Magasin ng Bagong Buhay. Hunyo 16, 1957

Media

Part of Magasin ng Bagong Buhay.

Title: Magasin ng Bagong Buhay. Hunyo 16, 1957
Issue Date: Hunyo 16, 1957
Language: Tagalog
Rights
extracted text: / '/ j Mga ra. Sultt.111 Sa Eclt\:_or Matag_al na kaming hin ... di nakababasa ng kuwento ni Gng. Genoveva EdrozaMatute. At noong nakaiaang Linggo ay bigla na lamang kaming binulaga ng kanyang "Kaputol na Pangarap". Hindi pa naman pala iniiwan ni Gng. Matute ang larangan ng panitikan. Binabati namin !ii Gng. Matute sa kuwento r.iyanl'!: .iyon. Ngun1't ibig lamang naming nu1laman kung ano r;ng tunay na naging kalag&yan sa plgiging mayasawa ng pangunahing tJuhang lalaki sa kuwenlong iyon, al ano ang ka· hulugan ng huling pangur.gusap na "hindi na mahpaghihintay pa ang naghihingalo kong pangarap . .. "? Aywan kung kapos Jamang ang aming pang11nawa. nguni't hindi ho namin maunawaan pag. ka't tila "malalim" pa.ra sa ~=~:~t::~~ ~'.f mb~Ía~:.~ Demetria Q. Bellen, Oroquietn. Sta. Cruz, Maynila. K•mi man ho'y binul;19• rin ~9 lfuwento ni Gng. M1tul•. lnih•tid ria ho rig pitak n• ilo '"9 pagblti ninyo H k•n· Y•· Tun9kol u ibi9 ninyong 1>;.,.l•m•n ay ilo eng maHHbi ri•mln, ayon u abot n1 •mingo P•ng·unawt: An9 ptngunanf Isang Kaugaliang Pilipinoº .. KAPIS~AHAN NI SAN JUAN ~~ Bal~~on, 84tongu, ang 1Capi1tahan ni San Juan M Hunyo 2.. oy 1pinogd1r1w~ng nang buong kogolakan. Sa buong bayan ay buka1 ang pinto ng mga tahanan poro 10 lahat ng t•o at no9hohand• n9 ma1oganan9 po9hin at mga inumin. Ang pin•katampok na bahagi ng pagdiriwang ay ang malaki at malu109 na libon na dinadala ~• parada M mga lansangan •asama ng isang main9ay no banda ng mu1iko at 1inu1ubayb1y1n ng m19u9ulong bafong nagb~buhos ng tubig sa m91 ta?. Sa g!tna ng mga k111¡•h•ng ito'y m•l1ya •ng s1num1n n• lumuha ng ~p1r11ong lit~on u~ng p•p• in. luhOI na motond1 koyw maraming l~ugaliang Pilipinong umiiral hanggang ngayon ay •ng pogh1hand09 ot pog.inom ng - GINEBRA SAN MIGUEL "Ano Xinagiyi/iu;ang Hinebra B11llat Po. Noong 18341" Sa loob' ng ma higit na isang daang taon, GINEBRA SAN MIGUEL ang paboritong hinebra u1 Pilipinas. lto ang nakapagdulot ng hi9it na kuiyahan 1a lalong maraming hpidahan at mga pagtitipon s1 mga nayon at" bayan sa buong kapuluan sapa9ka't nag-iibayo ang sarap n9 m9a inumin kung may GINEBRA SAN MIGUEL l\IAKJNIG SA: "EdonJ? Ma¡mn~nrnp" ~fl DZF:'lf. :'ITarl.cs. ika-8 :00· 8:45 ni: •:ab1· ··111:::"1 K uwrnt u ni t o~:\ B:"l .~~· ang"' s:i. DZPI. BIYl'l"Ill'S. ik.l·b 00-8:30 ng gabi: '"Ln Tondrzh Gr,.nd ,\m:1l•'Ui' C:ont ht .. sa DZBB. Li.111;gv. ika·S:Jll-G::,rn w· ~ :> bi . isang produkto ng LA TONDEÑA. INC. t1uh•ntr l•l1lt:I •Y w•l•"I klli9•y•h•n M pilin9 n1 kv•ng naw•. M1sk•ib• sil•"' 1imul•in •t p•niniw•I• H bu· h1y, •t ipin•,hklit H k•ny1 ng babH ª"sr t1n9ing b•11y n• pin•lf•p1p1n1•rtP niy1n1 1n1kinin H loob ng Hmpun1 t1on "• nil•n1 pa911Hm• - 11n1 pa9k1kuoon nil• nt 1n1k. At tungkol u hulin9 p1n9u. n1u11p n1 pan9un&n9 t1uhtn, ipln11ly• nly1n1 91mitin n• tng klny•ft9 klp1n9y1rih•n - bllan1 iwng l1t1kl u loob ng l••nt l•h1Mn - up1n1 w•lf•Hn "• "'' lpin1l•l•t•Y niy•nt m•1hh1lon1 "klbali· WEn" 11 "k1lupit1n" n1 k1nY•nt klbyak. H•nt1•n1 diy•n ho 1n1 n11bot ng 1min1 pag.. hun1w1 sa k1o1w•nton1 iyon. ED. Nalathala sa inyong pitak ukol sa puting-tabing na si Pempe Padilla ~y kumakampanya na pa· ra sa pagka·Kinatawan ng Bulakan. Hindi kaya k.&yo m.gkakamali? Sa pagkaalam ko ay si Rogelio de la Rosa ang kandidato ngayon ... at sa pagka-Se· nador. Ibie: 1amang naming maliwanagan ang hagay na iyan, sapagka't kung tutoo ay kabilang din kami sa mga magtata. guyod kay Pempe, bilang mga tagahanga· niya sa puting-tabing. - Fidelino Maroles. Kalookan, Rizal. 5• p11.,..,. ho n•min •Y di hml n•1klklm•li. Ang INll· t•n9 lnil&th1l1 n1min •Y hu· h" u PRO nt Prami•r& n• k"ll1n m•'y di n11D4ol•IN1 "' m•llng b•llt1, bukocl H k1I· bia•nsl m•t•lik ni Pempe P.t· clill&. -ED. Binabati po namin si Dr. F~ del Mundo. Kapakipa~ kmabang ang kanyang si· nulat para sa ina at mga sanggol. lhatid din ninyo ang aming pagbati kina Yoyong Florencio at Be· u!to R. Cadiz dahil sa kauilang mga pltak. Nakatl1tuwa ang una at laging may magagandang aral sa buhay ang huli. Magkano po ba ang bayad kung magpadala kaml ng balitang may larawan tung.kol sa isang binyagan? -Damian Soto (hindi ho ang komentaNsta sa rad· ~o) Domingo Santiago, .'iampalok, Maynila. 'J'.in&nggtp n• ho ni11 nan1 m11 PIS11al&m1t ant lnyong Pilb•ti, W•lt hong b•y•d •na ip&dtd•I• ninyo, -ED. Magaganda ho. at napa. p.1 nah~n an~ "pakikipanayam ni Mario Nieves". Sin~ po ba si MN, siya po ha ang naging yatnugot ;¡g dahon2 tagalog ng Mavazette ng ~apa High School? -Delia Dimaapi Sta .. M_esa , Maynila. ' Hindi k1yo nt9kak1mali. -ED, MA(;l..SIN NG BAGONG BUHAY 16 NA BARYO ANG "SINALAKAY" Sin;1/at ni Mario Nieves NOONG Abril 22 hanggang May~ 22, Jabing·anim na baryo sa IS lalawigan Cbuhat n tloko1 Narte hangci!ng D;i:baw) ans "smalakay" ng 358 mag·aaral sa kolebiyo át ~ na _kagawad ng panght. N1wni'I ang layunin n: patt:salaby ay hin di an¡: igupo :ing n.aturang mga baryo, kun~ an¡,: ipabatid sa mea mamamaYan na sa ~amagitan n¡ kanilaoc uriling pagsisikap ay nu11 1nuunlad r:ila ang kani~ang sarili at an¡: kanllang pinaniinahanan. Pina.simulan noong 1953, an¡ m11ta proy ekton¡ iton.r tlnatawag na Wffll cam., ay isi· na.~;awa sa Ioob ng isan¡ buwan, taun-taon, sa pinaklllbllb na m¡a baryo ng baua: Kusan¡ pinipili 1ng gayong mga 1iblib m1 nayoo" upang gisingin ang mga isipan n¡ nangag-aekalang sil<1'y "lin¡olikdan ng lipunan". Ang mga nmper na binubuo ng mga nag-11ral sa mga kolthiyo ay nagsisip1ghandog ng dap<it sana'y ·maging mga araw ng bak.syon, upang sila'y makapagllngkod. Hindi sila birrabayuan. Wala silang tinatanaw na g$1imp ala, pagka't para sa kaoila'y "kaligayahan na ang maglingkod." Ang mga work camp na itinataguyod at ginugugulan ng YMCA ng Pilipinas at ng Aaia Foundation ay binubuo ng mga kalihim ng Y!\.ICA, mga matatandang kagawad ng lup(tn sa work e1mp, at mga estudyanteng nag papakadalubhasa sa iba't ibaog sangay ng karunungan, gaya ng agrikl•ltura, paouagamot, pan(ingi,da, inhlnyerya, pan¡angalaga ng tahanan at ·sanggol, paghaha1aman, pactutUN> at iba pa. Sa tulong na rin n1 m1a t.11anayon, :>n.;- mf.~ r:-stud~·ai1te ay na¡tatayo ni mea paaralan al h .. lth unt1r; na1huhultay ng mga p:.tul>iS ;.:\ balon: n:isra11aoimula ne mea industrlyang pantahanan¡ nagtuturo ne pa1sulat ($und1n M lVlvMd ne p1hin1) l.unialaba• l11win9 L;n~no nq ~"'"11~ "" lalakip •9 1>uhuya qon9 BAGONG BUllAY T11nq9apon' Manila Til!I•• llldg .• Fl .. ~n lino To,,H, Sl<r. C•u» MGy<>il<> Pahn"'""''"lah<; li"'b"G""' f!.fl P,.,n , S""'P<lloc Av•nu•. Lunud Q u•1an Gl'ltCOIUO 11. FLOl'ltNClO Kogciwo-'1, PElE VtMtZUtl.11. S<11 JiDl11g Gltne: Dun,.law an1 mt• nantt " mga t•henan vp•n111 magp;ikit• ng wastong pengang•laga sa bllt• at nt pengunang-lunas, !baba: lsan9 paftgkat ª"11 "su. malakay" u kulun1an ng mga baboy at na9turo Sil may-ari nito ng pag-iinlltti~" laban sa m91 ukit. N<Jgtuh.1n9.tulon111 ang m1111 C'amp" at "'91 k•belHn ng nayon 11 pl'91WI· ng m¡1 palikvrang-nayon. Ant mga kasangkapang matatagpu•" H nayon ay Hpat na upang m1kayari ng mta bengko •nt mg.1 t,...bMyo at mga camper, l11il1 camper •n11 Tllm•h•I• H i11ng kl_.. n1 binubuo ng m11 Nh 11 b1ryo. M1t1nd1 o b1h, l1h1t 1y hin1h1r1p ng mt• m1n9. 9•t'•m4it •I m11 nutH us11n1 m•tiy1k rui sif1•y· nt11 .e::--. ..... - "1111 m1butlr11 kll1 .. y1n. l11u: Si G. Albert WllHn, kln1t"'º "' Asia t'ot1Rdalion n1 klt1.1lon1 n1 n19t19uyod "t YMCA ::.1;..n:.;;:~ ~:m!~1h:~::e:.•:::¡•:l~:k::;..~:,'; llJi, niy1 $¡ G. Domingo 81sur•, t•g1p19b1lak "9 m .. proy9kton9 work camp. 16 Na Baryo ... SA PAMAMAGITAN NG MGA PROYEKTONG " UMUNLAD SA S A R 1 L.I N G PAGSISIKAP." SIBIKO AT MGA MAPAGKAWANGGAWA ANG at pa¡bas.a, n¡ mabuting parun · ni pagtltanim, QS pagiimba.lr: na: isda at ng wastong 111.1-aall¡a sa 111n11ol - at sa p1gíiaa ng m¡a abalan¡ oru •Y tinitipon aa¡ m&a t.1&•· nayon al pinaaalalab101n 111111.lr.ol u m11 kanpatan at tungkulin ne isan¡ mabuting :namllmayao. Ang panukaJ.ug pagtata· ¡uyod sa mga work c.mp ay iminungkahi ni G. Domirigo r:ilang "maliliit" ay atubili u Bucara, pan111kalah1taog kali· pa,gkilos dahil H lr.alr:ul1n11n him • n¡ pambansan¡ YMCA. ng kabatiran sa pag~tilk1 at Sinuri niya ang blaeayan n1 mea kaalamant tekniko. m1a nayon. Natuklas1n oiyan¡ Sinlklp pa1·a¡pangin ni G. upakaramln1 n~atiwanrwana Basc1t1 1ng dalawans pani¡ na mea lupa. Dunalungkot ni· - •DI m11 nacslsipag-aral 111 ya anc pancayarinc napab- bindi lubhao&" kailancan sa r:-ming mac-aaral ang nabihl- fonsod al ang mea ta¡ana7on¡ kayat sa mga propesyonr lub· naghibintay ne tulong ng mea hlln¡ siksiklln na 51 lunsod s.a• Mkap.1suno, ne kl .. y. Ai sa mantalang an1 mga kababayan mea pulon¡ n¡ mea .maa·aaral Gi,.utul1n ni Don Toribio Teodoro 1n1 work camp 11 laryo 1$ue1t, Muntl"91u,.. fl:l1•l, Mtkikit• •ir•nlil n1111111ita 11 l11n1 ,..,1u1on1 "' m91 m•m•m•r•n "' "''"'° MAGASIN NG BAGONG BUHAY uriong 1952 ay inilahad rñya anf pangangailangan ne mga nayon u paksan¡: º'Ang Hamon ng mga Baryo." Maramin¡ mag·aaral ang tumugon sa h1mon, kaya't mma- pasimulan noon¡ Mayo, 1953 ang unang work camp sa Baryo Bonuan, Lunsod ng Dagupan, ay oagtagpo ang niga tagalunsod at mga taga. nayon. Nag&llg tagumpay ang proyektong ito. Napatunayang •mg mga nag-aaral sa kolehiyo ay may malaking magagawa n ikauunlad ng mga liblib na Laryo. Hit1it pa rito, nagkaroon r.e pagbabaa:~ u katauban n1 m¡a ma1·nral: ·nq:karoon .si~: :,. ~:~~~~~8·::m1d1'f;~ raan ne pamumubay D¡.. m¡a ito. Dahil sa lagumpay ng unan¡ work cetnp, latlong ganitong proyekto ang isinunod noon¡ 1954. May ll5 mag-aaral an¡ sinanaY sa ·ioob n¡ 18 araw ng Linggo. Nang dumating ng buwan ni Mayo. ne natu· rang taon, iltioalat sa tatlong hryo aag mi a · mag-aaral: bawa't isa'1 nakatala¡an¡ Q:U· mawa, hindi para sa m¡a taganayon, kundi kaum• ng mga ta1an8J'OD. N¡uni't sa lahat halH ns pagkakataon, hindi k3.ag3d tina· tan¡:¡ap ng mga tag3n3yon ang paklkipisan sa kanilan~ haryo ng mga ma1·aaral. Ayaw nilang m:i.sabine sila'y· tin1o1t"'· ""'•"· Dilo lpalili.wanag ng mga estudyante na hindi slla n.aparoon upan1 magluro kund1 upang ma.,r1unghhi ng ina· akala nilane higit na mabu· ting paraan ne paglutas sa mga suliranin ng baryo. At bago matapos ang saml:uwang proyekto. nadarama na laman¡· ng mga taganayon no ipinagrrlamalaki nila na miman ay na&in¡ kanayon nila utl mf a ka~,Mi "9 d• mokr11ya. Sa pa(·alls n¡ m¡a naplp;ac-w.rk c.mp ay batid ;oa ng mga tagana,.on an¡ was· tc.ng paglut11 u lm 1ilaDg su· lirao.ln. Batid na nilang hindi na sita dapat maghintay ng tulong ntt: pamahalaan sapagka't natutuban na nilang sa~. p.at na ang ll:~nilaDR pagtutulungab. up1n1 harapin antt: ano mang unos na -magtatangkang sumllNi sa 1 kan.ilang katiwasayan. mga work e1mp ng sinund.ang taon. Naiwang n.asisi1ab.an an¡ 22,000 mamamayan ng 16 na taryo. Nakapa¡tata¡ doon H ll mga c1mptr ng 151 na 4·H Clubs C m.&a sam.ahsng siblko> at 29 na iba pang sama~n ng rnga kabataan. Ang mtt;a ka· s.api · sa mga samaban¡ illl'y umabot sa 2,285. Ang mga kla· SP para sa m¡a matatanda Cadult educat_ion) ay animna· pu't isa (61), at ma1 Lalang 2,$10 malltandang mag-aaral. Sa Baryp Tonoton, Piddig, UtikOs Norte, ang paaralang ~na:nayon ay nasaurban tu· wlni: tataas a.ne tubi¡ st11 ilog. Upan¡· malutas an1 1uliranin, !sane tulay anc iplnagawa upaDC maraanan n1 m¡a 1111· sisipa.g·aral. Na1tulun1·tulong sa pagpap1¡awa nito ang m¡a camper, m¡ a ll¡anayon al mga pinuno ng pamahalaan. SI baryo ring ito, isui¡ palaruan ant itinayo 1a .giJid ng isang bundok. Ang plasa sa Baryo Talibotab Norte, Lu.n.aod n,g Kabanah11an, ay tinalliman ng 200 puno ng kaimlto. Ito 11 magpapaganda sa IY06 D I plan at ma¡llibifay n1 bu111anaka· J:.oy sa mra ta11n11on sa pa· nabon . n¡ pamumunCa. "WORK CAMP", 16 NA BARYO ANG INAASAHANG MARAMING SAMAHANG TUTULAD .SA HALIBAWANG ITO. Bago pu imulan an1 work c1m111 aa isan& baryo, an¡ m1a ka¡ awad Da 01m1m1t11u1ot sa proyekto ay nakikipa&-u1oa· u n H mga pinuno ng mga 3amahang pambayan, sa mga tininti-del-b8r)'1J at 51 mK• pinuno n¡ lunsod o Ialawi!l•n. NoGD¡ 1855 ay apat na work c1m111 a.o.e itin1guyod1 al noong 1958 ay wala. Bawa'l iu. rito'y Jll(dulot lll kaunlaru. 'ª m1a betyoq pi11aq anapan at 11agsilbing daan sa pagkakarooa DI daradamio¡ makabar· yo n¡ m1a centptr. Para sa t.ao111 ito, 18 na haryo an¡ "sinalatay" q .IDI• e.studyadte. lto";r dalawan¡ ihayo o doble ., da.ini ne Mararnina: mamamayan 2lC Kaitullnan at Tilapa10ni. B• llwag, Bu.Jab a, • DI Daglilisan sa kaall111g tabanan d•hil s. pagsasa.¡upa ng mga buk a.t ng hukbo. Aq wri e-. •1 PULISI PULISI :"Tarlak, •rarlak - Hunyo 10-:1 .ilan¡ maralihn1_ kar• pinltro ang bumatikos ngayon s_a d .a• .ª"':'ª"8; ~ulJS"!\3 ísinumbonJ~sa JtonStabular)'a rito dahil sa pagb~~ boe 11m1no sa kanyang nnak s.a hangad na map1ht umamin sa maliit na usapin sa pagnanakaw." Ang ·anak ng karplntero ay napagbintangang nagnakaw ng itik Nurito pa ang ilong ulo ng mga bolitang ma¡¡ kinolam.an sa mga pulis, so lahat ng pu!i.s: HEPE NG PULIS NA PINIGIL NG PANG. GARCIA NAPATAY NA · PULIS, INTSIK SINAKSAK NG KAPUWA ALAGAD NG BATAS HUNYO 16, 1957 MAPIPllT NA TENYENTE ' NG PULIS lto Rtun.on ang o.ming balita: PULIS NA DINA· 'ICIP NG P tJLlS DAHIL BUMARIL N<;i P t/LfS NA NAMBVNTAL NG KAPUWA PUL.IS NA NIL ASING NG ISANG PtlLlS (Hmmm!) ARTISTANG· SINISIYASAT DAHIL SA PAGBABANTA "lpin.ah.ayag sa pulisy.a ng nagsumbong, si Benjamin Caro y Celestino, 2.(J na nakatira sa 194 Almacen, Nabotas na siya'y tin.ampal at pinagbantaan ni Poe (ternando Poe, Jr. ) sa pamamagitan ng rebolber sa loob ng estudyo A ne Premiere Productions. (Huny~ 9). Hindi pa nopatuhowvan ong porata11g k:a11 Poe, Jr. hanggorig ~a sinusul.ot ifo. Af hobang $inisiya• sot ang lol10.t ov nari10 ang isa-.rg tc mong: Si110 ang nogtataglav ng Kamay ni C1in? Isa pa: Naka-Lo uiaist ba? ITINATWA NG GINANG NG YUMAONG PANGULO ANG PAMUMU~ITIKA "Pagkaraan ng mata¡ al na di pag-imik, mahigpit na itinatwa ni Gng. Luz Banzon Ma¡saysa~. balo ne Pan¡:ulonr; Mags.aysay, ang paratang sa kanya na ma}' ipinaha)":tt: siyang paglulong sa isang k;indi· dalo sa pans uluhan." ngulong Moosaviau av tumo.noging mo.po.laht>k .ra pulitilur, falo'! higit no. di dopa~ isanokot po ong na.momovapang idolo n¡ bayan. llo'v. babola &e m.go ko.r1cUdoto1tg pasoftdof.ra:ndol.· Kung• hindi koVi) mo.· kolalo.bOn nang hindi sasonglurla:l'lin ang . panlMl'l.an ng Pangulong Ma17sa11sov 011 .rumltrlt na kauo. Pat14tuna~n lo.mo.ng r.in¡o ang in11011g kahinaon. DARATING NA BAYAD-DIGMA NG HAPONES ~'Ang ikalaw.ang yugto ntt: un.ang bahagi ng ~.C00,000 reparasyon ng Hapon ay kasalukJyang 1nih.ahanda sa Tok}'o al imiasahang maipadadala ri· to sa Maynila sa madaling pana!ton upang mag¡:;_wa ng pamahalaan ang k!'il.ane:an¡: .p:ag-aayaw-ayaw sa mtt;a dapal kaukulan." · Ang 5800,000,000 ibaboyad · 7tg · HopOn.·a11 poro so rnga napinsola l.amang ng mo!UpÚ nildng pononakop. Sílna·v moki11oban9 ang dopa' ma~iliatia.ng lo.mang. KAKAUNTI PÁ ANG PUMASOK SA PAARALAN "Tinayang mahigit lamang na isang milyong estudyan1e ang nagsipasok. sa unang araw .al iya'y 'isinisi' sa trangl;aso na ngayo'y namiminsala .pa sa mga lalawi¡:an". (Martes, Huny'.l 11) Sa •19ayo"¡¡ da/ttwa 01 1 g mai asal;íug mahigpit na problema o nok.ap119ulo so bw ho.v ni Huwo.n de la K r..is - pulilika at trangk4so! - GRF' Masdan ... ANG DAIGDIG SA PAMAMAGITAN NG MALINAW AT MAGAGANDANG MGA MATA ANG ARAW ARAW NA PAGGAMIT NG ILANG PATAK NG AY NAGDUDULOT NG KABABALAG·· HAN SA INYONG MGA MATA 111 .... c .. ,.;.,.c¡,1 .. o1o. .... 11"' .. h ·;.;A,.,,o,. , ... 