Kayumanggi kaligatan

Media

Part of Ilang-Ilang

Title: Kayumanggi kaligatan
Language: Tagalog
Year: 1,947
Rights
Fulltext: Kayumangging Kaligatan 29. ROSIE LORENZANA HINDI siya mestisa. Iyan ang isa sa unang bagay na kanyang tlniyak sa akin. Kaiba sa karamihan ng aking mga kinapanayam, sl Rosie Lorenzana ay !sang taal na pilipina. Ang url ng ganda niya'y agad nagpapatunay nito sa sinumang magmamasid. Ang kulay ng kanyang balat, ang hugis ng kanyang mga mata at ilong, ang kanyang mga labi, ang itim ng kanyang buhok at pati na ng kanyang taas at pangangatawan-lahat-lahat, ay bumubuo ng isang kagandahang kung tawagin noong araw ay "kayumangging kaligatan." Tatlong panig ng Kapuluan na may iba-ibang wikain ang bumuo ng kanyang pagkatao: ang kanp yang ama'y buhat sa Kailokohan a.t inianak sa Tagudin, Ilokos Sur; ang .ina niya'y isang taga Maynila!''at siya naman, si Rosie, ay !pinanganak sa Dabaw. Ang araw ng kanyang ~nga nakan ay ika-28 ng Agosto, 1928, kaya't masasabing si Rosie Lorenzana ay kasalukuyan pa lamang l\l:ibabak:is sa kaaya-ayang mukha ni Rosie Lorenzana ang isang mahinahong kalooban. "namumukadkad"; kung baga sa Kapuluan, magkakalapit pa rin. titirikan ng kanilang bahay ng bulaklak ay nakatikom pa ang ang kanilang mga damdamin; isang bombang Hapon. Kabilang karamihan sa kanyang mga ta- nag-aala1ahanan silang lagi! sa mga nawasak at nasunog ang lulot. Pangalawa siya sa bunso Kahit batang-bata pa'y napag- tahanan nilang nilisan! ng anlm na magkakapatid. Ka- daanan na ni Rosie ang mga ka- At ang anghel na sumusubayramihan s~ kanyang mga 1capatid kila-kilabot at kalunus-lunos na bay sa kanila ay waring nagsuay may asawia na't mga anak. k!J.ranasang bunga ng digmaan: midhi sa pag-iiwas na sila'y maKay dami raw niyang mga pa- ~yan, nakawan, sunugan, pa- ngapahamak. Pagkatapos ng damangkin! Kay saya-saya nilang hirap at iba pa. Sa siyudad ng lawang buwan lamang sa Tugbok mag-aanak kung nagkakatipun- Dabaw sila inabot ng unang sik- ay naisipan na naman ng kantipon ! Nguni't ito'y paminsan- lab ng digma sa dakong ito ng yang ama na sila'y lumipat sa isa minsan lamang maganap, sapag- Pasipiko. Bukod sa kanilang ta- pa nilang tahanan sa kabilang naka't ang iba sa kanfla•y nangasa- hanan sa lunsod, ang mga magu- yon na nasa 1~1ong liblib na pook Dabaw pa rin hangga ngayon, sa- lang ni Rosie ay may iba pang na malapit sa kabundukan. Hinmantalang ang iba naman ay dito mga bahay sa malalayong nayon di pa raw nalalaunang makarasa Maynila nagsisipanirahan. Ga- sa Dabaw. Nang magsimula ang ting sila doon ay nabalitaan na yon pa man, tulad ng karamihan pagsalakay ng mga aeroplanong nilang binomba na rin ang pook sa a ting mga pilipino ay hindi Hapon ay minarapat ng kanyang na kanilang pinanggalingan ! lubusang "nagkakalayo" ang la- ama na lumikas sa isa nilang ha- Sa loob ng panahon ng panahat-lahat sa kanilang pamilya. cienda sa Tugbok. nakop ay nagtiis sila ng hirap, guKahit na ang karamihan "sa ka- Sila raw ay pinapalad; pagka- tom at di-maisiwalat na pangamnila'y may mga sarili nang taha- alis na pagkaalis nila sa siyudad ba. Kabilang sila sa mg.a nananan at nangasa-ibayong dagat ng ay pinatakan ang panig na kina- hanan sa kabundukan, sa pagna10 nais na mapalayo hangga't ma·aari sa malulupit na Hapon. upang maiwasan ang mga pahirap na tinatamo ng ibang mamamayang nangasa-kabayanan. Buwan ng