Rare Periodicals

Bangon

Media

Part of Bangon

Title

Bangon

Description

Pahayagang tagapamatnugot ng “kalipunan ñg mga kapisanan sa Rizal.” Ilinalathala tuwing kalahatia’t katapusan ñg buwan

Issue Date

Taon I (Bilang 5) Abril 15, 1909

Publisher

Kalipunan ng mga Kapisanan sa Rizal

Year

1909

Language

Tagalog

Spanish

Subject

Philippine literature--Periodicals.

Philippine--History--Periodicals.

Rights

Place of publication

Rizal

extracted text

.«.efe I TAON. BILANG 5. MAR 2 - 1964 ‘Alza tu tersa frente Juventud filipina”.....! RIZAL. 4 I Páhayagang tagapamatnugot KALIPUNAN ÑC MCA KAPISANAN SA RIZAL Ilinalathala tuwinir kalahatia t katapusan bawa t buwan 4- 4- Fasig, Rizal, ika 15 ng Abril ng 1909. 4- 4MGrA NILALA JSZT AlST1. Ang mga punong-bayan natin.—2. La marcha de Mr. K a miner.—3. Pag-aalaga sa mga. Sangol.—4. Mga tala sa Rizal ni Lauro Maka.-iTog.—5. Comic Section.—6. Dalit ng isang nlila ni J. Lengim.—7. Kilos ng mga Kapisanan sa Rizal.—8. Jesús y Federico ni Jose ]ngegnieros.— 9. Noli Me Legere ni /. .4. A mado. —10, Cna (‘arta abierta, ni L." Ga­ briel.— 11. Las “Canas" y el “Hoy" ni Felicísimo Magfangol.—12. A great problem of the Philippines,— CL Carta de aceptación M M Manalo. —14 Mga hatol na mahahalagá. Imprenta, Librería y Papelería de L. Cribe. Crespo, 101 Halaga ñg pagpapadalá: ISANG PESETA ISANG BU AN. Kung ipagpauna ang bagad sa tallong luían, ISANG SALAP1. .Halaga nang pagbibi 1 i: LABING ANIM NA KUWARTA BAWA'T ISA. Ang mga palathala‘y sa balagáng pagkakasunduan. Pángasíwaan, daang Castillejos bilang 19, Kyapo, Máynilá. lsinasamo sa lahat ng sa ami'v tnmatangkilik, na mangyaring ipagbigay alam agad sa I Pángasitvaan ng pahayagang it.o ang di r.ila pagtangap ng inga bilang na aining ipinadadalá: gayón din ipagbigay sabi agad ang pag-lipat ng tahanan. Ang inga liha.ni na nanukol sa t.agapamahala ng pahayagang itoy mangyaring ipahatid sa Layan ng San Pedro Makati. Rizal. ¡¡Kahangáhangá, Kalugódlugodü Isang balitang napakamalialaga sa Kapulnán. Malapit nang nía ang o té K . T ft ft ft PUHUNANG C3-A IST 1ST A mangagawang GAKTAP NA ¡FILIPINO Jolo 308, 310 at 312. Binundók, May ni la. HIÑO FERRO NUTRITIVO PE LOS Liios- G. FERNANDEZ y L. ANTONIO Mabuti sa kakulangan nang dugo, bagong pangannk. at nagbibigay gana sa pagkain FARMACIA MODERNA, Malabon, Rizal. Depósito—Manila* Farmacia Barcelona. Sastrería Fraternal DE Patricio Branda y ]4no£. Se confecciona toda clase de trajes para caballeros á la última novedad PRECIOS SUMAMENTE BARATOS Jaboneros A’o. 111, San Nicolas BANGON • • • PAHATAGANG TAGAPAMATNUGOT ÑG “KALIPUNAN ÑG MGA KAPISANAN SA RIZAL ILINALATHALA TUWING KALAHATIA'T KATAPUSÁN NG BUWAN. Tagapamahala, G. Celestino Chaves. Punong-manunulat, G. Ismael A. Amado. Tagapangasiwa, G. Jerónimo de los Angei.es. I TAON- Pasig, Rizal, ika 15 ng Abril ng 1909. BILANG 5A ng inga punongbayan natin ----- ---Nálalapit na naman ang hálalan, at sa bayan-baya'y nagkislot-kislót na ang mga ginoong nagnanasang mangapahalal sa ganito ó sa ganoong tungkulin. Diyan makikitang halos páti niyóng walang kamalakmalák sa palakad ng pamahalaang ito, na di man lamang nakatatantokung ilan ang kagawad ng pámunuang lalawigan at kung anoano ang tungkulin ng Consejo Mu­ nicipal sa isang bayan, ay nagsusumakit sa pakikiusap sa mga elector upang tapunan siya ng boto sa dárating na Nobyembre. Dapat kalugdán sa mga táong ito ang magandang hangad nilang makapaglingkod sa bayan, na ang munti nilang kaya'y pakinabangan ng mga kapwa; nguni't ang lalong nagpapapanibulos sa kanilang pita’y ang paniniwalang wala namang gaano (¿!)ang gawáing tinutupad ng isang puno, na pawang natutunghán sa Código Muni­ cipal, at ang pagkakáwikaang kung naroroon na‘y bahala ng sumunod sa mga turo’t pahiwatig ng mga nakakaunawa, bahala nang sumang-ayon sa mamagalingin ng karamihang kasama, at di man lamang iniisip kung ang kalagayan nila'y makapupuspós ng kapurihan ó hindi sa pámunuang bayang ninanasang káluklukan. Salamat na lamang at ang mga ganito‘y di siyang laging nagwawagi sa hálalan, palibhasa ang baya'y nakatatalós ng kanyang kinakailangan at ng hindi kinakailangan, at sa mga ganoong tao‘y walang iniuukol kundi ang banayad na ngiti ng pagwawalang bahala. * Kaugalian na sa ating mga puno ang magpasunod at gumawa ng kung anó na lamang ang nababasa sa Código Mu­ nicipal at sa iba pang mga utos na nahihingil sa pangangasiwa ng munisipyo; sa ganang kanila'y sukat na ito upang máturang nakatupad sa tungkol na pagkapuno, at di sila nararapat na gumawa ó hingang gumawa pa ng higit sa roon. Nguni’t sa ganang amin, ang tagubilin ng mga naturang batás ay siyang pinakamunti ng sa kanila'y hinihiling ng Utos na ganapin sa nasasakop, kaya‘tmay paniwala kaming hindi lamang iyon ang nauukol na pagsikapan nilang isagawa sa mabigat na pasaning sa kanila'y naaatang. Hindi sukat, sa mabuti at tunay na puno, ang makapagpairal ng mga buwis, ang makapagpanatili ng kapayapaan sa boong nasasakop, ang makapag-atang ng mga multa dahil sa pagkukulang sa mga ordenanza, at iba pang ganganitong mga tagubilin ng kautusan; kinakailangan din namang mangagsumakit sa ikalalago ng mga pagkabuhay sa loob ng munisipyo, sa ikababalong ng iba't ibang mga kayamanang angkin ng kanikanilang pook, sa ikabubuhay ng pagsasaka, ikálulusog ng mga industrial ikasusulong ng pangangalakal, at sa madaling sabi, sa ikagiginhawa ng mga mamamayang pina4 BANOON.. maniahalaan nila. A ng puno‘y di isang hamak na upahan lamang, di isang abáng kawaning papasok at lalabás sa kagawaran sa mga oras na takdá, at gagawa ng kung anó na lamang ang sa kanya'y iniuutos; kinakailangan sa puno ang matutong magbalak ng mga bagay na ikagagaling ng pamumuhay sa bayan, na siyang batis ng kayamanan ng tesoro municipal. Sa maraming Bayan dito‘y nananatiling di napapakinabangan ang madláng kavamanang hanga ngayo'y nangakukubli pa. Bawa‘t munisipyo nati‘y may kanikanyang pagkabuhay na sapát na makapagpaginliawa sa bayan kung paguukulan ng karapatdapat na pagsusumakit, at labis na makalunas sa karalitaang idinaraing ngayon ng lahat. Nais naming ang mga magpipitang lumabas na puno sa hinaharap na halalan ay magtaglay ng maalab na adhikang mapabalong ang mga kavamanang iyan, adhikang ipanunumpa nila sa sariling budhi at di wiwikain ng bibig sa harap ng karamihang táong makikinig sa kanilang panamdumpati, pagka't ang mga mamamaya'y dagi nasaganyang mga pangangalandakan at pangangakong Hindi natutupad. Ang lahat ng ami ng naisaysav sa itaas ay iniuukol din naman sa mga punong lalawigan, na ano pa‘t huag silang mangagkasiya sa pag-uusig la­ mang sa mga kalikuang nagagawa ng mga punong-bayan, sa pagpapairal nang mga buwis na idinaraing ng mga tao at pagdakip ngmga magnanakaw, kundi pautangan din naman nila ng karapat­ dapat na pagsusumakit ang mga bagay na igiginhawa ng mga nasasakop. Karaniwang mápuna na ang mga pamunuang baya'y sumusunod sa halimbabawang ipinamamalas ng pamunuang lalawigan, kava't kung itoy natutulog, sila nama'y naghihilik. Magpauna sa paggawa ng maiinam na bagay, at ang mga munisipyo'y mangag-uunahan naman sa pagkuhang uliran, sa pakikibagay sa lakad ng mga sumasaitaas. Kung saan ang tumpá ng ulo‘y doon din ang tungo ng buntot. At sa mga mangliligaw sa mataas na kapangyarihan sa lalawigang ito‘y ninanais din naming magi ng tika ng kanilang loob ang pagpapakasikap sa * ikalulusog ng mga pagkabuhay dito na hanga ngayo‘v nakukubli't di napapakinabangang lubos. La marcha de Mr. Kaminer. El actual tesorero provincial de Rizal, Mr. W. O. Kaminer, es uno de los pocos america­ nos que ha merecido simpatías en esta provincia, no porque se haya esforzado en conquistarlas ó que haya demostrado extraordinario don de gentes, puesto que es una persona de poco hablar y que parece huir del trato de sus se­ mejantes. Su popularidad débese más bien á que no es de los petulantes, con tonos de su­ perioridad de raza como suelen ser muchos de sus paisanos. Se han circunscrito sus actos á cumplir estrictamente sus deberes como tesorero provincial, sin apasionamientos, y con impar­ cialidad, obrando siempre de buena fé, y esto ha satisfecho á la provincia. Aunque esto era lo que de él tenía derecho la provincia á esperar, queremos manifestar aquí las simpatías que de nosotros ha merecido. Ahora que Mr. Kaminer va á marcharse á lüs Estados Unidos en uno de los días de este mes, en uso de licencia, con su distinguida señora, nosotros deseamos que la pareja se lleve feliz viaje y el recuerdo de que á los buenos americanos se les quiere aquí en Filipinas. Intención