11. .... s.1...,.,.., • .,,z,.,s., ..... ,,, ... _ •t·t N•NN1Nliw•n•1 •l RM 11 m .. toM•n11do1 M Nuy•"1Hst1 11 pufontil:•Mnfh1l11n "9 • .,,....._ LHgue of Gonrnors''. K1bll1n9 s1 m1• n111 l1r1 w1n •in• Gola. Al1j1ndrQ • .,.,~r11 ,.. D•lt.W• Gob. JU1n F. Triwinlo nt K1m1rines Sur, Gob. hlb:Mrto D191ml ne A9uun 1t G•b. Rodrl111e1 n1 Rlul_ , Sa m1ta liaka1 ni MapafBqy "Lupa Sa Walang Lupa" Sinulat ni Carlos C. Marcelo M1temar19 n11·uusi11 si RM u ktny1ri1 m11 h91p19tl• 9uyod 11 St1. l1n1ci1, Tarl1k lungkol w 1ullr1nin u p11uuk1 roon 11m1nt1l1ng n1m1m1hing1 11 lillm "9 detnl• on1·kugon. Ang n1gp1p1liwan111 ka., RM fdulo"9 k1111n) •Y i i Abug .. to Tirui U. A11non ltltn1). KASABAY '!G pagba,g$ak ng komunismo sa Pilipinas ay na;,upad ang propagandang "lupa sa walang lupa" na ginamit ng mga Huk sa panghihikayal sa mga mamamayan upang nmanib sa kilusan ng HMB nang 1naging Kalihim ng Tanggulan!' Pambansa ang yumaong Pangu\ong Ramon Magsaysay. Nguni'l hindi kinailangan ang pagbabangon o paghihimag:sik, rnanapa'y pagtatalaga lamang ng pamahalaan sa tungkuling pagkalmga sa mga mamam;iyan n11ng alinsunod sa m~a tunt11nin f<!' Ot>mokn ~va Ma~in g an¡: ffih"' Huk 1:.:! m apayapang sumuko matapos ibun ~od a n ~ " ~ laka ran ~ .. pakikipagkai bigan n lahat; lakas sa lahat" ne Hukbong San11.:itahan ng Pilipinas ay naka~ :iksi ~a lla1uparan ng ma~::m dang pangarap ni RM - lupa sa walang lupa. Maraming sumukong Huk na na~karoon ng sariling lupa sa mga pamahayan ng E'onomic D•v•lopm•rit C11rp (EDCOR) sa Mindanaw. Kasama ang mga kaanak, nal:simula sila ng bagong pamumuhay roon. Dahil sa ganitong 1>1:1 1_,,,,;, ,~. ginawa ni RM, sinabi umano ni Luis Taruc, naging supremo n'g mg¡ Huk, .. Binigo ng Panguluong M¡gsaysay ang ~ming kilusan sa pamamagitan ng pagmarnalasakit sa kagalingan ng mga du.khang mamamayan sa Gitnang Luson.'; Kandidato pa sa pagka-Pangulo, ang .pagbibiÓiy ng lupa sa mga wala nito'y ibinunsod na ni RM. Nang dumalaw sa ·th.rbd, Koronadal, Kotabalo'v ~inahaya¡ niya sa madla: • "Pangatawanan akong nagsikap sa kap;ikanan n1 dating mga Huk ... at kaipala, kayong nagtaya ng inyong kinabukasan dito'Y karapat·dapat sa l~ lon~ rr~a.buting pagtingin." ·s1nab1 111 RM na una niyañg gagawin pag nahalal ang paghirang ng dalawa o tatlon¡ patnugot na Jalagda sa mga tiCulo ng lupan¡ ipam;imaha¡i sa mahitüra¡. Na, magpap;itayo MAGASIN NG BAGONG BUHAY "Nagpamalas Siya Ng Kata,. nuhan Nang lbunsod Niya Ang Pagbibigay Ng Lupa So Walang Lupa , • / ' siya ng mga b1nkona p.1111.purok upang makatulon11 sa paJ· gugol sa pagpapaunlad na: mga bukid. "Makapag-aani kayo ng sapat na p..iay at kamote na maitutustos sa mga pangangaiJangan ng hansa. . . Jyan ang ating gagawin sa sandalin¡ bigyan ninyo. ako ng karapatang makapagltngkod sa In~," aniya. Gaya ng kanyang pangako, m1ng mahabl na pangulo ng Republikl'y itinaruyod ni RM ank limang taong palatuntu· nan sa pamamahagi ng lupa sa may 50,000 magsasaka. Noong Nobycmbre, 1954 ay tiiniling kay RM ng mp tagaKapalalan, Siniloan, Laguna Dil ibigay sa kanila ang Jupanc na$ing himpilang·tmbnkoln ng kawanthan ni pacha· at mga Llkas na Kayamanan. Sa nangabigla subali't nanga¡alak na tafa·n.ayon ay ipina1iwanag tli RM: "Nais kong malaman ninyo na sa Pangasi· waans íto, an¡ m.ga sullranin ns mga bar)'o, •ne pamema· hagi nt lupa, ay unan1 isina· aaalang·alan¡. Ito an¡ dahilan kun1 blkil ako narito." At ipinagkaloob ni RM sa mga ff!~gsanka ang may 700 ektar"yang lupa - apat o 11· mang eklarya sa bawa't sani· bahayan. "Hindi Jamang iyan ang tu. long na tbibitay sa inyo ng pamahalaan." sabi ;~:· ni J\M. "BaWa't isa sa inyo :· ::1akau· Utan¡ .u Rahabilitll • 1 Fin. anca Corp11trat10n {IU ·~; han• '~º&: P700 na m_,aa:amii : t H ,,._,papaunJad Sii m¡a kanyang mga magulang:. Naunawaan ni Dominga na kabulaanan ang propaganda ng HMB. Ngun,i.'t napatuna· yan niyang ang simulain& "lupa sa waJana: lupa" ay lsang katotohanan sa Demi> krasya . . • sa· Pengasiwaan Di RM. Maging noong kanyan¡ ika47 kaarawan - Agosto 31, 1954 - , ay inalacata ni RH ang Sltlirardn ukol sa lupa. NilagdHn riiya ang isang kautusang nagbabalik sa may 200 may·ari ng 12 ek-taryan1 lupang kinuha ng HukbongDagat ng filipinas (PN) sa Kabite. (Ang 12 elitaryan1 lupa sa Kabite ay inupahln na Huk· bo n¡ Estados Unidos. Nanll' lumikas ang mea kawal na Ametikano noong Hulyo, K_..l•ftf 111 napakarlfnh'O 4umal.aw at lua m.atl le.ay aM "ª"' lumlpaf u ''PalHyo M l1y.an" ant n19ln1 P1n9ulon9 S•rtl• Otmt l\.a, •m•. M.a1ay1 '"' mtt und•lint n.am.a1it1n M ,..niniit ne dal.aW•l'!I n19l"9 PUMft9-f.,.JNIPllfln•P N laa N mt• 11114 ff tMlakanya"I. hah1m1n noong bago magka· digma, nguni't napabayaan ng pamahalaan hanggang sa bung· kalín ng mga magsasaka. lyon ay lin;1ngkang bawiin sa kanila gayong pinamuhunanan na ng hirap sa mahabang panahon. Pagkaraan ng isang linggo'y walan·c kaabug-abog na nag· cuneo sa Kapatalan ~í RM, ka· sama ang naging Unang Gi· •un:• tni R~ 111on Ma¡:s;o.ysay, Km;;\;.""11:,. W('11tcsr,1 11 flanr.t¡¡ Lagumbay ni: La&una al Panca· lawani:: Kalihlm Jaime! Fcrr~r 11g Kagawaran ~i: P~gs ~saka HUNYO 16, 1957 Kabilang sa mga taga-n• yong naf,:bunyi sa ··Kampeon ng Mah.ihirap" si Ddminga Perciuncula, 2:\, asawa ni} isang Huk. Sa pakikipanayam ni RM .ay ipinaglapat niya ang kanyang kasaysayan. Ayon kay Dominga'y isina· ma siya ne kanyang asawa sa pamumundok at pinapaniwa· llng martatagumpay an~ H'-18 !aban u pamahal:ian. N¡;unl't pa~karaan ng ap;it na l31)DC bigong pa1:hihintay, sumuko sira ~a m~:;a maykapan~yari· han at naglJ¡¡Jik sa piling n;:: 1954 ay nili~lan iyon n! PN at ginawang himpilan.) Unang isinu lang-alang ni RM ang mga suliranin sa pa· mumuwisan, pagka't batid i:i.i· yang ang pagsasaka'y pangu· nang kadluan ng kabuhayal)8'· bansa. At hindi lubusang ipinau· baya ni RM sa mga kinalawan ng pamahalaan ang pamama· ha¡;i ng Jopa. Jlang araw m.itapos dumu· loe sa Malakanyaog ang mga (Su11d1111 so poll. 20) a.se n..-...Yr u New Delhl patik.atapos "- t.atloot l•ona panumalql 111 M.aynll.a, 11 Mlniitro Ali lla1hMI 811i1 n11 lndly.a •Y nagpaalam 111 naging P•ntulonti M.atctiruy. lpin.ahlhiw.atl11 "' mahigplt na p.agkalr:amay nil.a •nt rulllt.y n.a paakalc .. W..n nt &.lawang Mftaa. · WALA NA ANG AKING Df PAGKATU#AW ! / AKO'Y ~ UMllNOM NG Phillips· Milk of Magnesia Dahil sa nagdudulot ng ganap na ginhawa kaysa laksanteng iisa a ng hangarin. An~ P hillips Milkof Magnesia ay kapwa nilu • lunasa n a ng di natutunawa n at pangangasim ng sikmu ra. 2 ha nggang 4 na kutsa.ra ng Phillips Milk of Magnesia na inu - min bago ma tul°' ay malumanay na nagkakabisa- kaya,sa. kina· umagii.h'1.n. sisimulan ninyo ang araw na may k"hanJ;a·han¡:ang pakiramdam. Lag ing ma~ l3an ng P hlllips Milk of M.1s:n1?sia. BANAYAD SA MGA BATA GANAP ANG BISA SA MGA MATAN DA! PHILLIPS' MILK OF MAGNESIA Eo.fl. 01.•-°"'• )••o•Oo•. l<loo•••;u,..lb<il•o•:<I•. 20-4 ARROZ Dli LA CUBANA ni Glo Mtr11ot MI•"" .. '': ;!z kilong .b1boy (g{nmn1) lk kilone kunen¡ b1k1 (giDiling) %;· t.ADB p1S0 as f DI sagjnr 01 saba 3 butil na bawang J sibuyas (tinldtld) 2 bmatls (linadtad) 2 iUo¡ ·DI manok (RiDirito) Igi.sa sa mainit na mantik• anc bawang, sibu.yu, bmatis at pagkat.apo.s ay ihulog an,r karneng baboy al baka al 1111 pasas . . Timplallan na: asin at pamint.a. Dagdqan DI l:auDting tubig o kaYa'y ubaw na piaaglaia· an ne karne. Hinta7in1 niafütO .. at matuyuan. Ma¡lagay DI apat na tumpoll: n¡ kan.in sa isaq br.ndebado 'll 1.Dg giladoq karne ay ilagaf ... ¡itna. Dap7 ang piniritoDj' sagin¡ sa i>atitaD DI bawa't tumpot al palibutan ng dabon a¡ panll. Jp¡ton¡ ... ibabaw DI kune ang dalawan¡ pioiritonc iUo¡. lbaio¡ tulad q nakalarawan up1q 1a10D1 ma¡tn¡ bl~·tatam. KROKETANG KARNE ni Auror11 hclel M9'I 11nfll;1111: V. kllun¡ karneng baka (giniling) 1 itlog (binati) 6 na patatas ·cnila¡a at dinurog) 2 kamatis (hinogJ t na kutsaran¡ maDlika 2 butil na bawang (pinitpit) l:sin 11. paminta li!i tasang binayonc bl.slwtso 1 sibu)·oi~ (katamtam'i(ll !aki. gin1yat nang maliliit) Peraen "9 p19luluto~ Igisa sa mantika ang. bawang, sibu~as al ka!J1atis at pagkaraaD ng ilanf sandali ay isama ang karne. Timphhan DJ kaunting uin .at pamiDta. Isa.me anc dinurog na patatas. Hintaying lumamig D•nt:. kaunti at gawiDJ boJa.bo1t. lftJ ig1ni~a. Paculun~ln ang bola·bola sa binayong blskoUO al ilubo¡ sa ·bina· ting itlog. Painitin ang manlika al salta ipirito- ang bo'a·bt'lang br.i~. Hu•1 lubhang lakasan u1g apoy upang: di magl_ asang suao¡. MAGASIN NG BAGONG BUHAY ... Dr. I'• ...... ... . f:anggol, tulad ng di mau. .. nawaang lagnat ay ipinalalcigay na dahil sa mahirap :ia · pagngingipi.n, nguni't zng dahilan aito'y ang ~angyayaring ang pana· hon ng pagngingipin ay si· ya ring panahon na ang !8inggol ay mallmi~ na 'llagkasakit. 111 ... 11" .. T•••'-1 "1p ... r-... s.Aoo1111 ... Pangangalaga N!j Ngipin Sa anong gul.ang dapat dalhin ang bata sa isang pedodentista upang matingnan? Kapag ang ~ahat ng ngipin ng bata ay Jumabas na, ito'y karaniwan sa pagitan ng 2 hanggang 3 ~~on, mabuting ipasu. t'in.g lagi ang bibig ng bata upang maiwasan ang anumang kapansanan. HuHindi m;igigin~ ganap ang pag-aaJaga ng inyong anak Kung walang maingat na pangangali.iga ng ~~n yang bibig at mga ng1pm. Kíltunayan, ang pagtutuhr 11gan ng manggagamot at dentista (oral hyg1ene) ay i1inuturin~ Dgayong isang mi!.h<1lagang hak~ang sa k;ilusugan ng allnmang b;ita. Sa kasalukuyan, may mga dcntisla tayoog nag1,apakadalubhasa sa .P.8· ng:mgalaga ng mga ng1pm nf sanggol. Ang ganitong dc1ltista ay tinatawag na ''pcdodcntist''. A_ ng sangay D<! ito ng dent~terya na r.O!g-uukol ng panaho~ para sa mga bata ay hnata· wac na "Pcdodentia" tul1ul din naman na ang '"11cdiatrics" na sangay ng mcdisina na nauukol sa mga bata. Madalas sa pagsusuri ng kalusugan ng wag hintaying magkaroon tao;~y klnolumun ba ang ~: :eu.:~:.ª~n:ª!:~ h~k~ pagkoln ny sanggol sa kan· bang sa pag·iwas ay tala· yo.ng mga ngipin? Ang ma· gang mahalaga. bnting pagkain ay mahal'!- Anu-ano ang mga nakaga sa pag-unlad at paglalti. tutulong sa pagka.sira ng May mahalaganl( kinala- ngipin 0 pagkakabukbok? man ang pagkain sa . k_ a· Ang ·rlpinadong asukal ra lusugan ng mga ngipm matamis at mga pagkaing ng isang sanggol o luma- maalimirol ( starcby foods) laking sanggol (bago mag· ay tumutufong sa .mga ika-8 taon) samantalang asidong galing sa mga ang mga ngiein ay nabu· mikrobyong sumisira sa buo at tumitigas ( calcifi· i.gipin. Isang mabuting pacation). yo ang pagmumumog at Ang paghahanda ba ng falong mabuti pa rin ang kalsiyum a~ nakapagpapa- pagsisipilyo ng ngipin sa dali sa pagtubo ng inga. l<iob ng 10 hanggang 15 ngt¡mi 11g .sa.nggol? Hin· nlinuto pagkatapos na madi. Ang timbang na pag. kakain o kaya'y painumin kain (balanced diet), lalo siya upang mapahina o na yaong nagtataglay ng malusaw ang mga asidong sapa_ t na gatas at mga gu- nabuo. foy ay nagbibigay ng mga Kailan dapat na sipilyu,.. kailangang kalsiyum at hin ang mga 11gipi11 ng posporus para sa pag·un- sanggol? Ang bata ay da· tad at pagla)ti ng mga ba· pat na magsimularlg guma~a at dito'y -kasama ang · m!t. ng ~anyang ,sepilyo !:J. ANO PANAHON NG '6.o~~ o o o , _ .... ¡,,,..,. 12"'"-"'li ... - o o o M_ill._.., isang sanggol, ang magu· lang ay nagtatanong hing· gil sa mga ngipin ng bata :1t ang mga tanong na ito'y sinasagot ng isang pedo· llentista. Naaantala ba ang paglc 1ki ng songgol kung hindi siya nagkakangip~ S9' m1im na buwan? Hmd1. Mi'dalas na ang pagkakamon ng ngipin ay nagsisimula sa anim hanggang 't\'along buwan nguni't ma· r :i m i n g malulusoa na sanggol na h)níli n;igkakM,gipin ~anggitne 1~ang HUNYO 16, 1957 kanyang ngipín. Mabuti bang oamitan ng gamot ang gikigid ng bata upang agad lumabas ang ngipin? Hindi, Maiging hintayin ang natural na paglabas ng ngipin ng sanggol. Ang paghagod o pagkuskos ng mga gilagid ay maaaring maging dahilan ng iritasyon at inpeksiyon. K araniwan bang nagkakasakit ang sanggol kung siyt1 'y nagsisimula nang magknngipin? Hindi. Ang mar:l.'"·> ir:g ;~;.gkabalisa nJ?: Hindi natin masasabing ma· t:uting pan1ubin ang isang t3ong na,giglng suHranin tuwjng siya'y aanyayahan. Anu-¡no ang m¡a katangiang d" apat ta¡layin ng isang mabu· ling panauhin? Higit sa lahat, huwag kalilimutang ikaw ay isanc pan1uhiR. Maaaring sabihin nila u. iyong, "ipalagay rnon¡: ikaw ay na.ta sarili mong t;1hanan", subali't magkagayon man ay hindi ito m1nganga· hulug1n na an¡: karapatan ng isang bsambahay ay magaga· wa mo na rin. Ang pagbubu· kas mo ng l1lagyan DI ulam, ang p~,-:gam it ng telepono n3ng labis-labis at ang pa~sa: sama ng isang kaibigang h1nd1 ina·anyayahii.n ay ilan sa mga g;iwaing hindi mamabutibin ng nag·anyaya sa i.yo. Hindi ka r ila kagigiliwan kapag ginawa r.io ang m~a yaon. ll•nt pHIHI• .. 1. Huwag ipabalata ang pag· lrninip kung sakali't may lnh ba¡ay na hindi napagtabu pa lamang r..g i;ging pastang-ngipin para kanyang m g a ngip~:~ sa mga bata. Kahil na pang-sanggol. , aling makatutulong sa Ano ba ang mabuting paglilinis ng ngipin ay ma!Jasta11g-·11gi~~11 ( tooth!J:istc)? Walang natata- (Smidm• sa pah 20) aayon SI iyong inaasallo.11 o nagkaroon kaya ng pag· kabalam. 2. Kung ang mga anak ng iyong kaibi¡:an ay nag· iingay o nag-aaway-away, huwag kang makialam, bayaan mong sila ang su· muway sa kanilang mga 1nak. 3. Ka.giliwan mo ang mga bagay-ba¡ay na na¡a¡anap u iyong paligid kahit na ang mga iyon ay !aban sa iyoag kalooban. 4. Pasayahin ang iyong muk· ba at ipamalas na nasisi· yahan k~ sa Ji6at ng mga nagaganap. ltala 1ng mg1 119ot mong oo: 1 . Tumutuloog ka ba SI paggariap ng mga gawaing matakayanan mo dahil u ayaw mong ipalagay ni· lang ikaw ay iS1ng "IU· nay" na panauhin? 2. JniiwaS1n mo bang .ma· ¡ina: paksa n¡ inyong usa· paa aa¡ uk(ll ~ iyong n1ga karanasan at s.a ha· lip ay kasiyasirang mi:a pangyayari ang tinatala· kay mo! 3. Dumaraling ka ba sa takdang oras at iniiwaS1n mo rin ang pa¡:tigil nang na· pakatagal at ang pa~p:ipa· lalim SI gabi? 4. Jniaalinsunod mo ba ang iyong sarili sa mga balak ne nag-anyaya sa iyo? S. lsinasaalan¡-alang mo ba ang karapatan ng iyong mgakasama sa bahay!Gu· magamit ka ha nit: telepono, ng banyf• a• ng iba pang mga kaluwagan " kagamilan nang napaka· tagal? · 6. Kinasisiyahan mo rin IJa ang mga bagay na kinagigiliwan ng irong rnga kasama? 7. Ginagampanan mo ba ang 'iyong tungkutin ayon sa wastonc pakikisama? ..• (Sundan sa pah. 2') ' Mga Damit Na Pambata N~ayong n:tlalapil na naman· ang pasukan, ang mga bat;1 ay mangangailang<m ng mga damit na mag¡¡ga· mit sa kanilang pagpasok. Ang mga nalrnlarawan. ay ilan Jam.ang sa marammg tí\bas na maaari ninyong maparisan. i\lagig in ~ mc~ gilnda at falong kaak1t-ak1t ang. inyong mga an;ik kung ang ipasusuot ninyong damit .sa kanila ay yaong mga linis na tela na bilrnrdahan o pininlah:tn ka:-ia ng iba} ibang disenyo. i\fopapasm na ang mg:i disenyo ng mga damit ay nasa katabi ng baw.:1't kasuotan, ,.,. ,__ a R~B ff[) Ef ij;Ji lPl~N [j)' ~~p ~tr Maaaring ang mga unang tilik nr. p:;.ugahn r.g in· yong mga anak ay pagtambal-tambalin niuyo at siy.ing iburda sa damit ng inyong mga anak. Katulad ng n.35a larawan, ang pagitan ng dalawang titik :iy maaarine lagyan ng bilug-bilog. -MRM ~~cJ Kb l!JV WjX 10 'MAGASIN NG BAGONG BUHAY HUNYO 16, 1957 \.)4, AKIKIT A ANG IBA'T JBANG TABAS NG BLUSA. HALOS LABAT AY MAY MANGGAS AT KUWELYO. ITO'Y ISANG PAGBAHANDA SA NALALAPIT.NA TAGLAMIG. llAAARI RIN NAMANG GAMITIN SA PAGPASOK O SA INYONG MGA LAKAD SA AllAW·ARAW. POPLIN LAMANG ANG MGA TELA NG MGA !TO, NGUNI'T MATIBAY AT TUMl\Tl\Gi\-1. 