Pagdidili-dili ni Denang

Media

Part of Bulaklak

Title: Pagdidili-dili ni Denang
extracted text: 24 ^CLAKLAK Abril 11, iydb I SANG yayat na babae ang malungkot na u mi bis sa Bus. Ivon si Denang. Nakatulukbong siya at biibit sa kaliwang kamay ang maliit na balutan na kinalalagyan ng kanyang mg a dami t. Nagpaiinga-linga muna siya bago tuluyang tumawid sa kabilang kalsada patungo sa paradahan ng mg a karetela. Kararating lamang ni Denang buhat sa magulong lunsod ng Maynila. Tatlong tacn siyang naglagi sa magandang iunsod nitó, na ang buong abala niya'y magkakaroon na ng katuparan ang kanyang pangarap sa buhoy na maging tanyag na dilag sa mala ng lipunan Subali'i sa iunsod niya nalasap ang mapait na kasawiang labis niyang din am dam: ang maging isang lantang bulakiak sa kamay ng i3arg mapagsamantala hanggang sa magpaiipat-lipat sa maraming palad. At ngayo'y taglay niya sa pagbalik sa bayang kinaldtaan ng unang liwanag ang kasawing iyon, na ang kirot ay sumusigid sa pinakaliblib na liha ng kanyang puso. —Saan ho. kayo? —magalang na tanong kay Denang ng nilapitan niyang kutsero. —Sa baryo Mulad-Bukad, ho! — Sagot rd Denang at iniaabot na sa kutsero ang dala niyang balutan ng damit. Makailan pang sandali'y turnatakbo na sa mabakong kalsada ang ainakyan niyang karetela. Naxaupo siya sa haling upuan niyon. Nakatingin siya sa malayo na waring inaaninaw ang pook na kinakitaan niya ng unang liwanag ng Araw. Napabuntung-hininga siya. Lahat halos ng bahay na nasa gilld ng kalsada ay may nagpapahasa ng pasyong mahal na úmaakit sa kanyang pandinig, nguni't nagpapakirot narnan sa kanyang puso. Bawa't dampang maraanan ay niya na nagpapabasa iLar.g himig sa pag-awit ng yon ang kanyang naririnig, himig na maragsa at may iba’t pasMay himig r.aman na maiumay. Sa yagkakaupong iyon ni Denang a hulir.g upuan ng karetela ay r-'T»isa’ rd ya na waiang ipinagba■~go ar.g pook na iyon. At napa. c ;a:do.>i siya. May kirot na na~..j naglagoz za kanyang dibI--".-,g malalim na buntungbininga ang pumulas sa kanyang tda mamad na mga labi. Mah'gpit na nakvycm ang hawak na panyoiito at idinampi iyon sa mga rr.atar.g ginigitian ng luha. —Alam na kaya ni ama na darating ako ngayón? —ang uaal niya sa sarili. —At si AngeL salubungin nga kaya niya ako? —Dugtong pa niya na parang nangangarapAt muling nagbalik sa kanyang gunita ang unang araw at huling pagkikita nila ni Angel sa magulong dunsod ng Maynila. Naglalaba siya noon nang makarinig siya ng sunud-sunod na katok sa labas ng pintuan ng kinakaserahan niyang barung-barong. Matapos pahirin ang bula ng sabong bumalot sa kanyang mga kamay, ay mapayapang binuksan niya ang pintuan sa pag-aakalang isa iyon sa mga pinaglalabadahan niya, Subali't biglang nawalan ng kulay ang kanyang mukha nang mamukhaan ang kaharap na lalaki: —Angel!.... —ang tangi niyang nausal. , I 1 • ¿ —Magandang araw sa iyo, Denang, —nakangiti nguni’t makingkot ang alingawngaw ng tinig ni Angel, ang kanyang katipan sa ka nilang Idlawigan, sa Kabisayaan. —Makakatuloy ba ako? —Tu-tuloy ka! —Anyaya ni Denang na malakas ang kaba ng dibdib. Hindi niya sukat akalain na matagpuan ni Angel ang tinutuluyan niyang barung-barong. Ah, marahil ay may nakapagsabi sa kanya, ang bulong niya sa sarili. —Hindi na ako