Labi
Media
Part of Ilang-Ilang
- Title
- Labi
- Language
- Tagalog
- Year
- 1945
- Rights
-
- Fulltext
- i abi ay kinuha niya ang kahuli-huli- Ang Iamig na pumupuno sa kan_ hang salaping-papel. yang puso ay pinapagfng !along Ang mga araw na sumunod ay mabigat ng isang kaisipan. Ang isang tanikala ng mga pagkabigo .. kaisipang iyo'y gumahis ng buong Akda Ni Bb. GENOVEVA D. EDROSA Ang kanyang mga kaibigan ay lupit sa kanyang katauhan. Ito -~-~~~~~-~~~~~ • nangagsisipaglakad ding sa mga ang kanyang naisip: ang mga gumata'y sumusungaw ang pagkata- hong iyon sa magkabila ng ilog, ay N AGING. mabanay ang kan- siyang pinaka~al?pit na pangu- kot. Ang pagkatakot sa dambu- muling lrulitatayo. Sa kanilang yang paglakad at an~ ingay ngusa~ na maaarmg marinig ng halang nag-iikom ng mga daliri sa. mga abo ay muling titindig ang na ginagawa ng matataas niyang kaharap. paligid ng lunsod: ang gutom. Sa nagtataasang gusali, higit na matakong ay humina. Dumating siya Si Dude ang naging kawing ng kanila'y wala siyang makuhang tatayog, higit na II!apagmalaki. Sa sa dulo ng daan at siya'y malayo kanyang kahapon at ng · kanyang pampatighaw. Sa mga tahanan, mga Iabing iyon, ang sangkatauna sa kakapalan ng mga tao Ngu- hinaharap. At ang alaala ni Dude ni walang may nais na tumanggap ha'y muling gagawa at yayari at ni't hanggang sa kinaroroonan ni- ay alaala rin ng isang maputing ng utusan sapagka't iyo'y manga- ang kaganapan ay lalalo pa sa kaya'y kabilaan ang mga kalansay paaralan at ni ldo at ng buha- ngahulugan ng isa pang bibig na nilang hahalinhan. Nguni't ang ng matatayog Set mapagmalaking ngin sa baybay-dagat. At ng Mi- pakakanin. iba pang mga labi, yaong hindi mga gusali na minsan ay tumayo samis at ng mga naghihintay roon. Halos wala nang nalalabing la- maitatayo ng mga bato, katulad roon. Ang nagguhong bato, ang Ngayon bumalik sa kanyang gu- kas sa kanyang katawan nang siya ng kanyang sarili. .. pili-pilipit na bakal,. ang kabuuan nita ang minsa'y natunghan niya: ay pahimok sa mga dati niyang Nagunita nlya ang kay rnming ng mga abong nananatiling na- "Totoong marupok ang hibla sa kamag-aaral sa pamantasan. · Siya buhay na ibinuwis sa ib'ayong kadikit na tila ayaw bumagsak at habihan ng Buhay sa bigat ng ay sumama sa kanila sa isang bar yaon ng ilog. Marami sa mga sumama sa kapwa abo, ay siyang ating mga pag-asa." Pagkatapos at doon, siya ay naging "hostess." nasawing iyon ang nagnasang wari'y pumupuno sa kanyang ka- ng tatlong taon ang kahungkagan At doon niya nakilala si Rodi!. mabuhay, ang nangunyapit sa Butauhan. ng mga titik na iyon sa isang ak- Kahi't nang 'mga sandaling si- hay hanggang sa kahuli-hulihang Lumiko sa kaliwa at nagpatuloy lat ay bumigat sa pait ng k-an- ya'y angkinin ni Rodi!, ang kan- sandali ng pag-asa. Ang isang ng paglakad hanggang sa hadla- yang mga karanasan. yang pagkatao, sa buong kalinisan babaing. kanyang nakita ay pagangan ng llog Pasig ang kanyang Hindi siya nawalan ng ICatapa- niyon, ay nasa isang kawal. Ipi- pang na inilalayo sa pook ng lamga hakbang at siya'y liliman ng tan kay Ido. Kailan man. Il;>ini- nagpalit niya ang kanyang hina- gim ang kanyang bunso. Ang isa katawan ng isang tulay na mala- gay niya ang kanyang mga ngiti, harap sa pangako ni Rodi! na siya pa'y hila-hila naman ang isang ki. Huwag Iamang siyang lili- ipinagpalit niya ang kanyang mga ay pakakasalan. A:t sapagka't ki- mahinang· matanda. Ang mga ngon ay