Isinulat ng tadhana

Media

Part of Ilang-Ilang

Title
Isinulat ng tadhana
Language
Tagalog
Rights
In Copyright - Educational Use Permitted
Fulltext
9AinulaJ ty/_q H,ANA cff;fJtUzalat 1U. ALBERTO SE61SmuDDO CRUZ SIYA, si Mercedes-ang . magan- lon;:t" pantas sa uri ng palalias na da, kaakt-akit, at may "mga ito, ang walang anu-ano'y dumamatang may takip-silim"~ay ting f:''l. Pil'pinas buhat sa baybaisang prima donna. . MaY: isang · yin ng Pasipiko at Haway. Sumapanahong lumabas siya sa opera pi siya sa. may-kapakanan sa sine- . at naging walang katulad nang matograpo, at sa isang tanging siya'y maging Madame Butterfly dulaau--'sa dating Opera Housesa walang kamatayang Ukha ni itinanghal ang tanging palatuntuPuccini. Pagkatapos, ay naging nang nagsasarili: ang bod-a-bil ng : Mutya ng Dulaang-Tagalog at. na- mga bod-a-bH sa Pilipinas! Dito 'mayani sa mga zarzuela. D1lJ.g, napasama si Mercedes; sa katuganda, sining • • . at sa iba- nayan ay siya rin ang itinanghal b::.w ng lahat, ay nasa. kanya pa na prima donna at tinagurian pang "ang mah'wagang pipit sa laJa- Madamme Sweetness. mu~ar.". Kaya't •.. isang daigdig ang kanyang. tahanga. !sang hukoo ng kabataan ang kanyang mga aUpir1 * *·* Kaiba si Mercedes . sa ibang ka· baro niyang artista. Habang nag· • • "' tatagal at lumalaon ay Jalo11g naN guni't hindi maaaring mana- giging mayaman at makapangyatm sa haban.g panahon ang pana- rihn ang kan:yang tin'g. At, .ilinnagumpay. Dumating anl!' kagila- di lamang ito: lalo s;yang marilasan ng Hollywood sa ):'ilipinas: lag kung nasa · tanghalan ! Kaya't ang s;nematograpo, sa unang pag- kay dami ng pusong . kanyang kakataon, at nahibang agad ang nabibibag. · Ang isang , baliw na kabataan. Nang lumaon ay ang · asendero sa Tfmog, halimbawa', na buo nan,g bayantr; . dati'y tum~- p,'abi-gabi, . halos, ay nanonood .ng tangkilik sa sa,_riijng dulaan! Di- palabas at naf{ivg panata .na '1.n~ to na nagsimula .. ang pagkaubos. matulog sa ibang o'-Jang, . nguni't ng salapi ni Mercedes, at kasabay · hindi sa bilang na siya J)a-si Mern'yan ay ang pagkawala ng kan- eedes na ang tumutupad. lpinagtapit ng mapagpatawang J><tyaso ang ban:il na lihim n: kanying · puso, nguni't nipatawa lamang si Mercedes. yan17: mp tagahanga. Sa}(a. . . · · di r.a niya napunang siya'y naka~'.lyi.k ng Pierrot, noon. -Hindi 11a n]ya na:r.unang nanlalaki ang ·oibil!' n.ya sanhi sa makapal _na kulapvl niz imla at bahid-bahid ang kanhindi 1m .may. isang pantas pa nag- * * '~ sabing- "Tumawa ka't mak'kitawa sa i~ ang daigdig;· luJ!luha ka't ikaw lamang ang luluhat" * * * ya~g mukha sa !along 'makapal Kung saan naroon ang _Luning- · ding pa hid ng albina. Ang Payaning ay, doon din naroon ang pa- so, si Renato, ay naghihimutok; nginorin; Hindi batid ni Mercedes ii a11:( saglit pa, bago itaas ang Sa mabllia na takbo ng panahon na kahalubilo niya sa paglabas at h~biq;. nt-' ng mga pangyayari, ay naisi- art'sta ring katulad niya ang sa -Mercedes, kailangan mor.g pan ng 1sang e1npresaryo &aka r.g mula't · mula pang sila'y IDl\gkaki- n•abatid. Bago ako mamatay ay id& pang may~ari .ng isang sine• lala't ma.J!"katagpo dahilan sa ta- dapat kong ipagtapat na in'ihig matograp0 na pasinayaan ang ti- wag ni Talia-noong una pang t..ita. Napayulantang