magpapaliguyligoy pa, ^-nang nakaupo na sila » —ay simula ni AngeL —Kaya ako naparito ay upang muling sariwain sa iyo ang aking pagibig.... ang ating pag-ibig! Nabigla si Denang sa kanyang narinig. Hindi niya' sukat akalain ng matapos pagtaksilan ang dating kasintahan ay iyon pa ang nagpapakumbaba upang sariwain ang kanilang naputol na pagmamahalan. Alam kong pinag-aalinlanganan mo ang kaiapatan ng aking pagibig, —patuloy ni Angel nang hindi umimik ang babaing sinamba niya nang buong katapatan, ng higit sa lahat.... Nabalitaan kong pinaglaruan ka lamang ng lalaking luminlang ng . iyong pagibig at hanggang- sa magpaiipatlipat ka sa maraming kandungan. Nguni't yaon ay hindi ko pinansin. niwalan ko nang kabuluhan ang lahat sapagkcft ang aking buhay. ang aking pag-ibig, ang aking kaluluwa ay ikaw! —Huwag ka sanang baliw, Angel. —Pagkaraan ng mahabang sandaling di pag-imik ay naisagot niya na pinaglalandasan na ng masaganang luha ang. mga mala. —Isa na lamang akong maruming yagit.... Isa akong bulaklak na nakaririmarim na sa paningin, nd ni sa pangarap ay hindi nababagay upang makipagbuhol pa sa iyong pag-ibig! .... Alam kong tapat ka sa iyong mga sinabi, nguni't ibigin ko man ay tumututol ang aking puso'upang sariwaing muli ang naputol noting pagiibigan! —At napayuko si Denang na kagat na mariin ang mga labi. —Nagkakamali ka, Denang, — sumasamo na ang tinig ni Angel pati na ng kanyang mga mata- — Kung ikaw man ay pinagtawanan nila dahil sa iyong sinapit na kaBawian, kung hinamak ka man nila, ay narito ako, nasa dibdib ,ko pa rin ang inlt ng pagmamahal na Siya Ay Nauhaw Sa lean? Pag-ibig Na Lubhang Dalisay At Napakalinis. tanging sa iyo ko lamang inila-dih. Ng uni't magiging batik lamang an.... Iniibig kita, Denang, pinakamamahal kita! —at anyong hahawakan ni Angel ang dalawang palad ng sawing dalaga. Subali't mabilis na tumindig iyon at lumapit sa tabi ng bint ana. Tumingin sa malayo na waring may iniisip na malalim. —Napakadakila ng iyong pagibig, Angel —pagkaraan ng mahabang katahimikang namagitan sa kanila ay nawika ni Denang 6a malungkot na tinig. —Oo nga't hanggang ¿a ngayon ay pumipintig pa rin sa aking puso ang pagibig na ipinunla mo sa aking dib77X TRINIDAD A.ALVAREZ MAGilSANG- TAON NA NGAYON -SIYANG PATAY/--SABI NG AMAHO .'ABA, SIYA ANG NAG6ABI SA AKIN NA PA BA SA RAW, NINYO NG AYON / NA sa ang passa go ay at ako sa malinis mong pangalan. Iniibig pa rin kita, Angel, nguxut hayaan mong sarilinin ko na iamang ang kasawiang nagparumi sa aking katauhan. —At maiinit na luha ang gumawa ng sariling landas sa kanyang mga pisngi. —Denang! —Nakatayo na sa kanyang likuran si Angel. —Dalawang linggo na lamang at MAHAL ARAW na! Alam mo namang ating pook ay ikaw at ako magkapareha sa pagbasa ng yong mahal. At kaya ako lumuwas rito sa Maynila ay naipangako ko iyong among may sakit na basumapit ang MAHAL NA ARAW. babalik ka sa ating lalawigan tayong dalawa ang magkakatambal sa araw ng pabasa ng iyong ama! Parang may mabigat na bagay ang biglang dumantay sa dibdib ni Denang. Napapihit siya at napaharap kay Angel. Matagal silang nagkatitigan. Parang binabasa niya sa mga mata ng binata ang katapatan ng mga sinabi niyon. —Aalis na ako, Denang! Nguni't sa pag-alis ko ngayon ay babaunin ko ang pag-asang