Mayo, 1945, nang makuha ng mga kawal na amerikano ang panig ng Dabaw na kinaroroonan nila. Nguni't bago ito nag·anap ay marami munang mga nakapangingilabot na pangyayari ang nasaksihan ni Rosie. Ayon sa kanya, lagi silang naliligtas ng "ga-Jmhok lamang", sa mga bagay na tulad ng pagsaksak ng bayoneta, panggagahasa, paninilab, pagpapahirap, na siyang naging kapalaran ng ilan nilang mga kasamahan na hindi nakaligtas sa mga kuko ng kaaway, nang mahigpitan na ang labanan at nang nakikita na ng mga ka(Nasa pah. 45 ang karugtong) ILANG·ILAX\. HIN" ay madalis ikalat sa pamamagitan ng radyo, kaya ngayon pa'y iruiasahan nang ipagta. tagompay, .ng Pedro Vera, Jr., Productions ang pelikulang iyan. • _Muling pagigitna sa larangan si Carlos Vander Tolosa. Ang direktor na ito na namatnugot na sa maraming pelikulang nagtagumpay, ay matagal-tagal ding hindi narioig. Nguni't ngayon ay sinasabi niyang kagigiliwan ng lahat ang pelikulang "SIETE DOLORES" na kanyang pamamahalaan. Ang "SIETE DOLORES" ay pag-aari ng Nolasco Bros. Kung sinQ ang magsisiganap diyan, ay siyang • hindi pa maJ.aman.-# KA YUMANGGING . .. tumugon: "Sa Sampaguita l'ic- sarili'y lihim niyang pinipintuho tures, po!" ang bantog na artistang .ito. At (Karugtong ng nasa pah. io] Nakahinga ang ginoo <marahil ngayon ay makakasama niya sa wal na Hapon ang kanilang ka- ay kinutuban siyang sa ibang sa- paglabas! walang-pag-asa. Talaga raw si- mahan nakapuntang una si Ro- Ikalawa ang tungkullng iniatas lang mapalad na mag-aanak. Sa sie !) , at nalulugod na nagwika · sa karfya 'ay "hindi masama", laawa ng Diyos, lahat sila'y na.nga- ng: lo pa kung aalagataing siya'y kaligtas. Ito ay isa sa mga ba- -Mabuti! Hindi ko alam ang isang baguhan. Nakasama kagay na lagi niyang ipinagpapasa- bagay na iyan nguni't ngayon din, pagkaraka ang kanyang pangalan lamat sa Lumalang. Iyan ... at pakikialaman ko kung ano ang ki- sa billing, o Sa. talaan ng mga paang kanyang kapalaran sa pag- nalabasan ng test/ · ngalan ng mga artistang gumaga~ aartista. Natuwa si Rosie pagkarinig nito nap. At kasama siya sa maraming Ukol sa huli: sapagka't siya ma'y sabik na sa- tagpo ng pelikula, na karamihan Lumuwas sa Maynila si Rosie bik nang mabatid kung siya nga pa'y mga close-up: yaong uri ng na kasama ng isang kapatid na ay "naka-pasa" 0 hindi. "kuha" na pinipita ng karamihan matanda noong Enero, 1946. Iyon sa ga art' ta dahil sa malapi~ Sa madaling sabi, ang screen m 18 .. ang una niyang pagkakaparito sa na malap1't at "buhay na "'uhay" test daw aa isang tagumpay-at ... . loob ng· buong kapanahunan ng b 't l I sa sumuno na iglap halos ay ang awa arawan digmaan. Nguni't iyon ay isang "dalaw:• lamang; nagballk din si- inalok na siya ng isang kontrata! At ngayon ay lalo pa siyang maAt ang una niyang pelikitlang .ni- sayang-masaya. Sapagka't kabiya sa Dabaw pagkatapos. Sa na- .. labasan ay isa . sa itinuturing na Jang siya sa mga napillng lumabas yon ng Tori! na sila nanirahan at doon na nagpagawa ng bagong "bigatin". 0 yaong nagtatampok sa gelikulang hango sa nobelang tahanan ang kanyang ama, hindi ng mga artistang kinikilalang dugtungan ng ILANG-ILANG: "numero uno": '~i, Si, Senyorit- ang "Kamay ng Diyos". At mana sa dati nilang pook sa kapi- o!," nilabasan nina Carmen Ro- halaga rin ang tungkuling ibinital. Pagkatapos ng dalawang bu- sales at Oscar Moreno. gay sa kanya, walang Iba kundi st nli. agaa sa oras na Iyon sa ka- wan ay mull na naman siyang nagk r . oon ng pag'--•--taong m · Gayon na lamang ang tuwa m· •Elena, kaibigan ni Marta! Mull HALIK SA •••• (Karugtong ng nasa pah. 43) may ng isang taong alam niyang a ......