhay. — wika ng isa nang kamayan ni Ernesto. Nang dakong tanghali’y isang berlina ang huminto sa tapat ng tahanan nina Ernesto. Isang lalaking may kagulangan na ang lumunsad. Madaling nakilala ni Ernesto sapagka’t naging prope sor niya sa pag-aaral ng batas ang lalaking iyon— Nabasa ko sa pahayagan ang sakdal laban sa ivo, — wika ng panauhin nang sila’y magkaharap na sa bulwagan. —Huwag kang magalala. Talos kong yaon ay paghihiganti lamang. Sa tulong ng mga karapat.dapat na pinuno. ay lalakarin kong mapawah 7 bisa .ang sakdal, at mababa1 k pati ang lyong pahintulnt sa p'ig ka-abugado. •—Salamat po, propesor, — rnay pitlag ng galak sa puso ni Erni. —Noong pang araw ay hina. ngaan na kita sa katalinuhan at kalinisan ng puso. Mga lalaking karava mo ang kailangang manungkulan sa ating gubiyemo. Nakausap ko ang Pangulo ng Pi lipinas at ikaw ay hihirangin niyang piskal. Tatanggapin mo ang lyong nombramiyento mata, pos pawalang bisa * ang sakdal laban si iyo. Nang makaalifi ang panausin ay nayakap ni Luz ang Kanyang asawa. —May katuwiran ka. Erm, gr naganti ng Diyos ang mabubuting gawa at hindi pinababayaan ang mga umlibig sa Kanya. Napangiti rin si Ernesto at saka nagtunng: — Luz, lumipas na ang gatn ng ating kapalaran, at Enero 5, 1955 BULAKLAK 81 -----------------------------------------------• nagbukang liwayway ang bagong pag.asa sa ating buhay. (W AK AS) & £ 5 f 4 £ > Ang UNANG LOTERYANG PANGI sa Pilipinas buhat nang 1896! MAYNILA, ENERO 16, Ang inyong pagkakataong manalo ay higit sa alinmarig larong sapalaran sa tayang ISA sa .. Bilhin ang inyong tiket sa tanggapan ng"'. "Sweepstakes" o sa alinmang inyong kinagigiliwang ahente ng "Sweepstakes"! Mahigit na KALAHATING ANGAW NA z «.PISO ang nakataya, WALANG BUWIS! (Jnang Gantimpala ............................ P100,000.00 Pangala wang Gantimpala ............... 50,000.00 Pangatlong Gantimpala ................. 25,000.00 Kasama ang dagdag pang daan-daang malalaking gantimpala Ito ang una sa hanay ng mga loteryang pinangangasiwaan ng “Philippine Charity Sweepstakes” Idaraos ito sa ika-16 ng Enero, 1955. * Kasama ang mga pampalubag na gantimpala. 82 BULAKLAK Enero 5, 1955 «b----------------------------------DUGONG MAHAL (Buhat sa pahina 25) —Hindi po sa gayón. Don Alipio, —mahinahong sagot naman ng katiwala. —Ibig sana naming iharap sa inyo n a n g buong galang a n g aming mga karaingan. na lubos naming pasasalamatan kung inyong mamarapatin, at pasasalamatan din namin kung magiging labag naman sa inyong kalooban. —At mapitagang iniabot ni mang Andong kay Don Alipio ang nakasulat na kahilingan. — Naito po ang mga karaingang sinasabi namin sa in yo. Sa magalang at mahina hong pangungusap ni mang Andong ay napilitang tang gapin ni Don Alipio ang ini abot na kahilingan ng da ting katiwala. Matamang binasa iyon; nguni’t nang dumating sa bahaging ang binabanggit sa nasabing kahi lingan ay ang tungkol sa pagpapartihang “70-30” ng may pasaka at nagsasaka, ay parang umakyat ang dugo sa ulo ng don at muling naghari sa katauhan nito ang da ting pagmamataas. Biglang napatindig si Don Alipio sa kanvang pagkakalikmo, napasuntok pa muna sa ibabaw ng kanvang mesa, bago nag-ukol ito ng matigas na mga pangungusap sa mga kaharap. —Iyan na nga ba ang si nasabi ko. Marami sa in yong magsasaka ang walang utang na loob. Hindi ba’t noong unang dumulog kayo sa akin, no ong wala pa kayong tiyak na piMATAMLAY • WAIANG SIGLA? Sundin ang payong ito! i MILK Of MAGNESIA Ang PHILLIPS MILK OF MAGNESIA ay nagdudulot ng vt-'yat na lunas sa pagiging mabugnutin at sa di-paerkaduroi. Itir.atagubilin ng mga doktor ang PHILLIPS MILK OF MAGNESIA sapagka’t dinadalisay nito ang labis na pangangasim ng sikmura. . nagsisilbing i3ang bahagva nguni’t mabisang lakpante, Ang PHILLIPS MILK OF MAGNESIA ay siyang pinakarnainam na laksante na anti-asido para buong mag-anak product of PHILLIPS Likido o Tableta fc, ... » fl. os conUiR» 34 to 40 jr Mofneilwm Hvdtoalde. •«■'/l wW nagkakakitaan, ay kasangayon ka yo sa anumang uri ng partihang aking paiiralin, sapagka’t wika ninyo’y hangad ninyong buhayin nang maligaya ang inyong pamilya? Hindi ba’t sinabi ninyong kahit na makalamang kami nang kaunti sa mga inaani ay mamasarapin na ng inyong kalooban, alang-alang sa kaligayahan ng in yong mga anak? Bakit ngayong mapalaki na ninyo at mapagaral ang inyong’ mga anak ay saka ninyo hihilinging ang pitumpong bahagdan ng inaani natin ay mapunta sa inyo? Hindi ba’t kahati ako sa mga gugulin sa pagpapatanim at pagpapagapas ng pa lay? Hindi ba’t ang mga kalabaw ninyong ginagamit sa pagsasaka ay ako muna ang bumili, na pagkatapos ninyong hulugan sa akin nang unti-unti ay nagiging ganap namang inyo? Ano pang pasunod ang mahahanap ninyo sa isang namumuhunang gaya ko? —Ang pagalit at mahabang paliwanag ni Don Alipio. Hindi kaagad sumagot si mang Andong sa gayong paliwanag ng don, nguni’t mahinahon niyang pinag-aralan. muna ang kanyang itutugon. —Don Alipio, -^ang sa wakas ay maingat na tugon ng matandang katiwala, —ang inihaharap po namin sa inyo ay “karaingan’’ at hindi “utos”. Hindi po kami nag-aatas ng inyong gagawin, kung hindi dumaraing kami at nakikiusap. Kung sábagay, nalalaman naming sa magarang tahanang kinalalagyan ninyo ngayon, ay may bahagi ng pawis ang in yong mga magsasaka. May ba hagi rin ng pawis ang inyong mga manggagawa sa magarang awtomobil na inyong ginagamit. Nguni’t may matuturol po ba ka yong isa man lamang na magsasakang nagkaroon ng magandagandang bahay? May masasabi po ba kayong manggagawang nagbubungkal ng inyong lupa na nakabili man lamang ng isang kalesa? —Wala nga, Andong, —matigas pa ring tugon ng don, —sapagka’t gumugugol kayo nang ftigit sa in yong mga kinikita. Hindi kayo marunong mag-impok. Kasalanan pa ba namin kung ayaw ninyong magtipid? —Nguni’t wala po namang taong maaaring magtipid nang wala na mang titipirin!