ikaw ay uuwi na sa ating nayon. . . . Hihintayin kita! —At matapos isunod ang isang malungkot na paalam ay luyan nang umalis si Angel. Matagal nang nakaalis ang nata ay parang wala pa rin sa rili si Denang. At hanqgang sumapit ang -gabi ay laman pa ng kanyang isip ang mga sinabi ni Angel na: “kaya ako lumuwas rito sa Maynila ay naipangako ko iyong among may sakit na basumapit ang MAHAL NA ARAW. babalik ka sa ating lalawigan tayong dalawa ang magkakatambal sa araw ng yong ami....!" Sa bahaging yaon gunita, ay mahapdi pumintig sa puso ni Denang. waring naalimpungatan pa nang madama ang luhang kanina pa pala naglalandas sa mga pisngi. —Malapit na bo tayo Bukad, —anang kutsero nakikilalang sakay. —Sino ho ang patutunguhan ninyo sa yong iyon? —Tanong ng kutsero. Hindi narinig ni Denang ang tanong na yaon ng kutsero, sapagka't ang laman ng kanyang isip ay ang among may sakit na siyang sanhi ng pagbabalik niya sa sariling bayan. Ang kutsero naman tubisaca rin pabasa ng ing kanyang ang kirot na At siya kanyang sa Muladsa hindi ba barAbril 11, 1956 BULAKLAK 25 ay nagkibit lamang ng balikal nang mapansing parang tulala ang kanyang sakay na babae. Ang katahimikang nakapamayani sa mga sandaling yaon ay parang landas na nahawan upang magunita ni Denang ang panahon ng kanyang kasariwaan sa sinilangang baryo. Sa kanilang pook ay siya ang kinikilalang pinakamahusay na mangaawit. At kung ganitong sumasapit ang MAHAL NA ARAW, ay nag-uunaahn sa pagkumbida sa kanya ang mga kanayong mandi'y' naging panata na ng mga iyon ang magpabasa ng pasyong mahal tuwing sasapit ang araw ng paghihirap ng Panginoong Hesukristo. Sa dinami-dami ng nangungumbida ang ling HAL siya naman niya, sapagka't ang anak nitong binata, si Angel ay katipan niya. Silang dalawa ni Angel ang magkapareha sa pag-awit ng Pasyong mahal. Kaya ang nangyayari, bago sumapit ang mahal na araw ay nakatango na siya kay aling Trining. —Saan ho kayo iibis dito sa Mulad-Bukad? —Tanong ng kutsero na binatak na ang renda ng kabayo upang tumigil na ang hayop. Nguni't hindi siya tinugon ni Denang kaya kailangang ulitin niya ang pagtatanong. —Saan ho kayo iibis dito sa Mulad-Bukad? na ang tinig ng kutsero na gitla ni Denang sa kanyang lim na pag-iisip. —Ho?.... Aba, narito na sa kanya ay si aling Tnning laging nauuna. Maagap si aTrining. Malayo pa ang MANA ARAW ay kumbidado na nito, bagay na ikinatutuwa —malakas ildnamalapala ako. —ang nabiglang wika ni Denang. At dalidali na siyang umibis ng karetela. Matapos bayaran ang - kutsero, ay tuluy-tuloy na pumasok siya sa isang bakuran ng maliit na dampa na hindi ctababago sa kanyang paningin. MATAGAL na siyang nakatayo sa tapat ng kanilang dampa, ay tila bantulot pa siya upang magtuloy 6a itaas ng bahay na Idnakitaan niya ng unang liwanag. Isang babae ang dumungaw sa bintana. Matagal na nagkatama ang kanilang mga paningin. Nang mapagsino ng babae ang nakatayo sa lupa, ay halos pasigaw na binigkas nito ang pangalan ni Denang. Nahinto sa pagbasa ng pasyon ang ibang nasa loob ng bahay. Nagdungawan ang mga iyon. Huling dumungaw ang Ama ni Denang, si mang Ambo. r Patakbong pumanhik sa kabahoyan si Denang. At buong higpit na 1 ^Sundan sa pahina 79' TAGUMPAY NG... (Buhat sa pahina 76) pat niyang iyon. Di maulatang