_ amay tiyak nang kapasiyahan sa kaluwas sa Maynila. Rosie. Unang"una, si Carmen niyang makakasama si Carmen pagtataguyod ng paninindigang Sa pagluwas na Ito noong Mar- Rosales ang higit niyang hihaha- Rosales! taglay sa bibuturan ng isang so ng nakaraang taon ay naipag- ngaan sil. mga artistang pillpino. -Siya ang hinahangaan ko sa mataos na kalooban. sama siyang minsan ng isang ta- Malaon na niyang itinuturing na lahat ng artistang babae sa Pili-Hindi naman sa ayaw tumu- ibigan sa studio ng sampaguita "diyosa" si Mameng at sa k.a.nyang . pi~as-ang _ pagtatapat ni Rosie long, · Renato 1.....:.naipakli niyang Pictures. Kapuwa sila humiling ang tinig · ay ma,y . kaunting pa- ng screen test o pagsubok. nginginig.-Ang hinihintay ko sa Pagkaraan ng ilang araw, bago sa iyo ay tunian mo ako ng mai- pa malaman ni Rosie . ang kinak8.katwirang kapani-paniwala sa- labasan ng test, ay may nagpakaling ako'y siyasatin ! sama naman sa kanyani isang -Ang susi lamang ng malaking kaibigan sa tanggapan ng Hukom pinto ang kailangan ko. Ako na Jose 0. Vera, pangulo ng Sampaang bahalang bumasag sa mga guita. Pagkakita raw ng naturang dinding na salamln upang ma- ginoo ka,y Rosie, ay naakit Ito at ltaPasok sa kinalalagyan ng mga nagwika: "Wala ka bang hangaarmas at siya nang sasalikwat sa ring mag-artiste. sa sine?" talasok na bakal ng estanteryang Si Rosie ay napangiti at lpinagkinalalagyan ng mga rebolber. tapat niyang talaga nga.llg siya'y Tila nasiyahan si Toribio sa pa- may hilig sa pagganap; katunaliwanag ni Renato kaya't yamang yan, nakakuha na siya ng screen dalawa naman ang susi · ng pin- test. ; . tuang maiaki ay ipinagkaloob niya · -Screen test. -ang ulit daw ng ang isa. · Hukom Vera.--Saan ka kumuha -Mga rebolber lamang ang na- ng screen test? roroon. Alig aking pang-ibon ay La.long napangiti si Rosie. Manarito. Kung kailangan mo'y rahan at waring nabihiya siyang babalutin ko sa sako at nang Iyo nang madala. -Salamat, Ibyong. Kung magtagumpay kami ay hindi mo panghihinayangan ang malasakit na idinamay mo sa amin !-ang wika na ni Renatong sumaya ang mukha. ' - PinagtanggaJ.-tanggal ni Toribio ang baril na pang-ibon at saka binalot sa sako· at tinalian ng mga leteng. Hindi lamang iyon at susi ang ipinabaon niya sa kaibigan, kundi ipinagpilitan din namang isinilid sa bulsa ng binata ang limandaang pisong nabanggit na sa kanilang paguusap. Palingus-lingos na lumabas at lumayo si Renato sa pook na iyon. Kung alin ang madilim at m"adalang na daanan ng mga tao ay yaon ang lansangan niyang tinatalunton. Alam niya ang ilang na pook na kinalalagyan ng kanilang NOBYEMBRE 2, 1947 "clubhouse." Kaya kahit siya nagliliklik sa pamimili ng mga lansangang hindi mapanganib ay alam niyang. siya'y makasasapit din sa pook na kanya:rig sadya. Nguni't nang malapit na siya sa kanyang pook nA pakay ay natanaw niya sa tulong ng isang malamlam na ilawan ang isang kawal na hapon. Tumigil si Renato. Umupong dahan-dahan at nagkubli sa malagong damong lampas-tuhod na naggugubat sa gilid ng daan. Gumapang siyang bitong pag-iingat upang makalapit sa kinalalagyan ng nakikita niyang palakad-lakad at pabalik-balik na nilikhang may pasang. riple at nakasambalilo ng bakal, na ang bayoneta ay kumikislap sa tuwing tatamaan ng isang lamparang nakasabit sa b~kod sa panulukan ng daan. mutuloy> I NOLE. ,-..