hindi na niya makikita paglalambing; at sa- kabila :ilg mga; nasusuklaman niya ang gawaing iyon, at ang libu-libong katufad ang mga nagtayong kalansay. taon, sa kabila ng mga pangyaya- iyon sa bar, 'siya ay pumayag. niyon, ay umifuig sa Buhay, nguNguni't sa ibayo ng ilog ay ipi- ri, siya ay nanatiling kay Ido. Nguni't si Rodi! pala ay nasa isa ni't sa kanila ay ipinagkait it6. nagpapatuloy ng mga labi ang la- Ayaw niyang magunita ang si- lamang sa maraming sandali At siya, siyang lupaypay sa karawang nasa kanyang likuran. At mula ng mga pangyayaring iyon. ng kanyang paglilibang, pagalan at naglulunggating makasa mga yaon, sa bawa't isa noon, Nguni't ang bawa't isa ay mga Siya ay nagbalik na muli sa limot, sa tulong ng pangwakas ria ay nakikita niya ang kanyang sa- alaalang wari'y µagf)abalik nga- bar. At ang kasunod na hakbang pa.mamahinga, ay iniligtas. Kung rili. yon, sa gayon niyang pagkakata- na pababa sa hagdan ng Buhay ay natubos ba ng kanyang buha.y ang Ang sarili'y ngayon Jamang niya yo sa lilim ng isang tulay. hindi na gaanong naging mahfrap. isa man lamang sa mga babaing naalaala. Sa Ioob ng tatlong taon, Sa as6 ng ·unang dagundong na At ang kasunod. At ang kasunod. yaon, ang isa man lamang sa mga sa bai-baitang na pagbaba, sa mga naghudyat sa simula ng lagim ang Tila isang katawang bumababa sanggol na yaong bagong nagsisisandali ng di-katiyakan, ay ipini- tanging nalabi sa kanya'y ang ti- sa isang bundok, ang kanyang nai- mulang mabuhay. Sa pagbagtas nid niya ang pang-alaala, Noon nig ni Ido na nagsasabing "Umuw; sip ngayon. lyo'y napapatakbo sa Kawalang-hanggan ay nahuhuay tinanggihari niya ang lahat ng ka agad sa atin. Babalik ako at hindi man kusain at pabilis nang gasan ang madlang karumhan, ng · gunita at ang Iahat ng hinaharap. doon kita. hahanapin." Nguni't pabilis ang mga_ hakbang na pa- mga Iuha) ang kanyang naisip. Pagkatapos ng mga taong iyon · ay mabilis ang mga pangyayari at baba; totoong malakas ang higop Kaginsa-ginsa, sa namumue sa ngayon natagpuan ang kanyang ang Iagfin ay kumapal, bumigat ng kailaliman. kanyang mata ay naglagos ang sarili na walang-awang dinadalu- at siya'y napaligiran. Dumating ang panahong ni ayaw mahinhing liwanag mula sa ilog yong ng mga gunita at ng hina- N aging kasindak-sindak ang na niyang gunitain man Iamang na nasa kanyang paanan. At nang harap, sa pagtalakop ng kanilang kanyang pag-iisa sa malayong ang paaralan, si Ido, ang buhangin magliwanag ang paningln ay nakabuuan. . daigdig. Ang bawa't putok ay na- sa baybay-dagat. Ang kaputian kita niyang iyon ay anino ng BuSi Dude ang danilan. Mula sa ririnig niyang humahantong sa ng mga iyon ay narurumhan, naku- wang buong bining' nagsisimula sa libingan ng Iumipas ay multong dibdib ng kanyarig hinihintay na kulapulan :ilg pang-alaalang nang- kanyang paglalakbay. Ang nanagbangon si Dude upang ipagu- bumalik, sa bawa't sambulat ay gagaling sa isang katauhang· ulila ngagtayong kalansay sa magk~i nita sa kanya ang lahat. Ang Ia- nakikita niya ang isang bahay sa na sa kalinisan. Ang niga iyo'y Jang pampang ng ilog ay nagtahat at Iahat. ibayo ng dagat na tinatahanan ng araw sa kanyang buhay, -na may tapon na rin ng anino sa tubig. "Hindi pala tiyak kung buhay dalawang matatanda. Ang sindak init at liwanag, bago dumatal ang Matagal niyang pinagmalas ang o patay si ldo. Piriaghahanap ka ay kinambalan ng isang nakalala- lamig at dilim ng sumunod na mga yaon: ang mga kalansay at nila roon. Kailan ka uuwi sa gom na kalungkutan na halos hin- gabi. ang Buwan at ang kanilang pakiatin ?" di niya mabata. At pagkatapos, Sa ibayo, sa· kabila ng ilog na kipaglaro sa aliw-iw ng tubig sa Nagtama ang kanilang.mga ma- ang sindak at lumbay ay pinangi- patuloy ang pagdaraan, ang mga ifog. · ta at ang kay Dude ang bumaba. babawan ng isang nakatatakot na nagtaas at nagdipang bisig, na Sa kanyang likuran, sa na-Mt Sapagka't naalala niya ang ilang multo. inilalarawan ng kaharap niyang rig paningin sa ibayo; sa tubig, bagay at sapagka't malalim ang Numipis nang numipis ang na- mga guho ay unti-untj nang nila-· ang mga guho ay pangit sa kanikanyang ·pang-unawa. At naisip kaipit sa dahon ng kanyang aklat lambungan ng kumakagat na gabi Iang kaitiman, nguni't ang Buniyang ang kanyang itinanong ay hanggang isang a.raw, mula roon sa lupa. l. '~Vasa pahina 19 ang karugtong) 8 ILA NG-ILA NG Nobyembre_ 10, .1945 Labi ••• (Kangf.ong ng nasa pahina 8j wan .... Nakita niyang ang Buwan ay higit na maganda sa gitna ng ilog-ang pinilakang tilamsik nito'y binasag mantling kristal sa gagalaw-galaw na tubig. At samantalang pinagmamalas niya ang Buwan sa tubig ay muli niyang naalaala an gtanging kagandahan sa kanyang buhay-ang bahaging yaon ng dalawang matatanda sa ibayo ng dagat, ng puting paaralan, ni Ido at ng buhangin sa baybayin. Ang Buwang ito'y nununghay rin sa dalawang matatanda, ang kanyang naisip. Sa malayong Misamis. At marahil .... marahil sila ma'y nakatitig din sa liwanag na iyon sa mga sandaling ito, at nagtatanong sa kanyang kinaroroonan. Ang liwanag na iyo'y tumatanglaw rin sa labi ng puting alapaap at sa buhangin ng baybay-dagat. Nguni't si. ... Ido? Sa kanyang mata'y kumislap ang ilaw ng bagong pag-asa. Dito sa lunsod, iiwan niya ang maiitim na anino ng mga guho, nguni't hindi ang mabining liwanag ng Buwan. !yon ay dadalhin niya sa Misamis, ang karilagang iyon · na nakapagpapaalala ng tanging kagandahan sa kanyang buhay. Kung gabi, titingala lamang siya ·at doo'y muli niyang makikita ang kaliwanagang ito. Doon sa sinapupunan ng lupang sinilangan, mapagpalang katulad ng sa isang ina, lilimutin niya ang mga alaalang iniwan ng digmaan, ang tnga sugat at kirot niyon, ang niga guho't kapangitan niyon. · .Iiwan niya 'sa lunsod ang lahat ng labi at ang mga alaala nito. At kung siya'y makalimot na, marahil, mula sa karurukan, ang alaala ni Ido ay mananaog at siya'y paghahanapin sa pook ng tipanan. At, marahil din, doon ay matatagpuan niya ang isang bagong kahulugan ng Buhay. - C O > - Ang Tala ••• (Karugtong ng nasa pakitta 11} yon ang kaniyang mga layunin, ay . hindi pa rin madalumat ni K~nor ang pagkabalam ng pasiya ni Didang. Kung sa bagay ay naiisip ni Kanor na habang tuma tagal ay lalong mabuti sa kaniyang layunin, sapagka't nanj1;angahulugang pfoag-aaral.fln . pa .at a111g pasiya ay malamang na mabuti para sa kaniya. Kung talaga bang walang kagustu-gusto si Didang sa kaniya ay maluwat na sanang tinu,gon siya ng hindi. (TATAPUSIN) Nobyembre 10, 1945 IBO NG ~~- W ALANG·---PVG AD Tulambuhay ni Inigo Ed. Regalado IV Takip-silim noon; pauwi si Senday, may sunong na batya, galing sa bantilan, siya'y nag-iisa, lakad a11 .m~rahang tila s-inasadya at may hinihintay. Nasisyahan wari ang at•ing dalaga't habang lumalakad ay umaawit pa, ang lahat ng bagay ay di alumar1;a't ang nasa gunita'y tamis ng pagsinta. Hindi nga nalao't ang binatang g_iliw humihingal halos sa kanyang pagdaf!i,ng. . 