kagalakan ang bumalot sa iyong munting puso. Ang dati mong hinanakit ay biglang nasubhan ng maningning na pag-asa. Gayón* man ay nagpakatimpi pa rin ang iyong sarili. —Lourdes, —patuloy pa niya, —higit kanginuman ay ikaw ang nakababatid na kung kaya ko hinainan ng pag-ibig si Raquel, ay dahil sa ating pustahan. Kaya’t, utang na loob, patunayan mo sa kanya na siya ay hindi ko tunay na iniibig, —sumasamo pati ang kanyang tinig nang bigkasin ang pakiusap na yaon. —Noong una’y dinadaya ko sana ang aking damdamin, —dugtong pa niya, — nguni’t ngayon ko lubos na naunawaang, ang isang pag-ibig na tapat at bukal sa puso ay higit palang makapangyarihan kaysa pagsuyong marupok na supling ng isang pustahan, kaya... At biglang nauntol ang iba pa niyang sasabihin nang makarinig kayo ng sumalit na tawag ng kartero sa purok na iyon. Isang sobre ang iniabot sa iyo ng tagahatid-sulat, saka •magalang na nagpaalam. Sa unang sulyap mo lamang ay natiyak mo kaagad na kay Raquel galing’ang natanggap mong iyon. • t “Anang huling bahagi ng kalatas: Kaya, ikaw na sana, Lourdes ang bahalang magpaabot kay Edgar ng malungkot kong napagsapit. Utang na loob, sabihin mo ang katutohanan, na ako ngayon ay kasal na sa lataking gumamit ng dahas upang makamtan ang aking pag-ibig na sadyang para sa kanya ko inilalaan. Ang iyong kaibigam Raquel” Sapat na ang liham na iyon upang maparam na biglang-bigla ang ligalig ng iyong damdamin at alinlangan ng iyong puso sa ipinagtapat ni Edgar. Nuon din ay nagningning sa kaligayahan ang dati’y malamlam na kislap ng iyong mga mata! Pati ng iyong maamong mukha, na nuong una ay m¡8tulang larawan ng kawalang pag-asa ay biglang nabihisan ng matimyas na ngiti. Sa makapangyarihang atas ng lihim mong pagmamahal kay Edgar ay napalingon ka sa kanya. Nagsalubong ang inyong mga paningin, na ang sa kanya ay may hiwatig ng pagtatanong ukol sa liham na hawak-hawak mo. Sa pagkakaugnay ng inyong mga titig ay nadama mong sumlgla ang tibok ng iyong puso! Nagunita mo tuloy ang damitpangkasal. At nang sulyapan mo iyon ay waring naging higit na busilak at lalong gumanda sa iyong pangmalas; kaipala’y sa dahilang, ang mapalad na magsusuot niyon ay wala nang iba kundi... ikaw! —WAKAS— PAGDIDILIDILI (ffuhat sa pahina 25) yumapos sa aman? malaon nang sabik na mayakap ang bunsong nawalay ng tatlong taon sa kanyang piling. ..—Ama ko! Ama ko! —ang umirin mo po ako sa nagawa kong pagkakamali! —Patuloy niya na waring hindi napansin ang maraming kanayong nakapaligid sa kanilang mag-ama. Ang iba'y pipapahid ang kanilang luha. Ang iba na may marurupok na kalooban ay tumalikodt upang hindi makita ang tdgpong yaon ng mag-ama na nangungusap ang luha sa kani-kanilang mga mala. —Magdalena! Anak ko! — Lumu luhang wika ni mang Ambo. .— Nagpapasalamat ako at nagbalik ka sa aking piling! Pagkaraan ng ilang sandaii, ma tapos pahirin ang mga butil ng luha sa kani-kanilang mga mata, ay nagAbril 11, 1956 BULAKLAK 79 Sa katagalan ng kanilang pagbabalitaan ay noon lamang napansin ni Denang na wala roon si Angel, ang nagbalita sa kanya. na may sakit ang kanyang ama. —Si.... si Angel, ho, nahan? — Tanong ni Denang sa ama. Matagal na sandaling hindi nakaimik si mang Ambo. Lumunok iyon na parang pinadudulas ang lalamunan. —Mag-iisang