si Merce-les. Ngum·H at minasdan ang Pa:yaso, sa l<atai:.han ni Renato; -l)iyos ko, Renato, d to'y nagb'biro ka. mo na agad ako! · • • * hanggang Pinatatawa ay inFb'g- niya; marahil, kung hindi '.s~ng kabulaanan ·o paghainak ~a isang dakilang alaala, ang pagibig na ito'y higit pa sa · iniukol sa kanyang nasirang ina. Sa I,atotohanan, h'ndi salaping kinikita niya ang nakasisiya sa kanya. Mahal niya ang, kan~'ang sining ;mg kanyang E:ining sa pagpapatawa: sa' pae;lunas sa sugat ng pu~c>, sa pagdaramdam, at s& lahat ng mahayap na -Oamdamin ng tao! Datap"•a't nasa kaugncY• yan ni+o kung bakit siya !along nag-i~'ng katan~'--fa-ngi sa . Iahat ng Pa:yz..so: nasisiyahan siya, nadaran:a niya ito at pa.rang nakikita a:ng lanf{it n~ kaluwalhatian kun~ ea paf{tupad niya'y natatawa rin si Mercedes. * "' * ~Um-an, makalawa at kung natawag nilang ,bod-a-bil :May pa- ang dulaan ay nasa· karurukan ng la.gay s~lang hindi dapat na mai- . pagmamaha,l ng · inadla-ay nagnip ang n;1ga mawilihin sa pin:- inl!'at na ng lihim sa dibdib-ng lakang tabing na laging "anin·:>ng dakilanfi: lihim ng kanyang naggumag~law" ·na lamang ang paki- ibig! At, ang umiib' l!' na ito. ay kita sa isa o isa't kalahating oras walang iba kundi 1:1i Renato, ang na :pag-aaliw. Kaya't, walang ini- Pavaso, na nasisiyahan .sa pag+uwan sa tinatawag na intermedio. pad, bindi sapagka't napasasakit :.ng ho~-a-bil ay pinasinayaan nga niya ang tiyan ng · madlang nanosa :Maynila. i:ood, kundi nnpatatawa si Meree* G:lya nang lahat ng bagay na de~. ;~ababago sa ' panlasa, ang bayng mhiligin sa sine'y madali namang naakit ng bod-a-bi). At, isang laSa likod ng telon, isang ga;li'y lrlndi nakapagpigil si Renato •. HinHlndi nagdamdam si Renato. i1ar>g ulit, na sa l'kod d'n ng teH:ndi talagang rnakapa~uaram- Ion ay ipinagtapat niya ang kan_dam !':ya, may askad man at pait, ya:-:g rag-ibig kay Mercedes. (iakung iasapin niya ang ipinangu- ya rin ng dati, nagtatawa-1ama,1g ngusap ni Mercedes. Si Mercedes ito at itinuring na siya'y nagbilt ILANG-ILANG ~· Su0ali't gaya rht ng dati, hindl nagdaiamdam si Renato, bagkns Jalo pang naging rnasugid siy:i at itinuring na ang kany·J1<g hakbargin sa pagsamba sa Mutya ng Bod-a-bil ay isa nang panata. Ang Bawa't Guhit Ng Panulaf NcJ Tadhana Ay Batas Na Sumasaklaw Sa Buhay Ng Lahat Ng Kinapal ••• -Iniibig k'ta at iibigin kailan man!-wika ng Payaso, ni Renato. -Kahit ako'y may kasintahan? -tanong ni Mercedes na waring nagpapasakit sa Payaso. -Kahi't na !-ang sagot na parang walang ano man ng Payaso. -Sukat ang isipin kong hindi ka namamatay sa ak'ng puso! Hindi mananakaw ang iyong alaala do on, kailan man ... dayuhan at Pilipino ang nagsama, nguni't I)asa likuran ang mapagimbot na hangarin sa negosyo. Mapatay ang sariling dulaan, hanggang sa kahulihulhang boda-bil kung maaari. Kailangang mabuhay at manatili ang mga likha ng Hollywood! Nguni't ang Payaso, si Renato At, si Mercedes ay humalak- 'ay may ibang damdamin. May hak ... pagkatapos, ay nagsabing: palagay siyang hindi siya dapat . -N agbibiro kang lagi sa akin, na sumama sa pangkat ng mga Renato. Baka smnakit P't _naman artista; sa katotohanan, ay tuang aking tiyan. manggi na s'ya sa pagsama, ba* * Nang· lumaon, si Mercedes ay !aging naaanyayahan sa iba't