—magalang pa ring tugon ni mang Andong. —Kagaya po ng mga kasama ko rito na ang iba’y may walong anak na tinatangkilik at pinag-aaral, at ang sinasaka’y natamnan ng isang kabang binhi lamang, na umaani na man ng pitumpu hanggang walumpung kabang palay; ang nakakaparti po ba nilang apat na pung kaban ay makasasapat na sa buong mag-anak sa loob ng isang taon? —Bakit hindi, kung talagang iibigin? —tugon agad ng den. — Kayo naman ay walang ibinubuwis sa pamahalaan maliban sa sedula lamang. Nguni’t nalalaman ba ninyo kung gaano kalaki ang ibinubuwis namin sa gubyerno ukol sa lupa at sa inaani na tin? Kaya kapag igigiit ninyong pairalin ang kahilingang inyong inihaharap, ngayon pa’y sinasabi ko sa inyong kayo’y mabibigo. Wala akong nakikitang katarungan sa inyong kahilingan. Maari kayong magsiaklas kung ibig ninyo nguni’t sa isang aalis sa inyo ay sampu ang makakapalit. —Hangga’t may paraan po’y hindi kami pagmumulan ng aklasan, Don Alipio, —matigas na ring tugon ni mang Andong. — Nguni’t ang tandaan po lamang ninyo ay ito: mapipilitan kaming dumulog sa kinauukulang maykapangyarihan, kailanma’t hindi ninyo ipagkakaloob ang katarungan hinihingi namin sa inyo. —Kahit saang impyemo kayo dumulog ay nakahanda ako... — at hindi na tinapos ni Don Alipio ang iba pang sasabihin. —Kayo po ang bahala, Don Ali pio. . . —ang taliwakas naman ng katiwalang si mang Andong. Natapos ang gayong salitaan sa pagkakabigatan ng loob ni Don Alipio at ng matandang katiwa lang kumakatawan sa isang pangkat ng mga tauhan sa asyenda. Nang makaalis na sina mang Andong ay saka matamang nilimi ni Don Alipio ang kinakaharap niyang mabigat na suliranin. —Bakit kaya hindi isinasangguni sa akin ni Martin ang kilusang iyon nina Andong? —bulong ng don sa sarili. —Kainalam na rin kaya sa kilusang ito ang diyaskeng tagapangasiwa ko sa asyenda? Ang mabuti’y ipatawag ko kaagad ang damuhong si Martin' upang malaman ko ang tunay na dahilan ng biglang pagbabago ni Andong —dugtong pa ng don habang pasalikod-kamay na payao’t dito sa harap ng kan yang mesang susulatan. Kinahapunan din nang araw na yaon, ay ipinakaon ni Don Alipio ang kanyang tagapangasiwang si Martin sa tsuper niyang si Luis. —Sabihin mo kay Martin na kailangang-kailangan ko siya nga yong araw na ito, —mahigpit na bilin pa ng don nang papaalis na ang inutusan niyang si Luis sa pagtungo sa San Leonardo. — Huwag mong papayagang hindi mo siya maisama sa pagbabalik mo rito, naintidihan mo? —Opo, madaling sagot naman ni Luis. '—Sabihin mo rin na siya la mang ang kailangan ko at hu wag siyang magsasama ng iba pang tauhan sa asyenda. —Opo, Don Alipio, —ulit na tugon ng tsuper. Makaraan lamang ang ilang oras ay nagbalik si Luis na kasa ma na si Martin. Hindi katulad ng pagtanggap kay mang An dong, sinalubong pa ni Don Ali pio ang kanyang tagapangasiwa sa may hagdanan pa lamang. —Mabuti’t natagpuan ka agad ni Luis, —may himig birong bati pa ng don sa bagong dating. Balita ko’y malimit ka raw sa montehan nina mang Tomas. —Hindi po totoo iyon, Don Ali pio. —Tila namamanghang tu gon ng tagapangasiwa. —Buweno, kung hindi totoo iyan. tuloy ka’t may mahalagang bagay tayong pag-uusapan. —Luis, —baling nito sa tsuper, —sabihin mo kay Tinay na pasukan kami dine ni Martin ng mamiminindal, hane? Mabilis namang sinunod ni Luis ang utos ng don; at lalong mabi lis na tinupad ni Tinay ang bilin ng kanyang panginoon. Makaraan pa ang ilang saglit ay masinsinan nang kinausap ni Don Alipio’sa kanyang silid-tanggapan si Martin. —Alam mo ba ang sanhi kung bakit kita ipinatawag ngayon? — bungad na usisa ng don. —Hindi ko nga po nalalaman, —agarang sagot ni Martin . —Buweno, ibig kong itanong sa iyo ay ito; —ulit ng don, —Bakit hindi mo nalalaman ang lihim na kilusan nina Andong? —Nalalaman ko pong lahat (Sundan sa pahina 77) Pag May Hirap May... (Buhat sa pahina 19) isa ring blhag. Maliksing milabas ni Turimbao ang mga bihag ng higante. Lumayo sila sa pbok na iyon at nang makatagpo sila ng isang yungib ay saka sila nagpahinga. Gayón na lamang ang pasasalamat ng tatlong prinsipe kay Turimban. Ang prinsesa ay gayón din. Natutuwa pagka’t siya’y makababalik sa kanilang bayan. —Huwag kayong mag-alaala prinsesa at ihahatid namin kayo, —sabi ni Turimbao sa prinsesa. —Ikinagagalak ko prinsipe ang inyong paghahatid sa akin. Nais ko ring pasalamatan kayo ng aking mga magulang. —Prinsesa... —agaw ng isang prinsipe, —siya po’y hindi prin sipe. Siya po ay tanod lamang naming tatlong magkapatid at pinasasahod ng aming hari. —Nguni’t ang ipinamalas ni ginoong Turimbao ay higit na magiting sa karangalan ng isang prin sipe. —Siya pong tunay... —salo ng isa namang prinsipe, —nguni’t ang prinsipe ay dugong mahal; at siya ay hindi, isa lamang mahusay humawak ng espada. —Pagdating natin sa palasyo, ay hihilingin ko sa mahal na hari na ipahintulot sa aking ituro sa inyo ahg katulad nang iminulat sa akin ng aking inar, —makahulugang sabi ni Turimbao sa tat long prinsipe. —Huwag mo kaming payuhan dahil sa kami’y sinagip mo, — sabi naman ng isang prinsipe. Dahil sa pagsasagutang iyon ay nangamba ang prinsesa. Isinaloob niya na baka kung maharating na sa palasyo ang apat niyang kasama ay pagbuhatan ng kung anuano si Turimbao at hindi makapagsanggalang. Kaya upang ilayo sa maaaring mangyari ay masiglang nagsalita ang prinsesa: —Sasama ako hanggang sa in yong palasyo at pagkatapos ay sa ka na ninyo ako ihatid. Hindi ako maaaring maglakad hanggang sa amin. —May katwiran kayo, mahal na prinsesa. — Nagmamalaki pang sabi ng isang prinsipe. — Ang porlon ng aking ama ang ating sasakyan pagtungo sa in yong bayan. —Salamat, prinsipe. At muling nagpatuloy sa kani lang paglalakad ang mga prinsipe at prinsesa. Tinawid nila ang mga lawa at malalapad na ilog; pinasok nila ang masukal na kagubatan at nang makaraan ang isang buwan ay dinating nila ang palasyo ng hari. Ganyan na lamang ang tuwa hg hari nang makita ang tatlo niyang anak. Nguni’t matapos yakapin ang tatlong prinsipe, ay tinawag si Turimbao at ang sabi: —Lumapit ka... hindi ko akalain... isa ka palang malaking SARAGATE... Nagtawanan ang tatlong prin sipe at ang prinsesa’y gayón ding nakangiti. —Mga anak ko... —tawag ng hari sa tatlong prinsipe, —ibig kong makilala ninyo ngayon ang tagapagmana ng aking korona. Itong si Turimbao ay kapatid ninyo at isa ring prinsipe. Kaya pa la ganyan na lamang ang malasakit niya sa aking korona ay dahil sa dugo ko rin siya. Ganyan na lamang ang pagtataka ng mga kaharap. —Ama ko —tawag ni Turim bao, —sino po ang nagsabi sa inyo nang katotohanang ito? —Dumating ang ina mo at hinahanap ka. Siya ang nagsabi sa akin ng lahat. Nguni’t saan mo natagpuan ang iyong mga kapa tid? —Monarka... —sangkot „ ng prinsesa, —ako po at ang tat long prinsipe ay nabihag ng higanteng itim duon sa kanyang kastilyo. Salamat at dumating ang prinsipe Turimbao at kaming lahat ay naligtas. Napatay po niya ang higanteng itim at ngayon Enero 5, 1955 BULAKLAK 83 ----------------------------> ay narito kami. —Siya po ama ko ay isang prinsesa at aking ihahatid sa ka nilang bayan upang isamo sa kan yang ama ang kanyang kamay. lnihahandog ko po sa kanya ang aking puso. —Sunggab naman ni Turimbao. Napangiti ang hari. Kinamayan niya ang prinsesa at saka ipinatawag si Tarabani. Nang makita ni Tarabani ang kanyang anak ay lumuluhang niyakap. Mangyari’y nalaman na rin niya ang mga kabayanihan ni Turimbao. —Anak ko... —Ina ko... • At nang makaraan ang ilang sandaling pagbabalitaan ay hinandugan ng isang salo-salo ng hari ang prinsesa at ang kanyang mga anak. At kinabukasan ay saka