11 Si Gn9. Ri,or nahupo, dulon, ke· liwa) kn•m• 1on9 ilant pinalHm•· l•l•pit nil•"9 ·k11m1o9·1n•k n•nt m,119".ro-on •• k•nil• ng iung p,119. titipon. N•H dulong kanan u1g p1on1•n•y níl•nt •n•k n• 1i Pinky, M•1k•t•bing n•ket•yv '• d\llon1 lf•n•n si Kor, Rigor •f •nt p•n91• l1w1 nil1ng 1vplin9, Maligayang Tahanan ... Maliga yang Mag-anak 12 Pakikipanayam kay Gng. Erlinda Rigor ni Maria S. Tonlay '·Wala nang pmakamali· ~a~·a sa huhay na ito ~undi an}.t magkaroon ng 1sang mapayarang tahanan at :in~ maging malapil sa puso ng mga taong nasa s:imhayanang iyo11g ldna bibilangan." lyan ¡mg mga pangungusap na nagbuhat sa labi ni Gng. l!;rlinda Higor, mayb<thay ni Kor. · C::onrado Rigor ng· Hukbong Sandatahan ng Piliptnas. Buong pagtitiwa· lang nasabi niya ang bag:iv na iyan sapagka't ba· ti<l niyan2 mahal na mahal silang mag.anak ng mga nakakikilala sa kanila. Ang wika pa nga niya'y wala siyang pangamba kahit na nasa lansangan ang ir.anyang mga anak kung nagsisipag·aral ang mga ito sapagka't wala silang lihim na kaaway na maghahangad nang masama sa buhay ng mga bata at ng kanyang kabiyak. Si Gng. Erlinda Rigor, bagama't maybahay ng i.c:ang opisyal ng hukbo, ¡y hindi naging maramot na bahaginan ng kanyang paglilingkod at tulong ang mga taong nagsisidulog sa kanya upang idaing ang kanilang suhranin. Siya ay isang uri ng babaing ma· kapagpapayo ng lalonj marapat at hindi iniiwan aug isan¡ ¡awain nane hindi Jubo~ n:i t:ipos. Sa kanil;ing palígitl, ang mga )1:'!mily;1 ti~ mga kawal na n;ingaroroon ay nagtutu· ring sa kanya n2 p3l'ang i~<1ng ina, at kung ano man o::ng kanilang kailangan ay walang atubiling inilalapit at idinaraing sri kanya. At hindi lamang iyan. Sapagka't likas kay .Gng. Rigor ang pagifing matuJungin sa mga nangangai-. langan, siya ay kaanib sa lalong malalaganap na samahan sa kawanggawa, ·tuJad ng Community Chest, Mental Health Association at Family riorJ.:shop. Sa kanya rin namin nabñtid na ang iba't ibar.g samahan sa kawanggawa, tu• lad ng Good Shephhd.s at ug iba pang mga •amaban sa kawanggawa ng pamahalaan, ay umaan sa tulong sa pananalaping na· lilikom ng Community Chest. At nang minsang dalawin niya ang mga samahang ito, tul ad ng · paaralan ng mga bulag at ng matatanda, ay lalong nag-ibayo ang kanyang hangaring makatulong sa < S11ndan ta pah. 19J MAGASIN NG BAGONG BUHAY NANt: 1:ion¡;lumipas;1)· isan.=; l•ill :111¡! mMasabinc na[!paya· uig sil 1>Uoni:: l'ilipill~$ - . :rn¡: hill na nauukol sa s:ipililanl! r•:IC~pagamit sa m¡:;a paaralan ni:: dakilang aklat ni Dr. J~ Rizal. Dahil sa bill na i:,on ay labis na nabahala ang mga mamamayan, laluna sa r::mig ng mga Katoliko. l\larami ang tumutol sa pagpapa· lib:ay nll; nasabing bill upang ma:::ing isang batas, s:a dahilan t•manong maaaring makasira s:a monl 11g mga kabataani: na;:sisipag-aral. Sinasabi nihtng ang "Noli Me Tan~crc" ay n1¡::lalan\an ne mga bagay na laban sa m:a aral ne sim· hhan at l'I.( mgn palaknran11 Katoliko Dahil sa kabigalan ng sulí· r:.ning naging kaugnay ng naturani batas, na hanggang 1•g1Yo'y nagiging sanhi ng r.1Ckakawatak-watak ng mga "aniniwala al paninindigan ng maraming mamamayan, ay p1r.agsumikapan naming sulatin ilo al sa g:ayo'y maipabatid sa ~::~~ay1~! ~a~a5:at~3~:"~u;a; ni Dr. Ri~al al gayundin an~ t1•nay na diwa at kasarsayan l!J: paekak:uulat ne kanyang dakilane aklal. an¡ "Noli Me 1·ang:trc"! Si Dr. Jou P. Rizal ay !sao¡ t ;i, o ne lubhang palaaral. 1\oonc: siya ay tumutuklas ng kirunungan sa opth• lmolohiy• s:i Unibl!rsidad Central de Madrid, ay naging ugali niyang iukol ang kanyirng panahon sa pag:babasa kung mga sandaling wala siyang ginagawa. Au~ m :::o ~k1>1l na !<1hi,; ~:;ª~:;.: k.~~\~!~:1:'.·1~i~~ J~~:.7u::: F.ugcnc Suc al an1t "Cnd..: Tom's Cabin.. ni Harricl llecchcr Slowc Labis na napukaw ang dam· damin ni Rizal nang kanyang mab..s;i. ang aklal ni Stowc Naisip niy:a n:i kai\angang ma· bsulat din siya ng isang ak l;it na katulad n;: '"Unck Tom's Cabin" na makapupu· ~aw sa natululo.:;:: nu damd;i· n1in n.:;:: kany:mg mga kaba· l1ayan Al nanariwa ! ,i;a ;ilaala ni Rizal ang mea paghihi1·ap ni; l:anyang m~a k1b;,ih;ip1n sa k:im·ay ng mga nasn pamah:'llaan. ¡:ayundin an~ pai:mamalabls ng mga p:aring l{aslila sa kani· l:>ng hinahawakang katun:.:· kulan sa simbaban. Ang mga paghihirap' na iron nic kanyang mga kababayan ay humihiyaw al humihingi ng kataru· n¡;an. Noon niya. naipasiyang ~u\atin ang "Noli l\leTangere", l>angungusap na hinango sa Banal na Aklat na ang ibig tabihin ay h1,1wag mo •kong ulangln (louch me not). . lsang laon _ang ginu.i:ol ni Rizal upanc m.abuo sa kanyang diwa ang mea lagpo at panr· }'ayaring iikol sa kuafsayang hny11nc susulatin. Noon.it 1885, mula sa Madrid ay lurillvat si Rizal sa siyudad ng Pa· ris. Sa siyudad na ito sinulat riya ang unan11;,b•hagi sa ka!aysayan ng "Noli l\lc Tange rl'". Áng mga tauhang pina¡?alaw ni Rizal sa kasaysayan ay ang kanyang sarili, ang 11,. pa sa mr• tun•v n• lanwan ni Dt-. Jose P. RiHI H panahon n9 k•nY"'f ~tluklH nt k•· ru1wngiln H ibil't ibant panit n9 51,1rop1, HUNYO 16, 1957 SI RIZAL ... Al ANG KASAYSAYAN NG ISANG DAKILANG AKLAT ni Arturo Ma. Misa Kuha u M..drid, &spilnyil, 11mp1,1ng tao\. ba90 bin.ilrll 11 ll•gumbtyan 1n1 Bay•ni ne L•hi119 Mal•vo. KH•m• niv• H l•rawan ant b.ayanin, pintor na si J1,1an Lun.w lf d Val•ntln Vcn11,1r1. mga mahal niya sa bubay al rng kany.ang mg;a bibi¡:m na pawang na_gkukubli sa iba"t ib.angpani;-;ilan. Sa Paris ay nakatagpo ni RlZ ill ·sin a Juan Luna, Trinidad Pardo H. de Tavera, Baldomc1"•• Roxas al Valenlin Ventura Sa pagkikita nilang iyon ay roakatanggap si Rizal ng balita tun¡::kol sa m: a pangyayarin¡:: uagaganap sa kanyang bayang sinilangH. Nacpasalamat siya sa kanying rnga kababayan at usabiniyang:inalakiangmai· tutulong n: mga balitang iyon sa kasay~ay;in. i:: bn}·:ing sinu· ~ulal. Hindi nagta:;al si Rizal sa Paris. Mula roon ar nagtungo .<iy;i sa Heidelbmg, pagkatapos ay sa Lcipzig al saka nagrnlo)' sa Bt!l'lin. pangunahint siyudad ng Alt'manya. upan::. doon lapusing sulatin ang !;;,nyang aklat. Nang dumating si Rizal sa Jlcrlin 3.V p:u1ahon ng tagla1nig. Kakilulor ~isa sa tahan:in ni Paslor Ulhne-r. isani:: mtnistrong prot~untc. N1rn· ni't hindi siya n:igtagaJ doon al nangupahan siya ni: inng silid sa isang mumurahing ottl sa ~iyudad n11 yaon. Nais ni Rizal na makapagtipid upang makapai:;laan ng kaunting salapi para sa pagpapaJimbag ng 1inttSulal niyani:: <"klat. Habang nalalapil sa huling bah"agi ang kasaysayang kan· yang sinusulal ay unli·unli namang naghihirap ang kanyani buhay. Padalant na nanj padalan¡ an~ pafpapadala sa kanya ne salapi. Ayon kay l'aciano, nag-iisani,: matandan¡¡: Jrnpatid na lalaki ni Rizal, ay p~tuloy sa pagbaba ang hal:a~a ng asuk:d sa kanilang hayan al ami ilan sa kanilang lupang taniman ng tubo ay inilit ng mga laon:i:·pamahaJaan Labis na naghinagpis ang h looban ni Rizal, nguni't hintli siya nasira:rn ng loob. Sa : ;o.na ng mga hirap na kanyang dinaran;is sa buhay a~· 1110 naman niyang napagag11nd11 ang mga tacpo at pangyayari sa kanyinc sinusulat ua kasaysayan, sapagka't "ª¡. ialangkap niya roon ang kan yang mi::a pagdad11lamhali. Pagkatapos ng matagal na pagpapakasakit ay nayari rl'll ni Rizal ana: kanyan& aldat Nagtungo siya sa isane potrgrapo upang pakuha ng larawan. Naging kalakaran nanc í·llflilhong yaon na bago mairalimbag ang isang akla.t a) kailan¡ang magka.roon ng: la rawan •n: sumulat up.wn¡ mail:i¡:ay Sil unan¡; pahina ns aklat Jlfatapos n1akapatpakuha ne 1'1'awan, ang isinunod na gina· wa ni Rizal ay nilakad naman ;in¡ tungkol sa pa¡pafJalimbq: J~a-isa niyan¡ nilapitan •DI! !n¡?a bahay-palimbagan. Sa ka· Mmaang-palad, ang ba"•'t malxpitan niya ay nagbibigay ni:: m:itaas na h•laga. Sa mi:a pagdulog ni Rizal ay inibahandog na niya ang karcyln¡{ sariling paglilingkod upang mi.pababa lamang ang: halaga .-;a pagpapalimbag ng kany1n: aklat, n:!uni't hindi río na&:· t,ago ang halagang hinihingi i;.1 kan)';'.!., (51111(/(111 . •a pal•. 27> 13 "H'wog P~ .. . Huwag Po Ninyong Boyaran ... Wala Po Akong Kinukuhang Daldwampung Piso Sa Kanila. Talagong-talaga Po. Singkuwenta Sentimos Po Lamong Ang Aking ·Kinuho." (lka-6 na Labas) M ~U:a;:::i~e ª:1' i:::t Alll mabubungaran sa pagka· pallbik DI hagdan ay ang k(¡· medor. May isang maliit n:a mesa roon at apat na silra. May aparador na puno ng mga kuaqbpan. Suraaluboai sa kanib si Dora'at tinanggap sila sa s;iJas u si1a riag tabahayaa. May Mt .a yantok doon. Sa isani; panil sa tabi ng bint.ana ay may makinang panahi. sa· ta· bikini sawali ay nakasabit ang isang k_uwad.ro ng diploma sa pagtalapos sa paaralanr Nor· mal. Sa maliit na larawang !>a· sama ng diploma ay nakilala ni Rafael n2 aog dalagang ka· barap nila'y isang guro. -Akala po namin ay kung saan na napunta ang batane 'ya, - simulaog wika. ni Dora at ngumiti kay Rafael. Napagmalas ni Rafael ang kabarap na dalaga. Kayumanggi a.na balat nito. Bilu¡an ng babava ang hugis ng mukha at aliwalas ang noo. Makikis· tap an.g maiitim na mga mata na sa pagngiti. ay parang: na· kikingiti ang mga iyon. Bagay sa hugis n.g mukba ang pag· kakaayos ng buhok. Sa taya .ai Rafael ay may dalawampu't tatlong taon na ang dalaga. -Nagkataon pong ako nga .lQg nakakuba kay Tinoy, - sagot ni R.afatl. -Hindi po uman ..iiya .aapala¡ay sa maJ.amang kamay. -At nagtawa ang binata. --Ganyan nga po ang aking inaasahan, - pakli ni Dora na r.1uliag ngumiti kay Rafael. - At s-alamat naman at kayo ang 11akatuha sa kanya. - Kamag-anak yata ninyo si Tinoy? - Hindi po. Masasabi pong biDdi namin sila kaanu-ano, -ani Dora. -Halos sanggol pa laman¡ si Tinoy ay kilala b na. Anc kaoyang ina'y di· :un sa silonc nakatira. tnila 14 1~ na po siraug lnhos at \;i. ;'lging ang kanrang r.oJ::i ~e n day ang1un1ini::;i11sakanya. - Kaya po lamang hin:map kc ang hinlog ni Tinoy, ay inaalaal:a ko ring baka siy;i hinahanap, -ani R:iíaer. - Napilit ko l:ang si Tinoy na i~uro sa akin ang bahay ng kanyang !ola ... nabanggit ni· ya sa aking may Lola Senday nga t·aw s1 y;i _, . -al tinapn· 1rnn ni Rafael ng tingin ang ma!andang b;ibae. - At ayaw nga po palang urnuwi niyan. - Pinukol ni AHng Senday ng nanlilisik na tingin si Tinoy. - Talag:i pong salb:aheng bata 'yan. J\fatata· hot nga po 'yang umuwi, pagkOJ't m:ay kasalanan .. Sin11lyapan 'ni Rafor l si Ti· 1•or- '.'1:1k;1~·uko i10 ;1t walang kiho ·- ,\l;iliuling t;io ¡10 n3f0on s1 i\IOJng- TClmas e, kuni:. h;ikit ~inalbahc p:i. Uiruin ni11yon::: ldnuha raw .:mJ:' d?~::iwampun:.: piso ni Man¡::: Tomas al saka Jumayas! -Wala akon.:- kinuhang r1alawamp11ng piso ni l\lang Tomas, I.ol:1, -luto! ni Tinoy -Sinnngaling! . -Singkuwcnta sentimos po l.mg tala:.::i ang aking kinuh;1 . - llindi ko b:i :1lam n:i sal· lo ;1hc kan.i; t:ifaga. M;1ti¡:::as ¡,ng ulo mo. - i\l:i;iari pu n:iman.:- nii¡¡sa· ~· ;1bi n¡::: totoo si Tinoy, Aliog Scnclay. - agaw ni Dora. - ·Toloo po ani: ~inasabi ko: - Jpagpalagay na po na1:nb( dalawampung piso ng;1 ang kinuha ni Ti no~'. - ipir.akli ni Raíarl. Jy<ln p<l)' maaari nating ayusin. i\l¡¡isasa11li 110 nalin iyon kay M:ang To· rotas para wala kayon;.: :alala· hanin, Aling Senday. - Kahiya·hiy:a po nam:aa sa inyo .. ngayon l::iman¡::- namin kayo nakilala e manana;:ot na karo ~;i kasalbahihan ng akin¡:: :ipo. Nabalat:a ni R:if:atl na n:a· ging malumanay ang pagsasa· !ti;, 111 Aling s~·mlay. Hiudi uh";"t mau11;1w;1;111 kun¡.: bRkit an.:.:1>11niwala ng malanclani.: l:abain~ itn ay m<1satn•m:.: ba1 .. <•n:i:apo. -N;isahi ko na ng:a pon& nagka\;1ong ako;1nj:!nakakuh;1 by Tino~·, - lullon ni 1 .blael. ln;iakala ku pon;: tungkulin U,n~ ayusin ;in:;: ano man;: 1 ·.;igay na 11ag;1w;1 mra . . ;Ll s:rnd;iling n;1.!l,·isip .si Raíael h:ti;o nagpalllloy. - Kung ma;1;.ri 110·~, ihill kon~ makausap ~¡ Mani= Tomas. .. :r;1lawagin ko po siya! Al na~tinclig ang matandan~ l,<;lhóll', N:ai"•;1n sina Raíael at. Do· r;i. Si 'finoy ay walan;: kakibu· !d!Jo sa kinauupan. ·-Tinoy, ibig ko.ng makau· ~¡¡p na mag-is::i ::in¡,: aling Dora mo. -'wika ni Rafael sa h;1\a. -l\lnkipaj:!laro k:i muna 'ª mg11 k:aihi¡:-an rno - Opo. - Huwag kang la\ayo, Tinoy, - sabi pa ni Raíael. -lhig J:ong kaharn[l ka ~:a p:akiki· [lag-usap ko kay Mang Tnmas ~opn. Ilang ~andaling n:aghari :ang katahiinikan M pagk:ikah:ir:ap MAGASIN NG BAGONG BUHAY 'KU. . hi·hi-hi. . . Talagang di ko mapigil ang pagtawa sa bgaJ1kan Sa pangyayaring ito! Akalain n'yong kung kailan r:'! ako tumanda e, saka malttpad ang akjng pangarap sa lluhay. 'Ba, naku, maliit pa i>ko'y ito na'ng pinakaaasam¡¡i.•m ko. . ang mapalathala ~a iu nr m:igasin wn¡:: aking 'Ku, dali·dali ko nga pong ipin&kila'ng dala kong artikulo. 'Yon e. naflalaman ng mga nakatuluwang pangy1yari sa 'ming buyo. At naku, laking ~·werle.. nagustuhan nila ang mga salaysay ko. At ang isa pa, nagkataong cli na masusulat ni. . . ni .. 'Yon b.an.e si Yoyong . .. 'Yona: ~umagawa ng '"ilo ang istor· .n•'' . . Hindi nw makuusuJ:,t dahil natran¡kaso kaya n~gkaro'n ng ispa&yo para sa 1 1 itak ko. Ku. di nanlan sa ioinapanalan¡:in ko, pag nabin11l si Yoyong: e, malamang na magtagal ang pilak na 'to! Dito'y hindi lang istorya'ng mababasa n'yo. . Me nobela rin kayong mababasa, maikl;n.g nobela, maikling kuwcnto l:it talaga namang maillli)," me tun~y na pangy:ayari, gaya ng ~mus"ulat ko ngayong tunay na karanWn: ip¡nagtapat sa "ldn ng isang buinbay, pai:: me nacsiyuting sa 'inii:ti:: baryo, '•~l11n. . al s)•Cm1J1·e, ~a ll:a· ¡ aya no'ng minsan, magkaka· Jim n¡ aking 'ika n¡a'y "bu· ·~oon di layo rilo n¡: lba't ngan¡·isip., .. . An¡ buhay nea itiang kulay n puting tabini:;' m1m1n! al maaari ring 1nagkaro'n tayo MatagaJ na 'kong sulat nang ng komiks at madyik. At hin· i.ulat sa Bagong Buhay. di l;mg ang mga 'y1ii, marami Tanong ako nang tanong kung 1 1a. l'agbibigay slla ng pagkakataon sa mga baguban. 'Ku, e . . . hindi ko na matandaan !-:ung nak:a·ifang sulat ako ... l1anggang sa nawalan na nga .;iko ng pag.asa. Maging ang 11~ing mga sulat e, di ko nakikih.ng Jumalah s sa "m;a sulat sa editor"'. At nito lan; mag5adya ako r>i;ng per$onaJ sa kanilang pa· sulatan nalaman ko ang inisl~ryo . . 'Ba, e, t1tla¡a palang napag-iiwan na 'ko ng panal•on! Hindi pala nakararating ;;a &!gong Buhay ang m,¡a snlat ko pagka't ang inilalagay ko u. 'king mga sulat e, ~ang mamerang selyo lang .. . 'Ku, e, sa 'lrnla ko'y gal'l"11 I:"'ª hanggang ngayon, c. 'Ku laki namang s'wertc'ng t·mabot 'kin sa pa¡kakapunta .s• Dagon~ Buha~·. 'Kulaín n'yong nagbibigay nga pala sila ni: p:a¡.:kakalaon ~a inga b<lguhan ~a pa.i::~:1liit HUNYO 16, 1957 E, pa'no. simulan na natin? ... 'Ba, teta . . ano ba 'yong nagkakain¡::ay sa may kanto .. !-;1 Taking al Da Karya. Na'gbabalilaktakang mabuti. AnA;:: n1ga laong 'ran, oo, ke •·ll"a·a.ga·y.. 'Ku .. . mahirap ~ umul;1t pa~ m:iingar , C' .. Jlfa!Juli yala'y hinlayin muna natin; matapos an¡ pagbaba· litaktakan nila. . Pakin¡¡an na tan; ro una natin, . 'Ku,· at lila malalagla¡ si l>a Karya sa bintana, inilalawit pang mabuli'ng katawan h:illang nagsisisigaw ... -Oy, Taking. mllgtigiMigil 'y¡mg Ubig mo . . . Dapat mong malamang mas marami na'ng l>igas ang nakakain ko kesa ~a 'yo.. 'B.1, sumusobra ka naman, ngayon ba't pulis 11~'ng munisip'yo'ng asawa -Kayo'n: tumigil . . . Oho, al:!m ko'nc: mas mara1ning biL ':IS na'ng nakokain n'yo kesa ~a 'kln . . . Al pa'no'ng hindi magkakagano'n e, dahil n¡a sa bisyo n'yong 'yan. . . Gaya lif ayon, sino nama'ng hindi mag&galit? Sino'nr hindi ma;agalit sa inyo? Ke linaw-linaw na dalawang gatang at kalahati'ng pinahiram n'yo rito .!>t!n'yong anak, papalitan n'yo ug 'sang gatang at kalahali. Sino'ng hindi kukuluan ng tiugo sa bisyo n'yo? Kayo ¡Ja'n¡ magagalil nang ipabalik ko'ng ipinapalit n'yong bigas al nagtatalak na kayo d'yan sa l;intana n'yo . -Huming>1 1ia muna ng: il~ng malalim s.i 1"aking bago na¡patulOJ'. Gara ni Da Karya, 1110 n'r'iln¡:- iplna¡lawitan an: kanrang kata· wan. Alam n'yo'y magkatapat· bahay lang ani dalawa at sa ;~~ni-kanilang bintana na lang nagputakan ang mga hinipan 11g d'yaski, hayun . .. -'Ba, Mis, naku, kahil saang irnp'ycrno ka man tumira p.ag gallito nang · ganilo'ng magiging l•apitbaha}· mo, - ang du¡:tong ¡;a ni Ta.king. Loy, oy, ~llac bakit, :tno ba.'ng pataca.Y mo sa 'kin i-t tila inaayawan rno'ng pa;· kakakapit·bahay natin ~ -La lc.ng inilawit ni Da Karya ang b tawan n'ya. . -Sige n¡a, ma¡salita ka . . ako ba'y barn1·ulen.ng tao.. . Hindi ba't ikaw nang ikaw ang nagpapa· simula ng gulo . . . Gaya ngayon, sino nama'ng maniniwaJa ~a 'yo na dalawa't kalahati'ng hiniram kong bigas sa· mantalang alam naman ng Diyos na talagang isan1 gat:mg at kalahati lang kung kami'y magsaing .. -'Ba naku. Alirig Karya, J¡¡a'no ni¡:ang ucihn na' n'yo "ko. . . Kun.g ayaw n'yong ba!o-"&ran anc: isang gatang e, !i'wa¡, h'wa¡ na 11111 ninyonc palabasing tila dinaraya ko pa Ir.ayo. . Kung iSlng gat-Jni:: r:a bigas Jang e, kl)•a lr.ong i'nlhin .. Kahil isang kaban 1·a .. - Oo, magaling na babae, kahit iS1n.g Ju.ban e, makabi\Jili ka ng bigas._. Pa'no, e, sa pulis na'ng a.soirwa. mo .. Pulis-bigu na'n.c mister n10 -Sino.. stno'ng pulisbigH'? Alin¡ K.arya. Alina: Karya. . bawlin n'yong sina¡,¡ n'yo, . A11ng: Karya, . :\ Jin,~ Kan·a . . Aling Karya, uta.ne na loob. . . utang na iuob. . . u ... -Nancancaykay ~3 jallt si Taking. -Ulan¡ na loob, h'wa¡ n'yon¡.:. huw1¡ r:'}•on¡ . . . . -Ay-y-y! -Napami si Da Karya. Asus.. nakita n'yo ba? Alam n'yo ba kung bakit big•:1ng napatili si Da Karya'? Ha· yun, nahulog nang tuluyan sa hintana si Takinil: sa kalalawit r::g katawan. Pagpapahilot na walang ruknat ang aabutin ng d'yasking si Taking. n:weno magsimula '1ª layo. Ito'y kelan la11g nan¡yari, clito sa 'mlng baryo nito lans htatapos na eleksiyon n¡ niga alklilde .. . Maraming kandidalo para r.