ibang pagtitipon. Iba't ibang kasayahang panglipunan ang nadagaman pati si Mercedes ay humikayat sa kanya at ipinarinig ang magandang kinabukasan sa pinilakang tabing. • * luhan niya, sapagka't naging ba- -Hindi maaari, Merced·es, hindi hagi iyon ng kanyang kabantu-. maaari'! Pabayaa;i. mong ako'y gan. Sa katotohanan, ay an_g em- maging palatandaan man lamang presaryo pa ng · dulaan ang naka- o mging krus ng namatay nating pagsa-bing: "Huwag kang tatang- dulaan, gi, Mercedes; lahat na iyan ay tagatangkilik nat;n at may puhunan ang ilan sa ating p~labas!" Bunga niyan, siJ Mercedes sa bibig din ng mga artista, ay 1umilitaw na may !aging kasama, diumano. Kung magkabihira naman, ay may id!narating na balitang diumano'y minagdamag s'Ia ni gayon o ganito sa isang klub na panggabi. "May tainga ang lup11,'t pakpak ang balita," anang kawikaan, nguni't si Renato, ang Payaso, ay • • * -Renato, akala ko'y iniibig mo ako. Hanggang sa huli'y nagbibiro ka pa.-ang wika ni Mercedes, na nakatiyak sa pagh:hirap na darating kay Renato, sa harap ng gayong paninindigan. -Mercedes, magkahiwalay man tayo'y .... hindi ka rin mamamatay sa aking puso. Kailan man !-Pahayag ni Renato, bilang pahimakas. sa mga mat.a, bago hinagkan si Renato. -Huwag kang lumuha ?rlercedes. Sa harap ko pa naman, isang Payaso-ang iyong Payaso !-pakiusap ni Renato. Kaya't si Mercedes, may luha man ang mga mata'y ngumiti rin ! Tumawa, humalakhak ... hanggang sa mapag-isa si Renato, ·ang Payaso: nag-iisa sa karimlan, anang isang Makatang tumutula sa wika ni Cervantes. * • • Diyan na· nagkah'walay ng landas si Renato at si Mercedes. Ang una'y ayaw na magtaksil sa sariling sining, ang ikalawa'y nagsasamantala sa pagkakataon, dahilan sa pagpapahalaga sa kanyang katangian. at kagandahan. • • • Matuling nagdaan ang mga araw, buwan, at taon. Pagkatapos ay dumating ang "talaga ng Diyos". Ang Digniaan ! Sino ang hindr masasaklaw ni Marte ? Natigil ang hanap-buhay. Napatigil ang dulaan. Buhay, dugo, luha, paihihikahos, pagdaralita, pamumulubi. . . iyan ang tanawin, sa~ mantalang ang Kalansay na may Talukbong na Itint at may Kalawit ay nag-iiwan ng bakas saan man. • • • nagtatawa lamang. Ayaw siyang At, sa habag at pagdaramdam Apat na taon halos na na.sa bumaniwala. Hindi s:ya makapanini·- ni Mercedes,. ay nangilid ang luha hay at kamatayan ang l1that. wala! May pananalig siyang si Mercedes ay matalino. Hindi niya ipagagayon lamang at sukat ang kanyang kapurihan. Saka, sa kabila nito, ay ano kung magkagayon man si Mercedes? ffndi ba iniibig niya si l\'.Iercedes? Oo, ini• · ibig niya si Mercedes, kahi't sa kasawian nit-0 ! . .b.. ..... At siya'y patuloy, patuloy sa pagpapatawa, sa pagtupad ng kanyang tungkulin sa tan.;halan. Kailangan niyang maaliw ang bayang nagdaralita, ang pusong nagdaramdam, ang kaluluwang Di!u!ila. At, sa pangitain sa ibabil.w niyan, ay dumarating sa _ kanya ang halakhak, hindi ng nagsisipanood, kundi ni Mercedes. Iyan ang kanyang s' gla, buhay at pag-asa.. * * * Apat na taon, at ang Di:w &'t hind1 nakalimot sa bayang dating at dating ang mang-aalipin, gayong isa namang bayang bayani, Sa kanyang mapaghimalang biyaya, ay nakalipad din ang kaJapati ng kapayapaan na taglay sa tuka ang dahon ng luwalhati. Nakapasok na rin, sa