pinasamahan kay Turimbao ang prinsesa upang ibalik sa mga ma gulang. Hindi naglipat-taon at kumalat ang balitang si Turimbao ay ikakasal sa magandang prinsesang nabawi sa kamay ng makapangyarihang higanteng itim at pagkatapos ay puputungan ng ko rona upang siyang umugit sa kaSteaart - ^xylopol DAGLING SINUSUGPO SINUSUGPO NG KAHANGA-HANGANG BAGONG BREACOL NA MAV XYLOPOL ANG UBO SA 5 PARAAN! ITONG KAGILAGILALAS NA BAGONG TUKLAS na lunas sa ubo—tunay na kaiba sa alin mang nagamit na ninyo—ay magdudulot ^sa inyo at sa inyong pamilya ng kasiyasiyang ginhawa sa ubo dahil sa sipón, pananakit ng lalamunan at mga iba pang bagabag na katulad nito—kagyat na kaginhawahan na lalong mabisa at lalong matagal ang naidudulof kaysa ¡bang datihan na mnyong nalalaman. At saka ang Breacol na may Xylopol ay ligtas at ganap na pinupuksa ang mga mikrobyo na sanhi ng karamdaman sa dina daanan ng hininga. ANG BREACOL NA MAY XYLOPOL ay nakasisiya ang lasa, Laging bigyan ng Breacol na may Xylopol ang inyong anak para sa ubo na sanhi ng sipont IGIIT ANG BREACOL NA MAY XYLOPOL Odra sa inyo at sa inyong mag-aanak! Bilhin ang matipid na pampamilyang sisidlang 90cc, o kaya y ang mura at panlukbutang lalagyang 36cc! Each fid. oi, contains Ext of white Pin® Comp., ' ' Pine Tar 0 149 gr ;.............................. .......... 1 PINUPUKSA ANG MIKROBYO na tunay no sannl n ANG UBO! 2 DAGLING 3 "“panlOOB ü 4 PINAPAWI , _ __ ng mga karamdaman sa dinadaanan nq hininga katulad ng mikrobyo Staphylococcus Aureus 209 (tingnan ang nasa larawan), no siyang pinagmumulan ng panonokit ng mga hi maymay NANUNUOT sa mga mumunting pagitan ng mgo himaymay (tingnan ang lubos na pinalaking larawan sa dakong kaliwa) na hindi naaabot ng karaniwang likido, maging ang tubig. NA BISA NG BREACOL no may Xylopol ay kagyat no nadudulutan ng lunas ong kasuluksulukang bahagi no da* anon ng hininga no di naaabot ng karaniwang gomot. ANG PLEMA Ang makapal at bumabarang plcma so mgo himaymay ng daanon ng hininga ay plnawawalang biso ang karaniwang gomot so'ubo (test tube "A"). Ngunl't ang Xylopol ("B") ay nanonatili sa pagbaka kahit ----- na mavroon plcma WPS ANG BISA SA PAGLUNAS f UM-M-M KAY SARAP! h,maymay NG LALAMUNAN AT DAANAN NG HININGA panlunas NA nagpapaluwag at TUMUTUNAW sa PLEMA imonium Chloride. 5 67 gr.; Honjy. ¡9.69 M;; Vi ^t "Eucaly^íu?' Ó 58$^^ Ang karaniwang gamot so ubo ay pongsamantalang niluluna ton ang bahaging binabogabag (a) at ito'y walang nagagawang tunay na kabutihon Nguni't ang Brcacol no may Xylopol ay nagdudulot ng ginhawo .... ----- «J-, 5 00, gr Fid. extract of Horehound, 2 35 M; Glucose liquid 416.29 Soluble Saccharin, 0.0135 gr., Cornmcl, 6 75 M; Amr* —:- -walang alkohol walang narkotiko . --------------------------------------------------------------------------. 4 • §4 BULAKLAK Enero 5, 1955 •----------------------------------------- ----mlang bayan. Ang tatlong prinsipe ay hiyang\iya nagka t hindi nila akalain na ang kanila palang hinahamak ay siyang pagsasalinan ng korona. W A K A S DESIREE (Buhat sa pahina 7) Patpatin siya at nakalulula ang kanyang taas. at siya lamang ang tanging lalaking ang buhok ay mala-ginto ang kulay na nakilala ko. Dahil marahil sa pangyayaring si ya’y isang Suweko. Langit lamang ang nakababatid kung saan naroon ang Suwisia, sa gawing hilaga mara hil, malapit na sa Polo Arti ko. Minsan ay ipinakita m Persson sa akin ang mapa, nguni’t nalimutan ko na kung saan. Ang ama ni Persson ay mangangalakal din ng sutla sa Stockholm, at ang negosyo niya ay parang kaugnay ng amin. Dahil dito si Persson ay nagpunta sa Mar seilles upang mag-aral sv tanggapan ng Papa. Sinasabing ang pangangalakal daw ng sutla ay natututuhan sa Marseilles. Nagpunta nga isang araw si Persson sa bahay. Sa simula ay hinai namin mawatasan ang kan yang sinasabi. Wika niya ay francés ang kanyang ginagamit, nguni’t wala namang bakas ng salitang francés ang kanyang sinasabi. Ipinaghandp siva ng Mama ng isang silid sa itaas na palapag ng aming bahay pagka’t wika niva av mabuti para kay Per sson ang matira siya sa amin pagka’t lubhang maguió ang panahon. Dumating na nga si Per sson, sadyang kapitapitagang DR. FLORENTINO N. SANTOS >'3£-esp?*yalista sa American Hospital of Chicago, Amerika Sa operasyon ng sikmura, apdo. bocio at bituka. DRA. CARMEN ENVERGA -SANTOS SaVind7TagklSlnaka panglngaiak.obarK Alcazar Bldg . Carrico at Estero Cagado. R-212. 2 6 KH. 1042 N U. San Juan de Dios r -'i ng rrz-dicina =a parr.antasan ng Sto. Toma» baguntao ito. Earning dalawa ay naupo sa sala. Kalimitan ay nagbabasa siya ng pahayagan. at itinuturo ku naman sa kanya ang tumpak na pagbigkas. At minsan pa, tulad ng kalimitang kong gawin, kinuha ko ang patalastas tangkoi sa Mga karapatan ng Mamamaijan at naghalili kami ni Persson nang pagbasa at pakikinig, pagka’t ibig naming isadibdio ang nilalaman noon. Ang mukha ni Persson ay naging kapitapitagan, at sinabi niyang si ya’y naiinggit sa akin pag ka’t ako’y mamamayan ng isang bansang unang nag handog sa mundo ng paksang “Kalayaan. Pagkakapantaypantay, at Kapangyarihan ng mga Mamamayan.” Pagkatapos mabigkas niya iyon ay sinabi pa rin niya: —Maraming dugo ang isinabog upang maitayo ang mga patakarang yaon, dugo ng mga walang kasalanan. At ang mga dugong yaon ay hindi naman nasayang, ma demoiselle. Si Persson ay estranghero. at kung tawagin niya ang Mama ay “Madame Clary,” at ako naman ay “Mademoi selle Eugenie.” Ipinagbabawal iyon, pagka’t kami ngayon ay kapuwa “Citizeness C.ary” na lamang. Kaginsa-ginsa’y si Julie av pumasok sa silid at niyava ako kay Suzanne. Nakaupo si Suzanne sa so pa. Umiinom siya ng tin to. Nakaupo ang Mama sa tabi ni Suzanne. —Pinagkaisahan namin. —wika ng Mama, —na si Suzanne ay makipagkita kay Albitte. At, —dugtong niya, pagkatapos na maluwagan niya ang kan yang lalamunan, —sasama ka sa kanya, Eugenie! —Natatakot akong lumakad ng mug-isa, sa karaniihan ng tao, —pabulong na wika ni Suzanne. Napansin kong hindi siya pinatibay ng tinto; pinapag-antok lamang siya. At hindi ko mawari kung bakit ako ang pasasamahin sa kanya, hindi si Ju lie. —Iyan ang pasiyang ginavva ni Suzanne, alang-alang Kay Etienne. —pakli ng Ma ma, —at ikalulugod niyang makita. mahal na anak, na ikaw ay kasama niya. — At hindi kailangang magsalita ka; pabayaan mong si Suzanne ang makipag-usap, —dugtong naman ni Julie. Nagalak ako pagka’t makikipagkita si Suzanne kay Albitte. Iyon ang pinakamabuting gawin, siya lamang dapat gawin, sa aking palagay. Nguni’t ako’y inaari nilang parang isang musmos. ka^a't hindi na ako nagsalita. —May kabigatan para sa ating lahat ang ating haharapin bukas. —pakli ng Mama, samantalang siya’y tumatayo. —Kailangang magpahinga tayong maaga. Nagmadali akong