\kaldc no'n. May Jabine·isa ·~ta. At sa kabila ng kararni· han ng mga d'yaski. e, bigJa na lang nagpatuyag ng kandidalura'ng hinipan ng kulog na si Andoy. Aniya sa mga taong nan¡ amaa'laluktot sa barberya ni Anong, isang l,:ibiDC" umuulan: Mea. hbar· SI kauna·unahan¡ paebka,;on ·ay ngayon lang matbka· ro'n ang Magr~ba ne alkaldeng buhat dito SI 'lin¡ nayon . . - Sino 'yon, Paren1 Andoy? - agap ng isa SI ampukan. Pinal11ki muna ni Andoy ang kanyang bodega bago maban1n1d na itinuro ang sarili . Paliblfasa'y tao namang bihirang magbiro'ng dinapuan 11;: hanip na si Andoy, nanatinginan kami. -Nagtaka kayo, pero ka.to· lohanan an¡ sinabi ko. Pa'no, r:alslp ko ang is111c l1yu na t atalo sa kanilanc lallat, sa lahat ng mg.a lr:andidat.o sa pagka-alkalde ng ating bayan. - Anong isyu 'yon, Pare'? - Ano ang kasa.lukuyang problema ng al.iag hayan? - patanong na sapt ni Andoy. - Nakawan! - sambot n: -·rama, - ani Ando)'. -At pag nawala'nc nakawan, paf nawala'n,g m1a magnanakaw, tr.tahimik na. tayo, magtsiag 1:1aunlad ang Macraba. hindi n;. kallancan ang korte-muni· ~1p~I, msa konsehal, ang 1ininte del baryo, at hindi na rin kailancan an¡ pulis. sa bayae masiupunta1n:g peran( bu.su· weldo sa kanllang Jahat. Naa· ~on, ano'na: remedyo sa m· kawan - uo! Pero madalaq na·ng aso rito sa 'atin. Kaya ang isyu ·ko - o., a.tt1 -Ano'ng Dog Ban? -Maaaring dalawa'ng kabu· lugao n'yan - bawal pumatay :ig aso, o bawal mafkatay l'lf aso! Napaislp na lang karni oo'n. Ngunl't nang martalumpati si Andoy sa plasa at ipahQiV ang ipinarma.malaki Q'f &DI isyu, inulan s'ya nf bato! Umiiyak an¡ anak na bUASO ni Tayang. D'yan lan¡ sa duluhan sina Tayang at dini¡ na <linig dilo. Pa'no ka ba n• man makasusulat nang malino r.ito. Kanina lang e, Q&'.·aawar sina Taking at Da karya ... Nfayon naman e, haywa agu. mancawa'n¡ anat ni Ta.Jant .. , Matigilan ne• muna. 'to 'Ku, nakakukulili nama.n n: tt:nga'ng b05es ni Tayaq . . . lpina¡kukumpasan pa"Df tabo. Tayang: Halika sabi rito ba· ta ka't palill¡uan klta, e .. Anak: Bakit aka maliligo? Ilu-hu-hu·hu . . . Tayan9: 'Ba, palistahao sa isk'wela ngayon. . IpaliUat1 kita. Ana.k: Ayokong palista. Tayang: Bakit, ayaw mo~ mag-aral? Gusto mo bue masaktan, ha? Ang lñ:i-laki 1110 na'y ayaw mo pang Pttm• sok ... Al'lalc: Gusto kong maf-aral, rero atokolig palista .. Tayan9: 'Ba, at susurallin 11ko JJC batan¡ ito, a ... Merou l:lan¡ cano'ng iusto moac palista, e ayaw monf. . . este. gusto mong . mag-arat e, ayaw mong palista? Analc: Pa'no, palili¡uan o'yo muna 'ko ba,go ipaliiista. Ayokong maligo. Nad'yaaki. . naubo.s aoc papel ko. B'weno, sa 'san& Lingco ·na natin itutuloy 'to. Ran¡gan;- Lin¡¡o, mea suki (Jlfay Kasunod) 11 16 ni EDGARDO JOSE ESPIRITIJ 1 S' ~~u:~n~fO:!~~~~~~ an.g mariing paliwanag ni Koronel lililsuko nang ipatawag nito si Enrique. -lyan ay pinatunayan na niy« sa mara1ning pagkakataon. Ang pam· l1ihirang kalusuhan ni Alfredo ay isang mapani anib na sagwil sa pananakop, ng ating liukbo p bayani ih.1~ Kaila· nt an siyang mailiepit sa la· long inadalina: panahon! Al ikaw lamang ang makagagawa niran, Komandante Fujihara! - Titincun ko po ang llking magagawa, Koronel! - ang marahang tugon ni Enrique. ' -Tilingo;m! -Napalakas ;ng tinig ni Koronel MilsukO. N11is kong liyakin mo ang iyong sarili! Si Alfredo ay kaibigan mo. Higil pa riyan, ay nat:ing k.ablobata mo siya! Nas:i iyo anc isang baa;ay na ika!'lagtatacumpay ne iyong · lab d. Komand•nte: at iyao ay :.ne kanyani pagtitlwaJa sa iyo 11a hindi niya iuukol kailan· ~11.n H sinumang kabalat na· tin! -P.ipilitin ko pong matupad ang inyon11: utos! - Iyan •IJg d•P•I mangyari! Isipin mo. Komandante, na una sa lahat, ikaw ay isang HAPONES! Magulung·magulo ang isip r11 Enrique Fujihara nang lu· misan si Koronel Mitsuko. Si Alfredo llontemayor ay na· ~inc malalik at tapat niyang l\aibigan. Sa maramin.c pagka· h taon. ang ipinakitang pag1?1an,u1Jasakil nito u kanya ay hígit pa sa maaarin¡¡ ipakita •·g isang lunay na kapatid. Nakadama ng pagkasuklam si Enrique sa kanyang sarili. Batid niyang hindi na siya 1:-.akaiiwas sa napaatang na tungkulin. Walan: nalalabi sa lrnnra upang malunasan ang p;1nunumbat ng k;inyan¡: l,;udhi kundl p;igbakahin ang hr.hat ng kabulihan at kasa· 1 •1 aan ng kanyanc ¡ agawin .. upang kaypala ay ihanap ng kahít na bahaeyang katarU:· r.g11.n :ang bagay na kanyan·g zagampanan .. Lumapit si Enrique sa gawing durungawan ng silid na ivon at ipinukol ang tingin sa mga gusalirig naghanay sa ka· l;ila ng lanungan. Namataan 1:1ya ang daling p:ilamigang katapat ng silill na k1nyang l:inaroroonan. lyon ay nakasan na sapaeka'I toloong m1hi:·ap na ang pamumuhay, ngun1, ang alaalanc kaugnay niron ay hindi na manhil magfalaho sa kanyang: gunita SA DA TING 9;1lamig:me ivon isinilang si Enrique. Ang l:anyang ruga magulaog ay kabilang sa maraming Hapon ria napadpad :;a Pilipinas, nanirahan dita. :it nagsipagtatag ;ig sari·saring hanapbuhay. S:i masinop na pamamalakad ng kanyang mga magulang ay r aging bantog al maunlad ang kanilang lindahan ng mongo con hi•la. Sa pook na iyon siya nag· kaisip. At sa pook ding iyon Naging lsang llusyon Lamang Ang Malapal Nilang Pagkakaibigan Sa Harap Ng Tungkulin Sa Bayan. r•agsalikop ang landasin Dila ni Alfredo. Naging magkababata sila. Kung siya ay inaaway ng ibang batang Pilipino dahil sa kanyang pagiging isang Ha· pon ay si Alfredo aog kanyang · L•gapagtanggol. Naalaala pa 1,i Enrique nang sila ay min· san::o mapasagupa sa apat na Jtaaway. Kapuwa sila m;iy bu. J:oJ ni Alfredo nan¡: maticil ;1r.g gulong lyon. Nang: maba· 1 ;d ng kaoyang ama ang dahi· l:tn ne kanllanc pald kipagbahag ay ginamot ang pinsala ng kani~ang mga mukha at ~~ni~:~o~h~:0.sila tig-isang baso Habang kumakain sila ay m.buo sa kaoyang sarili ang isang panata. Isinumpa niya sa sariling kailanman ay pan¡¡:angalagaan niya ang kalig· tasan ng kaibiganf Pilipino, kasukudulang maogahu.lugan ng kanyang kasawian. Punungr.uno ng pa¡ hanca at pagda· kila kay Alfredo an¡ kanyanc U.imdamin. BINATA NA SILA kapuwa naog sumiklab ang: ikalawang <!igmaang pandaigdig. Minsan pang nasaksihan ni Enrique ;;ng matapat na pagdamay ng J;anyang kaibigan. Nang um•¡!;rng iyon ng Disyembre ay dinumog ng mararning tao • ng k~nilang tindalum. Pinilit ng mga iyon na igiba ang na.ka· pinid na pinto. Naulinigan ni F.nrique an¡: napopopt oa hiyawan. Hinihin¡ i ne me a taong i~·nn an;: kanilanc dugo! NatigiJ ang kaguluhan nK lahal nang magsalita nang ma1.1kas ang kiinyang kaibigan. -Mga kababayan! Humi11ahon layo! Hmdi tayo dapat maging mapusok! Sina Enri· <1ue Fujihara, bagaman mga Hapones, ay mataga\ na naJing kapilbahay at kasalamuh;i sa buhay. Sa atin¡: pa¡:kakakilala :iy hindi narnan sil.a m11sas:iman¡: tao! Nakiu.ma si· Ja sa atin nan¡ hiC:it pa sa ipinakiuma n¡ atin:( mra l\apuwa filipino! - Paano ang :iting gacawin, Alfredo? - Malinaw na narinig ni Enrique mula sa nagkakagulong mga tao. -Sila ay mga Hapones! Sila ay kauri ng mga nagsimula ng digmaang ito! -Mangagsiuwi na ;kayong lahat. Ako na ang bahalang maghatid sa kanila sa pinakamalapit na. himpilan ng Ji..ing hukbo. Iyan ang pinakamaka.· tarungang magagawa natin sa mea n ndalinc itol Isa·isang na¡:sialis ang m e• t ~.onc iyon. Nang wala na ang lahat ay saka lamaog puma:.ok sa kanilang babay si f,Jfredo. Noon Jamang niya napansin na ang kanyang kai· higan ay nakasuot·kawal. Hin· rii nakaligta~ sa kanyang pa. ningin ang maputing b1ra s;1 kuw1lyo ni Alfredo. -Enrique, -ang sabi ni ..\Uredo noon, -ikinalulunckol l'ong ¡:awin ito, nguni't ilo'y l!inihiO:i ng pagkakataon! lpagsnsama ko kayo hindi 11µang ituring na 'mga bihac kt•ndi upang pangal:igaan ·la· MAGASIN NG BAGONG BUHA Y 111~ng: ang inyun; kaligtusan~ -Nauunaw~un ko. Tinrcnle! angsa:::otniya -AUredo, -ang nakansi· lmg ¡;iit ng kany¡¡ng hibi\:an. --Jl hindi Ten~·cnte. Enrique~ -Nguni'l dapat kong iga. Llng ang iyong pagkapinuno! -Kahit na? Gusto kong la· wagiri 1110 ako sa aking pa1.gahm. Sa garon ;1y makalili· ~ak akong wala kang sama n: loob sa akin! -Oo, sira. Alfredo na nga~ -At 11agkatawanan pa silang 111:.gkaibigan.' ILANG lJUWAN LAillANG ;mg lumipas ay nabaligtad. na ~ng mga pan,gyayari. Lumala· ganap na ang pananakop ng malakas n;1. Hukbong Haponcs ~a buong Kapuluan. Si ·Enri· t:ue Fujihara, pagkatapos na mapalara sa piitang militar, ~~· ginawang isang Koman· C:ante ng mga Hapones. Dahil ~a kanyang pagkabihasa sa mga kaugallan ng mga Pilipino ;;y ipinailalim sa kanyang pa. mamaha\a ang mga lihim na galamay ng llukbong Hapone~ upang isagawa ang isang ma· l;isa lll puspusang pagdakip sa J¡¡hat ng mga kaanib sa lihim na kilusan Ja\Jan sa 111ga sing. kit. Si Enrique ang utak na luinabalangkas ng mga hak· !:>ang ng mga KEMPEITAI. D.;ihiJ sa kanyang matalinong ~·amamalakad ay maranllng terlln ang madalillg nahulog 5~ kamay ng mga Ho.pones Nguni, sa kanrang mwselan~ tungkulin ay hindi siya nag. :amo ng l•Jbusang pagtata. ~umpay. N;matiling may isang lusong" kaawar ang kanilang hukbo. Ang taong iyon ay wo.· lang iba kundi si Alfredo. Napabantog ang pangalan ng l..anyang kaibigan sa buont: Pilipinas. Naging kila\Jot si .\líredo sa mga Hapones. Ang b:1wa't dagundong na nagmu· hlula sa sandata nito ay urna· :;ilingawngaw sa buong Kapu· luan. i\laraming plnunong Ha· rones ang sinawi ng mapusok ua kagiting;;in ng taong ito r1ahil dilo ay nagsimulang mwnganino' kay Alfredo ang mga singkil. Al ito rin ang dahilan kung bakit kinapana· ;·am ni Koronel Mitsuko si Enrique. D1p1t n• mJ1m1t1y si Alfndo Monfem1yor! NAPABUNTUNGHININGA si Enrique. Pabagsak siyang r.aupo sa harap ng kanyang }lapag. Higit kailanman ay 11gayon nalalagay sa isang ma· bigat na pa¡:subok ang kan riing kakayahan bilang bani; tinilingalang pinuno ng lluk· hong Hapones al ang kanyang kltapatan bilang isl:l11g mabu· ling kaibigan. Sil harap ng <'akilang pag.ibig sa sarilini,: h¡,yan, isang kamalian kaya na Ngit na pahalagahan ang mala· r•at na pakikipagkaibigan? O i~ang ilusyon lainwng ang pagn1amalasakil:in ng magkaibi<;•n sa harap ng tun~kuling magmahal sa bayan'' Kapuwa HUNYO 16, 1957 mahal sa puso ni Enrique ang ki.n~·ang kaibigan :it bayan ... pagmam•hal na langit al lupa :mg pagkakaiba! Nguni't kapu· 11a iyon may mahalllgangkaug1 ;ayan sa kanyang buhay, ka· ya, hindi niya maipagpakasakit angisasaisa. Nang hindi niy<l kayang tim· loangin sa kanyang sarili ang inabig<lt na suliranin llY ipi· 11~si~·;1 nirang ipaubaya na sa pangyayari kung 5aan siy;;i papanig .. kung sumapit na ang pagkakataon~ Sinangguni ni Enrique ang Higa bagong ulat sa ibabaw ng k<lnyang hapag. Ang mga iyon :~ng pinakahuling pahatid ng hnyang mga tiktik sa Jalawi· gan. Pagkalipas ng ilang san· <lali a\' natiyak niyang sa mi· ~·on ;g Banga matatagpuan ;ong kuta ng kanyang kaibigan. Sinaklot ng kanp.ng nangi· nginig na kamay ang tel•· pono. -Tenyente Suzira, -guma· garalgal ang tinig na tawag ni t::nrique, -maghanda ng sam· i••mg sasakyan at limang da· :ing kawal! Lalakad tayo, nga. ;;on din, patungong Baoga~ MISTULANG JSANG LIBI· \/GAN ang nayoh nang kani· l.mg sapitin. l\lalinaw na ang ¡;ook na iyon a~· malaon nang ;nulila ng nagsilikas na mga tao. Naging mailap ang mata 1;, Enrique nang siya ay \urnunsad sa nnngungunang sa· ~akyan. Nag·alinlan¡:an sira 5ll l:ahinahinalang kalahimikang fumalu\Jong sa kanilang pagthling Nilibol ng kanyang t;ngin ang madilim na kakahuyang sinapantahang pinagkukutnn ng mga tauhan ni Alfre· cio. -Tcn~·cnle Suzira'. Tenycn· le Itsube! -ang malakas ni· ~·ang tawag sa mga katulong na pinuno. -Sumama kayo saakin! -Ang ibig ninyong sabihin a)' papasukin nalin ang dawag na i~·an ? -ans. pa1nani;hang tanong ni Tenyente Suzira. -Oo. N~uni't mapanganib ang nais nin)·ong i:awin! -ang luto[ naman ni Tenyente Itsu· b<. - Papaghandain ang lahal ni: mga klwai. Tayong tatlo'r papasokdoon! • Humakbang si Enrique. Ka· sunod niya ang dalawang ban· tulol na mga kasama. Hindi pa man sila nakalalapit sa ma~ukal na pook ay pinigil sila ná. isang putok na humaging •a kanilang mga paanan. Ipi· nalagay ng mga kawal ni Eor.quc na iyon ang hudyat ng pagsisimula ng paglaiaban. N~gsipagpaputok ang mga i ~·Qn . Naghagingan sa kanilang ulunan ;,ng maiinil na punlo. ~lilliksing nakaiwas sina Enri· .,ue ::;t ang kanyang dalawang bsama. llang sa,glit famang :o~· natulad sa isang impi~·erno ;:ig pook na iyon. i\lanakana· < Sm1d(111 ~u µoli. 20 1 ANG MAGDARA YANG SILO Ang sHong babanggitin dito ay "magdaraya" - parang hindi talagang silo. Bakit? Sapagka't ito'y ilalagay sa hintuturo ng isang tao at maaalis nc:ng hindi pad<iraanin sa dulo ng hintuturo. Sa madaling sabi, kung ang silo ( ng pisO ay talagang silo, kailangan munang angatin ito sa hintuturo o kaya ay lagutin. . Pam~ihil'a ang magdarayang silo. Nguni't lto'y magagawa ninyo sa pnmamag1tan ng pamamaraang-madyik. Ang sist~ma ninyo: l!lllgka~awit ka yo ng isang silo rlg pisi. tulad ng nas::i A. sa hmtuturo ng isa sa myong "pagmamadyikan". Gagawa kayo ng llang paekis-ekis na galaw sa inyong mga daliri. Pagkatapos, laapatong lama.n.~ ninyo ang inyong hintuturo sa hintuturo ng inyong kaharap at mah1h1Ja na ng isa ninyong kamay any, "magdarayang silo··. Narito naman ang in~·ong siste: A . Gumawa ng isang silo ng pisi. Ilagay ang ch.lo sa kaliwang hintuturo ng inyong kaharap, humir.1t-kumulang ay m1.sa tapat ng unang guhit ng hin~ 1.t1turo. Hawakan ng kali· wa ninyong kamay ang ka· bilang dulo ng silo. B. l-lawakan ng kanang l.:amay ang kaliwang pisi ;:! buhatin, sa ibabaw ng i,;anang pisi. Sa pagkuha rn kaliwang pisi, nasa dakong tabas ang kanang hintuturo ninyo at nasa Jnob ng silo ang hinlalaki. K . Habang nakataas ;mg pising hawak ng in:''Cng kanang kamay, paikulin nang pakanan ang hintututo at hinlalaki ng i.•yong k3nan~ kamay 1 ka,;ama ang pisi) hanggang sa matapat ang inyong t>inlalaki sa hintuturo ng inyong kaharap. lbaba ang i;1yong hinlalaki at hintuturo. Ang hinlalaki ay t-alusutin sa puwang na inalapit sa hintuturo ng myong kaharap (a). D. Paikutin naman nang pakaliwa ang inyong hinlalaki at hintuturo. Sa pcigpapaikot ay. huwag tu tu ro sa dulo ng hintuturo ng inyong kaharap. E. lpatong ang inyong hintuturo sa hintuturo n~ inyong "pinagmamad~·ikan''. Ang pisi na pigil ng inyong hinlalaki ay paba· yaan ninyong umigkas,Jia· bang hinihila ng · kaliwa ninyong kamay ang hawak na dulo ng silo. Ang buong silo ay makukuha ninyo nang hindi itinataas sa hintuturo ng inyong kahai:z.p. Upang ialong madalian sa pagsasagawa nito, tingnang mabuti ang mga larawan. Pag natutuhan na ninyo'y maaari ninyong isagawa nang mabilisan at walang makatatanda kung paz.no ninyo isinagawa. Tulad ng ibang madyik ·- mas mabilis, mus kahanga-hanga. ! Susunod· ''Diyes Pnres") 17 18 Si P1bling 11 9uhu~1 n1 d1l1w1mpu't t1tlon1t l.on. 51 gulang n1 iy1n n1~n11r•p ni P1bling ang 0IHn1 kap1h1m1kan u •eropl1no n• muntik n1n1 pumuti ' u klny1ng buh1y klhit p1n19inip l•m1ng. MALli\11'1' n<1 ¡¡ug pai,:lltiklop sa isang inahalagang aklat !1~ buhay ay ibiñababala ng yuglong nagpapahiwalig ng 1li·mal1Jaunang pagwawakas, k<itulad ng pagwawakas ng 1sang maghapon na ipinahihi\\alig ng pagbalalay sa kanluro1n ng mapanglaw .na sllahis 11g papalubog na araw. Ganyan din ang pagwawakas ng buhay ni Pabling - may Lí!.bala. At ang babalang iyon «}' ang pagsariwa niya, dala· wang araw bago sila inabot ng ~~kuna, lungkol sa napangarap mra noong taong 1953. Jsang p¡.ngarap na tungkol din u kapahamakan sa aeroplano. Ayon sa kanyang pangarap, nakasakay raw siya sa isang aeroplano na.. . eWan kung takit siya nakasakay at kung ~aan siya patungo. Sa hindi 1·in niya maunawaang dahilan, ~iya r¡i.w ay nahulog. At ang k;myang binagsakan: morgt. Malalamig ang Jahat ng madantayan ng kanyang mga ka1t:ay. "Isang lalaksang ruga plitay!" Ani; nagdudumilat nirang pagbabalita. At ang isa ,ang nakapagtataka ay napaua tum~mb;mg sa kan1la G~bi noon 11~ Todos Los S•nto. ng taong nab:mggU na :ing mga manliligalig ay Jubos r •ng makapangyarihan sap~g . k;.'t ang bayang kaaahon la· mang sa pakikidigma ay hindi p:. Jubos na mapangalagaan n::: mga alagad ng katarungan. Nangaluluwa noon sina PabJ:ng. Lulan ng isang "jeep" :ty pabalik na sila sa kanilan¡; nayon nang sa pagbagtas sa i;;ang ilang na pr;iok ay maka1·inig na lamang sila ng sunua. .sunod na putok. Natiyak nilang sila ang pinapupulukan 11~ng tamaan ang isa nilang l:asan1a. Gayon na Jamang ang k;onilang p<isasalamat al nabuo <: ng loob ng nagmamantho ng k:.nilang sasakyan. Tinulinan r.ito ang pagpapalakbo sa kabila ng masinsing pagsasalimbayan ng maiinit na tingga, hanggang sa makarating sila sa pook na ligtas sa panganib. Natalos sa p•gsisiyat ng mga maykapan1yarihan na mga taong·labas ang tumamhang kina Bautislasa pag-aakahng sila'y mga alagad ng !Jatas. ll,. Nil·a~iu aug mac~tr:111g ka· ~intahan ni Pablo N. Bautista r.a manunulat ng Liw•yw•y na nasawing kasama ng Pangulong !