criminal El seis del actual entre nueve y diez de la noche, penetró en la casa de Juana Reynoso en el barrio de Maybunga, Pasig, la mujer llamada Juana Santos con intención de robar, y no habiendo conseguido su deseo, agredió á la Reynoso con un hierro en la cabeza que la produjo una herida de pronóstico reservado. La Juana Santos se dice que es vecina del barrio de Bambang y actualmente se encuen­ tra detenida á disposición del Juzgado. Sunog Niyong miércoles, ika 7 ng kasalukuyan, at ng mag-iika pito ng gabi’y nagkasunog sa nayon ng Santulan ng bayang ito. Limang bahay ang natupok at isang bangang may lamáng mga dalawangpung kabang palay. Ayon sa, ginawang pag-uusig ay napagtalastas na ang apoy ay nagmula sa tindahan ni Vicente Carlos, na hindi maalaman ang naging sanhi. May mga sanglibo’t walong daang piso ang halaga ng mga, nasunog. Salamat at wala namang táong nasaktán. BANGON . . Pag-aalaga sa mga Sangol ( Karvgtong ) PaNAHONG PAGÑGIÑGIPIN. Pinakikinabangan ng mga ináng mapagtantó ang mga iba’t ibang panahon ng pagtubó ng ngipin sa bata, Hindi lamang ng mangyaring mapangilagan ang mga- pagkakaramdam na to­ toong madalás mangyari sa panahong itó, kundi naman ng huag ipalagay na itong panahon ng pagngingiping itó, na ibang ba gay ang siyang pinagmumulán, at ng mapaghusay naman ang palakad ng pagpapakain sa bata, kahi’t ang ipakakaing ito’y ang kaugalíang gatas ng iná, ó kung dili kaya’y gatas ng hayop na bagong bilis, ó gatas na pintong. Dapat na itangi ang unang pagkakangipin sa ikalawang pagsihol ng ngipin; ang mga unang ngipin ay Hindi patuluyan. sa pagka’t nangalalaglag din sa malaon ó madaling panahon, upang mahalinhan ng pangalawang sisihol na. mga ngipin, na siyang mananatili. Ang sasabihin namin ay ang mga nauukol sa mga unang ngipin, sa makatowid ay ang mga “ngipin sa gatas”; ang mga ngiping ito’y dalawampu, na nagkakasunodsunod sa pagsihol ng paganitó: Mga ngipin sa harap na nagigitna; multi sa apat hangang sa pitong buwan. Mga ngipin sa harap din, nguni’t na sa da­ kong tagiliran; inula sa apat hangang sa siyam na buwan, , Mga unang bag-ang; mula sa ikaanim han­ gang sa ikalabingdalawáng buwan. Mga pangil; multi sa waló hangang sa ikalabing anim na buwan. Mga pangalawáng bag-ang; mula sa ikasampu hangang sa ikadalawampung buwan. Dapat na lumabas na mauna ang lahat ng mga ngipin sa babáng sihang kay sa mga katapát, na na sa sihang na dakong itaas, tangi lamang sa mga ngipin sa harap, nguni’t na sa tagiliran, na nauuna ang dakong itaas kay sa baba. Gayón ma’y nagkakabihirang Hindi nangyayari ang karaniwang lákad na itó, na kung magkaminsa’y kung makasibol na ang mga ngipin sa harap na dakong baba at pang-gitna, nalalaon hago sumibol ang katapat na dakong itaas, at halos nagkakasabay ng mga ngiping kasiping sa harap na dakong tagiliran. Ang mga sinabi namin sa itaas na panahon ng pagsihol ay Hindi totoong ganáp na nangyavaring lumalabas ang mga unang ngipin agad ó Hindi sa ikaanim na buwan, nguni’t bihirangbihira ang sumisibol na mula sa panganganák; kung minsa’y sumisibol ang mga pangil pagkalampas ng ikalabing anim na buwan, at Hindi nga hihirang mákitang sumisibol ang mga pangalawang bag-ang hangang sa ikatlóng taón. Baga man sa ganitong Hindi kahusayan ng lákad, ang mga kapanahunang pagsihol ng mga ngiping aming sinaysay ang siyang karaniwan at kadalasang mangyari, ang karaniwa’y may pag-itang tatlóng buwán ang pagsihol ng isang pangkat ng mga “ngiping-gatas” bago sumibol ang isa pang pangkat. _Madalás na mákitang ipinalalagay n’g kahangalán ng madia, na nagmumula sa pagsihol ng ngipin ang mga pagkakasakft na nangyayari sa unang dalawáng taón ng sangol; wala nang totoong malayo sa katotohanang gaya nitó; at walá na namang mabuting dahilaning tulad nga rito upang maisaysay ang kadahilanan ng ipinagkakasakit ng sangol; sa isang ba gay ay ang pagkasirá ng tiyán, na ang kadalasay nagtatapón ng malabnaw, at sa kabilang ba gay nama’y ang pagkakalagnát ng (ubhang matindf, na kung magkaminsa’y sumasapit hangang sa magkaroon ng matinding sakit ng ulo at ang mga pag>uba, itó ang pagkakaramdam na anaki’y naghubuhat sa pagsihol ng ngipin. Samantalang sumisibol ang ngipin ay lagi nang lalagyán ng takip ang dibdib at ang tiyán, kahi’t lumalakad na at humihiwalay na sa iná. Dapat na bihisan ng damit kaylan man at kinakailangan dahil sa pagkapunó ng dumf, datapwa’t kung Hindi mangyayari ito ay sa araw-araw, gaya ng ginagawa sa damit sa da­ kong itaas ng katawan ng bata. Ang paglalabá ng damit ng bata ay dapat paraanin sa legfa, yamang Hindi sa lahat ng lugar ay makakakuhang magaang ng mga ibang ukol na gamitin, at ang legia ay nasusumpungang madalf, at sa pagka’t ito’y mainam na pangpatay ng mga hayop na sa kaliliita’y Hindi makita, kaya siyang inihahatol na siyang ga­ mitin at magalingin kay sa iba. Bukod sa rito’y kinakailangang ang mga damit ng bata’y labháng bukod sa damit ng matatanda* Kinakailangang nahahanginan at tuyó ang mga lugar na pamamahayan ng bata, kaya’t marapat na ang bahay ay malayo sa mga la­ tían at pinamamahayan ng tubig. Kaylan ma’y huag babayaang makisama sa pamamahay sa mga hayop, na gaya ng ki^auugalian sa mía hayan at mga nayon, na doo’y ang ba boy, áso, mga manóle at iba pa ay kasalamuhá ng tao sa pagtirá sa iisang bahay, sa loob ng mahabang oras, sa makatwid baga’y mula sa pagtatakip-silim hangang sa kinabukasang sila’y nangangalat sa parang. Ang mga dumf ng mga hayop na itó ang siyang nagiging dahil na sila’y magkaroon ng mabahong amoy na nakasasamá sa katawán ng bata at sa matatanda man, kaya kinaka­ ilangang sila’y alisin sa lugar na tinutulugan, at sa papaano mang partfan ay huag pabayaang manatili ang ganitong kagagawang lubháng ka­ raniwan . (It u t ul oy.) íi BANGON. . . Mya Tala sa Ilisal itibaga amin ni Chemang? . . . mga mangbabasa ko‘y nakatatalos din na sa ika ng mga manok, ay sumisikat sa apat Waláng kamalák-malák, ay nakagawá ang pagkakamalt ko ng isang malaking katotohanan, ¡Kay inam na pagkakátaon! ¿Bakit bagá‘t nágawá kong pangapat na tald si Chemang, iyang anak Marikit-na, na balang magsabi ay siyang nararapat iuna? Kung hindi lamang ako nagaala-alang mápulaan ng mga “librepensador”, nuring ko na sanang ang ganitong^ nangyari ay talaga ni Bathala. ¿Pati na Diyos ay nakikialam sa ¡ Pagkat marahil ang na oras ng madaling araw, kasabay ng tilaukan Silanganan ang talang pinakamaningning sa dilang maningning, marilag sa dilang marilag, na kung titigan ay nakawiwili at nakaaaya sa kalooban. Dili iba kundi ang taláng Venus. ¿Sino ang hindi nakakikilala sa salitang venus? Ito, ayon sa mga makata, ay bathala ng pangarap; ayon sa mga manghihibó ay bathala sa dilag, at ayon sa mga umiibig ay bathala ng puso. At saká ngayon ay ikaapat namang sumikat sa pitak na ito si Chemang. Isang bibihiráing pagkakátaon. ¿Paanong hindi magkakátaon, sa ang talang nakasikat na iyan sa Marikit-na, ay siyang bathala ng aking pangarap, bathala ko sa dilag at tanging bathala ng puso? Siya, sa minsang sabi, ang tunay kong Venus................................................................. i> Sayang at hindi ko pa palad hanga ngayon ang mapabilang sa mga kaluguran ni Chemang; sana‘y nakaluhod ako sa kanyang harap at tahasang nasabi, na siya ang una sa lahat ng mga tald dito sa Rizal at ang kanyang ningning ay di nagkakasiya sa lalawigang ito lamang, kundi nanabog sa boong Pilipinas, at kung magkaminsan pa ang kanyang mga sinag ay nagtatawid dagat at nagbabalitá sa mga ibang dako ng kawiliwiling dilag ng mga binibini rito. Lauro Maka-Irog o COMIC SECTION TWO MEAN MEN. A man was drinking a glass of beer in a saloon when some important business called him out. To save his half emptied glass against in­ truders, he put á piece of paper under it with this inscription: ‘‘In this beer, I have spit.” On coming back, our hero was much horri­ fied' to read the following postscriptioij: “So have I!” Several Irishmen was disputing one day about the invincibility of their respective powers when one of them remarked: “Faith, I am a brick!” “And I’m a bricklayer!” shouted another knocking down the first speaker. NOT THAT VARIETY. Maria:—“For heaven’s sake! Miss Long en­ gaged to .Juan Alejo? Why she told me only yesterday that she wouldn’t marry the best man on earth! ’ ’ Juana: —“She isn‘t going to!... A DANGER SIGNAL. Bobbie:—“Pa, isn‘t red a sign of danger!” Papa: —“Yes, I believe so! ” Bobbie:—“There is red ink there, why don‘t you sign the pledge! ’, SECRET GIRLS KEEP. She:—There is one secret a woman can keep.” He:—“Nonsense! What is it?” She:—“I can‘t tell you: It’s a secret.” UP IN ARMS!! . . . One girl:—“Jack tried to kiss me last night.” Another:—,-What in the world did you do?” First girl:—”Oh, I was up in arms, in a minute! ! ” ALWAYS CACKLES. Bond:-“Why do yo call your wife an old hen?’’ BANGON . . Gall:—Because she always cackles when she lays for me. SUCH LANGUAGE! lie:—What did your father say when you told him we were engaged?” She: — ”0h, dear, you must not ask meto repeat such language.” FAVORITE HYMN. Papa:—What is your favorite hymn, Clara, my darling?” Clara: —“The one /ou chased over the fence last night, dear Pa!” IN A COURT. Judge:—“Under what pretext did your hus­ band beat you?” Plaintiff:—Your Honor, please, it was no pretext; it was a club!” DALIT NANG ISANG ULILA {Kay Ensang sa Lan git ) Kung gunitain ko araw 11a pumanaw sa piling ng aking mutyang minamahal; kung isip-isipin panahong nagdaang walang inilabi kundi kalungkutan. Ako’y naiinip at Hindi mákali, ako’y naiinis, ilás na parati sa akin ang búhay at nananatili sa. lagay na itong lubhang aping-api. Ang búhay sa akin ay pangarap lamang at ang mabuhay pa’y sadyang kasalanan; sa aki’y wala nang uuna sa lumbay at wala rin namang mapayapang búhay. Masasabi mo ring may isa pang langit na sa amin dito ay napasisilip; oo, mayroon nga, di ko iniaalis, nguni langit namang balot ng hinagpis. Sa bawa’t silahis ng langit na iyan, mula sa pagngiti ng sikat ng Araw hangang sa paglubog... tanging naiiwan ang gunitang ako ay iyong minahal. Ako’y minahál mo, di ko linilimot, ako’y minahal mo ng kalugod-lugod; dapwa’t... ngayo’y sino, sinong aking Irog ang sa pag-uwi ko ay mapapanood? ¿Sino ang sa akin ngayo’y sasalubong, sino pang aaliw, kung nasa lingatong? ¿at sino pa rin nga ang makikitugon sa pusong iniyo sa munting panahon? ¿Sino ang tuwi na ay aalaala saan man paroon ako at humanga? ¿sinong aasahan at mahihintay pa na tangí sa iyo ay wala nang iba? ¿Sino ang bubulóng at bubulungan ko ng lihim ng puso, ng diwa ng táo? ¿sinong yayakapin, hahagkán sa non, na tinutugunán ng mga labi mo? ¿Sino pa ang aking tatawagtawagin at kung nagtatampo‘y aamuamuin, at kung namamanglaw’y aaliwaliwi‘t tatangis-tangisan ng aking panimdim? ¿Násaan pa. ngayón ang aking ligaya, ang paraluman ko’t susi ng pagsinta? ¿sino ang magiging alalay tuwi na ng palad kong aba sa láot ng dusa? Walang wala na nga ang lahat ng itó, tapós na ang sayá, layaw ko’t hinampó; wala na ang Liyag, pumanaw, yumao’t pati pa ng bunso’y sa libing umalo. At ngayo’y ano pa, di ko máhagilap ang lunas na gamot ng dukhá kong palad; di ibig mabanggit, ni nasang mahagap at kasawian ko, ¡anong pagkásaklap!.. Sa lahat ng dusa’y walang kasinghapdi itong sa buhay kong tipon ng pighati, sa sandaling tuwa’y agad pagkasawi’t suson-susong hirap ang nagiging sukli. Aanhin ang búhay kung walang pag-asa, aanhin ang boong magagawa ko pa sa aking panahon, sa ngayo’y wala na akong hahanduga’t bibigyang abala. ¿Sino ang tutungháy sa tula ko’t a wit na pinamimitás sa pananaginip, sinong magbibigay ng timyás at lamig sa tinig ng aking kudyaping may hapis? Sa bawa’t talata ng kanyang pangkatin, sa bawa’t salitang may pag-irog pa rin, ang dalit ng isang Ulila ng Libing siyang sasaliw nang makikilungkot din. Yaong dating tudling na puspos ng tuwá, ng aliw ng puso’t masayang talata, ngayo’y nagbago na, ibang ibang lubha’t kinabábakasan ng agos ng luha. Kaya’t buhat diyan sa payapang hayan, Ens... ko’y tunghan mo rin ang abang naiwan, akong lumulungoy, akong nahahambal, at akong wala nang Ens...magpakaylan man. Tangos, Nabutas, Rizal. A. Leugim. FABRICA IDE BIZCOCHOS Y DULCES 1 DE J. E MONROY g Premia a en las Exposiciones de Hanoi de 1902 y S. Luis. E. U. A. de 1904 FL A3 A DE STA. CHUZ, 96-98, MANILA. 8 B ANGON. . . Kilos ng mga Kapisanan sa Ilizal “Círculo Marikeño“ ,E1 Comité Directivo de la Sociedad Instructivo-Recreativa CÍRCULO MARIKEÑO ha nom­ brado distintos Comités permanentes para la buena marcha y prosperidad de la Asociación en la forma siguiente: COMITE DE INSTRUCCION: Presidente, Se­ ñor Daniel Santiago; Secretario, Sr. Teófilo H. Reyes; Miembros, Srta. Severina S. Eustaquio y Sres. Isaac Eustaquio, Florencio Cruz y Me­ lecio' Trinidad. COMITÉ DE CONFERENCIAS: Presidente, Sr. Isaac Eustaquio; Secretario, Sr. Teófilo Ig­ nacio; Miembros,. Sres. Paulino E. Trinidad, Teófilo H. Reves y Catalino Cruz. COMITE DÉ ESTILO: Presidente, Sr. Teófilo II. Reyes; Secretario, Sr. Paulino E. Trinidad; Miembros, Sres. Daniel Santiago, Macario Reyes v Juan Victorino. COMITE DE VELADAS, PROGRAMAS E INVITACIONES: Presidente, Sr. Paulino E. Trinidad; Secretario, Sr. Isaac Eustaquio; Miem­ bros, Sres. Teófilo H. Reyes, Teófilo Ignacio, Daniel Santiago y Srtas. . Eugenia de la Paz, Lorenza de la Paz, Rosario de la Paz, María, de la Paz, Gliceria Eustaquio y Severina S. Eusta­ quio. COMITE DE SPORTS: Presidente, Sr. Teó­ filo H. Reyes, Secretaria, Srta. Eugenia de la Paz; Miembros, -Srta. Gliceria Eustaquio y Sres. Hermenegildo Santos y Bernabé Cruz. COMITE DE RECEPCION DE DAMAS: Pre­ sidenta, Srta. Eugenia de la Paz; Secretaria, Srta. Rosario de la Paz; Miembros, Srtas Lo­ renza de la Paz; María de la Paz, Gliceria Eustaquio y Remedios de la Paz; DE CABA­ LLEROS: Presidente, Sr. Manuel Perez; Se­ cretario, Daniel Santiago; Miembros, Señores Isaac Eustaquio, Teófilo H. Reyes y Paulino E. Trinidad. COMITE DE DECORACION: Presidente, Se­ ñor Isaac Eustaquio; Secretaria, Srta. Severina S. Eustaquio; Miembros, Srtas. Miguela Paz, Aniceta Paz, Lorenza de la Paz, Rosario de la Paz, María de la Paz, Gliceria Eustaquio y Remedios de la Paz, y los Sres. Delfin Re­ yes, Esteban Nepomuceno, Fermín Valentin, Hermenegildo Santos y Eugenio Mendoza. COMITE DE BANQUETE: Presidente, Se­ ñor Dario Ramirez; Secretario, Sr. Remigio Guevara; Miembros, Sres. Esteban Nepomuceno, Policarpo Ignacio, y Bernabé Cruz. IMPRENTA, LIBRERIA, PAPELERIA, Fabricación de timbres de goma y de metal, LORENZO CRIBE Calle Crespo, No. 101. Quiapo, Manila, I. F. MGA PAGLALAKBAY “Harapin ang Bukas” al “Mandáloya Club” Pagbubukang liwayway na noong ika 28 ng buang natapos, ang mga nanga ngasiwa sa paglalakbay sa bayang Marikina ay halos itinataboy ng masayang sikat ng araw. Mag-iikasiyam na ng lisanin ang bayang Mandaluyong ng boong galak ng labing dalawang karitela, na sa bawa‘t mukha ng manglalakbay na nakalulan ay waking nakikintal maliban sa kasayahan. Sa bayang San Juíih' del Monte at sa may tapat ng Simbahan, ang lahat ay nagsiibis sa sasakyán upa ng magsipaglakad hangang sa. may tapat ng Depósito ng tubig pagka‘t may kahi rapan ang daan. Pagdating sa patag ay sunodsunod na namang yumáo ang labingdalawang karitela na parang isang kompanya ng mga kawal ni General Serio noong araw, na may hinihipan pang korneta habang lumalakad. Pagkatawid ng ilog Santulan ay nagsitungo sa Nayon ng Kalumpang, at dito’y dumatal ng ikasampu at kalahati ng umaga. Sa Nayong ito’y nagtuloy ang mga naglakbay sa bahay nina GG. Fernando Valentin, Dionisio A quino at José Urbano, na nangagsisalubong sa lahat ang mga Bbg. María Presentación Va­ lentin, Juanita Santiago at Felicísima Samson, mga tala ng Kalumpang (Marikina), na sa mainam nilang pakikiharap at pakikipanayam ang lahat ay halos di nagdamdam ng pagod at gutom. Pagkapananghalian ay nagkanikanyang lakad. Ang mga magsisipaglaro‘y tumungo sa laman at ang karamihan ay yumao sa bahay ng mga Bbg. Marina Santos, Felicísima Samson, Juanita San­ tiago at iba pa upang anyayahang manood ng larong gaga win ng “Mandaloya Club” at “Ma­ rikina Club” na siyang sadya ng mga naglakbay. Ika dalawa na ng hapon ng simulan ang “base-ball” sa may likuran ng Pamahalaang Bayan, sa isang malaking tumana, na sa kabilang tabi nito’y may balag na laan marahil sa mga bin ibi ni at iba pang magsisipanood. Ang dami ng tao’y di madaig ng mga pulís bayan sa pagpapatabL Sa mga sandaling yao’y nakalimot ang mga kahinata ko sa paggalang sa kababaihan. Bago nagsimula ay tumugtog muña ang orkestang inilaan ng mga taga Marikina sa paglalaro, iyon na lamang at di na umulit han­ gang sa maghiwahiwalay; maanong tinugtugan ang mga taga Mandaluyong ng Fúnebre man lamang sa pag-alis. Baka ñaman inaasahan ang púnalo nila sa taga Mandaluyong. BANGON . . 