bumalik sa sala upang sabihin kay Persson na kailangang ako’y magpahinga na. Pinulot ni ya ang mga pahayagan at yumukod siya. —Kung ganoon ay nagmamagandang gabi na ako sa iyo, Mademoi selle Clary —wika niya. Ako’y nasa pintuan na nang marinig kong tila siya’y may pabulong na idinugtong pa. Lumingon ako at itinanong ko sa kanva kung siya’y may sinabi —Iyon lamang..., —at huminto siya ng pagsasalita. Lumapit ako sa kanya upang tingnan ko ang kanyang mukha sa dilim; hindi ko na sinindihan ang kandila. Ang maputlang mukha lamang ni Persson ang naaninawan ko. —Gusto ko lamang sanang sabihin, mademoiselle, n r ako... oo, ako’y malapit ng umuwi sa aming hayan. —0, ikinalulungkot ko' Nguni’t, bakit? —Hindi ko pa nasasaDi iyon kay Madame Clary. Hindi ko gustong abalahin siya, nguni’t mademoiselle, mahigit nang isang taon ako dito, at ako’y kailangan na sa Stockholm. Huhusay na uli ang lahat ng bagay dito pagbalik ni M. Etienne Clary. Ang ibig kong sabihin ay pati ang negosyo; at ako naman ay babalik na sa Stockholm. Iyon ang pinakamahabang pananalita na narinig kong sinabi ni Persson. Hindi ko maisip kung bakit sa akin muna niya ipinaalam iyon. Akala ko’y hindi niya ako gasinong pinapansin. Nguni’t ngayon ay parang gusto kong magpatuloy kami ng pag-uusap, kaya’t ako’y naupo sa sopa at. magalang kong ipinahiwatig na siya’y mauupo sa tabi ko. Parang kortaplurnang tinikiop ang kanyang mahabang katawan nang si ya’y maupo. Ipinatong niya ang kanyang mga siko sa ibabaw ng kanyang mga tuhod, at naramdaman kong para siyang nag-aapuhap ng sasabihin. —Maganda bang siyudad ang Stockholm? —magalang na tanong ko. —Para sa akin, iyon ang pinakamagandang lunsod sa buong mundo. —sagot na man niya. —Naglutang ang mga yelong luntian sa Ma lar, at ang langit ay kasingputi ng telang bagong laba. Iyon ay kung panahon ng taglamig, at ang taglamig namin ay lubhang mahaba. Hindi ako naniwalang ang Stockholm ay natatangi ang ka'gandahan, ayon sa kan yang salaysav. Inisip kt) rin kung saan makikitang nakalutang ang yelong sabi niya’y luntian daw ang kulay. —Ang aming negosyo ay nasa Vastra Langgatan. Iyon ang pinaka-makabagong punong-ugat ng pangangalakal sa Stockholm. Malapit iyon sa palasyo ng hari, —pagmamalaking dugtong pa m Persson. (ITUTULOY) i ■ ■ ■- - - —1 ‘n o' 1 Bl 1 T II T r r A 0 II 1 ft II 0 P U ft ft 1 Mga Ínifuifuíndo9 na Kurso:------ — MA 1 U 1 t I A0H 1UHI HllUUL dressmaking & embroidery M.y m.. K1a« UMACA. HABON. .1 GABT * KxnU r. Ub.rUd .t T.t< Av.nu., Cliy-T.l. 5.212S F. _ . 6 - ANG P ESTA IIAN araw na natin ituloy ang ‘ blow(Buhat sa pahina 31) out”, halimbawang sa unang linglaga kay Delfin. Hindi lang nila go ng buwang papasok, at saka marinig ang salitaan. baka mo makalimutan iyong tung—Mukhang tinotoo ni Delfin koi sa terno. ang pangako. a, —baling ni Ma- —Ha?... ning kav Tony. -----------—Oo nga, at mukhang may tu- Nang umuwi si Delfin at iballlog yata ako ta sa kanyang ama ang tungkol Samantala, si Delfin ay malu- sa pagbibiruan nilang tatlo na god naman pinakiharapan ng da- humantong sa pakikipágkilala nrlaga matapos maihinging pahintu- ya kay Elvira Villamar ay gayón lot sa kanyang ina. Marami si- na lamang ang kagalakang sulang napag-usapang bagay ukol sa mapuso ni Mang Julio, kani-kanilang pag-aaral madali —Ano ngayon ang nasa sa Ioob silang nagkapalagayang Ioob. mo? —Ngayong tapos ka na ng -----------------------------------------------pag-aaral ay ano ang binabalak mo? —tanong ni Elvie na parang dati nang kakilala ang kausap. —Hindi ko pa nga alam kung makapapasa akoTsa pamahalaan. e nguni’t uuwi muna ako sa ammg lalawigan. Hindi alam m Deiffn • na sa kanya nakatitig si Elvie, at sa maikli nilang pag-uusap na iyon ay naakit ang paghanga at pagtitiwalu ng dalaga —Para magbakasryon, o, magrepaso? —Marahil hindi lamang iyon, —makahulugan niyang sagot. At sa pagkakaugnay ng kanilang mga titig ay naipahiwatig niya sa dalaga ang laman ng kanyang puso. Madaling nagbaling ng tingin si Elvie upang ikubli ang isang kakaibang damdamin. Nagkahiwalay sila ni Elvie nang hapong yaon at nag-iwan sa kanyang puso ng matamis na pa ngaran. Humuhuni pa slya ng isang awiting nang siya’y pumanhik at salubungin ng dalawa nxyarig kaibigan —0, ano ang nangyari? —sabik na tanong ny Maning. —Ay, mahirap na lang ang magsalita, —pagpapasikat ni Del fin, —kung sumama kayo, sana’y nakita ninyo ang ginawang pagtanggap sa akin. —Siyanga? —humahanga ang tinig ni Maning nguni’t nakatbun ang paningin kay Tony na nakamata ’lamang sa kanila. Matnnog naman ang pakiramdam ni Tony. —Aba, ot di tuim myo, lalakad tayo ngayon sa Selecta. —Huwag na Tony, —nakatawang sansala ni Delfin, —ibig kong magpahinga na pagka’t maaga akong uuwi bukas. Sa ibang E. lit IOS REVES OPIICHl CO. 322 RONQUILLO, MANILA x-Binabaka ang ubo sa 2 paraan 1. SA LALAMUNAN... Nanunuut at pinapawl ang panghahapdi na dulot ng ubo na hindi maabot ng mga karaniwang gamot. Sa kailaliman ng inyong lalamunan ay may maraming mumunting kulubot at puwang na pinagtataguan ng mikrobyo ng ubo. Ang karaniwang likido ay hindi makapanuut sa mga munting “puwang" na ito. Salamat na lamang sa Cetammin, ang Vicks Cough Syrup ay nanunuut sa lahat ng bahaging nangangailangan ng lunas, at ito’y nagdudulot ng ibayong ginhawa sa inyo! 2. SA DIBDIB. . . Pinaluluwag karakaraka ang nangingilalim na ubo. Makadarama rin ang inyong dibdib ng kahanga-hangang kaginhawahan. sapagka’t ang Vicks Cough Syrup ay nagtataglay ng mga tanging gamot na nagpapaluwag sa paninikip na siyang dahilan ng inyong pag-uubo. Subukin ito! Ngayon lamang kayo makadarama ng ganitong ginhawa! 7¡¡A/^A^ PAPA SA BUONG MAG-ANA^! MASARAP f GUSTO AfG MGA 8ATA t FOOMULAi Ammonium CMorldo 3 Co»omlum (Vick brood of Cotylpyridinium Chloride) 0 02%. Olycorino 9 00%, Aromotk» (Menthol Comphor. Oil of fucolyplu») 0 03%, Color 0 20%. Sodium Boniooto (Praurvoliva) 0.10%. Aromo Cborry Imitation (Flow) 0 02%. ClirEc Acid 0 20%. Syrup 4 »' —Kung tatanggi kayo ay makikiusap ako sa myo. —Ay salamat, —nasisiyahang wika ni Mang Julio. Kung ganoon ay makikipagayos na ako sa kanyang mga magulang. Hamo’t ako ang bahala. Bukas na bukas din ay luluwas ako. Maluwalhatliig nairaos ang kasal. Pinakamaringal na kasalang nuon lamang nasaksihan sa kahabaan ng kalyeng iyon. Si Tony pa ang nagmg “bestman” ni Del fin, at ang mga panauhin ay sa Selecta piniging. Masaya ang laKung paano tumulong ang BAGONG TÜKIAS NG WGAS kay Gng. Venezuela ng Quezon City: “Pinakamadaling lunas sa ubong aming na la laman!” "Nadama agad ng anak ko ang bisa ng Vicks Cough Syrup," sulat ni Gng. Venezuela, “at ang kanyang ubo’y madaling huminto!" Natuklasan . ni Gng. Venezuela na ang Vicks Cough Syrup ay x A; lumulunas sa ubo sa bagong