\lagsaysay sa isang bundok ng Sebu noong Marso 17. Kinagabihan din ng araw ua iyon, ay naglakbay si Bb. Nicasio na kas2ma ng mga rnamamahayag lulan ng isang aeroplano upang palotohanan sa ,kanyang sarili kung bubay ..:i palay ang kanyang kasintalian ... " Ang Hatinggabing Pag. /1lakb1y ay " ... tunay na k• nnasang sinulat niya tungkol ~a kanyang pambihirang pagl:1Jakbay." Si Pabling ay isang kilalang manunulat. Si Bb. ·Nicasio ay jsang maestra at manunulat din. Kapuwa nilikbang pinananala.ytayan ng dugon¡ makasining . . . makapanitikan. At r.ng panitikan ding iyan ang naging dahilan ng pa_ gkukurus I•:'! kanilang mga landas, panitikang kumasanekapan sa KA· DIPAN upang sila'y magkakilala. ' Ang kasaysayan ni: kanilang ¡;agkikilala ay siya ring karaysayan ni: pagkakalatag ng DALAWANG TAlAMBUHAY Ang l•r•w•n k•y•ng ito •ng n19pap;itotoo H mi11u'v isinul1t ,,¡ P1bling lc1y Bb. Ninsio na: "Lagi tilyong m•gnum~ h•nggan'g H w1ku ng p1n•hon?" Sinulat ni CRESENCIO GER. CLEMEN1'E karami raw ng bungong nangaroon. '"Mga patay! M¡:a bungot" ang balita niya na ang huling bahagi'y ipinagdidiinan kasabay ng pagmumuwestra ug dalawang kamay na nagpa· pabiwatlg ng mga bilog na: !Jungo. At noon pa'y muntik nang masawi si Bautista samantalang nangangarap ng kapaha· malr.ang iyon. Sapagka't kaug. r.ay ng nakapangingilabot ni· yang panaginip, a\anganing i;ising at alanganing tulog na pumakabila siya sa palababahan ng kalapit na bintana bu'hat sa kinahihigan niyang kama, hangcang sa mahulog siya sa medya.agwa. Ang lamig ng yero ng medya-agwa :mg nfgsilbing "lamig ng mga langkay" na "kanyang · nilag. pakan." llo ang kabuuan ng kanyang ¡;angarap. Jto rin ang naging t;,gapagpahiwatig ne makulay niyang kamatayan, ang kamahyang tulad ng kanyang hini· ling: biglaan, madula, at kahindik·hindik. Nguni'I hindi nna ganyan ang ka.tiyan.g naging wall:as kung noon paiig unang araw ng Nobyembre, taong 1947, na higit pang una kablt sa kanyang pananaginip, ay nahagip na siya ng mga punglo 11¡¡ llll!'.;J map~nligalig Ang pangyayaring iyan ay kabllang sa mallllmit mabanggit ni Pabling kay Bb. Nica!'io kuo.g ang kanilang pag· .. usap ay napapadako sa malahgim na pangyayari, bagay r.a kung sumasapit ang ganitong pagkakataon ay dili ang hindi sinasagilahan ng pnngamba ang huli. l\lAGIGING lsang kakulangalT ng talambubay na ito ang di ¡,agpapakilala kay Bb. Paz "Chit" Jticasio. Datapuwa't Ja. l:is kaming nangangambang n;aipalr.ilala siya sa isan( paraang makababangc(.t, li;ahit di-sina'sadya, ng para, sa kanya'y pansarili lamang o personal. Sapag]i:a'l anang isang b:.hagi ng Uham niya sa amin: ;•Lubos akong nagpapualamat i,a inyong pagmamalasakit 11inggil kay Pabling. Gayunrnan, mangyari sanang iwasan lamang ninyo ang m¡a bagay na ipinalalagay kong persone!. Mangyaring sikapin ninyong lflaging 1naUpld sa pagbang· git sa inga hagay na iba ¡..a sa inga nalath11la na-... " Kaya hindi kami lalayo sa bagay na nalathala na. Jyan ang hillng ni Bb. Nicasio. Al ilo ang pagpapaltilala sa ltanya ng isang babasahiog pinaglathalaan niya ng kaoyang H•tin991bin9 P•1l•l1kbay: "Si KADIPAN, isaog kapisanan ng mga patnugot ng dahon¡ ta¡;:¿,log ng mga · babasahing pangkolehiyo. Noong: ika-22 ng Oktubrc, 1950, sinulatan ni G. Tomas Ongoco ang lahat ng patnugot ng dahong tagalog ng nasabing rnga babasahin upang itatae nila ang KADIPAN. Noon ay patnugot na si Bautista ng dahong tagalog ng V1rsit•ri1n aJ UST sainantalang patnu¡:;ot naman si Bb. Nicasio ng dahong tagalog ng Th• Torch, ¡:·ahayagan ng Philippine Norlilal College. f'Jahalal na paogalawlog paJ1gulo ng KADIPAN si Pabling, :it kalihim si Bb. Nicasio, mga tungkuling kapuwa nila hinawakan sa loob n¡ dalawang taon. Noon ng:a nagkakilala aloa l'abling at Db. Nicasio. Noon uagsimulang sumupling sa kanilang mga puso ang isang pagtitinginang nang lumaon - noong Mayo ng taong 195.l - ay nauwi sa pag-iibigan. Nguni't katulad na rin ng bu· l•ay na kung miosa'y maligaya al kung minsa'y malagim, ang pinakamalagim na baha¡i ng pag-ibig nilang iya'y noong nasa harap na ni Bb. Nicasio ang bang~y ni Pablio;g na (Su11d1111 sa 'pah. 20) MAGASIN NG BAGONG BUHAY Tagsibol Ng Pag-ibig No<.rn ... 0119 sabi mo: "lkuliamoC'ko, Ng mm1gga11g nu1.11iba Sa pm10 ng ma11"Q<1." ''Aba!" 011g sogot ko, " siutaas ng langit. Ang monggang ibilil mong ok¡¡attn hong pilit; Kay laki ng puno, di ko mahohapit, At saka isa pa' y di sanou mong«pif'. Noon palib/lasa'11 1110/0 pa sa i.rip, ATtp kita'y angkinin so ngalang pag-ibig. lkaw ay 1mgtampo Sa sabing ayoko, Kaya ang 1uika mo, ''Golit ako sa 'yo." Ngoyon ... ang sabi mo: "lktihamo ako, Ng manggang manibd, So puno ng mo.nggcL" .. Oo, aking sinto," oe iko1o'y nagalak! Kava vaong 1na11gpa'y pilit kong i1t0kf,l4!; Kimg kamotat¡'o11 man ang ma"4kohonbas, MO(l11011g so ,1giti'u biihovin mo a~; Poano'y ang manggang h4n1gad moRIJ mopitas, Lorownn ng oking pagrintang matopat .. . Di ka na 1mg!4mpo, Pagka't nak11l1a ko, Ang manggang ibig 11111119 Mopimto sa iyo. -RICARDO r. SUPAN 432 San Nicolas Gapan, Nuweba · Esiha ISANG ARAL ANAK ng isang ma"'-mang halo si Fred. Sunod nt sunod ang laraw ng binalilyo samabait na ina, palibhasa·y nagiisang anak. Hindi nakapa¡to.(10$ ne '·high school" si Frcd ~:~~,k~~g w'!:.~u!~ª::~p:! mea bar, manood ag Sine, surnaroa ~a mga "¡ang'~ ng mea lin-edyer at lrung-1nu .. no pang kasuk1am..gukhlm na gawain., Jsang araw, u isang istasron ng h'cn ... "Aba, Frcd .. narito ka na pnla. Marami layong madidili.i MALIGAVANG T AHANAN... < au•at •• p ... 12 i Marahil ay magtataka ~ng marami kung papaano nagagawa ni Gng. Rigor ;mg lahat nang ito. Iisipin marahil ng marami na naliligtaan na niya ang kanyang pamilya. Nguni't hindi. Ang lahat ay nagagawan niya ng paraan. At sa bahaging ito ay nasabi nga niya tuloy na "lahat ay naihahanap ng paraan kung talagang ibig." Sa ilang oras na pakikipanayam namin kay Gng. Rigor ay maraming ba¡ay ang amíng napag·alaman na siya naming ibig paratingin sa ibang maybahay 11aman. Sa ganang kay Gng. Rí· gor, sa sandaling ang isang babae ay "lumagay sa tahimilt" ay kailal].gang ita. laga na niya ang kanyang sarili sa pagpapakasakit. Ang maraming pagsasamang nagwawakas sa malu·ngkot na paghihiwalay o pangyayari ay sanhi kung minsan ng paniniwala ng ~abaing ang paglagay sa tahimik ay magd_udulot ng 1~~payapaan at kaginhawa· HUNYO 16, 1957 han para sa kanyll. At 11<'.sa paniniwalan¡ ito )tung bakit ang ibang maybahay ay sadyang ayaw umunawa rn kaunting pagkukulang ng kanilang mga kabiyak. Si Gng. Rigor ay wala nang masasabi pa ukol sa kanyang kabiyak. Ayon sa kanya'y maunawain si ~or. Rigor, mabuting ama, mapagmahal at mapag-alala sa pamilya. Man!Pa'y masasabi" niya.ng nasa kan· yang kabiyak ang mga katangiang maaaring hanapin ng babae sa isang la· laki. Gayunman ay may kaunting hinanaldt siya. Hindi kaninupaman kundi sa pangyayaring ang buong p:mahon ng kanyang kabiy,¡¡,k ay hindi kanya. Nauunawaan naman niya a_ ng g.1yon sapagka't talagang ganodn ang naglilingkod sa hukbo. Nasabi pa nga uiya sa amin na ano man ting balakin niyang nauukol sa kanilang tahanan ay hindi niya mapagpasyahan agad sapagka't batid niyang ang kanllang pamumuhay ay "watang kati' yakan ". Madalas daw na 111ay binabalak siya ngayon ngwü't bukas ay iba na ang nangyayari. At ito ay likas na sa buhay ng mga naglilingkod sa hukbo. Ang imo mang tungkulin ay kailangang tuparin sa takdang panahon. Nguni't sa kabila ng lahat ay may nadaramang kasiyahan si Gng. Rigor. Ang buhay sa hukbo ay isang bagay na nakapananabik at dito ay marami siyang natutuhan. Ang mahalaga sa lahat ng yugto ng kanyang pagiging maybahay ng isang pinuno sa hukbo ay nang panahong kalihlm pa ng Tanggulan ang yumaong Pangulong Magsaysay. Sa pamilya ng yumaong Pangulo natuto siya ng maraming bágay. Palibhasa'y ma~kalapit lama_ pg / ang kanilang bahay kung kaya't sila'y napagpapayuhan ng mabait na mag-asawa, lalo na sa pagpapasunod sa mea anak at pakikitu· ngo sa kapuwa. Si Gng. Rigor ay anak ' KADA1'AAN:. lpatbla s¡1 pitw k nu ilo . . . anl( "un•mt. hun~a nr: myong panitik" al aban¡an. Kun' "maaari" rin lamang ay Uyak na malalathala. ADC karampatant pabuya sa bawa't malalhala ay masl· singil ng may-akda sa tangiapn n11: "8agong Buhay'', Gusaling Times, Florentino Torres, Maynila. 1'andaan: huwag kukulangin sa kalahali (~) al huwag namang hihigit sa isa'\ kalahati (1Y 2 ) ng lrnraniwang papcl-makinilya ang haba ng bawa'l akda, al makinilyado sa dalawang pallang (double spacel. Maaari ring sulat-kamay. Kailanpama't ma· liwanag an: pagkakasulat al may malaki-laking patlang (spacl'). lla.gda s:a ibaba ang buo ninyong pancalan, kalakip an~ edad al dircksiyon, o paaralan kung nug-aural. lpadala ang inyong ukda, sa: ITO ANG AKING AKDA, Maeasin "9 Bagong Buh•v. Manil• TiBldg., Flor•ntino ·Torr.s, Maynila. hensiya rito!" an¡ pabulonc i:a wika ng isa. "Siycmca. ano!': ang pabu· !ong ding sa¡::ot ni Fred. "Ta· wagin mo sina Max, Bino, Mando -at Nano at sabihin 1nong magtatágpu·tagpo tayo 111atj1aya sa kanto! Alam na ninyong lahat kung bakit . .. " "Siyempre naman!" ang na1-;atawang sagot ng pinagsabi· ne ~<1¡ng pinuno rln n¡ hukbo at Jumaki siyang sanay na sa bu~ay na ito. Ang kanyang mga magu. lang ay taga-Laoag, llocos Norte at Kagayan. Maru· nong siya ng mga wikang llokano, Ibanag at Tagalog at mahusay siya sa Ingles. Nagtapos sa pagiging guro ( B.S.H.E.) sa Pamantasan ng Pilipinas. · Naglingkod sa pagkaguro si Gng. Rigor bago nagkadigma nguni't nang ma~gdagan na ang kanyang mga anak ay minabuti ng kanyang kabiyak na manatili na lamang !>iya sa tahanan up3ng alagaan an~ mga ito. Malaya ang diwa ni Gng Rigor sa kanyang pagpapasunod sa mga anak, sa kanyang mga kilos, paki· kiharap sa kapuwa at maging sa pagbibigay-kuro sa kasalukuyang mga pangyayari sa daigdig. llo ay mga kapaki-pakinabang na bagay na natutuhan niya nang sila ay maniraban sa Estados Unidos sa loob ng tatlong taon noong ka~ tapos pa lamang ang d1g~ ma. Ang mga Rigor ay may h¡¡n. "Anong oru Fred?" "M¡a ala's'ilyete medya." At kina¡ablhan, sa isa.ni r.iadilim na kanto, isanc ba· oaing may edad-. na lng payapang naglalakad, nang ..• ''.Huwag kang kikilos kung , lilyaw mong mamatay!" Sa pagkabigla ng baba~ ay napasigaw ng "PuliS!. . Pu· hiiissss!" Nguni't isang puttl na kahoy ang nagpati,gil sa t11i ng babae. "Iwan na natin iyan d'yan!" "Tayo na sa nitht et• • Lan¡'ya[ . . Fred! Tipak tayot Oalawang daanc piso ang I•· man 'ni vanityl" At na1H11.nso ang barkada sisan¡:: night club. Na¡-imaman ng alak at nagsipagsaya. M•1:H1las·dose na nang .. "O, tayo na. Aotok na an· luk na ako, c ... " ang wika lli Fred sa mg• kasama. "lkaw ang' bon namin, e. ( Sundan sa pah. 21) r.nim na anak sa kasalukuyan. Ang panganay nilang dalagita na ay si Pinky. at ito'y maglalabimpitong iaon na. Aq,g sµmusuood ay pawang mga lalaki ·na, ::it ang lahet ay malulusog at masisigla. Ang mga bata sa tahanan ng mga Rigor ay pawang mababait at sa kani· lang mga kilos ay mapagkikilalang sila'y lumaki sa turo ng kanilang mga magulang. . Ang isang nak.atatawag ng pansin sa mga ito ay ang kanilan'g pagis;lng malaya sa paglalambing at pagtatapat ng kar.ilang sullranin sa kani· lang mga magulang. Kung ang pagpapala-gayan ng mga anak at magulang sa maraming tahanan ay tulad ng sa mga Rigor, marci.hil ay maiiwasan ang "pagmamalabís" ng mga kabataan sa kasalukuyan. Anupa't ang tahanan ng mga Rigor ay masasabing isang langit para sa kanilang mag-anak. At ito'y, bunga ng magandang simuiain at pagkaunawa sa buhay ng mga kaluJuwan¡: doo'y nana,nahanan. (X) " Dalawa11g Talambuhay :iyon sa kany11: "llaban,i: pi· na1mamasdan ko alijl: labi ng i5llnC daU'y matipunong panfa· 11f al1w1n ay 1110 lan& na¡tumibay u aking isipan ang katotohanang: sapagka't layo ay sa al1bok lamang galing h •ng ltaya't sa alabok din an~ atint; uwi."· ·"Ana: kanyang nf!pinS noong may dalawang lininrn l.1<11,::0 maganap ang sakun:i :1y llusyon (BvAat ••¡>Gil. 17) kimc: man1ibabaw sa nae:ngancalit na putukan ang nakaJlt>ngincilabot1na panaghoy ne 1:1ga ·tinatamaan. Makalibong 11lit na sumagitsit ang nagbabagani punln sa naghihimag~ik na laman. Paghraan ne mahabang !'l:indali ay madalang na ang isinusukling putok ne mga nasa kalcahuyan. Sinamantala ni Enr)qu~ anc pa¡kakataon. lnihudyat niya ang paglusob. Pinasok nila anc muukal <1.t dawag at nakita nUang naa:· hambalan¡: ane: Tnaramine palay. lnisa-isa ne kanyanc paningin an¡: mg1 nasawi. N,atae:~u\n l'liya ang kanyan&: hinah;,nap. Mabilis niyang nilapilan ilo at pinangk"o. Bahagya r.;,ng nafmulat ng mata si Al· fredo. -Alfredo, bakit pa kinaiJangang magkaganlto ang: .l"angyayari? -Enrique, -ang nahihirapanc tugon ng kanyang kaibigan, -ang: tunakulin natin . sa atine bayan ay lumalaktaw ~a lltin¡ pa¡::sasama! Wala •kong sama n¡ loob sa iyo. Pagkalapos ng lahat ne !to. ay rapanaw akonc malapat pa rln sa ating pa¡kakaibigan! Entique .. lifarahang tumayo si Enri· <we. Sa kanyang puso ay may isang: mabigat na pataw. Sini· sisi niya ang kanyang kapalaran kung bakit Siya ay isinilang: na isang Hapon. Nakilala niyang sa pagmamalasakit · sa hayan ay walang tibay na ipaglalaban. an.g tanibla ne: pagkakaibigan. Hindi niya napar".lnsin ay gumawa ng landas ~a hnyan¡i pisn¡i an¡: maiinit n'l foha. Nalsip niyanc dahll $1 balintu11a11e: klpalaran nila ni Alfredo ay napilbing isanc ilUS)'-On lamang ang kanyang i!oiDumpang katapatan sa kaibigan. Naulinig:an niya ang nagbul uoying hiyawan. ng kanyang n•ga kawal: BANZAI! BANZAI! ,;ywan niya kung bakit ang pagtatagumpay nilang iyoo ay lil3 b.1haw.. walang buhlly ... wal:i. ni bah11gya mang kahulugan ng ktadakilaan. Manhan siyang lumapít sa h DYilDC mga kabalat na nagsi~ipagbunyi. Mabilis na oabuo :ing isang pasiya sa kanyang 20 (lh1hat sa pah. 18) l•uon&: )•ah;i11¡; ni)'atl.ll: ipím1ki· kiu :it ipina¡mam1laki s::i ;okin na Vl'llang: kasin·sira, ay 1,uoroon pa rin - buong-buo. "Sa ganilo'y· hindi na ako r.agkakamali. llo si Pabling. Si Pabling nga ;mg kauna· unahang h:rnfkay na nakuha ang bangkay na nang sabi· hing naltilalang sa Pangulong '.\lagsayuy ay higla akong kin~h:ihan habang ako ay kumakilill, :..11.11 lianlk.ay na iliinal:ta u mea radyo na sa Panl:ulone Maguysay n:i sinun· dan·sundan na ng m:a taC>oo. ito nga an¡ b1ngkay ni i'abling" Iyon a.ng wahs ng buhay r1i Pabling, al sa pagwawakas na iyon, ang Liw•yw•y na pin~glingkuran niya, bilang hu· iing alaalll ay n:ig-ukol ng i:•:mg lathalain na SI hulin¡: l;ahagi'y na¡sasud: "Sapa~k:ft yi1mao ang 'Idoo, langit! kung ang aking ilaw sa pangungufitap di na mababawi ang dat1ng liwanago, langit bakit pa :~~rit~i; ::tr~nga~~S~l:~~~~d? k.ung ako din lamang ay magpapatuloy so kinahinatnnng lungayngay 110 dahonano pa at dí mo ipaubaya na. sa kaibang simoy ng hanging hininga ng maputllmg hapon? kung ako'y wala nang ganap na pag-aso sa ,1ilalamay kong halik ng umngnpara mo nang habag, huu;ag palalimin ang pagkabalisa sa luksang magdam.ag na naalw:ila. kmtg nko nga'y sadyang sa d11sa inokay at di11i hinta!lin ang huli l:ong araw=~ ;:;:gJa~1f~a kat'utu11gu/1ang mlg bawa't .