'l" _ -"Ano't ngayon ka lang, saan ka nanggalinq. - ang tanong ni Senf.lay na may-halong lambing. .,_"Ako'y naantala sa mpa tala,mpcu"sagoi ng binata na maJ!-suklin_g suJ,114p, · _ .. kaya't ang nangyari sa akitig pag!?'kad parang hinakabol ang takbo ng oras. Pagkawika nito'y kinuha ni Senon ang isang balutang n~a batyang sunon{J at ang sinab·~ pa:-"Ako ay katulong ,, ng mamahalin ko sa habang panahon. Lalo nang humina ang lakad ni Senday · at tila ayaw pang dumat~nq ng .bahay katulad ay lupang sa pagiging tigang ay halos sakmalin ang patak ng ulan. Talagcing ang pusong .taos ~<!' pag-i~ig hindi nabubusog sa sandaling_ tiPtg; . . kaya lang masyahan ang tapat na ~i~dib ay kunn nasa piling ang laman ng isip. Ang bawa't bitiwang mga pangungusap ng dalawang gapos ng suyuang tapat ay parang talulot ng isang bulaklak . na may-bango kahi't sa lupa'y malaglag. Sa lagay na yao'y jdaming kakilala, ang nadaraanang h~n_di alu'f!"ana/ kahi't umeehem ang isa at isa lingunin ma'y ayaw naman ng dalawa. N angingiti lamang sila ng 'J!al~him _ kahi't anong lakas ng mpa pagtikh'tf!'/ -. paanong di gayo'y lambing ng pagtpliw _ ang sumasapupo sa puso't f],amdamin. Minsan pang binuhol ng muty'!ng si Senday ang tali ng sump«, na sad yang m.at~bay: -''Sa ngalan ng aking inang minamahal, ang puso ko'y iya hanggang kamatayan." (Nasa pahina 20 ang karugtimg) I L A N .G - I L A N G Barung-Barong ..• (Karugtong ng nasa pahina 7) wan ng kanyang bahay na sa loob ng maraming taon ay siyang mapayapang tanggulan nila sa ka~i kasan. s·a sandaling ito'y naramdaman niya ang hapdi ng gunita. Sapagka't kasamang tinangay ng usok sa mataas na kalawakan ang lahat ng iningatan niyang magagandang alalahanin ng tahanang yaon. Ang katiyakan sa pagk~bi go ay hindi na malilinlang ng magandang pag-asa. Ganap na ang katotohanang naglaho sa gusaling yaon ang katuparan ng isang pangarap. Tunay na hindi na manunumbalik ang mga alaala roon, an:g Iakas ng diwang namugacl at nagbinhi ng isang kaligayahan sa bawa't bahagi ng magandang tahanan nila. _ Si Fidel ay tinawag ng kanyang mga anak sa loob ng barung-barong. Sa dating hapag na ang isang panig ay ginalusan ng tingga ang kanyang mga hinlog ay . magkakaharap na kumakain. -.:.Ang tinapay at kending ito ay ipinamudmod sa mga tao -masayang sabi ni Mercedes at idinugtong -paano ngayon ang ating bahay, nasira? ~Htiwag ninyong asahan ang pagbabalik ng k~~apon -nasabi sa sarili ni Fidel liabang siya"y kumakain. Tiningnan ang kanyang bunso at ang bulong pa -bagong diWa, bagong simulain at bagong sigla ang kailangan ngayon ng bayan ... -Magsimula tayo sa barungbarong na ito, -ang siyang narinig ng kanyang mga anak. WAKAS --CO>--SA AMiii MIA KATULOll AT MAMBABASA Buong galang na ipinagbibigay. ·a lam namin sa · lahat ng katulong na ang paglaiathala sa mga ak. dang amin,~ tinatanggap ay pi. n·ag.uuna-una lamang mun~ sa ugayon dahil sa kakulanga.n ng pitak. ~pinagbibigay.alam din :iaman n!l kam:'i di nagsasauli ng orihinal_ h1mabas man o hindi ang · alinmang akda. A11g susunod na bilang nibng ILANG-ILANG ay magiging d .. pangkaraniwan palibhasa'y mape .. p~taon sa ika-iO taon · ng pagkatatag ng ating ~.falasariling P:i . mahalaan Di.pangkaraniwang mga babaaahin din ang tataglayin ng bil,mg r.a iyan at isa na'y ang "Mlirch cf Death" na ikinnsawi ng maram1 nating kapaf.;d ii.a naic '.:than sa Bataan. 19