paraan—lalong mabilis kaysa dati! Ang lihim ay ang bagong kahangahangang sangkap, Cetamium. Vicks lamang an° mayroon nito! Enero 5, 1955 BULAKLAK gg -------------------------------------- ------- • hat ng panauhin. Isa’t isa’y bumabati sa mag-asawa. Isa’t isa’y naghahangad ng mariwasa at maganda nilang kinabukasan. Higit sa lahat ay si Tony ang kinamalasan ng kasiyahan, bagaman nó talo sa pustahan. —Tony, —tawag ni Maning, — hayun ang isang dalaga. Pustuhan tayo sa makikilala ko ngayon. —Ayoko nang pumusta, baka ako madobol kros na naman. Nagkatawanan na lamang sila pagkatapos. WA K. A S I Vicks COUGH SYRüp¡ K-1 86 BULAKLAK Enero 5, T955 •----------------------------------------------Mutik Nang Maligaw... (Buhat sa pahina 80) Mula noon ay uniisip na at bumalangkas si Donya Lilay ng ta nging paraan upang makapanhik sa kanila ang mag-asawang Mel da at Ruben. Pinakiusapan niya si Don Poldo na siyang inaama ni Melda, upang mamagitan sa bagong kasal at sa kanyang asawang si Don Fernando. Hindi naman tumangi ang ninong ni Mel da at isang gabi ay panauhin na siya ng mga Montanez. —Humiling ka na ng iba sa akin, Kumpadre, at ipinangangako kong hindi ka mabibigo, ngu ni’t kung ang pagpanhik dito ng mga walang-hiyang iyan ang iyong ipakikiusap ay tahasan kong tatanggihan. —Iyan nga sana ang ipakikiu sap ko kumpadre - . . ang tungkol sa dalawang bata. Tapat ang kanilang pagsamong patawarin mo na sila. —Ilawit mo na sa kanila ang iyong kapatawaran. -. Alangalang man lamang sa Bagong Taong ito. —Lumuluha namang susog ng Donya. —lisa ang aking kapasiyahan! Hindi na mababalil LUMAKAD ang Donya sa ki napapatungan ng mga pang-aginaldo nang dumating sa bah>» ging iyon ang kanyang paggunita sa lumipas. Dinnmpot niya ang kahong karton na nasa ibabaw ng salansan at saglit na minalas: Para sa aking apo. Eaby Melda.” Parang kmurot ang laman ng Donya nang mamasid ang kasaganaang naruon sa “Christmas Tree”, at magunita ang kan yang bugtong na apong dapat sanang ‘ mabahaginan ng mga h;yayang iyon noon pa mang nakaraang pasko, na hindi kayang maidulot ng mga magulang nito. At, ngayo’y Bagong Taon na! Naruroon pa rin ang mga handog na iyon. —Malasin ninyo, Mama! Pa rang pinilas sa inyo ang inyonp apo, —nabuhay sa pandinig n¡ Donya Lilay ang pagpaparangalan ni Melda nang dnmalaw siya sa inuupahang bahay ng magasawa. —Hindi ba. Mama’ Ikinulong,ng Donya sa kanyang mga bisig ang sanggol at buung pagmamahal na dinala sa tapat ng kanyang dibdib. Nag huhumiyaw pati kaliit-liitang himaymay ng kanyang puso at mandi’y kinukarut ang kanyang la man nang mamalas niya ang mumurahin at manipis ra damit jig sanggol. —Kawawa naman ?alaki: at bagong tayong gusali ng patahian inh Sa lt.aas) ni Juki a C. Andres sa Manggaham, Sta. Maria 'an, ay pmasinayaan nuong hapon ng Disyembre 5 1954. Ana masig any pagtitipon ay dinaluhan ng mga tanyag na tao sa linunan rZunanamhanangHlakal ™a*ataas ™ ng banko. S? paAlfonso9Hawf P^aWiaU satt7babal aV makikitang nagsasalita si G. Alfonso Haith, Pangulo ng Samahan ng mga Manana hi” sa ^anta ai2a’ habzlang sima Don Toribio Teodoro, may-ari ng “Ang Tibav" G. Francisco Gaballa, ng Bulaklak Publications9 G Señares Panoulo In^ls.l.[\es °f tbe Philippines, Atty. Perfecto E. Laguiofpangalazvang Kalihim ng Kawanihan ng Kalakal, at iba (laBupa. ang aking apo! Hindi bagay ang damit na ito sa ganitong panahon... Dahan-dahang ibinaba ng Don ya ang sanggol. Dumukot siya sa lukbutan at inilabas ang ilang papel de bangkong pawang malalaki ang halaga, at saka iniabof kay Melda. Ibili mo ito ng damit para sa aking apo, —wika ng Donya. May gumitay na ngiti sa sulok ng mga labi ni Melda na tumatalikwas sa kalungkutan ng kan yang inga mata. Marahan siyang napailing. —Maraming salamat, Mama . . Nguni’t hindi ko hu matatanggap ang salaping iyan, pagka’t ganyan ang mahigpit na bilin sa akin ni Ruben. —Nguni’t ito’y para sa aking apo--. Hindi Ito tangkang sugatan ang damdamin ng iyong kabiyak. —Basag ang tinig ng Donya. —Dinaramdam ko, Mama. Baka hu hindi tayo maunawaan ni Ruben. Hindi na nagpumilit ang Dox*ya na dali-dali nang lumisan sa pangambang mapabulalas siya ng iyak. Nang sumapit ang Bispera3 ng bagong taon. Napansin ni Don Fernando ang ilang pang-aginaldo sa “Christmas Tree”. —Huh! Sayang lamang ang ibibigay mo sa mga iyan. Marxhil ay nagsisihingi sila sa iyo, ano? Kay tapang ng mga hiya! narinig ng Donya na namutawi sa mga labi ng Don noon. Nanglilisik ang mga mata ng Donya nang harapin ang asawa. —Fernando, dapat mong malamao na sila’y pawang kabaligtaran ng nakalarawan sa marumi mong isip. Sila’y mararangal. Ni, minsan man ay hindi ko sila na rinig na dumaing sa kahila ng karalitaang dinaranas nila sa buhay. —Huwag kang magkaila, Lilay! Hindi ko ba alam na nagtutungo ka roon! At, ikaw ay kanilang tinatanggap dahil sa salaping naitutulong mo sa kanilang pangangailangan? —Hindi ko naman inililingid ang pagdaiaw ko roon. Nguni’t inuulit kong nagkakamali ka ng paratang. Ang totoo’y nais ko ngang makatulong sa kanila. Makailang ulit ko silang inaalok ng tulong, nguni’t sila’y lubang ma rarangal. Nais nilang mabuhay sa pamamagitan ng sariling pagsusumikap at pagpupunyagi. At lagi nilang tinatanggihan ang aking tulong... ang aking... —Nagkukunwa lamang ang la cking iyon, Lilay. Makikita mu rin balang araw ang tunay na pagkatao ng manugang mong iyan. —Matibay ang aking paniniwalang marangal siya, gaya rin ng pagkakilala ko sa iyo, Fernando. —Huwag mong rtayain ang iyong sarili, Lilay! Mula ngayon ay bmabawalan kitang dumalaw roon I —Bukas ay Bagong Taon at hindi mo ako mapipigil na magtungo roon! —Binabalaan Kita, Lilay! —Walang sigumang makapipigil sa akin, Fernando! At, sa pagtungo ko roon ay umasa kang hindi na ako babalik! Ngayon ko naunawaan kung bakit mo ako pinakasalan sa kabila ng taglay kong kapangitan. Oo... —Lilay 1 —Sa iyo nang Iahat ang aking kayamanan na inibig mo' nguni’t ang manatili pa sa bahay na ito na kapiling ka ay hindi ko na mababata. —Patalilis na nagtungo si Donya Lilay sa sariling silid at lumuluhang lumuhod sa harap ng altar. Nguni’t lingid sa kabatiran ng Donya ay sinundan siya ng asawa na parang itinulos na kandila sa bukana ng pintong bahagyang nakabukas. Tuwid na tuwid ang pagkakaluhod ng Donya sa harap ng altar. Dumalangin siya ng taos sa puso. Maya-maya’y naramdaman . na lamang ng Donya ang marahahang pagdantay ng mga kamay sa kanyang bálikat. Tila napauunawa ang magiliw na pisil na narama niyang nanunuot sa kanyang katauhan. —Lilay, —mahina nguni’t matatag ang tinig na narinig ng Donya. —Sasama ako... Sasama ako, bukas!.. NAPUTOL ang pagdidili-dili n! Donya Lilay nang lumangitnglt ang pinto at matambad sa kan yang" panIngin ang asawang bihis na