~ondali'y kaluwalhatia11! r.alilitong isip. Batid niyang' iyon ay g:inagawa lamang nila lmng may kinalaman sa kanilang bayan, nguni sa pagkal~ataong iyon, ang binabalak· niyang gawin ay bibigyan niy11 ng bafong kahulugan, Tig,s.foob niyang binunot ang kanyang uble, at bago nakakllos ang sinuman a.y walanc Pakundaniang isinaksak l;anY:.ng tiyan. CX) Kayo At ... (8uhot M pah. 9) aaring magamit. Katunayan. ang baking soda na inihilo sa pinong asing pangmesa (table salt, 3 sa isang bahagi) ay nakasisiyang panlinis. Ano ba ang panggamot na "JJuoride:"? Ang fluor!de na ginagamlt sa ngipin ng mga bata ay nakat11tulan_g sa pagpapatibay .i¡g ngipm. Kahit na walang kabutihang bungang mamamasid sa bawa't blita, c1ng panggamot na ito'y sinasabing nakapagpapau n t i sa pagkasira ng 11gipin sa 40 hanggang 65% sa malaking pangkat ng mea bata. Ano ang tiriatawag na "anim na taong bagang"? Ang anim na. taong bapang ay ang unang palaEiang ngipin at ang mga :to'y lumalabas kung ang bata'y anim na taong gulang na. lto'y lumalabas na sunod sa ikalawang ba· gang ng sanggol. Bakit mahalaga a11g mga "anim na tao11g baga11g?" ' Ang mga ito ay siyang mga unang palagiang bagang na lumalabas bago mabungi ang mga ngi· c~~~-~=º~=ol.ito~"~ad~l~~ lo n¡; li:ora1i". :.ong Y11ngulon~ l\13.gSa}'Say, ay r'na:iarini;- ga)'undin ang ninais ni B:mtisl:i 11pang hanggane: sa kabilang l.•Uhay ay 't'asubaybayan niya ~ng naginc paksa ng kanyang: panulat sa loob ng nakaraang mahigit na tatlong taon!" Jsiniluig si Pablo N. Baulis1:1 noong ika-25 ng Enero, 1930. Isinilang ang isang pag. ibig na nauukol sa kanya noong Ma~·n ng laong 1951na ipagkamali sa mga pansl!mantalang ngipin at ma· ;.aring maging patnubay sa wastong pagkakaayos ng palagiang mga ngipín .. A110 ang mga dahi,!.an ng mga batik sa niga ngipin? Ang m g a ilo'y ,m a· aaring dahil sa mga batik panloob na kalagayang tulad ng paninitaw (jaun· clice) sa bagong·panganak o ang pagdugo ng ngipin 1 tooth pulp) . Maaaring ito'y dahil sa rnga panlabas na kalagayang tulad ng paglalapat· gamot na makapagpapai· tim sa ngipin o sa di ma· buting pangangalaga ng ugipin na nagbibigay ng berdeng batik. Ano anq bagay 1za ma. kapagpapaunti sa bukbok o pagkasira ng ngipin? Ang maaga, wasto at panayang pangangalaga ng ngipin- sa ilalim ng mai· ngat na pamamatnubay, gayon din ang sapat at timbang na pagkain, ay mga mahalagang pantu· long. Lupa sa .•• (811hat SC1 pah. 7 ) taca·Tagkawayan, Queion at idinaing ang mabag:al na pamamahagi ng may 8,000 ektaryanc lupaing·bayan, walang kaabuc·abog na nactungo roon si RM noong Abril, 1954. Pinangunahan niya ans pae:siSi)'asat at pa¡susuri. Nabatid ni l\M na an¡ 8,000 ektaryanc ka¡ubalan ay maaarine e:awing: sakahan. Ang 5,000 ektarya niyon ay nabawan na ng mga magsasaka at may 3,000 ektarya na lamang ang nalalabi. Sa tagubilin ni G. Orlando Ordoñez, tagapamahala ng himpilan sa pangg11 gubat sa Tagkawayan, •Y ipi· nahati ni RM ang lupain sa mga dukhang magbubulfol. Naging mtabilis sa pa;papasi· ya ª"" .. Jdolo ng Bayan.. sa m::a. suliranin sa lupa. Ngu· ni't hindi niya inapi kailan :.n~ pag·ibi~ ni ··<.:hit .. ka.y l':iblin¡:. llumil!,il·ku1111d:111i;:, s:i b~ha· ¡;ing ito'y nacwawakas na ang talambuhay na nau1.1lml u hnya. Subali't kung kailan magwawakas (kung may wakas nga) ang isa pang talam)'ouhay - ang talambuhay ni:: isang pag.jbig na isinilang sa huwan ng mga bulaklak - :.ng panahon al la.nging ang ra.nahon lamang ani:- maka· pagtatakda. (X) m:i.n ane: m¡ a namumuwisan o nakikisama. Sapagka't ayon sa talumpating binigkas niya sa dalub· basaan ne pagsasaka ng p¡. · mantasan ng Pilipinu sa Los Banyos, Laguna noong Oktubrc, 1954 ay may pat:ikaran siyang ganito: "Mahigit na kalahali ng ating ruga magsasaka ang: roamumuwisan o· may-ari ng lu· pang wala Pang dalawang: ektarya bawa't isa. Dahil samaliit na ki11ikita, sila'y nagiginit biktima n¡ m¡a usurero .. Marami sa kanlla ang walang titulo ng kanilang lupa. Atay palatuntunan ane: Pan(asfwa· an sa pa¡bibi¡ay ne tit\llo ng lupa sa may 5,000 magsasaka sa loob ng limang taon. Nguni't ang limang 111on. ay na· pakatagal sa suliraning ilo. Sa pamamagitan ng mabuting pagmamanukala - sa maliksing pagkilos - ay sinisikap naming matapos ang Jimang taon sa isang taon lamang." Sa loob ng maikling panahong ipinanungkulan ni Rt.I ay maraminc malalakinJ as.· yenda ang nabili ng pamahalaan at pinac·awi-awi sa mea namum\Lwisan. Nagtatac siya n¡ mea proy~klong pamahayan sa pancancasiwa ng f-:OCOR, Nation1f lleMttl1ment 1nd Reh1bilit1tion Admitfütr•tion (NARRA) at mg;¡ lupong nagsasaalang·alang sa mga su . liranin ukol sa pagsasah . Milyong Pilipinong nabi)·a· yaan ng lµpa al mg:a kaluwagan sa pagbubukid ang nagpa· salamat kay RM. Macing ang mga. pinuno ng pamahalaan, ang m:a nilikhang nabibilang ·sa matataas na 1lipunan, ay human:a kay RM. Ani Embahador Carlos r. Romulo: "Nagpamalas siya ng katalinuhan nang ibunsnd ang pag:bibigay ng lupa sa walang lu-· pa, sa pamamagitan ng pama· mahagi sa mga magsas;l!:.a ng malalawak na kagubatan sa Mindanaw. Ang mga Huk na mapayapang sumuko ay hinandugan niya ng pamahayan. bukod sta pa.gpapautang ng puhunan¡: salapi at mg<l 11:.ogamitan S<l pagsasaka. Mal:.gumpay ani proyeklo .. , at siya')' ilinuturing na bayani n¡:: umbayanan." MAGASIN NG BAGONG BUHAY K.apaki-pakinabang paro ea lnyo ... Ang '·Jockl'l' .. na ilo < 1Y mainam ikabit sa .dínding . . Dílhil clilo. kakailanganin ;.ng dalawang puto! na ka hoy na magkakabit dilo sa rli11ding nang \\·alang sagahal sa takip sa pagbubukas at pagsasara nito. Gumamit ng isani!: pu~?! na ma)' :V.." na kapal .l l u~itan ang mga dulo 1~rang mail;:ama ang taPAGGAWA NG "LOCKER" hing: na pangharap nt panJdw d. Palugitan nang bahagya ::ng taas !1g takiP. na Eang· harap upan2 maipantay •~11g dulo nito sa dulung 1la<1s ng mga gilid. Madali ;.ng pagpapantay nito kapag napagkabit-kabit na r.ng mga bahagi. Ang taktp na pang·i]a· _ íim ay maaaring ipako o il.urnilyo buhat sa ilalim . .lh>"y gawin matapos maiciikit ng kola ang mga lap~t fjoints). Pagkayari ng "locker',' ilo'y maaaring barnisan o pinturahan ng nais na kuJ,1¡. PAGLILINIS NGMGA MAY PINTURA HUNYO 16, 1957 Hugasan ng mainlt na tubJg na may bula ng sabon ang ibabaw ng dinding, halimbawa. Gumamit ng planela. Ulitin ang paghuhugas at pagkatapos ay punasan ng basahang binasa ng mainit na tubig, Pabayaang matuyo ang nllilinis. Ilubog ang isan~ pirasong basaban sa langis, saka patuluin hangganc sa mamasa-masa !1ª 1amang ito. Punasan nito ang dinding T).ang uang direksiyon lamang. , A_ng puti!12 pintura ay maaaring linisin ng t1;1b1g ng SJbuyas. Magpakulo ng 3 o 4 na s1buyas hi'lnggang sa mawalan ng katas ang mga ito. Salain ang tubig. Maglubog ng isang malinis na basaban sa tubig na ito at ikuskos sa pintura. Sa 9a_g¡iapakintab ay dapat gumamit ñg tuyong pamu. nas. Ang magaang na pagpupunas ay magpapakintab sa pintura . . Ang_ gatas ay maaari ring gamttin sa put1ng pintura, o kaya'y gatas at tubig. Sundin ang pamamaraang ginawa sa p3'_l:gamit ng tu· big.. DI{ sibuyas. Sa walang kadahUanan ay hu· wag gagamit ng soda. S06KAP ll IA6PAPABABA 16 LA61AT Sl •ééiéW@• •·ZliUM*f:U!• (!FIASPIRINA HIGIT NA MABISA KAYSA . "KABABALAGHANG LUNAS" l'agsubok na ginawa sa 150 AmerikGIOllg Abiador ay nagpolunay 11 kabilisan ng CAFIASPIRINA sa pog~ ng lagnat! ~r:ir:." ... :~1~6: ~=-.. ~~'il.~~~j~ bln.oblpbocnslnlJut ...... ...._111s 1111pon,q na¡:. potu1>1yn11ngcainpolon1wni:l<•1t11.ct bleonJc.fl· ..,.r1.n 1ypjr>0.t.oblbl-lo11,...1 ni; l&lonc m1blli> ~~~{!:1:~~:r..~ ;::~~E:~un~~:~ paminst.n-rninS1n lr.ut:ibll nc··..,1lblotico" An1 c.n..p1.i-.1y 11at<bNlol ~r. hiR<li lamoni; 1 .. kundidll.l1-n1N1kah~<>c p;oruu; n¡: kl~•t aka lkatlon¡; .. ,,.k.., ,.. dacllnl n>s,.J>OS:inll.o.,,.a S& r:~~::::·i.":i!r"" ~=i: ~';!..~t:.i..:;~~~ !~ a~:~*:~~:;;;~~=;9:~~1~:~!~!i na ·f111tl.1n1 Pl~"'t¡;~t ne u u wat1T11lo¡;ns kaa,t· 'tlolitn¡1ipon, "CMIOMl<iln; 1,1lo. Upong ~ 111g lognot o sipon DI muling sumiglo ... 21 ~A .... AtJGSAIJ• ~TANG A~Pt· ¡,.t;:fZ.1 .StNVGOP tJt GVSA>J"' N"1"LJW~C<S ,JA SI L--US'1peii!. l'CA1L-ANGA~G ¡l,..l~"'CA.S.SI ..JAQ .... .MAGASIN NO BAGONG BUHAY @~:a 5~ ~Ji~ AflMA>/PD'Y PINAPUllll(AN ~~~E:É~~ ll~#.i:r;;~~1J~111 1'11:1%9, <MYON ~ !AA.'Y f7I NA.LUSOS )\Nt;. k:ALJ. GAVAHAJJ Ali A~NQ::> P1u11t. !JA AIAF/W$1NI$ ,Al3KMNJ'41 C fl4(j;l(l./NQ, Glf"Nf/J M~.A f(A,SNl.A• HAN, tJO.U> NA NI M ,ft. RA>JIO, 1'NG CMl!H' c.ERIC. 'rWIWQKA /ilVANG MIBI· GA,/llN ¡n,, NGl.JN/'T fJA· 8JGo 91'( ..... ILANG l-I~ l'AA/115 fJAKAL./~, /61\Ni9 UftVG.A • • • HUNYO 16, 1957 Mda,,.,; PATROCIN~ R. IMRCéLIHO Guki.l rti. ELMEf' E$QUW~5 WNDRAKE ang SALAMANGKERO nmaLEE fAIJ(•t Pllll IMYK 24 MAG,..._, PINAl<A.MAt.Ak:IMG F'LANET'A NG KALAWA\.<AJ.J.' ANG P~JL.Af'.16A.fZAW -· Hl)L.IN6 PA.<óPIL.J tJ.:;. MA.6LG 1f"JG "51N181fJOJ0 ~~KA .... '' /'" CA"'°LA, 6-MPEFl,A. ~ ílZ-15 l'JG L..ABttJOAl.-AloÚAf.JG Pl.-ANETA, A"'I' OúM.ATI~ NJ,G ¡.:'A.51ev.ArV&A KAJ.lYA p..,¡1 M.AG "" tJONP.PJ(Sl~PA~ SIMUL.A ,sA. T1MPA.i..AK· MAGASIN NG BAGONG 8UHAY a~~lr'&'h'I: 00~~~~1NA T~s;.t..VP""""' ll·llMGI ¡Je PAVMAIJ· Hlf'JAl<JG N"""'GY,..11:.1 • • •P("-~NAf"AT• PA S•YA """"'6 """''°''T""'-'G PATAY f'IA~llJ>."'G D'A~·F' .... 1)"~ NA51i.vi.61 "'' T&;111:~~.s1tJA Por-1 Fll.eNoQN ,...,l-vt..V AtJG f'JAGl!o.l@ ;:i-;:::~~¡, S~A. .J~ L..008 AY ...,..._OS 1At.,!>,a• TA&OYAN~ 61~·••:fA· ·· HUNYO 16, \ 957 25 "kit•"9«lt• ko """ "' mehi1pit 1lyen1 y•k•p ''Ang Aking Si Ninay" Paglalapat Ng lt1ang Aliente Kay BENITO R. CADIZ NGA. YON •Y buwen na na· man ng · Hunyo. At hindi ko maiwasang gunltain ang ilang pangyayarin¡ na¡anap sa aming buhay. Tandan¡-tanda ko pang bu· wan din ng Hunyo aan¡ isang· la sa akin ni Ninay ang kan· y;ing pag·ibig. Isang taon ka· ming ;nagiqg maak.asintahah ... at buwan din ng Hunyo º""I kami•y pakasal upang "ma1sama habang buhay··. Buhat noon, ang buwan n¡¡ Hunyo ay na1ing isang maka!aysayan at maligayang buwan para sa aming mag·asawa. Sapagka'I tuwin¡ darating ang buwang ito, sa loob "R ilang taon na naming pagsasama, ay 111uli't muling ginugunita na· min ang masasayang araw ng ¡ ming pag-iibigan; naghahan· dugan kami ng alaala at ipi· l'agdiriwang namin ang araw ng aming pag-iisang·dibdib. Hindi lamang iyan. Parang ~ inadya ng mga pangyayari ay tnwan din ng Hunyo nang maluklilsan ko ang isang na· rakagandang katotohanan: na :mg akini asawa, ang minal""lahal kons si Ninay, ay luir hang dakila al sadyang kara· patdap;1t .~a matapat kong pae16 niamahal. llan ~ayang bab;oe sa bal;ot 11; lupa ang kalulad n¡¡ ':!kin; sl Ninay.? Naito . . isasalaysay ko sa inyo ang aming kasaysayan, na kaipala'y magsisilbing is;.ng magandang halimbawa. "Ang pinagsama ng Diyos "Y di maaaring paghiwalayin n3 tao . . . " Ang pan.gungusap na iyan 11g paring nagkasal sa amin ni Ninay ay naging isang labs na bumuklod sa matamis 11aming pJgsasama. Sa tuwing rnagkakaroon kami ng bahag)'ang tampuhan, hinanaHitan ~:t::s~~a~a\i~fnt~~~anng n;a:~ U if.Wa, ay iyan ang ipinaaala· ala namin sa isa't isa: "A~ pin•9'ama ng Diye1 •Y dima· Hring pa9hiwalayln ng tao". Al dagling maaalis ang ano rnang samaan namin ng loob. llihingi kami ng tawad sa isa't isa, al muling manunum· balik an,g lamis ng aming pagmamahalan. Maligaya kaming mag-asawa. L'alo't higit akong mali· ¡;aya sa aming pagsasama. Maalalahanin si Ninay. l\lau· nawain siya sa mga bacaybaray. Kung mayroon kamlng t-.inanakit sa buhay ay walang iba kundl ang di namin pa.gkakaroon" ng anak. Tatlong taon na kiming nagsasama ay wala man lamang tandang matutupad ang malaon na na· ming pinakapapaogarap. -Magkaroon lamang tayo n~ anak, -minsa'y sabi pa sa akin ni Ninay, -•Y wala na ¡,kong mahihilingsa buhayna ito. -Ako man. . -sagot ko naman. -Nguni't nangan~am· ha akong baka hindi na layo magkaaoak. Jsipin mo tal· J.;ing taon na tayong nai:sua· rtia ay wala pa . . Noon lamang par;¡ng namu· lat din si Ninay sa isang mapail na kalolohanan. Napahuntunghininga $Í~·a . -Bakit hindi taro patin::in sa doklor? -aniya, pagkaraan n ~ ilang sandali. - Baka nga 1:iay dipirensiya ang sinuman sa atin. Al sa kauna·unahang pagka· k;,otaon ay ipi11;1siya nga narning paUni:in sa manggagar.:ot. Suh~!i 't rnabuti pan~ hin· d1 na narnin ginawa an·g ::a· )<on. l"o •nb umuwi kami matapoi patin1in •• isau ki1~H#' doktor na may klinika sa Abenida Rizal ay maluugkot ka· ming ma1-asawa. Sapagka't !'•batid naming di na nga pa· la kami magkakaanak kailan·n1an. Al hindi si · Nin1y ang n1asisisi sa pagkabiil> ng aming rag-asa. Ako ang may .dipi· rrnsiya. Baog ang aking kata· wand-lupa na di maaar!Lng mill,lbinhi ng buhay sa pili.Qg n_'.? aking kabyak. Duhat noon, nawalan 111 :•ko ng sigla. Pinakadamdam ko ang nabatid naming kato· trihanan. Hindi ko sana daram~bmin nang Jabis ang gayon, kung hindi nahalata kong na· l:tngkot din si Ninay sa aming 1o;¡t11klasan. Nangamba akong r.1agbago na ang pagmamahal 1:i~·~ sa akin ngayong mala· 111an niyang ako ang may dip1rcnsiya .~ a di namin pagka· k;.anak. Marami na akong na· k•tang mag·asawang wña.g an~k . Al ilan sa kanila ang nJnlalamii sa asawa kapa¡ rii.batid na ang isa ang "may l:asalanan" sa di nila pagka· k."!roon ng supling. Aywan kung ano ang nang· yari sa akin buhat noon. Pa· r.1ng nawalan na ako ng sigla st pinaghinanaktan ko an¡ ¡1ming kapalaran. Hanggang sa 1: ~tuto akong mag-iinom ng ;·lak al magbuniabad sa mga b:·hay·aliwan upang makalir:1 ot. Di miminsang pinaalalaha11an .ako ni Nina~· na maaar.ing n;akasama sa akin ang gayon. Ng1.1nn aywan kung bakit ipi· llillagay kong ang mg1 pagpa¡.ayo niya'y pagkukunwari la· m11.ng upang maikubli ang tunay niyang damdamin buhat nang malaman niyang hindi ko maibibigay sa kanya an( pinakamimithi niyañ,g anal'. At nagbun111 nang Jalo pan¡ malungkot ang mg1 pangyayari. Dahil sa tila tillis ko nang :pagmamalabis aa sarili '&' nagkasakit ako 1t nar1ta7. Nali11il ako sa paghahanapbu· hay al uoti·unting naubos arig ¡,miag natitipong salapi, h;ng. 11ang sa masaid ang kahuli-hu· ~~~ng pera naming mag-asa· Diyan na nagsimula ang gan::P. na pagbabagO ng mga pangyayari sa aming buhay . Malimit nang magsalita nan1 iiaga)it sa akin si Ninay. Ma· dalas na niya akong sumbatan. -Ika~· kasi . . . katigas ng ulo mo! -ang minsa'y sabi pa niya sa akin. -Kung naki!fig ka sa akin at tumigil k~ sa mga kalokohan mo ay lundi natin aabutin ang magkar,a'nito! Sa mga pagsasalitang iyon ni Ninay ay nagkaroon ako ng masamang pakahulugan. Jpinalagay kong nagkagayon siya rnpagka't kami'y nagdaranas na ng kahirapan. Nakaligtaan k('Jng ísipin na maaari nga laniang siyang magka.gayon pag. ka't ako rin nga ang dapat :~1:.batan sa aming kinasapiAt lalollg sumama ang tabas n.1:: mga pangyayari nang isang ;ir¡¡w ay sabihin ng aming ckiktOI' pa fl:allangan sa aklt. ;.r1g 1sang operasyon. Kung hindi ay patuloy na lulubha ang aking sakit at maaaring ;•ko'y maging paralitiko. Kai· !Jngan namin ang humigit-ku· 111ulang sa dalawang daan@ piso. Ang gastos sa ope'rasfoo JI sa ospital ay ·maaaring gra· :is ·l!I, nguni't áng para sa gamot. mao lamang ay kai1..ingang akuin na namin. Hindi aamin malam111n kun¡ 111ano an¡ amiog gagawin. Nooa :rko lubhang nabalisa. Ang tutoo'y ayaw ko pana rnamatay. Ayaw ·ko pang mawalay kay Ninay, na sa ll:abi· la ng lahat ay mln1mabal lr:o n< 1111 ¡ayon na lamiln&. At diyan na nag!lmula ang Jalo pang malulubhan¡ pan1· y<oyari sa amin ni Nlnay. Bu· hat noon ay napansin kong r1alimit siyang umalis ng ba· lu1.y at halinggabi na kung umuwi. Malimit ko siyan¡ usi· sain, nguni't kung anu-ano ang k:inyang idinadahilan. Nang panayan na an1 pagi.lis ni Ninay sa gabi ay 11:.inutuban ako ng mas1ma.' At nang minsang. uis1in ko si1a 11t hindi naman niya ipinaJi· wi:nag ltung saan siya nan~a ling at kung bakit .1a1i na si· yang umaalis sa ¡abi, ay nag• diHm ang aking paningin. Nadampot lr:o ang isan¡ botelya ng gamot sa aking ulunan at ibinato ko sa kanya, salamat 11:1 lamang at siya'y nakailar .