9 Sa alin mang kagalakan ay sumasaliw ang munti ó malaking kalungkutan ó sigalot, at ganito nga ang sa wakás ay nangyari. Ang ‘‘Marikina Club” ay puníalo, na may isang patay (o^), ano ba’t sa isang paghagis ng bola’y tinamaan ang pumapalo sa kanang kamay, na sinundan ng hiyaw ng “Umpire” ng PATAY (out). Dito na nagkaguló ang lahat pagka’t ayaw pumayag ang mga taga “Marikina Club” na iyo’y mamatay susog sa kanilang mga katwirang di madaig ng mga taga “Mandaloya Club” ó ng Palatuntunan ng nasabing la.ro. Sa liuli ang nangyari’y naghiwahiwalay ang lahat ng walang nanalo at natalo. Gayón man, :tng mga naglakbay ay nagsuiwi ng mag-iikalima’t kalahati ng hapon, taglay sa bawa’t kalooban ang saya at gayón din ang masasarap na kakaning mais, pakwan, singkamas at iba pa na pawang ani sa bayang Marikina. Dumating sa bayang Mandaluyong na pinangalingan ng ikapito na ng gabi at dito’y nag­ hiwahiwalay ng boong galák at hiyawang ¡ MABUHAY ANG PAGLALAKBAY 1 Pa-Sa-Be. “Anak-Patois'‘ Noong linggong nagdaan, ika 11 ng kasalu- • kuyan ang walang paged na mga kaanib ng kapisanang ito ng mga mang-gagawa ng sapatos sa ?tlarikina ay nagsipaglakbay sapoókng Nangka, pag-itan ng Marikina*t San Mateo. Mag-iika 9 na oras at kalahati‘y nagsitulak ang mga nagsipaglakbay na nagbuhat sa tapat ng pagawaan ng Samahan na nangakasakay sa mga karetela; hindi gagaanong makikisig at mga tanging binibinft kabataang taga, Marikina, Maynila at San Mateo ang mga inanyayahang dumaló sa kasayahang yaon. Doo‘y namalas ang mga bulaklak ng Marikina na si na Bb. Feli­ císima Guevara, Lorenza de la Paz, Pilar Do­ mingo, Flora Josép, Severina Eustaquio, Mer­ cedes del Rosario, Antonia Sta. María, Miguela de la Paz, Patrocinio Villaion, Carmen Perez, Susana Mendoza, Severina Lopez, .Juliana Nesina, Natalia Nepoinuceno, María de la Paz, Gliceria Eustaquio, Juliana de la Paz, Teodora Nesina, Rosario de la Paz, at ang di kakaunting mga nakapanghahalina rin namang mga binibini na dinaramdam kong hindi maala-ala ang kani­ kanilang mga pan gal an. * Sa mga lalaki‘y ang mga tanyag na binatang Gg. Augusto P. Villaion, Pangulong walang himagod ng Kapisanang “Anak-Pawis”, Manuel Perez, Paulino E. Trinidad, Teófilo H. Reyes, Jeronimo Angeles, Felino Guevara, Ceferino Le­ gaspi, Eulogio Santos, Domingo Zamora, Primo Paz, Juan Coronado, Gregorio José, Isaac Eus­ taquio, Daniel Santiago at iba‘t iba pa. Bukod sa matitimyas na usapan ng mga hinibini‘t kabaguntauhan ay minsan minsa‘y sinasaglitan ng maririkit at piling mga awitan na sinasaliwan ng Orquesta, sa Marikina. Dumating ang oras ng pagkakainan; ang lahat ay nagsitungo sa libis na kinalalagyán ng isang mesa ng saság na buo na may hugis U na nagkakahulugan sa wikang kastila ng Unión at kung isatagalog Daman ay Pagkakaisa. Sa gitna ng tinurang mesa ay mayroong isang malaki‘t ma­ ya bong na punong manggá na siyang nagbigay lilim sa mga nagsisikain. Sa unang tingin, ang nabanggit na punong inanggá ay walang na giging kahulugan; datapuat kung pagkurukuruin ay nagkakahulugan ang punong iyon ng: Ang Pagkakaisa nang mga mangagaica nang Zapatos Marikina pg maglndrunga nang magandang adhika. Pagkatapos, ang mga mahihiligin kay Terpsicore ay nagsikuha ng kanikanilang kakambal at nag rigodcfh; nguni sapagka’t kakapusin ng -panahon kung ipatutuloy ang pagsasayawan, ay minarapat ang itigil. Napagitna si G. Manuel Perez at nagsalita tungkol sa ginawang kasayahan, at isa isa nivang ipinakilalang nagsipagsalita rin sina Gg. Felino Guevara, Domingo Zamora at ang Pangulo ng Samaban na si G. Augusto P. Villaion. Upang magkaroon ng isang ala-ala ang ganoong kasayahan, ang lahat ng nagsidalo’y kinunan ng retrato. Pagkua’y niPisan ng lahat ang lugal na di makakatkat sa alaala ng madláng nakipagsayá. Ang mga babae’y nagsisakay sa. mga karetela at ang mga lalaki’y nagsipaglakad. Nang magsidating sa loob ng nay on ng Bayan-bayanan at sa kahilingan ng karamihan ay nagsibabá sa karetela ang mga babae at nag­ sipaglakad din, sa una’y ang watawat ng Kapisanan, mga binibini’t kaginoohan at tinutugtugan ng Orkesta. Sa habang daan ay wala akong naririnig na ipinaghihiyawan ng lahat kundi ang hnabuhay ang Anak-Pawis! hnabuhay ang pagkakafaa nang lahat nang nuinggagaira! Nang na sasaloob na ng bayang ng Marikina, ang mga binibini’t binatang nagnanais tumiwalág na sa lakarán kung natatapat sa kanika­ nilang ba hay ay hindi pinahintulutan hanggang di sumapit sa bahay ng Samahan. Pag dating -dito ang lahat ay hinandugan ng matamis at tubig, at pagkapagpahingá’y saka pa lamang nakauwi sa kanikanilang bahay ang lahat na taglay ang di malilimot na kasayahang tunay na utang na loob sa mga di marunong manghimagod sa pagpapalagó ng Samahang “Anak-Pawis” na sina Gg. Augusto P. Villaion, Pangulo ng Kapisa­ nan, Agapito de la Paz, Regino Santos, Esteban Nepomuceno at iba’t iba pa. Sina(,-MARIKIT-NA. Oí. Sillo de Ins Angeles CONSULTORIO Y CLINICA Quiotan, No. 101. Santa Cruz. Teléfono 907. 10 BANOON... Jesús y Federico [Conclusión.] Ambos fueron locos y geniales. Los cerebros, vergeles de ideas, florecieron extrañas orquí­ deas filosóficas; el uno corolas de roja seda y el otro de violados terciopelos, sedas altivas y terciopelos tristes. Sus locuras fueron heterogé­ neas; por eso predicaron morales fundamental­ mente diversas. Jesús era tímido y humilde, su moral fue una umbría maleza, el olivo y el ciprés; Federico era pujante y pictórico, su moral fue una selva frondosa, la encina y el laurel. El vulgo supone que los alienados-no razonan. Muchas veces, en cambio, su locura consiste en que “razonan demasiado”. Otros vulgos opinan: (‘1 loco no sabe lo que se dice; sin embargo, á me­ nudo, la locura estriba en “saber demasiado” lo que se afirma. Eu las funciones intelectuales, el más y el menos son anormales por igual lo mismo que en las otras funciones del cuerpo; la hidropesía es tan peligrosa como la. consunción. El loco razonable tiene su lógica, pero la tiene excesiva y para do jal; hay falsas vías en la red de sus comunicaciones cerebrales. Habla sen­ tenciosamente; no concibe la duda ni acepta la discusión. La creencia desborda toda crítica y todo raciocinio. Es un hombre de fé, tan in­ conmovible en sus yerros como en sus aciertos; es vidente, místico, iluminado inquebrantable. Sólo en esto son comparables Jesús y Fede­ rico; así predica el uno, así escribe el otro. El mecanismo psicológico es semejante; aunque actúe sobre materiales diferentes en cantidad y calidad. Aquél afirma su compasiva moral con la misma certidumbre con que éste escribe sus abstraccio­ nes demoledoras. Hablan por sentencias, razonan por parábolas. El uno arrastra sus delirios, amenguadores de la personalidad dentro del bien y del mal; el otro desarrolla los suyos, intensificadores del yo, y re­ monta su vuelo de cóndor para colocarse más allá. Sus afirmaciones, siendo antitéticas, revisten una forma igualmente apodíctica. Son para acep­ tarlas ó rechazarlas: nunca para discutirlas. Am­ bos afirman con ese carácter absoluto y definitivo que es privilegio de todos los grandes soñadores enfermos. Jesús, en Galilea, fue tan enfermo como Fe­ derico, en Weimar. Pero es fuerza decir algunas diferencias. * O 0 El éxito no es un azar, tiene su psicología; intrincada ti veces, compleja, pero la. tiene. Los delirios geniales no escapan á sus leyes; el éxito los corona ó la irrisión los lapida, según los tiempos. Así se explica la expansión de un genio ignorante, más vasta que la de un genio ilustrado. El n azaren se—inculto rumiador de misticismos plebocráticos—dictó para la grey su ética servil; las plebes agasajadas dijéronse cristianas y le dieron plena razón durante cuatrocientos lustros. Tuvo todas las suertes: no existían alienistas por ese entonces. Pasó desapercibida su enfer­ medad, vivió sin diagnóstico y le cupo la dicha de ser crucificado; la magnitud del martirio hizo olvidar las nieblas que sombrearon su mentalidad. Así triunfó en la leyenda; por sus lágrimas, no por su potencia. Triunfó cuando para los cerebros enfermos nadie osaba entreabrir las puertas de un manicomio. El otro —más grande en su martirio, porque supo mucho y pensó hondamente—se apagó en­ vuelto en la penumbra de un diagnóstico des­ prestigiador y murió de angustia lenta, gota á gota; corola agostada en una atmósfera sin oxí­ geno. Este dolor fué demasiado grande para que lo comprendieran las almas pequeñas. Los filis­ teos, los dominados, los serviles, los sub-hombres, todos los pordioseros de inteligencia, los mendigos de voluntad, los ajusticiados por su moral evolucionista y selectiva., se apresuraron á proclamar la bancarrota de sus doctrinas, pre­ textando que todas ellas fueron frutos cariados de un enfermizo árbol del bien y del mal... La clínica psiquiátrica puede fijar diagnósticos sobre estos dos enfermos ilustres. Desconocida por sus contemporáneos, la locura de Jesús