bihis. Iyon din si Fernando, ang Femandong kilalang-kilala ng kanyang puso Hindi na siya na katutol nang damputin nito ang mga pang-aginaldo sa ibabaw ng j mesa. —Ako na ang ~ magdadala nr ! mga ito, Lilay. Tayo na iha, at nananabik na ako sa aking apo.. —Sa ating apo. . —nakatawang pagtutuwid ng galak na galak na si Donya Lilay na kumawit sa bisig ng asawa. WA K A S REBENTADOR (Buhat sa pahina 5) mo inumit? —at ipinagtulakan ang bata hanggang makapanhik sa kanilang bahay. —Aba, bakit? Ano ang nangyayari sa inyo? —balisang salubong ni Aling Dorang. Kinusa ni Nating ilantad ang malabis niyang pagkasuklam kay Edi sa pamamagitan ng pangungunot-noo at pananalim ng paningin. —Iyan hong batang iyan! Inumit ang pera ko? —sabay iraü kay Edi na nakapasalikod-kamay, nakayuko at walang imik. —Pera? —gagad ni Aling Doray na may lakip na pagtataka sa himig ng pagsasalita —Ang isip ko ba, e, wala kang pera? Kaninang tanungin kita para ibili ng bigas at nang huwag abutan ng bagong taong walang laman ang ating imbakan, sabi mo, e, wala ka nang pera. Ba kit ngayon, e. naghahanap ka? lnalihan ng kahihiyan si Nati. Sinabi nga naman niya kaninang wala siyang pe ra. ¿adya niyang inilihim ang halagang iyon upang magamit sa isang mahigpit na pangangailangan. Upang may magamit siya sa pagtatanan. Salitaan nila ni Manding na sa ganap na ika-Iabing-dalawa, sa. pagpapalit ng taon, ay magtatanan sila. At, ang pera ngíang iyon ay kanyang babaunin —Eh, nagkaila nga ako sa inyo, —amin ni Nati. —ang tangka ko'y itago bilang ta nging aginaldo ng aking Ninang nang nakaraang pasko... —Ivan ang napala mo. — naiparunggit ni Aling Dp rang, —kundi ka mapaglihim. e. nakinabang sana teyo kahi’t paano. Eh» ngayom ano pa ang magagawa mo9 —at tila masama ang loob nn napasa-kusina ang kanyang [ina. —Saan mo dinala ang pe ra? —usig ni Nati sa bata sa bay yugyog sa balikat. — Saan naroon? Subali’t namaiagfng wa lang kibo ang natutubigan niyang kapatid. Ibinili mo bang lahat ng rebentador? Isang tango ang tanging naitugon ni Edi. —Talagang pahamak I Buwisit! Halos mayanig ang kani lang tahanan sa bigat ng mga yabag ni Nati nang layuan niya ang kanyang kapa tid. Minabuti niyang iwan iyon upang huwag na lamang niyang mapagbuhatan ng kamay. Para sa kanya’y napakasakit ang ibinunga n g pangyayaring iyon. Nangangahulugang wrala na siyang mababaon sa salitaan nila ni Manding. Gavunman ay hindi niya gustong masira sa salitaan nila ni Manding. Hindi ni ya maaatim na dahil lamang sa pangyayaring iyon ay magkulang siya sa katipan. Mahalaga ito sa kanya, ipinakatatangi at pinag-uukulan ng matapat niyang paglingap. Kaya» kahi’t wrala na siyang* pantaksi ay gumayak na rin siya. Handa na siyang maglakad. At natitiyak ni Isinasabotelya ng siya -siysngfámátid-tlhsv// Uminom ng [nission Averages mission ORMGE MISSION BEVERAGES (PHUS) Balintawak. Quezon City. Tel. 2-92-51 yang kung makalalakad na siya sa oras na iyon, bago dumatal ang oras ng tipanan nila ni Manding ay masasapit na niya ang pook na ka nilang pagtatagpuan. Pinagtatlong suson niya ang kanyang bestida. Matapos mapantay ang pulbos sa mukha, mapahiran ng kaunting papula ang labi at pisngi, maparaanan ng suklay ang mahigsi niyang buhok ay lumabas na ng silid at nagpaalam kay Aling Dorang. —Inay, sasaglit lang ako kina Piling upang dito na kami magpaabot ng alas-dose, —pagdadahilan niya. Hindi si Piling na kanilang kapit-bahay ang naging kasama ni Nati nang sumapit ang ikalabing-dalawa. Si Man ding ang naging katalik ni ya nang dumatal ang bagong taon. Naging masagana at Enero 5, 1955 BULAKLaK g? ------------------------------------• matamis para sa kanya ang sandaling yaon. Habang dumudupikal ang mga kampana, habang ang lahat ay ]umilikha ng sari-saring ingay. sa pagitan ng lalong masisinsin at naglalakasang putok. sa gitna ng pagtutumili at paghihiyawan ay buong tamis namang magkatalik sila ni Manding. AT... Mula sa tinalikdang ba gong taong yaon, ang mga araw ay matuling nagpatuloy. Naghalinhinan ang mga buwan hanggang sa mu ling dumatal ang isa pang manigong Bagong taon. Til lad nang nakalipas na bagong taon. si Nati’y nakapanungaw ngayon at nakatuon (Sundan sa pahina 76) 88 BULAKLAK Enero 5, 1955 'ITANG INAAKALA NG MAGNAJ\NAKAW NA LlGTAS NA SI YA ** ▼ AY PALI-PALI ITONG TUMALON SA BINTANA, SUBALÍT--. ORAS MO MERDMO AABELLA sa \yo! MAAARI PO BANG IPAAN AKO DALH N SA FUTAN/ HALA. PA SAN IN MO ANG NINAKAW MO AT IYAN ANG IBIDENSIYA. RUBEN ¿A. PA Bl AN ANG MAGNANAKAW NA SA Bl LANGGUAN ANG MAGNANAKAW NA ITO/ NAKATUTULIS ANG WALANG PÜKNAT NA PUTOK NG RBBENTADOR SA KALAWAKAN AY PARANG NAGPAPAN INGIN SA ISANG MA LAPALASYONG TAHANAN AY PA LAWAN G ANINO ANG MAKIKITA NATIN NA. SA MALAS AY KAPUWA NAGHIHINPANG PAG KAKA - TAON. qftAGONG TAON... PALIGSAHAN ANG MGA SIÑINDIHANG KUWITS; SUBALl'T KUNG IBABALING NATIN ANG ATING TAY NG /AAGANPIN AG N AKA WAN AY. MBNA NINYO Br para lumawig ang r BUHAY MC7 HU WAG MC NANG TANG KAIN JMAKAS FA/ BA'Y PA PAT KAAWAAN..? GINOONG PULIS, TAYO NA AT NANG MACALA WALA SANANG MAKAKITA SA AKIN/ AKO SA AMIN, BAGO NINYO MABUTI NGA AT NANG MA LAYAN HG MSA MAGDLANG MO NA NAGKULANG SILA NG PANGA RA Li Enero 5, 1955 BULAKLAK g9 T7 inang/JS^ «A L.OOB NG DAAAPANe WOH AY NAGANAP ANG \SANG TAGPONG NAGPATIGALGAL SA PALAWANG LALAKJ.... CW1ANATILING WALANG I/A1K íVIang lauaki atan® PULIS. MAN<G<SAN<S SA... AAASAKIT VAN SA KALOOBAN KO ANG MAPAWALAY KA SA AKIN AX MALI GAYA MARIN * AKO SAPASKAT /AAKAPAGPAFATULOY KA NA SA , IYON<S PAS-AARAL/ inang/kuns NALAUA/AAN ANO LAAAANG ANS PATUTUNGUHAN KO NGAYON AY plYOS KO/ PATNUBAYAN MO POAN®. AKING INA/ NAIINIP NA XATA SILA? 5IGE NA ANAK ! SUMAAAA KA NA/ HUWAS A\O AKONG AUALAAAAGALIN® NA HANIN ......................... na/Aan ako. e./ BALIK KA NA SAINAN® : bAYANG.'KUNG HINPI ÁKO NAKIPAGTIKI5AN SA AKING MGA AAAGULANG, VARAHIL HANGGANG SA KANILANG PUNTOP AY MA TUL AD MO PIN AKONG DAKILANG ANAK/... SlGe NA.INENG/UAAAKYAF KA NA'T ALIWIN AAO ANG IYONG INA/ DALl'T./AAPAPAIYAK NA AKO / AAA690 ®ULAKLAK Enero 5, 1955 MAJZJ0 AMS GUMKSIIT... HIMPI MA UJGIP NA TW we panga NJB > lkA~¿Q NA BIT/WAN MÚ sr mapjo > INA*U PÓOO MAGPiPlizUrxe? NA > tZEBOLBSK Nt MARIO NA MA fWASAK ANO KAJWAPO...SA <STTNA NG PANLUL-UFAYPAY Nt YA AYPUMA^ 77NS AMS MA LAXAS HA LNNPOL—.AN& GAXM6 KAS/NVAK-S/NPAK NA YAN/e AY SAfO-AW ANO BUONO PAJ-KStP NO KA - BUNPUKAN... a^^ty^pa taponan wb maaar^c^ka.a [WAW ALAN No EISA ANO KAFIGII" NI petx.. HU WAG KANG — . "W m—yi MGA S4NPAUNG YAO^AY VVAUANG NA WA SI BSPTO KUNIPJ AMS kANXANG ^AKIH,,. W...MAAWA m KAYO SAAWN„-HUWAG NO PO /VWNA AkZPNO KUNIN HINPI YO FA ?O MATITlXMAN k ANS SUHAY MAY-ASANA A O2N NAMA'V NAKAWAVA G| COPA SA FA^kAEnero 5, 1955 BULAKLAK 91 92 BULAKLAK Enero 5, 1955 FASAYAHIN ANG MUKHA AT —^L —■ AGA MAT PARANG MGA FXVASONG TUMIAAO 6A PUSO NI VERONICA ANG PANGUNGU6AP NA &INITWAN NG ASAWA AY PINIV4T NITONG YASUYONG... GlNABiNG -yu UNAHG AKAW NA iFiNAG UNGKOP Ni VERO* NICA SA K RS TAW* RAN AY NAKAUK* HA NA NAMAN NG PANH BAGONG NGm NG PAG* ASA AAApUTI FAVA NAAAANG KATU HO NG 'YANG 61 VE* FONICA--KAFAEU...HINPl ITO ANG MGA SAN PAVING PA* FAT MATING FAG-USARAN ANG MCA. &H2K NA TU* VAP NG TINUTUKOy O NGAYOn.