taon na ngayon siyang PATAY! —at napayuko ito. —Ho?.... —ang tanging namutawi sa mga labi rd Denang. Matagal na tinakasan ng kulay ang kanlyak na wika ni Denang. —Patawa- palitan ng balita ang mag-ama. yang mukha. —Nguni't ama.. FIGHTER $ .3 10- ft ■r Laging pinag-uusapan J ng mga maninigarilyo \ ctng FIGHTER. At may dáhilan, Ang sigarilyong FIGHTER ay nakapágbil bigay sa inyo ng mahigit k n a kasiyahan kaysa ibang sigarilyo. . . Anong inam na sigarilyo! Maging sa . paggawa o sa pamamahinga, matitiyak ninyo na ang sigarilyong FIGHTER ay may angking uri na nagbibigay sa kanya ng taguring “Ang Paborito . ng Madia!' “FIGHTER Cigarettes LA PERLA CIGAR & CIGARETTE FACTORY. INC. 2Í4 Quirino 'Ayenu< P*r«Raquc/Ruar Tel. 8 »1 80 BULAKLAK Abril 11, 1956 soon ¡among nakaraang Ungga <y nakausap ko siya sa Maynila. Siya ang nagsabi sa akin no pabasa raw ninyo ng ay on, at siya rin ang nagbalitang may sakit daw kayo? —Ha?.... —Si mang Ambo ñaman ang hindi makapaniwala sa kanyang naxinig. Paano'y isa pa siya sa mga nakipaglibing nang ihatid sa huling hantungan ang kasintahan ng kanyang anak. — Tai a gang mahal na mahal ka sa kanyang puso! Ayaw pa sanang paniwalaan ni Denang na patay na nga si Angel* Subali't nang patunayan sa kanya NG SWEEPSTAKES ay naglalaro sa SAMPUNG bilang? Mga kaibigan, ito ay isang katotohanan na natupad dahil sa pagkakaroon ng isang bagong pamamaraan ng pagtola. Ang bawa’t libreta ay naglalaman ng SAMPUNG BILANG. Sakaling isa sa mga bilang ang magwagi ng malaking gantimpala, lahat ng biláng o tiket mula sa libretang ito ay magwawagi rin ng malaking premyo! Samantalahin ang bagong paraang ito! BUMILI NG INYONG TIKET para sa bolahan ng sweepstakes sa Abril 22! Tulad ng dati, mahigit na KALAHATING MILYONG PISO ang ipinamamahagi, LIBRE SA BUWIS. PHILIPPINE CHARITY SWEEPSTAKES Ibabang Palapag, Gusali ng NAMARCO M. de ¡a Industria, Maynila Tel. 2-7391 ni aling Trining, ina ni AngeL na patay na nga ang anak nito. ay saka ¡among naniwala si Denang. Nguni’t kalakip naman niyon ang hapding kirot na nabuhay sa kanyang puso.... higit na mahapdl kaysa sa úname niyang kasawian sa paiad ng mga mapagsamanta¡ang apo ni Adan, na matapos siyang lamuyutin sa paiad ng mga ¡yon, ay naiwan siyang lantang bulaklak na wala nang bango. —“Oh, Bakit.... bakit kinailangcmg sapitin ko ang ganitong kasawian? Bakit?.... At bakit ko pa naisipang lumayas sa amin at pagtaksilan si Angel at sumama ako sa lalaking dumaya ng aking pag-ibig? Bakit ko pa sinunod ang kabaliwan ng aldng diwa upang pumagitna sa magulong lunsod ng Maynila? Bakit?.... Bakit?... ." PARANG multong nagbalik sa gunita ni Denang ang isang urnagang naglalako siya ng gulay’ ai isda, na kamunUk na siyang nabundol ng biglang lumikong kotse. ¡sang lalaki ang umibis at nilapitan siya. Iyon si Arturo, na matapos hingin ang kanyang pagpapaumanhin, ay nakipagkilala sa kanya, hanggang sa magipg ¡aging panauhin niya iyon, at matangay siya ng katamisan ng dila nito. hanggang naakit upang liparin ang pinapangarap niyang lunsqd ng Maynila. Sa ginawa niyang pagsama kay Arturo ay nailibing tuloy niya sa paglimot ang mabait na kasintahan, si AngeL At kaya lamang niya naalaala ang pinagtaksilang kasuyo ay nang mal am an niyang may asawa't anak pala ang