ha sido y será negada en toda hora pol­ los favorecidos en su doctrina. Su moral es una justificación para los -inferiores; justo es que estos no confiesen que tuvo sus raíces en el de­ lirio. Menos afortunados son otros cientos de cristos que apostolizan en las clínicas de los ma­ nicomios: podrían reclamar Passanante y Con­ sel heiro. El estudioso descubre en Cristo á un alienado místico, enfermo de locura sistematizada reli­ giosa, indudablemente menos filósofo que un Hamlet ó un D. Quijote. Y se explica: Cristo fué elaborado por la tradición sectaria de una multitud inferior, mientras Quijote ó Hamlet fueron forjados por un genio. En la era de Pilatos llamábase “mesianismo” al delirio religioso sistematizado. Como en el caso de Jesús convenía su locura á la gleba, ésta hizo perdón de las vulgaridades morales y de las máximas que se le atribuyeron gra­ tuitamente. La locura de Nietzsche, diagnosticada en sus propios libros an^ps que su organismo cediera bajo la gravitación del mal, es magnífica, des­ lumbradora, se sobrepone á todas las preocu­ paciones sugeridas previamente por el diagnós­ tico de la enfermedad. Aquí el loco es un hombre genial, de cul­ tura profunda y compleja; destruye como un ciclón, piensa como un estro, escribe como un poeta. Guarecidos tras su locura, los hombres retar­ dados en la evolución biológica de la especie, han intentado formar un solo haz de sus vi­ dencias y sus desequilibrios, fo;nentando [a icónfusión ontre el robusto florecimiento de su genio BANGON . . 11 y las ¿olorosas proliferaciones ele su enfermedad. Esa grey de los débiles parece haber temido que su voz despertara en los amos el sentimiento (le la potencia necesaria, y que al anuncio de sus nuevas tablas se operase una total trans­ mutación de los valores morales. ¡Quién lo du­ dará, si en vez de recibir un diagnóstico de la ciencia, le hubiera tocado en suerte, como al Ga­ lileo, una. cruz para aquilatar sus teoremas en los crisoles del Martirio! Corría por esos desfiladeros nuestra imagina­ ción hacia la encrucijada, en donde la ciencia y la filosofía se interceptan—mirando el estudioso con el lente clínico y el moralista con el lente de su amor á la vida interna,—cuando el crepúsculo comenzó á espesar sus negruras sobre Roma. Sólo pudimos agregar que el contraste entre ambas éticas no es menor en su aplicación á la vida práctica. La moral cristiana es clorática, compasible. Induce á prolongar las existencias inferiores con limosnas de absurdo altruismo: rebajan al que las da y ofenden al que las recibe. Se ha con­ venido en llamarla moral; es, indudablemente, un buen negocio para los infelices. Nietzsche es plenitud vigorosa. Nos empuja á ser siempre más, infinitamente, por todos los medios aptos para intensificar la personalidad. Su ética educa para la vida laboriosa, alegre y fecunda, induce á perseguir el único de hecho incontrastable: la conciencia de la propia fuerza, en la negrura del crepúsculo, vimos per­ derse á poco el domo de San Pedro. Pero so­ bre el cielo, más intensa que la noche misma, aún recortada netamente su silueta semicircular, el domo del Panteón. Símbolo en esa hora, pre­ sagio de los siglos. José Tngegnieros. NOLI ME LÉGERE IV HALAGA NG BUHAY (Karugtong) Si Bayáni ay sumagot: —“Kung sakali man po, G. Presidente, kung sakali man po at sinapit sila ng pagkasawi, ang inga kamag-anak nilang maíiwan ay hindi dapat mangagsiluhá, hindi dapat manghinayang ni di dapat ipaghinagpis ang kanilang kamatayan, sapagka’t kagaya ng mga tunay na lalaki, sila’y nagpakamatay sa pagtupad ng katungkulan! Nabaon man ang mga katawan nila sa ilalim ng lupa, ang kanilang alaala ang kanilang mga ngalan, ang kanilang kabayanihan ay makikintal sa diwa’t puso ng lahi upang kailan ma’y manariwá doón. Ang mga anák nila, ang kanilang kaapuapuhan, at lahat kaming mga bagong si bol ay laging aawitin ang kadakilaan ng kanilang gawá, pipintuhuin namin at igagalang ang kanilang alaala, at sisikaping tularan ang inihasik nilang halimbawá. Ang Inang Bay an, ang pinakaiirog na. “Mártir” Inang Bayan ay yayakapin ang kanilang mga bangkay hahandugán sila ng matatamis niyang halik, at pagkatapus na maisulat ang sagisag na sa kanilan¿ mga noo, ay ituturo sila sa boong Sangsinukob, kasabay ng sabing:—“Ang mga anak ko ay mga bayani ng Matwid 1 ’ ’ May kamatayan po bang diya’y dadakila pa? —“Pshe!—“ang ingos ng Presidente,—que bayani” ni que bulati... que bayani ng matwid! — Bayani ng kaululan!”—At pagkatapus na makamut ang ulo ay nagpatuloy: — ” Nguni’t... pero ikaw ba nanían ay wala nang kaisip isip, at di mo makurong ang pinagsasabi mong iyan ay pulos na kahibangan? Sino baga ang iyong mapaniniwalana... Jesus Maria y Jose!—ako laang ay pinagtatawa mo! Diyata’t ako‘y magpapakamatay mailigtas ko laang ang isa kong alila, ang isang ita, ang isang insik? Laking kabulastugan!... Ha, ha, ha! ” Tumugon si Bayani: — —“Ang isa pong magliligtas ay hindi sinisino ang sinasaklolohang napapanganib, hindi inuusisa kung ang ililigtas niya ay kamag-anak, kauri ó hindi; hindi siya tumitingin sa kulay ng balat; ang kinukuro niya ay kung nararápat na iligtas ang napapanganib: alalaong baga’y kung ito ay kinakandili ng katwiran”. Muling napahalakhak si Mahabang-kamay; ang pagkapoot niya kay Bayani at pagkatigagal sa mga pinagsasabi nito ay nagtatalo sa kanyang loob—Iiling-iling na sumagot: —“Mga haling na pag-iisip! mga haling!... Palibhasa’t ikaw’y bata pa, ay hindi mo kinu­ kuro ang iyong pinagsasabi”. Napangiti si Bayani; munti na siyang ma pa—Ehem! —“Pe?-o.. .Ibig mo bagang ipakita ko sa ivo ang kaululan ng iyong teoría'!—ang dagdag ng hukom na ngayo’y nagboses-paré. —“Ikatutwá ko po kung inyong mamarapatin”—ang tugon naman ng binata. —“Bueno” \...... Si Mahabang-kamay ay nagsindi muna ng isang tabáko, bago nagpatuloy: — “Makinig ka: “Sa kanino mang taong may gadaling noó ang sariling buhay ay siyang lalong pinakamahalaga; siyang pinakamamahal niya higit sa alin mang bagay at sa kanino man. “Isa itong katotohanang di mo mapupuwing sa aking harap, ako’y matandá na,.... at kilala ko ang lakad ng mundo. “At sa katunayan ng aking sinabi ay nariyan ang libolibong taong napa-aalipin upang magkaroon laang ng maipagtatawid buhay; nariyan ang daan-daang babae sa Maynila na ipinagbibili sa bálana ang kanilang mga katawan at puri upang magkaroon laang ng maikabubuhay! Nariyan ang mga taong taga-labas na nanghaharang at pumapatay ng kapwa upang mag­ karoon ng ikabubuhay! Ano pa’t lahat ay gina12 BANGON . . gawa upang mabuhay laang! Samakatwid lahat ay buhay at buhay ang hanap! “Ngayon”—at dito’y ipinaglakasan ang salita—“Ngayon, ano iyang kaululang ipinipilit mo na katungkulan ng isa ng tao ang sagipin ang napapanganib kali it na masawi ang kanyang buhay? Diyata’t lahat na’y ginagawa upang lumawig laang ang buhay at saka ngayo’y ipangangalandakan mo na di kailangang mamatay mailigtas laang ang iba? “Ano ang iyong mapapala sa pagliligtas na iyan?—A a kyat ka ba, ng langit? “Oh, aking tinatawanan ang mga isipang iyan na walang kaulo-ulo! “Tsipin mo na laang ang nangyari sa iyo kanina. Magtandá ka at madalá ka na sa na­ pala mong iyan sa panghihimasok sa di mo dapat panghimasukan. Mabuting mabuti na laang at sa bisig ka tinamaan ng bala... at kung sa tiyan?.... marahil kung nagkataon, ay inaagunyas ka na ngayon”. Napangiting mull si Bayani. Pagkaraan ng ilang sandali ay banayad na sumagot: “Kung ako man po ay nagkadurog-durog, ang gayón ay walang kailangan sa akin! Hihimlay ako sa libingan ng walang pagsisisi, kakaulayawin. ko roon ang tangi kong Ligaya—ang ligayang pilit na sasaakin sapagka’t ako’y namatay sa pagtupad ng aking katungkulan, sapagka’t ako’y namatay sa pagpupunyaging igalang ang watawat ng wagas at katutubong Matwid! Sagayon ay di na ako masisisi ng aking Bayan! ”... —“Mga pangarap!” ang muling sabád ni Mahabang-kamay —‘ ‘mga maling pangarap! Oh! hanggang saan nakikilalang ikaw ay bata pa nga laang! Hanggang saan mo ipinakikita na wala kang kamuwang muwang sa pamumuhay!... Ano iyang ligayang sinasabi mo? Bunga ng kahibangan! Ibig mo bang ituró ko sa iyo ang tunay na ligaya—ang ligayang dapat mong sikapin?” Itinaas ng nangangaral ang kaliwá niyang kamáy, pinag-abot ang mga dulo ng hintuturó at ng hinlalaki, at saka nagpatuloy: “Ang salapi! ! Ang salapi! Kapag ang tao ay mavroong salapi, sa. kanya Ay walang hindi ma-aari! “Sa pamamagitan xniyan, at niyan laang, makakaranas ka ng tunay na ligaya; Iyan laang ang makapagbibigay sa iyo ng kariwasaan sa pamumuhay... Kaya nga, wika ko sa iyo, ay huwag mong_ sayangin ang iyong buhay sa mga ulol na pangarap. Samantalahin mo ang panahong itinadhaná ng Diyos para sa iyo dito sa mundo. Ha bang ikaw ay nabubuhay, pues magpasasá ka sa tamis ng buhay. Iyang biyayang sinasabi mo na dadating sa iyo pag ikaw ay nalilibing na, ay hindi moma-aasahan... Ma­ buti na laang kung ikaw ay papasukín sa pintó ng langit, at kung hindi?, at kung doon sa isang pintó ka mapasuot?” —“Hindi pó ako dapat magtakha, G. Presi­ dente”—ang tugón ng bi nata—“hindi pó ako dapat magtakha sa mga sinasabi ninyo. Ang \ mga ganyang paghahakáng bulok ay palasak na palasak pa ngá dito sa atin. “Para sa mga gaya ninyo, ang buhay ng tao ay dapat gugulin sa loob ng isang palasyong gintó, sa laot ng kariwasaan at lubos na ginhawa. “Para sa inyo, ang layong dapat sikapin ng lahat ay ang makapagtayo ng mga kamalig ng salapi. ‘Ang salapi, sa mga gaya ninyo, ay katumbas ng lahat; salapi ang una, at salapi ang katapustapusan; kung walang salapi ay walang ligyya. “Para sa inyo, ang tao ay dapat tumalikod sa lahat, dapat isatabi ang mga katungkulan, at isalimot ang pag-ibig sa hayan, lahi, ma­ twid, at karangalan kung ito ay kakailanganin upang lumagi sa pagkamasalapi”. —“Talaga!