*. VERONICA «*• KUNG MAAARl NGA UANG MAGING KATUM* BAS NG BUHAv kOV ANG KAUGAYAHAN AT KAGlNHAWA' HAN NINYONG GiMAWA KO MAG-INA AY NA SANA... Zanupa't ¿T^ANG ABA.- E,OHO INAY Z AT SAKA vaeis eryANG Ki* nagigihwan ng ATING MSA faROKYANO... KUNG TINGNAN KOS' BA* ^...VEPASTO Ay MASAMA ANG TAMA SA KAN* YA... BUKOP SA PANANO* NAU AN, E. KUNG AAAKAI* VANG BESES NAGMIRYEN* PA KANINA E... KOW/ BATAN G ITO, oo wapa MANG HINPI NAPTJ* PUNA... POMlNAPOR ad. CASTlVkO RUCO HWANAS Enero 5, 1955 BULAKLAK 93 INJapAFAWAN 0A AAUKHA NI VERONICA AN© IWSUURANIN© NAKAYAFO© ©A KANYANG FUGO... MANÓ VEPASTO— IRMSRKUMANHIN NINYO... IPAPASOK KO NA MUÑA ITO... ¿ JPPGPATAWAP AAO, VERO NICA.- HINPI MO YATA NA* GUSTUHAN ANG SINABI KO... MARAHIV AY NASKA* KASAUT KAYO NGAYON’ N<5 EHEM MO, ANO?] r r "N MAY KATWIKAN KA '3053*.' AAA* BAIT.-- AAAOANRA... AT HINRI EASTA* PASTA KUNG AAAG*INGl'E©Z' RONlE.' KAKAAN ©|< AAUkA NUON AN© MAlNAM NA PAGUUNG TOP NI YETONICA AY kA516 NA NAI* 5I6AN NI AUN© E»INAY AT WAGING AN© MGA NAGolGlKA* IN ©A KEGTAWFANG IYON AY-BkANG AKAW FA AN© NA* TA>AGANG AAA* SÜWEKTE ANO MAOIOINO ASA* WA NI ■ ZJ\t SUMANPAHNG ■ FAGkAKAP..* T KUNC......... HÜMINTO ANG PAkAWA SA AY VE* KUNG MAAAKI UANG MAGUIVVAUAY NATAYOz PA0TO... UlMl NA AKO AT MAGA GAW T ANG TlYANG AKOY UA5IS NA NAGTATAKAZKUNG 5AKIT AYAW MONG IPAGKATIWAkÁ 6A AKIN AN© 'YONG TlNITIRA94 BULAKLAK Enero 5. 1955 KUNG PAANONG NAGHALARAWAN ANG MAHSItLA * ISJMAAyoir Hl: E.RSYC? T/.K « gumit N1: JESS J OPE QM AU yoTOO AN <9 ^JNA^I H/NPi NA&AGAW] viVOAMS I^A MAKING HINA HANAF M'YO > ZOKLE5 AT GA BAGKAKATAONG YAON AY NATUKLASAN NG P/tfWZ ANG KATO TO HAN AN... HABANS NAG~UUS Ar SILA SA LABAS NAMAN AS S/LJP AY KAUSAB NG GUWAR T7/YA ANG 17ALAWANG SUNPAUO /V/ KA r/TAN R£MC AT S/NAB J NG KAYA SJLA NAGBA* L1K AY HINLN S/LA NANIN! NAKANG HINPI NAGAGAY// KOON SJ KOMOLES... \¿O SA iN>C> Enero 5, 1955 BULAKLAK 95 KAAUS SI MWS A/ PAH* pauns ÑAS bahk ^a S1UPANG FF/N^BSIA AT YAGVAKA AY WNUKSAN AN© PINT& ÁT AN0N6 kSAHAW N'>t? SA PAGGUkUHAM TOfFATI AkO'X BINUBUUA MAMeyAKl RP,kAMA HAl-AN.Ay NASFIFJUFANS PAUWANe m? NA MAKA HAKAF KA^, PAGKA'T MA/ HINAHANAF VAW PIHTVK * 96 BULAKLAK Enero 5, 1955 IKA- 25-LABAS ETO TAPYAK N® KA9AY0 popo; An& NaKARAAN: Napipitang 5UMANG* AYON SI GIP 6A kAgugtuhan NG kANYANG MAMA, NATAKPA ANG KASAP ÑIPA NI MEPY. S4MANTAPA, SA PAL-ENGIBE AY NAFAUABAN NG TSISM.IS SI TlGyA SA MGA U5IS6RANG TIN PERA, HANGGANG SA ANG USARAN AY NAUWI SA BUHAY NI TESSIE. NA* RINIG ITO NI BOY AT NAGSUMBONG SiyA SA KANYANG POPONG gINGI AT... SIGI PAR Mm! NAGHURAMENTAPO ANO KA BAYU NA KAPBU EHE, PWEE/ IKAW MATAN* 1 ARUYY PANO KABA YONG BAS TOS, UMM^] MO AKO BINIBI61 TISYA PAVA E, PATAWARIN SI>A MAY SABI 'POPO,NA BALE WAL-A RAW TAYO AT SAKA BINGI PA RAW RAYO/ rfeTE af Ftera?. ANO. GINO ANG KA* PABAW? SINO ANG KA* BAYO? TEKA,TEKA«m HOy/HOy.TAMA NA KAYO/ BARA PANG BAK YAIN KU UPO *NYO ANO Enero 5, 1955 BULAKLAK 97 SAKSAKAN NG YABANG NA MATANPA ITO, SIGI HABOL/MA1 KIKITA MO PAGPA- „ TING KO SA BAHAY/ HAL I KA KITO^HiNSAU) SUPLAPA(HIMGAU) TGIS MOSA/(H|NGAL ng HINGAL) MAH ABANG-PILA/ SIGI, ARYA LOLO/ YAN ANG BAGAY SA TS IS MO SANG IYAN/ 98 BULAKLAK Enero o, 1955 1 m - ■■ «■ MAAARI KAN* IKA • ¡O AABAS NO&ELA NI- POMINAROR ad. CASTILLO GUHIT NI : TONY CARAVANA WAVA KA NANG MAPA* I s Ml FANG SlNA^ABlZ SA5TA, KAPAG AYOkO AY HU WAG KANO W&IH NG KAHIT NA ANO.*AHAZ KAWAGTUAN FAVA Z AT PAANO NA* MAN ANG KABU HAYAN N/PAUAGO KO NANG GAN HO WAVA NA BA AKO NG F2PER NA MA6SAHTAT AKIN Z Alam NI mano FACUNPO NA IP1NAGPUPUTOK NG ^uSuTSE NG KANYANS ASAWA ANO RNGKASIH NI YA NG RAM IT PARA SA KANYANG PAMANGKING Si JUANA... KAYA'T BAGO iTO NAKASAGOT AY TlNAPU* NAN MUÑA NO T1N&IN ANG SATA AT PASKATAPOS Ay... INRI NAISIGAN Nl MANG FACUNPO ANG PANGUNGUSAP NG ASAWA. KAYA AGA* RANG... AHAUAHANIN MO SANANO SI JUANA AY ANAK NG AKING KAPAT1P... StYA'Y UHUA NANO HJ» SOS/ AT AAHA NANO RANG TUMINGlN SA CONCHA Z NAFAkA* WAUA'MONO HASAGZ MASAHOU KA PA SA TAONG HINPI NAKAKA* KILAUA NG WASTO.* 17APAT /WONG MAkAMANG MA* G»NG AQAWA KITA NA AKO Y MAY ROON NANG NEGOSYONG GAN ITO Z AT WAVA KANG KARA* FATANG MAG5AHTA ©A AKIN NANG PI KO MAGUGUSTUHAN/ ISA KA VANG HAMPAS* VUFA NANG AAANUGAW KA ©A K!SUNA >AMAnG SI MANG FACUN7O, AT MASI • GAT ANG RALA NG PlStZS NA SUMA SA NG SA* HA/... HOyZ. KARY4 naOkaoaut NA NAAAAN ANO NAO* ASAWA.OZ. OO N(2A KAWAWA MAMAN SI MANO FA* CUtlRQ ©aaaantA'2'LA, SI JUANA NA’ MAN AY MAUKSING KUMUHA NO TUBIO NANO INA* AKAkANO FUMARA* LA0 ANO FAOHINOA NO NAOAGAHT NI* >ANO TI* YAHIN... tiyahg... NAITO HO ANG TU^iG... UMI* NOM KAYOZ AH.*- TAMA HAZ HINPl KO KAlkANOAN Enero 5, 1955 BULAKLAK 99 YA FA... 8*0ON® OPO... TIYANO. KAlACWAK 3A SAHI0 HIMAPJT & JO9B» i HAY... INAY <O.KUÑG NABUBO HAY UAMANG KAYOZ kOT 6A BUOUG KA* mu NG BATA, HA RAGKUWA'Y makahang PIMUUOT JUAMA»*» HUWAG AAO MANG PAUSING AHG IMAYe.. MAlMrr VANG AHG ÜUO NlYAzBe». n^UMAPTT l&AHG TA■juanas AKINA ANO PA/VMT NA BINIU NO TlYO VOZ" AAAPAUZ 'AMANTA>AN<? 61 JUANA AY NAIWAN SA 0UUWAOAN AT... AYANf I-no ANO MABUTI PARA HUWA6 WKINABANCAN ANO KAUUJkAN NO l'lONO AMAZ MASUTS AT TukS® NA e.VA.JO VAHAT... PUPUNTA» HAN <O SI KAKA SI PEA GAY ANO BAMIT KAY AUNO CONCHA AY PINA* kA SA KAUAN AT WAHAN® BXKUNRA» NSANG /MAY^/A/AYZ BAKIT ninyo e>u&UNiu«* IYAN ABAZ. 0INO KAYA AN<S BABA* IMG N1AKATAYO U ©A TUkAY?.. Fl NANO KAWAWA NAMAN SI TI YO FACUNPO... KAJUAnGANO UAAAHS NA.AkO sa BAHAY NA lio... I ÍVZA/A'T KINASABihAN, NANS TAHIMIK NA ANO 11^ iAHAT AY... /S\NURA'T NAKA0ABA a^JN<S BAHAY Si JUANA NA P| NAPUNA NO MOA KASAAAA SA BAHAY. SUBA* S UT, NANO SIYA'Y FATA\Mip nA SA TU HAY NA KAWA* Y*N, PATUNOO SA KABll-ANO IBAYO NO iuO® AY.-. 100 BULAKLAK Enero 5, 1955 IKAW ANS V| pahala, rg-\ PERT'S"* 1ALASA ko SANA'/ ¡FA'S' PlRJ WANS NATIN ANS |yÓN& FAS-I kATAAS NS / TUNG-KUHN / J85JA//ANTA — S) M HAMS >W5A SAN' pawns -you 5A HARAP I SAMS KAUA' PIT NA RES TAWFAN •»•• MARAMINS SALA' MA'TZ THELMA »•• PA" YAAN MOT SA IpANS ARAW NA TAyO /AASSALO^. Enero 5, 1955 BULAKLAK JOI • s S'" PÜ&O /. - ITUTUC# '..TALAOANO OA KA/,. KAPALASjANO TAO MO AY MASYAPONO FA" KIALAM SA WIHAY NO MAY RJHAY OHapamno Aa>lumaftt 01 FO^R'I to AT.. • at.bakit.7 TALAOA NAMANO maokatipan KAYO NI SARPyen al MUFA'T ANO FAO-MWAY NO PALAWA AY NASAWAft>TA Hl ROBERTO AT NO KANILANOMOA KAOAMAHAN. USA-lfANO HAG6IAHS ANO MOA NAOKALlPUM" PON HANOOANO &A NAMW 51 LI LAY ATAÑO OAR" HENTO. ANO'NO NANOYARJ LILAY?.. PAKIT KA YO NAOAWAy Ml RITA?.wala/..h'wao MO NA AKO NO FAKIALAMAN.'