wakas, ang hukbong Amerikano, at nabawi ang lahat ng inagaw ng mananakop. Nguni't, kahabag-habag ang Mayn'Ia! Kung ano ang larawan nito ay siya ring larawan ng buhay saan man. Paano'y wasak na nga ang pus-0 ng- lunsod ng ligay'a't kapalaran. . . Halos ay kaluluwa na lamang ang tumatangis sa kanyang "kalansay, na nakalarawan sa durug-durog at wasak na mga gusaling walang nalabi kundi ang balu-baluktot at kalawanging bakal na pin;nsala ng dahas at lupit ng mga pun!o at bombang pamatay ng magkabilang panig na nagpuk· saan. · •••• Sa lansangan ng Maynila ay mahaba ang hanay ng nagsisiasa sa rasyon ng hukbo. Lalong maramv pa rin ang umaasa sa kawanggawa.. Walang tahanan, walang makai'n, walang mapagkakitaan. At, sa ibabaw niyan, ay ang himutok at luha ng mga ulila! Sa kabi-kabila'y mapapansin ang larawan ng bayang na'gdaral;ta at nagpupumiglas upang makaba· ngon sa kapanganyayaan. • • • Sa simbahan-sa matandang simbahan ng purok na · mataoang simbahang kalansay na lamang n'g nakalipas, nguni"t sapiI:itang tinagpian at inayos nang bahagya upang may masilungan (Nasa pah. 39 ang karugtong) ,. At, ang maliit na panr;kat ng mga artista sa bod-a-bilt na iyon, h.'ndi naglaon, ay naging irnng pangkat na ginamit sa pagyari ng pelikula rito. Sa madaling sab:. buhat sa dulaan, ang pangkat n;; mga artistang iyon, unang-una na si Mercedes, ay naging artista r:a sa pinilakang tabing. Puhunang Sa labas ng simbahang ito'3 marami ant nachanay na pulubi. OKTUBRE 12, 1947 Hinahanap ng marami niyang tagahanga ang muling pagganat> sa. puting-tabing ng magandang si Linda Fstrella, na nakangiting bueng kasiyahan sa larawang Ito. .f.ng per las ng dagat Silangan ! -Talagang Paraiso itong ating bayan - anya, na sa mukha ay nababanaag ang isang cj.i-pangkaraniwang damdamin ng pagpapahalaga.-Kung makikita lamang ng ating mga kababayan ang ibang mga siyudad sa Silangan . • . ang marurumi at wasak-wasak na daan, ang mga pulubing gula-gulanit ang damit, ang mga bangkay s11kalsada na nangamamatay ng gutom . . . . isip mo ba panahon pa ng hapon "tiito sa atin, noong talagang napakahirap ng buhay! Nakapangingilabot. Kung makikita ng iba sa atin, marahil ay mababawahan ang kanilang pagrereklamo at.panunuligsa sa ating pamahalaan at maiisip nilang higit naman pala tayong mapalad. Gayon na raw ang ligaya niya nang siya'y dumating. Hindi niya akalaing napakamahal pala niya ang lrnnyang bayan, kundi nang halos maluha siya pagbabalik buhat sai dalawang taong pananahanan sa ibang lupa. Ang isa sa mga unang buma~i sa kanya'y ang dati niyang kaibigang si Luis F. Nolasco. Ibinalita nitong naitatag na niyang muli ang sarili niyang samahang Nolasco Bros. Itinanong kay Ernesto kung nais niyang lumabas sa mga p2likula ng kanyang samahan. OK'l'UBJlE 12. 19'7. ISINULAT NG ••• (Karugtong »!:' 1ui.sa pah. 13) pa rin sa pagtawag sa Di;os ang Jahat. Sa lab!'s nito, sa pintuang may tama ng mga punlo, ay lalong marami ang naghanay na pulubi, palibhasa'y may mga kawalAmerikanong nagsisipasok doon, kundi man magdudulot ng limos na bagol ay nagkakaloob naman ng rasyon. ' Hindi kalayuan sa hanay na iito, ay may isang babaing umaawitang awit ay nakapagpapagunita ng maraming bagay sa lumipas na panahon. Isang lalaking putol ang kaliwang paa ang biglang 1mmilos nang marinig ang awit. Kinuha ang kanyang muleta at lumap:t na parang humahangos sa pulubing kmv.akanta sa dako roon upang matawag ang pansin ng sino mang maaaring maglimos. Ang lalaking walall,g isang paa'y pumiling. sa pagkakaupo sa pulubing umaawit, bago minasid ito, mulang ulo hanggang paa. Napatigil ang pag-awit ng babae. -Bakit mo ako tinitignan ng ganyan ?