—“ang sabád ni Mahabang-kamay. —“Ako pó—“ang patuloy ni Bayani—“ay may ibang paghahaká ukol sa halaga ng buhay— paghahakang di ko ikamamangha kung sakali ma’t inyong tawanan. Sa akin pó, ang buhay na araw at gabi ay ibinababad sa pulot ng kaginhawahan - ang buhay na walang pinipintuhó kundi ang Diyos Salapi—ang buhay na walang hanap kundi ang kagalingan ng sarili, ay isang buhay na mababa, walang halaga, karumaldumal! ”.... Tumalikod ang Presidente sa bi nata at ani­ mo’y di nadidinig ang sinasabi nito. Si Bayani ay nagpatuloy: “Ang buhay po kung ibig magkahalaga, ay kailangang ilaan at gugulin sa isang adhikang mataas, sa isang layong marangal... Ang yaman na kinahahalingan ng boong Sandaigdig halos ay hindi makapagpapadakila sa buhay ng tao; ma-aari siyang magpaginliawa, magdulot ng kasaganaan sa lahat ng bagay; dapwa’t hindi kasaganaan, hindi kaginhawahan ang naghahatid sa tao sa pagkadakilá. “Ang karunungan man, liban na laang kung siya’y ginugugol sa ikagagaling ng bayan, lahi, Sangsinukob, ay di ko rin masasabing sapat na makapagpadakilá sa buhay....... “Ang tao po, G. Presidente, ay kailangang gumawa para sa lahat; kailangang magbata ng suson-susong pagtitiis, (lusa, pighati, para sa lahat; kailangang sumagupá sa libo-libo mang kamatayan para sa lahat; kailangan siyang maging isang taga-hasik ng kalayaan, taga-taguyod sa dangal ng tinubuang lupa, taga-kandili sa puri ng matwid na malimit lupigin........ “Kapag ang isang tao ay nakasunod sa mga ganyang katungkulan, mayaman man ó inahirap, inarunong man ó hindi, siya ay may karapatan nang ipagmalaki ang sariling buhay, at humimlay sa piling ng mga lalong dakilang kalulwa sa boong Sangsinukob!” Hindi na nakasagot si Mahabang-kamay; noong sandaling iyon ay siyang pagppsok ng tunay na hukom ng bayan. Ito ang sa wakas ay sumuri sa naaantalang usapin, at pagkatapus na madinig ang mga pangangatwiran ng bawa’t isa ay inalagdá ang kanyang maayos na hatol. BAN GON. . . 13 Si Blackheart ay nagkamit ng m ahi gat na parusa. Aug matatamis na pag-asa nilang dalawa ni Mahabang-kamay ay pawang nanga looy. Tinangap ni Blackheart nang walang tutol ang kahatulan ng lmkom, dapwa’t ang pagtang-gap na iyon ay nilakipan niya ng isang matinding sumpá. Isinumpá niya ang isang madugong paghihigántí sa gitna ng kanyang pagkapahamak. Í. A. AMADO. El tesorero provincial interino •s—e?—»•— En otro lugar de esta misma, revista men­ cionamos la marcha á los Estados Unidos en uso de licencia de Mr. W. O. Kaminer, teso­ rero provincial de Rizal. Para sustituirle temporalmente en el cargo ha sido enviado aquí otro americano, cuyo nom­ bre hasta ahora no hemos llegado siquiera á saber. Nosotros hubiéramos deseado de todas veras que durante la ausencia de Mr. Kaminer se hubiese conferido el cargo al filipino que ocupa hoy el puesto de chief clerk en la misma teso­ rería, Sr. Isabelo 'de Silva. Si la filipinización no es un sueño esta mar­ cha, de Mr. Kaminer considerandos una opor­ tunidad para someter á prueba la capacidad de un filipino más. Ademas, nombrando sustituto á un americano, se impone á la caja provin­ cial un gravamen innecesario, porque durante la licencia de Mr. Kaminer la provincia pagará sueldo á dos tesoreros provinciales, lo cual no ocurriría nombrando al Sr. Silva, que según ley no cobraría mayor sueldo del que ahora percibe. La experiencia del Sr. Silva adquirida durante cinco seis años de servicio en dicha oficina, donde siempre ha merecido elevado concepto de sus diferentes jefes, y su cualificación en el cargo de tesorero provincial, según las leyes del Servicio Civil, debieron acreditarle para que sea nombrado tesorero provincial interino de esta provincia. Y creemos reflejar la opinión de la provincia manifestándolo así. Una carta abierta A mis Comprovincianos de la provincia de Rizal, Pililla 2G de Marzo de 1909. Señores: Desde el mes de Enero de este año los can­ didatos para Gobernador en nuestra provincia se agitan mucho y agitan á los pueblos en pro­ vecho de sus respectivas candidaturas, unos per­ sonalmente y otros por medio de sus leaders. Hasta ahora hay dos progresistas y cuatro nat cionalistas, por manera que hay amplia opor­ tunidad y bastante tiempo aun, para que los electores puedan pensar y elegir entre tantos aspirantes, á quien vamos á encomendar du­ rante el bienio futuro el mando de nuestra pro­ vincia . Indudablemente los candidatos actuales son personas de recomendables condiciones; pero permitidme que yo os diga que, en mi con­ cepto y con la amarga experiencia del pasado, nuestra norma de conducta debe ser hoy el: “VOTAR AL QUE PUEDA GOBERNAR ME­ JOR LA PROVINCIA” de manera que, aparte de mantener la tranquilidad y moralidad pú­ blicas, pueda fomentar eficazmente nuestros in­ tereses materiales, económicos y hasta morales en lo que respecta á conseguir que, á pesar de nuestras diferencias religiosas y políticas, los vecinos de cada pueblo se aúnen y cooperen en todo aquello que sea de interés y provecho ge­ neral. En una palabra, debemos escoger un hombre EQUILIBRADO en todos sentidos, como dicen los americanos. La elección es de suma, importancia, pues cuanto mayor sea nuestro acierto en elegir, tanto mayor será el beneficio que hemos de recibir del que ha. de ser nuestro Gobernador. Somos de la provincia de Rizal y es nuestro de­ ber escoger un hombre verdaderamente digno del nombre de esta provincia, á fin de que podamos enorgullecemos de ser verdaderos rizaleños. Permitidme ahora, comprovincianos queridos, que yo incluya en el número de los candidatos nacionalistas un hombre más, para exponerle á vuestra consideración: este hombre es Catalino Sevilla, hijo distinguido x de nuestra provincia. Le conozco hace tiempo, y he oido decir en una tertulia en Manila que varios amigos suyos habían decidido presentar su candidatura para. Gobernador de Rizal. Supongo que muchos de vosotros le conoceréis también. Es hombre ya. maduro, enérgico, inteligente, íntegro patriota, filibustero en tiempos pasados y hoy naciona­ lista sensato y consecuente, además de tener un genio organizador y progresivo. Ha sido afa­ mado Profesor por largo tiempo en Manila y hoy es Abogado de mucha reputación, sin em­ bargo de ser muy modesto. El no ha empuñado las pinnas durante la Revolución, por haberle sorprendido los aconte­ cimientos dentro de la Ciudad de Manila; pero muchos de. los que fueron sus discípulos, im­ buidos desde la tierna edad en el profundo amor y veneración á la Patria y fieles á las ense­ ñanzas de su maestro, defendieron con tesón aquella Bandera santa de la Libertad, por siem­ pre querida y jamás olvidada, cayendo los más de ellos cubiertos de inmarcesible gloria en los campos de batalla. No pretendo afirmar que sea el mejor'candi­ dato, no; pero yo creo por el conocimiento personal que tengo, que en la próxima con­ vención del Partido Nacionalista y aún en las futuras elecciones vale la pena, de pensar en él, y otorgarle vuestro apoyo, si le croéis digno de vuestra confianza. Vuestro Comprovinciano, L. GABRIEL. 