..^ P-AKIT KA FA PUMATINO?' . . .. PA UFANO MAKAUNAWA SA TUNAY NA LAKAP NO PUHAY ?! PINATATAWA MO AKOi ROBERTO NArAKAULOL KO UFANO HINPI MAKAINTINPI SA TUNAY NA MOA NANOYAYARI/• • iriNAKlKIUSAP KONO HUWAO MO NANO IO1ITANO KALÜKOHANO ' /AN.'. &t THELMA AV ISA PANO fSATANO HINPl NAKAUUNAWA £A TUNAY HA LAKAP NO E^UHAY.. AT FANOAlsAWA'Y TUNO - kulin KO Milano tau - HAH NiyA AHOSI/A'Y PAKITUJÍOUHAN NO MA~ LILAY/.. HUGTO NA AT IKAW RITA/. TAMA ha ano paop-u^unoanoa MO/, nwy... NAOTATANONO AKO..UFAN<^ MAAYO6 ANO LAHAT., HINP' NA KA1lAlNOANfMAOlNOONO 6>ARHENTO/JRJT| PA'Y ehimaLIK KA NA KAY MISS THELMA FA - MIRO/,. LILA/A ■ UNAY4A1N MO SANA AKO A . si thelma/y i sano kaluluwano INILILIGAW NG PAM7AMINO -hinpi niya makayáno ioupo.'.. UMU^lO SlYA ... NOUNI'T HINPI NAMAN SiyA INICIO NO LALAK1NO ITINITI0OK NO KAN YANO ______ 102 BVJ-*AKLAK Enero 5, 1955 ('T’ia^a/iaatl J^INUKOT SI CRISTINA NG MSA TAUHAN NI JERKY. SA MAY LA&AS NG MAYNILA pínala ano FAuAGA. S\NJNPAN NINA A/ G"-EK NIETO, FKETpy, at LiNpA ANO MOA MASA* SAMAU&~UOO&. HUSTJNGHUSTO AUG PAG PATIN® NILA , PAGKA'T NAU NA LAMANS NG<AUNT I ANG MGA BU HON®... l^UOUG INGsAT NA NAGPAKMHJ-KUBU EiSlNA MISTER NIETO 5> AT FREFPY.AT NANO MALAPIT SILA SA M&A tauhan hi jerky, ay... 14 A- H A*HA ,, f LUMA TAY<? SA , AMO, MOA PAPRE; MARAHIL, E, NAKAtungton® na iyon SA MAPUTING ULAP US K ALIGA YAH AN Aa ITAASNS ^BAHAY... KA PA NGA AT MAT ISAS 1 KA PALA, HA¿ UH ! 5I®E... TINGNAN KO LAMANG KUNG MAKATATANGGI HE-HE-HE? NGAYON, CRISTINA... NGAYON AN® ARAM/ NG MOA ARAM// he-he-he? Mawalan ^NG MA LAYAN® KAHABA®HABA® NA BABAE. BU ONO PA®KÁGAHAMANG PINASLAKBAY Nl JERRY AN® KANYANG MSA MATA SA KAAYAAYANG ANYO Nl CRISTINA. Enero 5, 1955 HULAKLAK ^AMANTALA TIGASIN ANO MGA MALALAMPOT RANTAYAÑ N'YO 31LA, MISTER NIETO AT FAPANHIKIN KO'N® HALIMAW NA dER RING 'YANF ARALA KO PAY PIN RALA ANO MOA PANGA, E.r ItURUKSAN ■^NA SANA NI FREPPy ANO PINTO NANO PIO LA NA MAMANO NAMILIPIT ITO 3A <AHyANG PINA- t KAMPAM NA 3AKIT SA KAWAHG taoiliran. i PIYOS KO..Z HUWAG POH&AYOH' PIGVAN FON'YO AKO ÑO KAUNTl RANO LAKAS—AHHH r WALANG MALAY NA NA TIMPUWANG ITO RflGUNI'T ÑASINGITAÑ ANO POKSINGERO AT HUS TUNG-HUSTO SA KANYANG TAGILIRAN NA KINARARAM PAMAÑ NIYA NG HAFPI HIHPI KO ALAM KUNG PA ANO KA NAKARA TINO PITO, NSUNI'T ITO ANO TIYAK SUSUNOP NA HAN TUNGAN MO’y ANG/ IMPIYERNO r PUMATING Ma^ka^AMA FA KA* YAM^ MULI 5INA FREPPY AT CRISTINA 104 LAK LAK Enero 5, 1955 f\flkSUNl'T HINP1 RIN PKj MATANOOAF NO KANVANcS M^sarili ano FAMFALUBAO* LOOB NA KATUWIKAN NiyANo iy<2N... AMANTALA 51 AIPA KASAMA NO ILAN MiyANO MOA KAI BIOAN AY NAOLALARO NO BOLA NANO... A. HAYAAN MO NA nsa siya/marami fa NAM A NS IBANS BABAINS NASLIFANA KIYAN... TUTAL LUKA-UUKA StSURO Sr/A... AKAUAIM MONO NAOAUT NA LAMANO SA akin at SUKAT, WALA N AMA NO PAHILAN UPs/.. NAFAKAUAKAS NS HASIS MO, AI17A A AV--Ay... TATAMAAN ANS *, MAMA . Enero 5, 1955 BULAKLAK 105 r ARAY...'.ZSINO ' BA ANG LINTIK NA (YON NA HINPI TINITINGNAN KUN® SAAN INIHAHAGIS AN® BOLA / 1 Tiinamaan nga ang BINATILYONG NOOY kinukunan no laeawan ano kanyang MGA MAGULANG AT KAFATIP NA PALAGA / KAYO NA . SANA ANG MAG1 PAPASEN SIYAZ MISTER... NAWALAN AKO NO ** 'CONTROL" SA SO^A., E... 1 *BA NA TAL-AGA AN© MACAN PA.. ? n mapaling pagsigyan... E...WALA \ KAYONG PAPAT ’ ALALAHANIN, MISS... NABIGLA PAN® AKO KAYA'T NAKAPAG5AUTA AKO NANG GANOON... AKO ANO PAPAT NA HUMINGI NGAYON NG FAUMANHIN SA NAfABUGSO KONO SALITA... WALANG KUWENTA IXON SA AKIN...MAS MASAHOL FA J ROON AN® '*'■ NASASABI KO KUN® AKO'Y GINUGULAT*/ > NAM UM UK" HAAN KO ITO. A. FALl KERO/ MAY KATUWIRAN KA...SIYANGA PAUA... no ang mama't fafa,| yata^ang lYON AY AN® KAFATIP KONG SI NANCY AT AKO NAMAN AY SI PANIEL ESTELLA.. J HINPI S KO A GUSTO IYONG KA- ANG FATIP...HINPI TABAS BA SOA < NG IYONG NANCY ] LALAKING ESTELLA .NA MAPALAS NA NAKALA&AY SA '■'SOC/ETY fASE'2 YATA ANG PISKARTE KO...GAYUN FA MAN... ---------------------FASIKAT FA I v ITUTUL.OY MASI SI KA ylSAMA MO ---- ----- r KIN SILA..OAYO NA. SUNPAN NINYO AKO... ESTE. MAMA. MAMARA NA TAYO MASKUHANAN NG RETRATO... PALA ITQ. E... ’ KAILANGANG EANTAYAN KO AN© TAONG ITO... HINPI KO GUSTO ANG AMOY NIYA... ANG MAsAMA NITO AY TILA NAHUHULOG ANG KALOOBAN Nl A1PA SA KANYA... 106 BULAKLAK Enero 5. 1955 RATI AKO'Y HATATAKOT NA RIN A • IKAW KA6I NAG YAYA KA R* PAU AN MOZ HINPI ANG TUPAP MO PANG MEPBA ANG E1BI GO SA AKIN,SAYANG PANG ANG FAG KA NGA MAY AGU6TO sA AKINS MOMO. NANAYYYy KO PLAYBOyKO HOY.' I SANG c ABA BERTING AKAPAIN MONG NGAYON TAMA MOMO. AY, NGA* 00 MELBA J YON PANG ......... BIPA'SA CIN SI BERTING MAKUNAT. SABAY NA 9 MAHAPATA Nl MANGOSCAR ÑAUPA MABPGO SIYA KAYMEL* BA, KAYA NAG* ISIP eWAHG PA* ANIN SA PAHAS ANG PAPAGA. KINABURASAN NG MAPAHNGAR4W AY NARITA NIYA ANG MAGKAFATIP NI MEP5A PA* TUNGO SA SIM* JfAHAN. F94UHIM NIYANG SINUNPAN AUG MAGRAS TIP AT... tapagang KINAKABAHAN AKO RITA * BUW1SIT NA NAKU PU, AYAN NANO BASURAHAN SUS MAR YOSEF/ ATE MEPBAA/ BILI5-BIPISAN NA TIN ANG PAKAP MAY SUMUSUNOP SA ATIN/ >- KAIUAM^AH L HLlWAO KO WG PAUAMÍASIN . ANG FAz^KAKA£ TAON<? ITOeA HGA NAKU, PIYOS KO/ BAKA HOP PA PER/ T NANG MAPAFIT NG ABUTAN OSCAR SIPA MEPBA AY IKAW BA Y MAG SISMABA RIN? IFakALA KO FA NAMAN \ AY MAYAYAKAP KO SI MEPBA/GAYANG, HALA BILISAN NYO / I Í Nl gERTING SIPA MELBA SA R4GSIM* BA- SAMAN* TAPA NAl* WANG NAG* NGINGITNGIT SI OSCAR NA KAPO. I PANG SAN PAU FA AT*** RA SUMINGIT ANG POKONG KA-KAIPANGAN ITO PARA PUMAKAS ANG POOBKO/ HIK/ISANG bote PA PZING/ NGAVVA LA SING KA OSCAP/ Enero 5, 1955* BULAKLAK 107 «2 V PEUKAkO, mas/aeo ma in? SA KANA UEOEN ... SA AKIN? RARA MYOMA" HAN. E F SINONG kASENG? . ' I OKONG ITO " HIK NAGHAHANAP KAYATA NG SA . KIT NG KATAWAN, A ABA ETO NA SlkA-» |ANG MATAPOS ANG MISA. MEkBA AAAEAFIT NA AMS PASKO, BA KA MAN AAUTAN MO AUG PA NGAKO MO A,HINPI BEKTING NGUNI'T ANO KA EA NA MAN, KAkAkA BAS kANG NA TIN SA SIMBAkEKAT NGA NAMAN NG. SA BAH AY KA [71 PI GA It'S BULAKI.AK Enero ó, 1955 ár£ ■nAK¡v'M¡i-n HINPí KA MAKATATAKAS SA AKIN KAHIT NA SAANO LUFAL¿?F KA MAOTUNO<5> * PAÑO HUWAO S IVANO M AKITA NO KALAOA AY NAFILITANO MAOPAHULI SI LUIS BAOO _ NIYA TI NAL UN TON ANO LANPAS NO BUS NA SINAKYAN NI ISINO FATUNOONO MAYNILA !NP¡ NA' KATUTOL ±7/ ¡SINO S4 AMUKI HALAGA SA MAYN/LA UFANO O! - UMANO 'y MAGHIGANTt NTO... tízthatáuhlt Z«¿/ REPONPO NO AMANO SIYA'y MAG~ A RAL. SA MAYNILANANO FAA~ LIS NA ANO HALAGA Ay MALUNGKOT NA NAGPA' AL AM SIN A PEPEO'T GOEIOSAMANTALA SI LUIS . NAMAN AY NAGPASIYAHG SUNPAN AN& ALAZANO MAYOLA AT LOBHANO MATUL lN ANO BUS KUNO KAYA'T NAIWAN SA £ÁAN SI LUIS.. BAOC> S1YA NAKAKATlNe SA MAYNILA AY NAOPANAS SIYA NO MOA FAOH.’HIKA.F SA PAAN --¿sa* ...kalufitan 3AYANO NAP’ARAANAN MiyA...