---~----..-SARUNG BANGGI ... -Sino ba iyan ?-ang tanong ng direktor kay Rosa. (Karugtong ng nasa pah. 9) -Si Fernando Flores, siya ang Lihim na natatawa sa kanyang makakatambal ko sa pelik.ulang sarili si Rosa, wala pa siyang na- "Sarung Banggi." kakasamang kasindungo ng- lala- Niyaya na ni Rosa ang kanyang king ito kaya't binuo sa kanyang bagong tuklas at magkahawak pa sariling gawin - ang makakaya ang kamay nang umalis upang upang baguhin si Nanding. pumasok sa loob ng estudyo. Pagpasok na ng sasakyan sa -Masama na naman ang tayo estudyo ay lalong sumasal ang ni Alfonso !-ang wika ng isling kaba ng dibdib ni Nanding at crew D manggagawa sa estudyo. nang siYa'y pinalalagyan na ng -Tayna kayo-anang isang make-up ay tila ba nahihirinan bit player o gumaganap ng masiyang kung paano at nanlalarµig iikling tungkulin,-panoorin nasiyang gayon na lamang. tin ang shooting ng bagong artis-Mr. Flores,-ang tawag ng ta. mensaherong si Ben-ipinatata- -Tayna! wag Po kayo sa loob, hinihintay Sama-sama silang nagtungo sa p0 kayo ni direktor Fernandez. Ioob ng estudyo upang panoorin At umalis na ang mensahero. ang bagong artista. Hindi m&laman ni Nanding Inabutan nilang nakalikliiong kung saan siYa susuot. Tinalun- magkapiling sa isang magandang ton niya ang mahabang pa'Si1Yo sopa si Rosa at si Fernando Flobuhat sa &lid na bihisan at hus- res. Nakaayos :n,a ang mga ilaw; tung-hustong dumarating · siya sa nakatapat na sa ulunan ng dala-. dulo ay nakita niya .ang isang ba- wang kukunan ang mike at ang baing natisod sa hmdi nakitang •hudyat na lamang ng direktor nakausling bato, Nagdudumali si ang hinihintay up8.ng simulan Nanding na lumapit at tinulung~ -ang paggalaw ng kamara. &ng babaing napalupasay Sa lupa. . . --Out!~ang sigaw ng kung si- . -Ready-ang SlgaW ni d1rektor no . ..,...Ano ba ang ginagawa mo Fernandez:-moto~!-dugtong pa diyan? _ na ang ib1g sabih1'y pakilusl,n na Ta~g-taka si Nanding. Tu- ang k~mara. . . mulong na nga tiaman siya'y·-na- Nagmg.tah11!1i~ _na t.ahim1k ang sigawt\n pa. lahat. nang marm1g n~a ang baNadapa PO ang ale, tinulungan hagyang ugong ng umnkot na kato lamang-ang pagmamatuwid niya. -Tinulunga.n? Galit na galit ang direktor pagk&'t kung niakailang ulit na yaon na hindi makuha ng artista ang tila. totoha.na.ng pagkadapa at nga.yong mahusay na ay may bigla namang sumipot at tinulungan ang baba.e. -Hindi mo ba nalalamang kami'y kumultuha ng pelikula? Hindi tk&w ang dapat tumulong diyan kundi ang bidang · 1a1aki. Nagtawanan ang lahat ng mga. nanonood! · Hiyang-hiya si Fernando; hindi niya malaman kung ano ang kanyang gaga.win. Noon nama'y sa-lalabas st Rosa at nakita si Nanding. , -Nanding, ano ang gmagawa mo diyan? Sa loob kita hinihintay-ang wala~g kamalay-malay na wika ni Rosa. -Hindi ko nalalaman ang daan -naisagot ni Fernando. ukol kay Mameng.