14 BANGON. . . DE COLABORACION Las “Canas“ y el “Hoy“ La complacencia del galicianófilo PEDRU al joven RIZALEÑO me ha inducido á tratar una vez más de un asunto que desde los principios en Filipinas venía causando estorbos en la marcha progresiva de la sociedad. He de hacer constar antes, que no es mi ánimo terciar á los dos articulistas, porque es­ toy con la réplica -de PEDRU que el asunto no es para merecer más; y- además yo creo que de prolongarse corre el peligro de que las partes se vean tentadas, si no precisadas, á mojar sus plumas con determinadas tintas po­ líticas; entonces ¡adios, política neutral de la que al parecer PEDRU es acérrimo defensor, aunque en teoría solamente. De paso, sin em­ bargo, me permitiré decir que según he enten­ dido, el autor del artículo replicado por PEDRU no ha hecho más que manifestar sus impre­ siones en general, concluyendo en particular por emitir su juicio de periodista rizaleño, y bajo esta condición no me ha extrañado que al comentar aquella fiesta lo haya hecho de una manera distinta que los otros de su clase. En cuanto á lo de la “salida” de aquel naciona­ lista, no he de regatear á PEDRU en su con­ cepto, pero él ha olvidado de mencionar ó no se ha fijado tál vez, si no es que de intento lo calla, al que, recordando elecciones pasadas, ha sido el primer provocante en aquella reunión, el cuál es una figura muy conocida, porque en política es de esos que primero se llamaron federales, después nacionalistas progresistas, y hoy incoloros. Pero dejémonos ya aquella fiesta y entrémonos al asunto que me he propuesto tratar en estas columnas, ampliando lo que LA AN LAGUI había ya tratado en el número 2 de esta pu­ blicación bajo el título de “Intolerancia”. El hecho según PEDRU, que el tal RIZALEÑO por ser joven ha arremetido patognomónicamente contra ciertos viejos, es lo que de ser verdad, me hace meditar sobre las rela­ ciones de nuestros viejos y jóvenes que apesar del transcurso del tiempo y de las lecciones que nos vienen dando los acontecimientos, continúan lo mismo que en aquella época, por lo que nues­ tro inmortal Rizal, al tratar de “exponer en las gradas del templo” los cánceres malignos de nuestra sociedad, ha mencionado como uno de ellos en un capítulo de su “Noli”. Efectivamente, en la vida de nuestros pue­ blos, sin recurrir ya á la historia y circuns­ cribiendo únicamente á la actualidad, además de las separaciones causadas ya por las creencias po­ líticas, ya por las religiosas, hay otra no menos funesta y de vigor latente, que para nosotros no es más sino puramente cuestión de edad. Esta cuestión que tiene diferentes formas de manifestarse, bien por oposiciones sistemáticas, bien por egoism o ó por intolerancia, etc. etc., se sucita precisamente en las empresas para cuya realización se requieren buena armonía, unión, tolerancia y cordura. Es tan notorio esto, que no se necesita enumerar hechos, puesto que en cualquiera parte de Filipinas suele tener lugar entre viejos y jóvenes más ó menos ridi­ culamente. En los tiempos pasados este cáncer de nues­ tra sociedad solo Se presentaba en las empre­ sas religiosas; pero hoy día en virtud de las inno­ vaciones políticas se ha hecho más frecuente. Basta ver en las luchas electorales, donde ade­ más de los candidatos pertenecientes á deter­ minados partidos politicos ó grupos religiosos, hay otros que se presentan como apoyados por los que se dejan llamar ó elementos viejos ó ele­ mentos jóvenes. Esta separación proviene, á nues­ tro juicio, no solo de las fogosidades ó radi­ calismos de jóvenes que á veces son verdade­ ramente exagerados, sino también del egoísmo muy marcado de algunos viejos, que se consi­ deran infalibles en sus juicios y actos porque creen que el tiempo con su marcha no ha cam­ biado, lo que equivale á pensar que la teoría hegelliana es aún factible en pleno siglo XX. Es indudable que la experiencia es una base mejor para cualquiera empresa, sobre todo en asuntos nacionales, generalmente como punto de comparación; pero no siempre como medio suficiente para resolver las cuestiones que de ellos pueden surgir; el modernismo bien enten­ dido, por otra parte, siempre que no traspase las pautas de la moderación, también es muy esencial, puesto que todos los elementos deben progresar en tal sentido. Teniendo en cuenta estos dos principios, creemos que tanto los vie­ jos como los jóvenes no tienen motivos de con­ servar por más sus respectivos orgullos insanos, y solo deben tener en cuenta en todos sus puntos de vista el bien general, ó en términos más claros, nuestra causa nacional, que hoy más que nunca reclama una fuerte solidaridad entre los filipinos. Tenemos, pues, que la solución de este con­ flicto social en Filipinas, no depende única­ mente de ciertos viejos que se consideran erró­ neamente ser paires conscripti, ó maestros por su edad en todos los aspectos de la vida, para que sean menos apasionados, sino que también de algunos de mis conjóvenes, que realmente pecan ya contra el debido respeto y veneración á las “canas”, merced á las ‘cuales disfrutamos de este “hoy”, para que sean más moderados, menos bruscos y fogosos en sus radicalismos. Unos y otros deben considerarse mutuamente, porque si es verdad que los viejos pueden dar lecciones provechosas de su experiencia é his­ toria á los jóvenes, ellos, en cambio, pueden aprender y perfeccionarse con el “hoy” de estos, que es lo más esencial, puesto que es la víspera de nuestro mañana, de nuestro porvenir por el que debemos todos laborar con fé y esperanza. En las presentes circunstancias debe el i miBANGON . . 15 narse ya de nuestra sociedad la costumbre de algunos viejos ó padres de familia, que cuando un joven no es de su color en política ó en religión, ó cuando cualquiera es protestante á sus teorías del siglo I, son motivos más que suficientes para llamarles pervertidos, evitar sus tratos y cerrarles las puertas de su casa; lo mismo puede decirse á esos jóvenes aficionados al modernismo, imitadores á lo sumo, que cuando son aconsejados por expertos viejos creen por mala inteligencia que se les coarta la libertad y no tienen otras contestaciones que sus lenguajes de fogosos y sus actos"bruscos, llegando á que­ brantar de esta manera los tradicionales pre­ ceptos de moral y urbanidad. Este defecto social, que consultando historias, no solamente es peculiar en Filipinas, sino que también lo tienen otros paises más civilizados, dá lugar á que esos mal intencionados observadores superficiales de nuestra raza, esos enemigos de la capacidad filipina ó esos que no quieren ver con buenos ojos el inmediatismo de los nacio­ nalistas, lleguen á utilizar como un arma en contra de la genuina aspiración de la mayoría de los filipinos, en contra del supremo ideal ansiado desde ayer, y que si nos permite pro­ fetizar, es el mismo que late hoy con visos urgentistas aun en los corazones de los viejos que se han hecho conservadores por su edad y de esos compatriotas que tergiversan sus pro­ pios sentimientos y dicen lo que solo les con­ vienen individualmente. Aunque no consideramos este defecto como un óbice á la consecución de la genuina aspi­ ración del pueblo filipino, porque si bien es verdad tiene caracteres de cáncer como dejamos dicho, no es tampoco segunda naturaleza que digamos, y es muy sencilla su cauterización porque no es más que hija de las pasiones creadas pol­ la atmósfera de dominadores que desde tantos siglos ha venido imperándose en Filipinas, sin embargo, lo reprobamos bajo todos los conceptos, y valga por el honroso calificativo que nos dan de ‘"hombres de mañana”, deseamos de todas veras que nuestros compatriotas todos den parte de sus atenciones á este problema de no menor importancia en vista de sus ordinarias conse­ cuencias. Es una cuestión que, á nuestro parecer, con más dosis de juicio, con más serenidad y menos amor propio, se puede remediar fácilmente; en prueba de lo cual apelamos al testimonio de algunos viejos que están exentos de estos de­ fectos. En Manila, por ejemplo, tenemos al juvenal D. Felipe Buencamino, aqui en Rizal á D. Ambrosio Flores, que encabeza á los jóve­ nes en la guerra contra el fanatismo, y á los se­ ñores Hilarión Reymundo y Fernando Angeles de Morong y Manuel Mendoza de Tan ay, viejos estos tres últimos, que han sido y continúan siendo “leaders” del candidato radical y joven Lope K. Santos. Si verdaderamente somos amantes del pro­ greso de nuestra raza, si anhelamos de todo corazón la felicidad de nuestro pueblo, debemos procurar la abolición de las malas costumbres y de los hábitos que traen malas consecuencias, parte de los cuales son, pues, el orgullo ó in­ tangibilidad de algunos viejos, y la intolerancia, fogosidad y radicalismo desenfrenado de ciertos jóvenes. Felicísimo MAGTANGOL. El Catecismo de Tolstoy El conde de Tolstoy, autor de