&t di linamaan. Napahagulgol flg iyak si Ni· nay al pagkuwa'y nagkulong ~a silid. Kinabukasan ng gabi, wa1111g imik na nanaog uli siya ng bahay. Hindi ko n1 nap1glab1nan !lng damdaming naguman1at· 11gat sa aking sar·m. Sapagka't rriaaari ko pa namaug makaY.• ang akint latawan ay binuo kong 1ubu.k1n. Kinabukuaa ng 1abi ay h1ndanc-hantt. na kko. Nan¡ mWi siy1~¡ umalil ng Uhay ay palibim ko 1iyaq slnundan. At nabatid kon1 nagtutun¡o pala siya aa isana kabaret sa may libas ng luo~t1d. Kitang-lr:ita ko ooon na '.f"•higpit siyang yakap og JSang may edad nang laJaki oa mukhang nakaririwasa sa bu· hay at sumasay1w' sila sa git· na og madilim na bulw.,an. Parang sinaksak: ng patalim ~ng aking dibdib. Ibig ko si· .)'ang daluhungin n1ng mg1 oras na iyon upang pamu.11:haan aa kanyan1 kuamaan. di>nga't 11akapa11impi alr:o. Nang umupo si Ninay at an;: kasayaw niyan1 lalaki 51 11.l:!r.ap .ng lsan¡ hipa, ay P•· l1h1m ·llr:ong nanubolr:. Dinil 11,.1 dinig: ko an¡ kanilang usa. pan. -Ano pa ang ibíg mo at !iindl mo alto masJgot? Paliligayahin kita. Jbibigay ko u iyo ang kaginhawahan sa lluhay na hindi mo pa nararar.asan kailan man! --dinig na dinig ko ang .salitan1 iyan DI hrlaki. Parang binabayo ang aking dibdib. -Ngayon ko Jamang ipagt:itapat sa inyo 1ng tutoo, Mister G1rcia .. • -11arini& MAGASIN NG BAGONG· BUHAY kong sagot naman ni Ninef. -Ako'y may asawa. At kaya Jamang minarapat kong ~U· masok dito ay upang kumlta ng sapat na salaping magagasta namin sa kanyang operasyon: Pinakamamahal ko r.ng aking asawa at nais kong mabuhay siya sa ,ano mang ¡iaraan. Narinig kong humikbi si Ninay. Hindi makakailang umiiyak 1Ul8 aking asawa. -Kaya lamang hinarap ko tinf ga11itong gawain ay naniuiwala akong hindi ito masama kailanpama't wala akong masamang layunin.. Nguni't kun.g ganitong ang mg;i tao r.c.lang nakakatagpo rito ay p:\W&ng m~y .mapag-imbot 111 b.r.n¡arin ay titigil na ako. Hindi ko na lubhang naunawaan an.g iba pa nilang pinagu11apan. Nagmamadaling urouwi na ako ng bahay. Nang dumating si Ninay riang gabing lyon ay nagkunwa akong walang nalalaman. :rduli ko slyang inusisa kung saan siya nanggalin.g. At sa tauna-unahang pagkakataon ay ipinagtapat niya sa akin ung tutoo. Maging ang "paghlmok" sa kanya ng Ialaking iyon na nakita kong kausap niya ay ipinagtapat sa akin. -Ang Jala si.guro ay daJaga ako... at ibig akong makuha &a salapi, -umiiyak pang wika ni Ninay. -Kaya ll)aw ll:o nang pumasok doon. Ang tUtoo'y ibig ko nga lam¡¡ng makatipon n¡ pera para sa lyong operas.ron. At ngayon ay may natitipon na akong mahi,¡it na isang claan( piso ... Mabigpil na nayakap ko si' Ninay. Noon lubusang namulat aag akillg mga mata 11 kadalillaan ng aking uawa. Nangall:o akong sa oraa na gumaling ato, kung kaaawa· an ng Diyos, ay hindi na mauulit ang aking "kabaliwa'n". Maluwalhating nairaos ang aking operasyon. At ako'y gumaling al muling nakapagha· r.apbuhay. At isang umagang magsimba kami ni Ninay sa Quiapo, ay sandaling nawala siya sa aking panini"in. Nang hanapin ko ay nakita ko siya nakaluhod sa paanan ng Mahal na Senyor. Dinig na dinig ko ang pabulong niyang idiu:idalangin ... -Hindi na po baleng di ka· mi magkaanak. . . huwag na lamang po &anang maulit pa ang ginawang "kabaliwan" ng :.oking asawa na siyang naging sanhi ng lalo pang malulung. kot na pangyayari sa aming bubay ... Nang umuwi kami ng bahay ay mahigpit na niyakap kong muli ang aking si Niniy. Ipinangako ko sa kanyang hindi na mauulit ang nakaraan. At sa ngiting iginanti sa aipn ni Ninay ay nakita ko ang Jubos na kaligayahang noon pa'y muli na namang n11pasasakop sa papasama na· mio¡ ma¡-uawa. (X) HUNYO 16, 1957 SI RIZAL. •• (Buhct so piil¡. 11) Ang ginawa ni Rizal ay sumulat kay Paciano at humlngl ng salaping magugugol f!ª p:igpapalimbag. . Ang naging kasagutan ng kanyang kapatid ay saka na siya padadalhan, sa s:mdalin,g makapagbili sila ng asukal sa Maynila. Kaya, minsan pang dumulog si Rizal sa mga babay·pallm· bagan. Nagmakaawa siya sa mga iyon. . . nakiusap, datapwa't wala ring kinahinatnan. Hindi man lamang natlna1 ang damdamin ng mga mayati ng palimbagan sa mga pagsusumamo ng bin~ta. Isang '1apon, samantalang in<ilungkot na tinutunghayan ni Rizal ang kanyang aklat ay liigla na lamang· may kumatok sa pl_ntuan. Nang buksan niya ay nakitan1 si Dr. Maximo Viola, isang kababayang nakl· Jala 11iya sa siyudad ng Bar· celona sa Espanya. Malugod na pinatuloy ni Rizal 11):141 panautiin. · Nang umupo si I)r. Viola ay nakita nito ang aklat na sinulat ni Rizal. Napangiti ito at hinarap ang kaibigan. -Mayroon ka palang sinu· lat na aklat ay hindi. mo man lamang naibabalita ea akln, -nasabi ni Dr. Viola: -Huwag .kang maghinanagan na ang halaga ng pac:papalimbag ng aklat ay hindi kaya ng kanyang . lukbutan. S1nabi pang hinihintay niya ar,g salaping manggagaling ,sa l;nilang bayan na ipadadala ng kanyang kapatid. Matapos ipagtapat ni Rizal ang kanyang suliranin ay ku· sang-loob na inihandog ni Dr. Viola ang lulong sa kaibigan. Sinabing siya na ang magpa· paluwal at saka na bayaran kung dumaling na ang sala· ping manggagaling sa Kalam· b•. Hindi pa sana tatariggapin 111 Rizal ang magandang alok ng kaibigan. Ng~ni't dahil sa pagpupumilit ni :Viola ay napi~ litan na ring tanggapin iyon ni Rizal. Noon clin ay nagpalimbag Eila ng dalawang libong kopya .!.a halagang tatlong daang piso. Nang maipalimbag ang "Noli Me Tangere" ay pinadalhan ni Rizal ng tig·iisang kcipya ang kanyang mga kajbigan sa Europa, Espanya at sa sarUi.ng bayan. Pinadalhan din niya ng kopya ang gobernador-heneral at Arsobispo ng Maynila. tahanan ng kanyang kaJbigan "' s1ya·y nagpaa\am. Sinabi r1yJ na sira ¡¡y babahk nasa !'1hpi11J~. Malungkot na sinab1 ni Ulumcntrilt kay Rizal llJ s,1 pagllahalik niya sa sari!in¡; b.1~;111 '!Y Uaka mapaha· mak JOS kanyans b~ha}. Da1111 ~;l ··Nol1 Me Tangere" ay 1~1aaarini; n1arami siyang nalikbmg kaaway, Jalo na ans mga, &.)agari ng simbahan at :mg mga hwng nasa l)amahalaan. -Taas·noong haharapin ko sil.1, ano man ang mangya3.:iri, -;mí Rizal. -Kung ako :.•· 1tuturing nilang kaaway ch1hil lamang sa aking aklat ay w¡;ila akong magagawa. Maganda ang aking hangarin hya ko sinulat ang "Noli Me Ta,ngcre", at matamis na tafonggapin ko áng kamata~·an kung ang magiging dahilan ay ¡,ng aking aklat! Noong gabi ng Agosto 5, )887 ay lumunsad sa daungan ng Maynila si Rizal na sakay ng bapor Haiphon.g. Sa kanyang pagdatlng ay sinalubong slya ng kanyang rnga kaibigan, mga kapalid at mga kamag-anak. Marami sa mga iyon ¡.ng humihingi sa kanya ng 1':opya ng "Noh Me Tangcre". Sa ka1(1lang paG:·Uu~ap ni P~ciano ay na~abJ nito na ang ":--Soli Me Tanger!: .. ay lubh:.ing balita. lto ay nakakalat maging sa mga liblib na nayon ¡·t bawa't makab11sa ay nag· h!himagsik ang kaloot. .. n. Si· nabi pang dalul sa "No!!'' ay ¡1inahirapan an~ kanilang pamilya al hanggang sa mga s;mdaling iyon ay nakukulong sa piitan .. ng kanilang ina. -Lubhang naligalig ang mea Kastila nang kanilang mabahtaan ang iyong "Noli Me Tangen", lalo na ang mga 1ari, -naidugton"g pan¡ppagt:.,balita ni Paclano. Sa pagbabalik na iyon ni Rizal sa s~rilin,e: hayan nabatid niya anp nagin¡¡: hunt::a n¡; k1nyang aklat. Sa kab1la ng lahat ay nakadama rin siya ng kasiyahan sapagka't naJa. laman niyang ang "Noli Me "l'angere" .ay siyang magbubukas ng isang bagdng kaba· nala sa kasaysayan ng kan· y:ing bayan. (X) kit. Sadyang ipinaglilihim kG ang lungkol sa aklat na iyan :rdapalad ka pa nga at sa akin1 m¡a kaiblgan ay ikaw 101 kt.una-unahang nakabatid ni· yan, -naisagot naman ni RI· .... Makalipas ang ilang linggo rnatapos maipalirrtbag anr kanyang "Noli Me Tangere" ay tumanggap si Rizal ng sa!¡¡pi mula kay Paciano. Tulad ng kanyang naipangako Q' ¡gad niyang binayaran si Dr. Viola ng halagang taUoDI d&ang piso. Pagkatapos ay ma· lungkot na sinabl ni Rizal sa kaibigan na siya ay babalik na sa Pilipinas upang mabatid niya kung ano ang magi,ging damdamin ng kanyang mga kababayan at gayon din ng mga taong nasa pamahalaan tmgkol sa k<inyang aklat. 1 s \ ~ ¡; \ R \ L R ' < ' ' j') -Tungkol sa · anong katu· nungan ang nilalaman 01 i'yong obra? TungkoJ. ba sa panggagamot sa mata? -Nai· t11nong Pa ni Dr .. Viola. -Hindi, ang nilalaman D! flklat r:1a iyan ay nauukol sa sakit ng ating bayan. An1 mga pagmamalupit ng mga nasa pamahalaan at ang pag. n1amalabis sa· katungkulan n1 mga alagad n¡ simbahan. DI· >'ªº ay wala akong masamana ibig ipagkabulugan. Sinulat ko J,1g aklat na 1yan upaÓg ipa· mata lamang sa mga taong nakasasakop sa atin na ang kanilang ginagawang pama· malakad ay hindi wasto at kailangang maituwid. Sa la· long malinaw na salita, ang pinakadiwa ng aklat na iyan ::y ganap na pagbabago ng p¡¡mahalaan sa ating hayan. fü,i]angang magkaroon ng Hwanag ng kataru.cean na siy~ng tatanglaw sa madilim na ramamahaJa nila. Ang kala!:arang panlipunan ng ating rnga kababayan ay nararapat mailagay sa dapat kalagyan upang sa gayon <iy maghah ¡ing kalahimikan at kapayapaan sa ating bayarl. Nailanong ng doktor kung Lak1t h\ndi pa ipinahlimbag ni Rizal ang nasabing obra. l!in<inong pa kung inililibim óin ang lungkol sa pagpapa· lin1bag kung kaya hindi pa r.aisasaeawa. Ipinagtapat ni Rizal ang su11~anin niya. Sinabi sa koaibi· Matapos dalawin ni Rizal apg magagandan,g pook sa Ber· !in at sa mga kanugnog na si· yudad ay tumulak na siyang patungo sa Leimeritz upang c!alawin ang kanyang kaibi· gang aleman na si· Dr. Ferdl· r.¡¡nd Blum~ntritt. Sa istasyon ng tren sa I.eimerítz ay naratnan niyang naghihintay ang kanyang kai· bigang aleman na may mala· l¡ing pagmamalasakit sa ka¡:::.okanan ug mga Pilipino. Binali ni Blumentritt si Rizal d;•hil sa aklat na ipinadala sa t:anya. Sinabi p¡i ,ng aleman ni' ang "Noli Me Tangere" ay isang tunay na kayamanan ng Jileratura. Habang sila'y nagblakbay patungo sa bahay ni Blumentritt ay marami silang ni:pag-usapan tungkol sa ·.ka1'.&lagahan ng "Noli Me TarlgcH." sa kap~kanan n¡: mga Pilipino. Nang sila'y dumating sa taltanan ni Blumcntritt si Rizal ?Y ipinakilala ng alCman sa l<.::nyang mayb;1hay at buong f·:igpaparangaJang ~jn.itn /J.l iyon •ing may katha ng "Noli Me Tangcre". Hindi nagtagal si Rizal sa Pasta ang sallihln mo .•• areglado!" Pasura)"suray pang umuwi ng bahay si Fred. Parang na\1 ¡¡la ang pai:kahilo nang ... "Da, ma·maraming · tao sa Lahay, a! .. Hik ... hik ... Bab3kit kaya?" NagmamadalinS pumanhit r.,g bahay si Fred, al. . , "Bakit?. . . Ano'ng nantyarl Sil Mama?" ·faang ulusan nila ang sumasot ... "Pumunla po, Senyorito, ang Mama n'yo sa patahi· ¡;n ni Aling Sianing. Alas~;yete mcdya na e hindi pa bumabalik. Sinundo ko, nguni'l sa pa~liko ko sa kanlo ri'yan, e nakita kon¡¡ nakatimbuwang ang 1sang babae ... at n~ng ~iyasatin ko kung sino, e ang Mama pala ninyo! .. n11P, sabi po n'ung doktor na k1nuon ko, e mah1rap na raw ~ng PÍbalat: IO•a'f'aligtas pagka't pinalo raw sa ulo ng isang maligas na hagay!" Parang b1nagsakan ng boml:a si Fred. Diyata't ang hinar~ng nilan,g babae ay ang M:oma rin niya? ' Al biglang niyakap ni Fred ang ínang naghihingalo. "Mama .. Mama ko! ... Hu! hu! hu!hu! ... " Nguni't h.uli na ang pagsi~isi ni 1'"red_ Sapagka't n<1maby ;mg kanyang Mama. Siya siya r1n an,e: pu1nalay sa kdnyang sariling ina! Al ang malungkot na pangyayaring ivon ay s1yang bunga ng mas .. ma niyang gawain at ni: pakikisama niya sa masasamang l-,¡iib1gan! (XJ -ni TERESITA CRUZ VIVAS 11 taong gulang; Libertadora, "íanauan, 6111.-1111-J~ SlJULIET DOJILLO ... Isang magan~:n:a~~fan~ª L~~hº:~i~~~~s ~=~:i~~ mihanan sapagka't hindi niya mala· man kur.g aling kurso ang lalong na~ babagay niyang kunin. Larawang kuhn ni Ben T. Santos 27 t •VOllG XALIGTASAN ANG IU•Uto'G LA YUNIN :>A natsrom: 'Firutone TJRE & RUBBU COMPANV Of THE PHILIPPINl!S fil~LC;D ll;,º~:.~:..i ~·~~1A1 21 SA AMING PAARALANAng m91 uong ito •Y mga ku.ipi ng "dog obedlence school" ng St,. Lovi5, Mo. at sil1'y kaulukvyang nagsannay ng kllnil•n9 b1~gi sa isang p1l1b.is "'telebisyon" New York. IMPOSIBLE sulNll't Jing""" ninyo si ALSERT E. COTE .,. lewbton ay "a,,fitHAllY "" kum1i" "9 "chicken Mrb.-cu1" o nilitso"g m1"ok bilang p1gh1h1nd1 11 danting "' "chicken fntival". Tin1neh1l síy1n11 hari ng "•S1S1 .. 1tin9 wwl .. record", k1m1k1ilan. TALAGANG DALAWA SILA - Sa p1nonood ng i11ng 11.,., si .Billy t"t .. "" 1y n1paloloob 51 1m1rik1n.i--ng ka"y•ne - . n1ng pag.inito k1pag 1ng tempentura 11 Chicago ay b\lma· baba s.:i kllatftnNn ng 40 sr1do. MAGASIN NG BAGONG BUHAY 16 Na Baryong ... ( Buhat sa pah. 5) p1manap n~ lungkuling ta~a· pig¡»l'>alik sa kan1la al mu· ling pagpapatira u kanilang nayon. Sa San Esteban, San Antoaio, Sambales, an~ karamihan ., mga c:amper ay mga Igorot •11- nagsisipag·aral s!I Trinidad Aifitullural . School. Dahil dit~. Jubos ang tiwala sa _ka111la ng mga taganayon kaya naging malapit ang kanllan1 J•agsasamahan at pa~utulul:araniw1nf tao; ll:aa1aman tunekoJ 1 u buhay-nayori, PUkl!makabayan at mabuling hali111bawa n1 k•utusanc "ibiain mo 1n1 lyong lulpuw1". Sa pamam1glt"1n h¡ m¡a WGrk camp, ang diwa nf pagtulong sa sarill ng mga tagam.yon, malanda o bata, at ng pagtuklas ng kainilang sarlling kakayahang makapamubay nang masagana at matiwusay, ay nagiging isang ka1-Jtohanao! (X} Mga Payo ... (Buhal so poh. 9) Halimbawa'y sa pagtupad sa iyong mea panana¡utan sa isang panonood ng i.ine al sa iba pang pa¡titipuntipon. & Iniiwasan mo ba ang pakikinig sa usapan ng magkakasarnbahay! a Hindi ka ba napahihinuhod na pagkuund11in ang dalawan¡ hindi ma¡Tr.asundo? 10. Maoari ka han.e makatutonc ng nae·ailyaya sa iyo sa paetanciap ng kanyang mea panauhin lr:ung kaliailanganin? Mga katumbas ne bilang na sinagot mo ng 00-e-10. Nang;i.ngahulugang ikaw ay isang mabuting panaubin at maipagll:akapuri ka, 4·7, Nakahjhigit ka ng kaunti .sa mga l111tangian ni isang karanlwan( panaubin subalt't kailan.can pa an·r. kara¡da¡an1 pac-aarat ne paklkilsa, pa1·iingat at pakikiayon sa mga ugall n¡ kasama upanc Jalona: kagiliw1n. 3,• pababa. Nagpapahayag na ikaw ay lubhang makas•· rili, hindi marunong llf tumpak na pagtalaka1 sa isane bagay. Hindi U Popular, totoo ba? uan. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Ang mga umper sa· Mabt;· tan¡ , Abukay, Bataan •Y 11 buyo ring lyon na1slpan11•· lin¡ kaya sila na anc na¡ha· ~U$lC1$ n bnllan1 pukain sa wwk c.mp. Natipid ang l'l~ lagang inilalaan para sa kanlb.n1 pagkain, at ito'y naginl b1hagi ng P2,000.00 halaea ni :ommunlty centar. An¡ B1ryo Patlparan, Ka· bile, ti)' natanyag dahll !I m• <!alas na nakawan at kidnapan ll:aya ilo'y nilalayuan ng mg11 daling nananahanan. Nang dum1ling dito anc mga lalaki at habaing cam¡Mr, nabago an.11 lakbo ng pamumuhay at ito'y r.~ing kaaya-ayan¡ panir-.han Sa Camoha¡uin, Gumailca, Q11tton, buonc lu¡od Da tlr na nica~ 1n1 palatuntunan n1 WGrk c.mp, kaya ang kura-parot:o roon ay nagmisa sa gitn1 '•« bukid na lcinaroroonan DI himpilan ng mga umpar, Du rnalo, hindi lamang aag m11 llganayon ng Camohaguin lmndi pati an1r mfa naninlra. han sa mga karatig-bayan 50 hbataan ng baryo ang nar· u nay sa pamumuno ng kampo upang maipagpatuJoy •nA n.uaksihan nilang palatuntunan Df work cainp. Dahil sa anc na1tataguyo<! sa mea work Clf'IP ay an1 YMCA, an¡ m¡a parl 11 Bu¡. fon¡ , Legaspl, Albay: Canda~uit, Sibon1a. Sebu; at Dawb, Zana:a, Jloilo ay nanuligsa 1a mga sermon af lumapit H lllf<I pinuno .ng pamahalaao upang pigilin ang pagt1.tatag ng mga kampo. Pinatanyag lamang. ng mga sermon allj' m11 wo,.. camp. Nanabik aoc m1a C aganayon, nakipag-u.Sap .u m,!la umper, nakita anc lllf:a gawain, nakiisa at nakJ.. ~ahok, at nacdala ng pa1ka· 1t bi~ang tulong sa m1a taon1 na1n1amalasakit aa kanilaD.1 kaunlaran. sa· Sacum, Dabaw, tulad sa ibáag lu¡al DI pi11a1dausau u¡ w.rfl; nmp, ang mea t&Jar.ayon, lininti-del-baryo at pt~uno sa munisipyo ay nagpa~_ayag ~' mga balak na pagta!alag ng work ump sa sarill nilang gastos kua¡ magpapadala ang YMCA ng mga mamumuno. Ang mga proyektong work camp ay isang palatuntuaan¡ nacbibigay ng pagsasanay 11 rnca nagsisip11t-1raJ sa kolehiyo ~a pam,µmuno, pakikisala1 T1uha, P•S·iblg 1t P•H•lan¡ sa P•crawa; pakikiisan¡--dam. ~a~io at pakikipamuhay aa. , HUNYO 16, 1957 MinsHg P1gsesepilyo laman9 sa 1N111111tagitan ng COLGATE DENTAL CREAM ay V' Mw.llan.ona Sumusugpo sa, Pagkasira ng Ngipin ! ~ Klll'tlkarakang Pumapawi sa Masamang Hininga ! ./ Pinananatiling Ma11.anda't Malinis ang Ngipin ! Klf••a-r•hng nagka•abi5a ang Col9ate's U9t1n9 masugpo an9 mau mam¡¡ hinin9ang nagslslmula sa blbl¡¡: sa '1 sa. bawa't 10 panpayarl. MlruillliDI: pa1usepi13'0 laman.