-Sa ganang akin ay wala pang maaaring pumantay sa kanya, kung ang paguusapan din lamang ay ang kahusaya.n sa pagganap ! Kung ang isang taga-hanga ay maaari lamang makasunod sa kinaroroonan ng kanyang hinahangaan, tiyak na balang araw, si Rosie Loreniana man ay .mapapatanyag ding gaya ni Carmen Rosales. Magpatliloy lamang sa pagpatnubay ang mabuting ang"" hel na nagligtas sa kan:va sa maraming kapahamakan, ay hindi ito malayong mangyari. # 46 LAGALAG NA ... (Karugtong ng nasa pah. 5) pikit ang ba,bae. -Rustica· del Pan! -puno ng pagtataka ang kanilang mga pangungusap. mara. Kumilos ang clapper boy o tagakuha ng bilang ng tagpong kinukunan. -Nagsisinungaling ka ! - ang buong kabihasahang wika ni Rosa kay Nanding sa kanilang pagsasanay ,-mayroon kang ibang iniibig-. . Sumagot si Nanding subali't ... walang tinig na narinig buhat sa kanyang mga labi, inulit niya'y ganoon din at dala ng kabaguha'y tumingin pa sa lente ng kamara at saka hinagud-hagod ang pinanunuyuang l~lamunan. · -Cut!-ang sigaw ni direktor Fernandez. Nagtawanan ang lahat l)g mga nanonood. -Ano ba 1Yan-anang isang bit player.--Galing sa bundok? Nagtawanang lalo ang mga nakarinig; lalo naming inalihan ng kabil11yan si Nanding at tagain man yata nang mga sandaling yao'y walari.g dugong 18.labas dahil sa labis na pagka-takot! mu.twoy) Si aling Rosa, na nang mga sandaling yao'y si Ro,berto ang kinakalaro, ay madaling nakapansin · sa gayong batian ng dalawa. -At bakit, dati na . ha kayimg magkakilala? -ang kanyang ta · nong sa dalawa. -Aling Rosa, hindi ko po akalaing anak pala ninyo si Cecilio_. -Iyan ang anak kong mawala't lumitaw. Kung min.:;a'y aalis na lamang at kung minsan naman ay darating na walang kaabug" abog. Akalain ko bang ngayon pang "todos los santos" makaisip umuwi, pagkatapos ng kung ilang taong paglalagalag? -!nay -ang sambot ni Cecilio, -ipinagkaloob din sa akin ng lang'.t na masumpungan ko ang pinakaiibig ko at pinakamamahal. Nakagawa ako sa kanya ng isang masakit na biro, nguni't ang magandang pagkakataong Ito ang magpapatunay na siya'y hindi ko hinangad na biruin kundi gantitnpalaan at paligayahin. -Ano ang kahulugan ng iyong mga sinasabi? -ang patakang tanong ni aling Rosa. -Si Rustica po ang babaing aking kasintahan, at sadyang kami'y haharap sa dambana, nguni't dahil sa aking biglang pagkakalayo, . .sapagka't ako'y walang karingat-dingat na ipinadala sa Mindanaw ng aking mabait na tagapamahala upang siyarig mangasiwa sa isang sangay ng amin~ bahay-kalakal doon ay hindi na kami nagkabalitaan. -Nguni't paano mangyayari ang iyong sinablng iyan? -ang patanong ni aling Rosa. -Nalalaman ng buong nayon na si Ru-s-" tica ay matagal nang nabalo, at sa katunayan ay narito si Roberto na kanyang anak. Ang ibig mo bang sabihin ay halo na siya nang kayo'y magkagustuhan? Hindi -agad nakapagsaltta si Cecilio. Pinukol niya ng tingin ang batang nasa kandugan ni aling Rosa at pagkatapos ay tinitigan ang nahahapis na mukha ni Rustica. -Paano ngang mangyayari ang iyong mga ipinahayag? -ang patuloy ni aling R0sa nang hindi kumikibo si Cecilio. -Ang puntod na itong ginayakan na niya no· on pang nakaraang araw ng mga patay at mula noon ay halos di.·~ nadalaw niYa linggu-linggo, at sa U mga oras na ito'y hayan at ayus · na ayos, ay siyang kinahihimbingan ng kanyang unang kasintahan? Basahin mo, Cecilio, kung ano ang nakatitik sa kurns na iyang kinasasabitan ng hulaklak. Pagkaraan ng ilang sandali ng pag-aatubili ay binasa nga -ng binata ang doon ay nakatitik, at ganito ang kanyang natunghayan; "Lagalag Na Kasintahan." Pagkatapos mabasa ni Cecilio ang mga tiktik na yaon ay nakangiti siyang humarap kay Rustica at ang tanong. fNasa pahina 48 ang karugtongJ ILANG·ILANG