-ang payamot niyang usisa sa pangahas :ila lumapit sa kanya't nagmamasid. Lalong sumasal ang tibok ng Nayag ako l.qlpagkaraka - ang pagtatapat ni Ernesto. - Sinabi ko sa kanyang hindi ko nalilimutan ang aking mga utang na loob. Saka, napag..:alaman kong sa kanyang samahan ay muli kong makakasama ang mga dati kong kaibigan, tulad halimbawa ni G. Joaquin Gabino, Si Gabino ang nagturo sa akin ng pagsasalita ng tagalog. Utang na loob ko sa kanya ang madali kong pagkakatuto ng wikang iyan, na, siya ko nang itinagamit sa pakikipag-usap sa lahat ng pagkakataon. Lalo pa nang ako'y nasa Amerika. Alam mo ba: ang mga pilipino sa Amerika na kapag narito'y inglisan nang inglisan, ay walang sinasalita doon kundi pawang tagalog! At napangiti siya. Muling nanariwa sa kanyang alaala ang kanyang mga karanasan sa Amerika. -Talagang totoo ang sinabi ko sa iyo - arig ulit niya_. -Talagang nag-iibayo ang damdaming-makabay:m kapag ikaw ay malayo sa sariling lupa!-# puso :11g lalakirig Iyon;;'":mlidi Bf16 ~ OCiig kamay ng nagkakamali. mulat: -Mercedes! Diyos l\.o! Ikaw rga ba ?-at namasid ng lalaki ar,g surtog na mukha at marak na p:sngi ng babaing iyon. Sunog sanhi sa pagkakasabog, marafol, rg pulbura at ang· kamarakan ay bunga ng gutom at kapanganyayaan ! Hindi nakapagsalita ang tinawag sa kanyang pangalan, at ang tumawag naman ang minasid na ma bu ti. Isinulat Niya ang gariito sa kanyang Aklat na Di Naluluma: "Dalawang artista: ang inyong Tanghalan ay ang daigdig ... Sa tunay na buhay, kayo•y talagang artiiista." Saka, bumaba ang tabing ng: Karimlan-ang abuhing pakpak ng Dapit"hapo'y lumaganap na sa buong purok. · <WAKAS) -Renato! Ikaw ba? n:yos ko! SA RUNG BANGGI ... Ano't nagkaganyan ka ?-at napa- (Karugtong ng nasa pah. 19) hagulgol ang babaing iyon, bago ha ko na ang tugtuging iyon. napayapos sa kanyang kapiling, !yon po ang pinakamaganda sa. nang di sinasadya · aking mga nalikha na, palibha-Ang Digma, Mercedes! Ang sa'y iba rin naman ang aklng naDigma! Patawarip. tayo ng Diyos! ,ging ispirasyon. -Nguni't huwag, huwag kang Sinulyapan at nginitian pa si lumuha, Mercedes! Ayokong Ju- Marina. muha ka !-at si Renato,-ang dating Payaso,-laban man sa loob i;iiya'y naglabas ng kailyang dila, kumindat-kindat at kumanta ng isang kantahin~ mapanudyo. At, si Mercedes, ang pulubi na ngayon, ay ngumiti. . . humalakhak ... kahit may luha ang mga mata. • • • llang saglit pa at ang dalawa'y bigla nang nawala sa hanay na iyon ng mga labi _ng Sangkatauhan. -Na:iding-ang wika ni Rosa, -maibigan mo kaya kung pamanhikan ko si direktor na bilhin ang iyong Sarung .Banggi, ipalimbag, gamitin sa pelikula at ikaw pa riu ang aawit? Hindi nakasagot ang dalaw3.! Makailang ulit na. lumunok si Nanding pagka't parang nanunuyo ang kanyang lalamunan, samantalang pinangiliran namau ng luha ang mga mata ni Marina, sa malabis na kagalakan at kabiglaanan. mutuloy>