- Di Col¡¡:ate's ay lnUwal\I' hltll na mallnls at urlwa ana ~ons blbi¡¡: Sil loob n.- 12 oras o hl1lt pa. Bacbana: naUbl1an n1 ll:abataaD an.- 1r.aslya-&l1•n1" lasane maanshanf n1 COl11te•s. Kaya't n11Ubt111n nu1n1 11mltln 1111 11.n1 Col1ate's ita pa11~es"1Uyo rll' n1lpt.n tuwtn1 matatapo¡ lr.umaln-an1 plnak1mabutLn1 p1raan na napa1-elaman1 nall:ababawu SI P•I· t.ulra n1 n1lpln. Tanda&D, upan1 matiJ'ak • n1 1anap na llaliu111:111 111 Ql:IP1D •Y -.lllPHklta aa Woi:ia dentlat.. IDall:U.•• ns Ha& • · ialDI: taOA Col9ate'• ang tanaing pan(ini5 aa ngipin na may GAREJ OL *na sumuaugpo 1a pogkasira ng ngipin . aa buong maghapon 1 !~~! ::: •~n1~1 h~:dt:::.!;m;~~ti1:0~1~:.".~ piil•911}Md• Mlt¡l n;ipin - hindi l1m1ng 91n•p n• piub1b4r.;o .-rl9 h1n1n;a - nguni't •.•nu5u91>4 11• q P•t•Mir• "9 11gipin " looO n; 11 oru o h19it ... ºC""°I"'• 11-AW1• rw;s..1~111H·U~••rlJ.,c~ /~J;/M. '! PHILIPPINE DENTAL ASSOCIATION Ang Pinakamabiling "TOOTHPASTE" Sa Pilipinas ... Sa IE. U. A, ••• Sa Buong Daigdigt 5• taf'°"' lto u "SANGA-SANGANG PUSO" 11tt LVN ay til• na9papaiklramdllfl\an sina Armando Geyon1 •t Chara• Soll,. Kasaman1 tumutupad n1 m9a pang1.1n1n9 pa,..1 sina lltoH Roul, Eddi• lllodrif""r. MilatrH Nev1I et Res. A91.1ir· re, 11 clirirk~iyon ni $v11n1 el• Guarnan. W•tl'y ,,;,y "dl-kanais-nais" n• iminumun,kahl ,¡ Mu Alvarado kaya ganyan ang anyo ni Zaldy. lto'y H "LOS LACUACHEROS" ng Larry Santiago Produclions n• pinamamah,¡¡Jun ni .P .. kt Santi•to at tinatampukan n9 "Lo' Waist Gang", ibatlban Tq,. u "8UNDLI OF JOY" ng RICO ltitdlo Pictures na 9in191mpaHn nlna l!ddlo llishor, O..b•k lloynold1, Adolph• M•niou at Tommy N-n1n. bant pgllkul1n1 tf'kniti:olor, m1ririní9 dito •ne "'91 b19on1 awitint " Lullaby In 11~", "Worry About Tomorrow", \'All A~t Lovo", f'Soene D•y Soon", "Bundle of Joy" af ."1 No~r Firlt This W•Y Before", Nababalilang "m:iy sama ng lr.ob" si Eddie Rodriguez na di BQ>a maibulalas. At ito'y ~ags1mula nai;ig may magpakllat n&: balitang tila "masama ang tama" ni Leroy Salvador kay Charito Solis. N(Uni't ang sama ng loob na iyan ni Eddie ay hindi maaaring di pa Jumabas nang huato l\lªYº"& magkatambal t.ila ni Charito sa Sampunt Llbtnt rltont Pat-ibit n¡ LVN. At may mga nagsasabing rn¡ pagt.tambal nilang ito ay Jr.aaaring: mailing simula na ag· "iung bagong kabanata"' sa bu.hay ng dalawang bituin. llM r.t4y Zshornack at ...,._, o.r..,., an1 m19k1tatnblll u Sweetheart n9 C. H. SaMlaoo Film Or1ani11tlon, •Y ht.'t n, h•h1n9,11n ng mtfol UIMliyer patb•b•lik nll• H tU\li"f bayan. S•pagka't "9&~ an, illol•w•nt ertista •Y n~al et na9HHMY na maltvtl nt iHnt be1on1 ... v•w "ª kin1huhumalin1• n n11 mt:e kebat .. n H buon9 Am• 30 rlkt. lto'y eng HYIW na c •. lypso,· '"' hum•lili sa Rock 'n Roll, NO bvon9 huny na ipa. mem•IH nila sa media H p•· mamaeitan ng 9in191w• nilang pelikula u E1tados Unidos. lsant INpy l.amang •ng pine~n1•mtN.han n1 mga t•· gehenga nt delawant bituln. 11.luna nt m1a ta1ahan1• ni !aldy: bak• sa pagbabalik n9 n111.''sw..,.,.art" ay tuluytn nen1 humanl•nt 1n9 dalawa H "h•rtp ng ilambana". Ayon sa iung taga-Sampaguita, si Tony Manan • Y hindi mapagkalulog sa mga araw na ito. Ang dahilan ay isang magandang "starlel". Kung sino ang "slarlet" na itci, na umano'y "hindi rin matahimik" dahil kay Tony, aY iilan himang ang nakakikilala. Maaal·inc ilanong ninyo kina füta Gomez al Daisy Romual· dez kung sino .. at ibubulong nila sa inyo. hang eraw, mey naklta k•· mini keU1ap 11 Dlrektof Dln9 de Jnus n9 Enrl11tlng: isan9 meganclant bibeint -humigit· kumufang H 1' na taon9 gu· lan9, Sapagka't alam na ng l11h•t ang "kahinaan" "• maramint dlrelttor, nagkaroon kaml nt isen9 hinala at medyo n;anathili k<lmi hy Dlng. Nt• l•i't n•n1 hl.bitin rwomin ti Mttie M. Loptr tl usiuin na· n1i11 ... •Y nefkamali pela ka· mi nt akala. Ant husap ni Ding ay si Norma Rey'1, '"9 b•90n9 , bit u In nt 1E11erlastingi nt kan· lukuy1n1 "hinahase" nt umahan upan9 ibunsodl bilang t•· nap ne bih,·in · 11 mga . araw n• haharapin. Si Norma ay tumulupad ng mahala!Jlng papel sa Laki sa Layaw. N•P•ll· pakuan ng p.nd n ni Kapt. Ongpauco eng kahyah1n ni Norma nan• luflubu si. Rey· llJ Sirkera bilan9 iun9 oks· tr1. Al ngayort ""ª· inih;ahan· da siya n9 Ev•rlasling upan9 m<19ing IH s1 mfll p1n9un1• hln9 bil1.1in nt Samahan na it1l1mpok u moa 1U5unod nil1n9 1Mlik1.1le, Parang hindi makapaniwa.b. an¡ llan1 dala¡anf nagsimb1 hmakailan sa Qulapo. Nakita nilan¡ lumalakad nang palu· hod 5¡ CeCiiia Lopn · "Hindi natin aka11in. . . isa ¡1ala siyans man.ntl M•bibi· J1ira siya sa ibang mga bituin~" may pactatakang · na· r.abi ng isa. Nguni't hindi alam ng mgll d::ila¡1ng iyon ang unhi. Si Cecilia ay lumakad noon nang paluhod bilan¡ pasasalamat. sa Serwor Nuareno pagka:t maluw;tlhatina nakaraos sa sakit na tranckaso. Kabil1ng si Cecilia sa malubhan¡ inintay ng lumaganap na salol, tl nang gumalin¡ ay nanta· kon¡ Jalakad nan¡ paluhod sa simbahan og Quiapo. lyan ay iu na sa mga kinaugalian ni Cecili11 - •ng ma· manatang ma¡nonobena, lalak3d nang paluhod o dili kaya'y magsisimba nanc pitong lliyernes sa tuwing magkakaroon siya ng ano mang karamdaman. Al napatunayan naman niyang mabi!¡,a, sapa¡ka't madali siyant gumagalin¡. Mar•ml an9 n .. kakamaU &cay Marina lbaM1 N kapatlil daw ni THtle Q1,1intana. At hindi n.m•n katMl•t1kan9 m•elt.,ayo.n, ,..,.tk•'t "''"' kamukh1n.-m"9k1mukh1 •nt d"lawang bltuin. S. .,.,kMahawig nil•n11 iyan •Y m•y naf ilnap tuloy n• istftf nakaJu. tuw•nt ~n9yayari. N•nt minnn1 ma1kaN»On ng 5iyutlng '"" Pabo Real nt Promiere na nilal..,,un nina Mitin• al Tessie, ay si11undo ni Johnny llleyes ang hulf. May mahala1•ns l•kad yala an9 dalew1 na di maipagp•· paliban, kay1 pag6ralapos 11a pa9k1t1pos nt slyuting ay hi· "ilo na ni Johnny ti Tessi•. "Dall ka •t baka mahull ta· 1• S• •tirtf pupuntahan,. dear!" sabl P• ni Jehnr1y htb.llll hawak •• bl1l9 •nt tinvkoy, N9_uni't nauntol I"' kanil•nt P•tl•kad nan9 makllela ni John'ny anf pigil nin H braso: ti Matissel Aywan kun11 lsang P•tsitlfte l•mane lyon ni Jobnny, ñgu· ni't natlAg unhi n9 nMlalcH na P•~tat"van•n. Ayon sa isan1 sulat ni Dolphy sa mga kasamahan sa Sampaguita, turnaba raw si Juancho G\ltierrez sa pa11awa nila n¡ pelikula sa Hon¡ll:o ... ·-an¡ Pa9ed1. Maraminc 1 ba· gay ang ltlnaba ni Juanclto. Una, Ia1in¡ magananc kumam. Jkalawa, nahiyant sa klimt. ,\t isa pa, lagíng masaya at masigla sapa,gka't SI tuwina•y kahunta at kakuwentuhan si Gloria Romero. May kahulugan ang huling !binalila ni Dolphti, na silang t.itlo 18.mang nina Juancho at Gloria ang nakababatid. Talagaflg "may-kakuwanar1" ito111 si Tony Santoi, an1 " Pilyont B•t•" nt LY.N. Min111'y naklte raw ni Ben CMC& nt n•n1huhvll n9 t•eamlt. 11 bakura11 n9 est~. At nang tanungin ay 1um.,.t "" "n•kursunad1h1n" leng d•w •ns geyon. ''T•la9en9 lto, ..... IN'"" b•tal", naubi tuloy ni B.n. "Hindi· ka ~ matb•to. . . si· kat n• sikat ka n•ng artbl• .. , at direktorl" "E, ano kung slkat . . d.tñil•n na ba iyon upang bagu. hin ko an1 aklnt s.rili1" At nakatuw•an d1w na be· lintan naman ni Tony sl Ban. Minabof nt kiliti, ha1t991ng H magt.:itakbo at 11 pag·iwas .:iy muntik n1n9 mehuhig " " imburna/, MAGASIN NG BAGONG BUHAY lllllANG ... ( 81'11al so pah. H) ltlm ang kulay ta111 tuar.I· wan. Kun1 ngumitl ay waring hindi n.pototoo a¡ darutla.· min, hindi mattipat. Hindi maka~itig ·DI tu"'iran SI kausap, alailap ao& m11 mata. Sa t•YI ni Rafael ay humigit· kumulan¡ aa limampung l.IOD E-ni t.a¡lay na ruian·r . h1 ng b1l.I. llay lub1of DI· k1pan1iUd •• mi• mita ni Tinoy. na¡,1i11bi 111 totoo. Hindi DI· ya kinuba an¡ sinuabi niy1nc dalawampuo:g piao. Dinaram· dam kong mqlNigo ato 01 loob na hindi ko palillo 11 inyo ang h1l1g1ng iyon. n!na Rafael at Dora nanc manao¡ na al Tiooy. -Alin¡ Don, nagtataka ¡ko \ly Alins Senday, _,¡. mula ni Rafael. -Bakit po tila i11n1 muaman1 bata HI klnyan1 pala¡ay by Tinoy? -Napaptneln pala nin10? -Hi Dora. -Al 1i Tiooy po'J tila wa1a tina p1¡tlagin sa kan)'Ulf lota. )lay pagbkala· )"O po 11.1 damdamiDI nalha· hari sa bnlla. -Bl.kit po nagkÜtp71)D? -Napec-uukulan ko q:a po 111 ialp an¡ bao7 na. b'u. - ltfalungkot na llap1111itl si Dora. -Wala po ahni maibl· l•Y na dahllan kundi hindi pa¡bkaunawHn. -Ano poa¡ ~ndi pa¡kakaunawu.n? -ADI ¡>11¡kaalam ko po'1 k1isa-isan¡ anak ni Allnc Sen· day an¡ ina ni TinoY. J .. bal na malW nin HJ anü na i.Jon, pqka't siya laman¡ naiwan 1t kanya DI namalty na ~awa. Nqpthsdlt 11Jra pau ftllPfll-Val at mlbJgyan ng 111auod1ac killabulcaun an¡ aDU. Siya na IUD1n1 aq na1ln¡ P•l·UI ni Alin¡ Senday. Nagtanan Ull Hak at DIC· .. awa 11 laang mahirap na biqta. ,Nagtratrabaho iyon H inq minaban. Hindi u¡luwat al nunat11 ana: lalaki sa iJ11n1 abidente. Nagbalill: by Alin1 Sndtiy an¡ kaQIJll analr: ne bcampu kay Tinoy. S. pilla¡· na: m1tand1 binil1ni •DC INita. N1pat1qu-taqo si Ral1tl. Naliliw1n11an nl1• •DI ibir tuquhln ni Don. -Dal1w1nr tJon 11maq IDI itloaral Df bub1y nr aulr. Di Alinr Sendly at D1m1tay, - Plhdoy Di Don. -N1hV1D M m1tandli 11 Tlnoy. B.aionc hl· rap •t ·pqpapatuü.lt ·•ne. ¡inu1ol Di)'• 11 pagpapalUJ u b1LI. Ao¡ bbi¡u1n n¡ Ir.ID· y101 hirap at pqpaP°allaS1lr.it a.a anal! ay by Tiaoy niy1 w· iblbapak. Hindi u 1i1• mar· papü:uakit para kay Tinoy. Pin1lalr.i ito, pagka't d1p1t Di· )llnl pwio iyon, oruni't ••· l1nc pa¡mamahal. Kaya bina· h1nap1n oa niya ag1d ni P• kinaban1 si Tinoy. Hiadl DiJ• r intP•l·lfl l 1n1 bat1. Umul<>nc siya ng dalawampung piso kay Man1 Tomas. . . at si Ti· noy an.g ipinasolr. niyan1 alila upan1 magbayad ng kanyaq utanc. -51pagka't walanc tlo•· tanss:ap DI . ptigmam'abal na bny1n1 lola ai Tlnoy kay1 naman wal111 1i)'an1 pa¡m•m• hal ji>• maunda. Nagut.1111gol laman1 sa kaeyan¡ aartll si TiDO)' .. . --&Ul<I¡ ni Ral1tl. Nd:angiting tu.mango al Dora. -Hindi po masama si Tino1 at hindi Tin masarua s.i Alin& Scnday. Wala tayonc mubisi sa kanila. -Siyao¡a, -a)'ml. ni Raíacl. HU~YO 16, 1957 -N¡uoi't n1niniwal1 ba kayo, Alinr Dora, nl kinuha ni Tinoy 101 dalawampung piso nl M•D.I Tomu? -Hindi po 1111win ni Ti· noy lyon, -ani Dora. -Ma· b1lt n1 bata si Tinoy. Pina· DiniwalaUI kona sa1111!1pi 1•· man¡ 1n1 lr.anyana kinuha. Naputol •n1 P•l·UUHP Dina Dora at Rafa~ .~ali:ari m1 sil• ni na¡patai>po sa ha¡danan. -Si Mang Tomu, - u mbit Di Dora •l na¡Undi¡. Tinunco an¡ hatdan •l liDIJUhoDI •DI dumatln¡. Si lhng Tornu DI• ID¡ pU· maDbilr:. KuuDOcl. nito si Alin1 Senday. -Ma1and1df h1pon •• iyo, Dora, -bigay·f•i•DI DI lalalr.i. -M11andan1 hapon po DI· man. Tuloy ltayo, M1n1 Ti> mu. Nqtuloy naman al lf•DI Tomas. TumiDdlg al J\afael al nglnitian lto. -Sila po, Ma11g Tomu, anr 1inuabi konc Man1 Rafael na bnma ni Tino)', -ani Allng Senday. -Ibit: po lllyan1 m•· laman kung ano nt• aog klnu· ha ni Tinoy bago umalia sa inyo. Kinuuyu Di Ka.ni Tomu si Raflel. -AD.I halan¡ iya.n ay l.llaIUlf ipa'pupulil Ir.o, -wikl ni Man1 Tomu na plnancunot •DI noo at PlDacdll\m •DI ID)'O DI zDukha. HindJ •lnuadJa Di· Rafael an1 m1p1un.¡ol. -Ka.upo kayo, llan1 Tomu. -Ablaln llloyon¡ m1huti Daman •D.I pagpapuunod ko 11 bilao¡ iyan, .-.oi Man¡ Tomu na pinalalr.i an¡ Unl.J na anhno'1 ¡alit. -Jlinutu· ring ko na n¡1 aiyan¡ hindi iba 11 bahay, All:o'y llana INilo at wal1 alloDg analr.. Nailsip ko p1 naman¡ kuplr.upin Ir.o na i)'ang si Tinoy. Pangal!:o ko pa n1mang papac-aaralin ko siya maoamalu J1JJ11D,1 H 1kin n¡ kahaitao. Pinaltiw•· laan ko ai)'a sa bahay. Pero inigo po ako 111 llatang iyan, -;-at . n1gbuntong.hinin11 si Mtiog Tomas na waring nalu· lubP:ot at sab nll'Pltuloy. -Akaltiin ninyon1 biclang nawala. .(t n1DR tingnan ko an¡ bhong kinal1l1gy1n ng aking kuwaltang panggastos sa INihay ay nawawala ang da· lt-wampung piso. Habanc nagsualita si . .M•nl Tomas ay nakatitig si Raf1tl u rnukha ng lalaki. Magupang anr b1J1t na: mukha. Ma-Anc sahi po ni Tinoy .. kaya siya umalis ay nakahasa¡ ~ iya RI pin11an yata, -HGOt ni Rafael DJ. pilit an1 P•I· kt>n¡iti. -Plnalo nw nlnyo ,.siya. Al 11ka. . hindi po inHmin ni Tinoy na dala· · w:1mpuq pllO 101 kin11ha ni· )'I .. iDyong lllhon, lr.undi li· mampuq aentimoa po I•· mane. ._c;ayon pal• an¡ sabi sa inyo, -anl Kan¡ Toro... - May 1tasar11t1han¡ talara 1111 b•taa, lyan. Al ainun¡all.01 ... -Hindi po ali:o n111ialnu· Dl•lina:, 4•mbot nr tloie ni Tinoy. Napatlqin alla 11 plna¡bu· htan 111 tlni¡. Nali:ita nilang natatayo si Tinoy n tabi DI pintu101 patun¡o H salas. -Ang ibi¡ mon1 ubihin Tinoy, ay ako •ne napisinuncalln¡? Ba, an1 ~·t•ng ito ... ~ani Man1 Tomu. -Hindi po ako umalis dahil ~a kinuha ko ao1 dalawam· puna: piso, -1iit n1 INit.a. - Pinalo po Dinyo 'ko. Nakaba· ••I alto n¡ plnuan. Ao1 ldnuh• ko po 11 inyonc kaboD 11 •inrltuwenta sentimos lan.r. -Tlnoy, ntipü:uama 1a iaang ,hllta •ni ainuqalinct -r•lit DI wlka Di Manr Ti> mu. -Hindi po ako n1gsisinu· Dlllill.I! -Buweoo, Tinoy. . . hindi ftti bale, -...aw ni Rflfael at aaka naltan¡llln¡ hinarap st Manr Tomu. -Alam po nin· yo, Mang Tomas . .. . hindi lio maipalillwana¡ kung bakit alto na¡mamaluakit kay Ti· noy. Sln1dy1 kon.g tuntutain kun1 sun siya ¡aling ·•t na•· yong mabatld ko •nt: rqp nan11arl, ay huwag kayon1 m11·1Iaal1. Babayaran ko anc dalawampung pisong kinuha niya at ako na rln 1n1 huml· hin.gl ng paumanhin ninyo p•· ra sa kanya. -Kung gayon po ang ibig n:nyong mangyari ay mall:at1t;inggi ba ako, -magiliw na u¡ot ni Mang TomH. Dinukot ni Rafael an1 lr.an· yang pitaka at humugot slya nr dadalawampuing piso. -H'wag po. .. huwag po ninyong bayaran... wala po akong kinukuhang d1lawam· ~ung piso sa kanila. Talaranr· h.laga po. Slnfkuwenta 11en.· 'timos po laman¡ ang aking l:inuha. Napatltig si Rar1el sa muk· -Tinoy, naniniw•I• ako . sa iyo, -wika ni Rafael. -Hindi n10 nea kinuh• an¡ sinasabi ni Man¡ Tomas na d1law1m· pun¡ piso. -At muling hinarap ni Rafael si Man¡ Tomas. -Man1 Tomas, si Tillo)\ aj Namula alig muir.ha ni Manr Tomas. G1lit na an1 laJüi. (DtJJlUGTUNQAN) ELGIN Para 11 iyo - tQlffQf ELG!N an11111)' m11 kat1a1ian¡nab: ¡binaoras.11.-.·ni1a·Bituio1 ~tumpabo; wa.la n¡ p1gku~ n1modelo n¡ kaha; uu1Hao.a1 liitas·n.·p11lluirang takbo.1 An¡ tutoo - tanging isaag ELGIN 1nggany1n! ·.,.,,.~ BOSCH Spark Plugs -re~~ ·~ For decade~ approved by mdl1on~ - - ~~ KUNG KAYO'Y MAKAPAGSISIPIL YO PAGKAKATAPOS KUMAIN, IYA'Y NAPAKAGALING - KUNG HINOl'Y. Naito ang bagong G L E E M ng P M C ukol sa mga hindi makapagsipilyo pagkakatapos kumain ! MINSAN . LAMANG PAGSISIPIL YO ay nakapupuksa ng mga mikrobyong sanhi ng pagkabulok ng ngipin at amoy ng bibig! Anong nagiging sanhi ng pagkabulak ng ngipin? Mga mikrab· ya sa bibig. Lahat ay mayraon nitong mga mikrobyo. Ang Gleem na may katangi-tanging GL-70 ay nakapupuksa ng hanggang 90% ng mga mikrobyong ito - sinusugpo ang pagkabulok ng ngipin at amoy ng bibig! Sa Amerika, ang Gleem ay agad naging mabili. ;;.;;;.:;.:,:;.:~¡¡~·····!!!!lllj;¡¡¡;:·A~n~g~m:ga~<obolang Amerikono ay nangoilongon ng 1sang toothposte Naiibigan n9 mga bata ang napakainam na lasa ng Gleem! lto'y inyo ring maiib1gon Ang Gleem oy moy bago, mas preskong lasang k1now1wil1han ng mga bato. Modoli s1\ong mohimok so polog1ong poggom1t ng Gleem! na mongangalogo maghapon so minsan lamong pogsisipilyo! Kung koyo, tulad ng moraming obolang tao, ay hindi mokopagsipilyo pagkotapos kumoin, gumomit ng Gleem - ong toothpaste na tumutugon so mokabagong sulironing ita. Nopatutunoyan so mga siyentipikong pagsubok na so minson lomang pagsisiptlyo ng Gleem bogo ma9-ogohon ay moponanatiling presko ong inyong bibig so buong maghopon! Mikrobyo so bibig no pangunong sanhi ng pagkabulok ng ngipin at amoy ng bibig ay duma· raming tulad nito sa magdamag. Minsan lamang pagsisipilyo ng Gleem ay nakapupuksa ng hanggang 90% ng mga mikrobyong ita. , - ~ "":::::-Gleem lamang ang may GL-70 - bagong panlinis at panlaban sa pagkabulok ng ngipin! ~pyrlgbt PMC 19ST