sinamahan niyang lalaki. Parang nabulagan ay namasukan siya sa isang Bar bilang tagapagsilbi. Nguni’t hindi niya akalin na sa pook na iyon ay marami palang lawin ang maglulugso ng kanyang napariwara nang puri. —Kalamayin mo, anak, ang kapalaran ikinabit sa iyong buhay ng ating Panginoon. —Tinig ng kanyang ama ang gumambala sa malalim na pagdidili-dili ni Denang. —Tena, Denang! —Tawag ni aEng Trining namimighating dalaga. —Soli wan mo kami sa pagbasa ng pasyong mahal! ’^cnutok man ay hindi umimik si Denang. Nakaharap na siya sa ; jng mahal ay parang wala pa siya sa sarili. At nang umaawil m siya ay maiinit na luha ang pumatak sa kanyang dibdib. Naaa niya si Angel! At ang kanyang puso'y nauuhaw.... nauuhaw sa timyas ng pag-ibig ni AngeL ---- WAKAS-1MAY ISANG... (Buhat sa pahina 23) kuwintas ng mapuputing bulaklak ng sampagita na sa kasariwaan ay nagtatapon ng masamyong halimuyak, at sa isang saglit ay parang lumaganap at napuno ang buong restawrang iyon. —Ako! Ako! —Ang namulas na sunod-sunod sa labi ni Erlina. —Ako. Ako.... Tinanggap n:ya ang sampagita at nakita niyang may'sulat na kasama iyon. Nanginginig ang mga daliring dinampot iyon at binuksan. Pinahid ang ulap ng luhang tumatakip sa kanyang paningin at binasa. At saka pa lamang nalunasan ang mabigat na suliranin ng puso ni Erlina. “Erlina, Nabasa ho ang pakikvpagisang dibdib nd Artsmio. Ako'y (nakikiramay sa pagdaramdam mo. Dahil sa pangyayaring iyan, kaipala’y hindi mo na ibabawal sa aking padalhan kitang muli ng sampagita —ang sogisag n'g aking pagmamahal na masusumpungan mong may bangong isusuob sa iyo sa habang buhay. Kaya, tanggapin mo sana, Erlina ang una't huling yamang inihahandog sa iyo ng aking kaluluwa. Rafael.” —WAKAS— Wal ang Pat a wad (Buhat sa pahina 21) kundi laguk-lagok, hindi na konti-konti lamang, kopa-kopang puno na; at habang tumutungga ay lalo siyang nauuhaw. Lalo siyang nagpapanibagong bulas. Nakikita niyang tila panoramang umiinog ang magagandang tanawin sa kanyang paligid, at kasabay niyo’y paTang mga puting silahls na humahawi ng maiitim na guniguni s> kanyang isipan. Napapangiti na siya ng sariwang mga ngiti. Noon lamang siya natawang may matutunog na halakhak. Naislp niyang ang massing pala’y parang masayang panaginip. Wala siyang malay na iyon pala’y simula na ng “Delirio,” o paghihingalo ng isang buhay na nalalapit sa kanyang wakas. Samantala’y patuloy na sumisidhi ang kanyang uhaw. Isang lagok pa, dalawang lagok pa ng alak at sa wari niya’y maaari na siyang makalipad na parang ibon kahi’t walang pakpak. Maaari na siyang makalipad na parang ibon kahi’t walang pakpak. Maaari na siyang makatakas dito sa mundong kahapis^hapis. Hinawakan niya ang prasko at siya’y magsasalln, subali’t wala na palang laman. Ilang patak na lamang ang tumulo sa kopa. Ang ilang patak naeaiak ay hindi sapat upang magkabagwis ang kanyang kahibangan. Sayang. Kung wala na siyang matutungga ay kay daling mapuputol ang kanyang pag-aaliw. Nguni’t hintay! Mayroon siyang naalaala. Nagunita niyang sa estante ng mga kagamitan sa pagluluto sa kusina ay may isang bote ng Giniebra San Miguel na kakaunti lamang ang kulang, at marahll iyo’y nalabi sa isa nilang piging at naitago doon ni Bunday. Dali-dali siyang nagtindig at
Date: 1956
Rights