tantas obras maestras, acaba de publicar en los periódicos rusos diez mandamientos de higiene, que tra­ ducimos á nuestros lectores, para que los siga el que pueda: I Estar lo más posible al aire libre, día y noche. II Hacer todos los días ejercicio al aire tra­ bajando ó paseando. III Beber y comer de una manera moderada, y sencilla, tomando leche en vez de alcohol. IV Lavarse con agua helada y tomar un baño caliente los lunes. V Usar ropa ligera y floja. VI Vivir en una casa seca, espaciosa, so­ leada. Ser propietario. (!) VII Guardar una limpieza rigurosa, hasta en lo’ moral. Este es el remedio contra las epidemias. VIII Trabajar regular é intensamente, lo que es el consuelo de las desgracias, y estar siempre alegre, lo cual corta las enfermedades del cuerpo y las del alma. IX Después del trabajo evitar las distracciones ruidosas procurando el descanso en familia y dedicando la noche á dormir. X Trabajar mucho y hacer buenas obras. Tolstoy dice: “Con esto conseguiría la felici­ dad todo el mundo”. La felicidad después de hacer todo esto, quizá; pero hay que pedirle la receta al conde para ser propietarios y para estar contentos siempre. (De “La Idea Moderna” de Lugo, España; 14 Enerob 1909). —rqb» —¡“SULONG”!... Ang pahayagang ito ng Kapisanang “Mithi ng Bataan” na sinasabing ilalathala sa Maynila, ay lomabas na, at ang unang bilang niya‘y tinangap na namin. Gaya ng sukat maasahan sa makikisig na panulat ng mga doo’y nagsisigawa, ang “Sulong" ay naglalaman ng maiinam na lathalang ikatututo’t ikalilibang ng mga mangbabasa. Isa pang tagumpa.y ito ng kabataang di ma­ dam lumingon sa mga hirap at panganib, maitaguyod lamang hangang wakás ang ma-aalab at dakila nilang mga adhika. Tanga pin nila ang matapat naming bat i. 16 BANGON . . Btilaan... Sinuñgaling.. ! Sa lahat ng inga gagawi’y ito ang lag! nang kauláulayaw, sa pag-iisá, sa paglaltad, sa pananahimik, at sa lahat na ng ba gay, ay itó ang inga pangungusap na máriringig sa bibig ni Rita, ng babáeng larawan sa pagmamahal ng kapuwa niya, ng binibining iyang nagpapalit na nga ng ligaya sa bunton ng hinagpis. Jto ang babáeng masasabing larawang mistula ng pagbabatá, ng pagtitiis, ng hinagpis at lahat na ng tiisin sa buliay na ito. Anák sa baníg ng kariwasáan, bugtóng na anák ng mga magulang na labis magpalayaw, nguni’t alipin ng mga hilahil, busabus ng ltasawiang pa lad. Kaawa-awáng puso na di na nakatuklás ng ligaya....,! —Bulaan, sinungaling!... Bulaán ka! ikaw’y magdarayá!—Ito ang madalás na sabihin sa Ita­ lia ráp niyang binatá; nagiging pulót na sa kan­ yang inga lab! ang inga salitáng ito, na nakatutugnás naman sa pagdaramdám ni Gerardo, ng binatang kaulayaw na lagi ng kanyang ltaluluwá, ng kanyang panimdím, ng kanyang diwá. ••-Altó raw ay bulaan!—ang magiliw- na alo ng binatá,—baltá hindi mo mapatutunayan iyán? Ikáw ang táong, pag akó na lamang ang nagsasalita ay kungsaan nároon angpaniniwalá mo.... —Oo nga, at marahil ay kung saan lumilipád—ang pabiróng sagót ni Rita. — Ikáw ang kaliit na malungkót ay nakatawa rin, hindi ka marunong magtapát sa akin, ang lahat ay inalilihim mo, ang lahat ay iyong ikinukublí, ikay dáinot mo....... ! — Hindi alto maramot, Gerardo, ang ibig ko lamang ay yamang inianák akó sa pagtitiís ay sarilinin ko na lamang ang lahat ng ito. Sarilinin na, sapagka’t káya ko pa naman. Huwag ka nang mabalisa, at parahin mong alto’y walang anomang kinálaman sa iyo, parahin mong hindi ko natatalós ang lahat mong gawá, ipalagay mong hindi ko nákikita ang mga baga y na sukat mong ipangilag, at sa wakás ay maaaring ang lahat ng lihim mong mga kilos ay ipákita na sa akin, at laán naman akó sa pagatím ng mga kapaitan ng aking palad. Ah Ge­ rardo... hindi ko inakala kaylan man, na, sa­ pagka’t alto’y lagi sa baliay, ay hindi makakatuklás ng iyong mga gawang sa alti’y ikinu­ kublí... hindi ko inisip na ikáw sa iyong Ita­ la gayan ay magpakasirá sa isang pangaltó, hindi ko altalaing ikáw ay kapitan ng mga salitáng: Bulaán... Sinungaling.........” Sukat na, aking Rita, totoóng masakít ang mga tudlá mong iyan, hindi ko na 'matiís ang mga paratang mo, ang iyong hinalá, na ma­ rahil ay dulot lamang ng masasamáng balita. ¿Lambingmo lamang kayá iyan sa iyong...? — Hin­ di na naipagpatuloy ang salitá dahil sa biglang pagsagót ng binibini, na wari‘y nahulaán na ang ibig sabihin ng binatá. Hindi lambing, hindi, Gerardo; alam ltong ’ walá pa altong karapatán ukol diyan; hindi rin pagpapasakit, sapagca‘t ang damdamin mo‘y damdamin ko rin. Walá akong ginagawá kungdi ang magsabi ng katotohanan, walá akong sinasabi ltungdi ang mga katotohanang namamalas ko... Na ano?—ang madaling saló ng binatá. Na ikáw ay bulaán, sinungaling, walang isang salitá, hindi marunong magpahalagá sa pangaltó, waláng... hindi ko na sasabihft baka wikain mo na lamang na paguusap nati‘y wala na altong nasasabi sa iyo kungdi pawáng ltaululán. Sandaling kapwa di umimilt, isa may hindi nagsasalitá; sandaling naghari ang pagkapipi sa dalawang anák ng diyos Pag-ibig. —Isang paliwanag, aking Rita, ang ltailangan ko ukol diyan. Kailangan ko ang tapat sa lalong pagtatapat, at kung lumabás na alto‘y tunay ngang maysala, tatangapin ko ang lahat ng iparurusa mo sa akin. Hindi ltuinibó si Rita. Tumungó, at tila iniisip ang mga paliwanag na nasang máringing ni Gerardo, ng kanyang inibig, ng kanyang pinaglagaltan ng isang pangaltó, ng pangaltóng hanggang sa mga sandaling yao‘y hindi pa linilimot at kaylanma‘y hindi lilimutin. Pagltatapos ngilang sandal i, ay nagsalitá ang bi­ nibining boong pagtatapat, nguni’t ang ltamay ay parang tinggá hindi sa takot, kungdi dahil sa mga katotohanang iningat-ingatan at sa mga oras na yao’y ipahahayag upang walang másabi ang mapaghinalang si Gerardo, si Gerardong nagpaparatang pang si Rita ang may sala. —Paltinggan mo—ani Rita—¿Naaala-ala mo pa ba ang pangaltó mong altó lamang ang iyong iniibig at minamahál, na kaylan nía’y di mo alto malilimot at ikáw ay aking akin laming? ¿Naaala-ala mo pa nga ba ó aalalahanin ang mga iyón ! Nanalig akó, hindi sa tamís lamang ng iyong mga pangungusap, ltundi dahil naman sa pañi ni walang ang aking minamahal na Gerardo’y hindi magpapakasirá sa pangaltó, sapagka’t umasa altong may-iisang pangungusap ka... Nguni’t, laltíng pagkabigó! Ang paniniwalá ko palang ikáw ay aking akin lamang, ay isang pangarap, isang pagasang iltapaparoól ng aking pag-ibig. Hindi katá sinisisi, at hindi ngá, sapagka’t ayoltong magdáramdam ka ng dahil lamang sa akin. Ibig ltong hangga’t mangyayari’y madulutan katá ng pawang ikaaaliw at huwag ng ipagkakasákit. Ibig kong kaylan ma’y mákita kang masayá, walang baliid ng lumbáy, walang baltás ng pighatí. sa madaling sabi’y lubós na mal igaya. Saglít na tumigil ng pagsasalitá si Rita; mí­ nalas ang ltaharáp niya,. tiningnán ang ayos ng ltaniyang iniibig kung nagdaramdain dahil sa pagtatapat na iyon. Si Gerardo‘y nakatungó, ang puso‘y waring tumatahíp, sanhi kaipala sa mga sumbát ng ltinaltasi. — Ipagpatuloy mo ani Gerardo. —Altó‘y walá ng gaanong masasabi, mal iban sa ipabatid sa iyóng mamalagi ka na. lamang sa iisá, ang ¡isang pagibig mo,y huwag ng BANC ION. . . 17 bahaginin pa sa niara mi. Manghinayang ka sa iyong paglingap. i\ko‘y Hindi na nagaantay na mahalfn .mo pa, di ko na inaasahan ang iyong mga pangakó, hindi ko na aalalahanin ang lahat ng ligayang idinulot mo ng unang panahon ng iyong pagsuyo, at hindi ko na rin gúgunitaín ang mga balakid na aking dinanas dahil sa iyo. Oo, hindi na nga, Gerardo. Yamang naipagtapat ko na ang lahat, ay malaya ka sa lahat ng bagay. May ganap ka nang kapangyarihan sa bawa‘t iyong loobfn. Hindi ka na magpa pagod ng pagtatanong bago gawin ang anomang bagay, wala na, at Alapat ka nang magsayá. Pagkatapos ng mga hiding salitang ito ni Rita, ay isang marahang daing ni Gerardo ang naringig: —Rita,... dahil sa iyó... ang aking... ikapaparoól...! At biglang tumakas ang diwa ni Ge­ rardo, sa ha rap ng kaniyang kasi. Si Rita, sapagka't kaylan ma’y mahalagá sa kanya ang pangako, at sapagka‘t mahál sa kanya si Gerardo, ay bangkay din ng mga san­ daling iyon. Dito n at upad ang inga pángakuan ng dalawang pusong nagibigan ng di kakaunting pa­ nahon, dito natunayan ni Rita ang pagmamahal ni Gerardo, na Hindi pinaniwalaan dahil sa masamang balitang tinanggap, at dito pa minsang naringig ang mga salitang: —Rita, ikáw at tanging ikáw lamang ang poon ng aking pag-ibig. Ikáw at tanging ikáw lamang ang mahal sa akin, na Hindi mo pinaniwalaang mahabang panahon. Paalam na akó...! Isang piping balita ang tinanggap ko ng gabing sumunód sa ganitong pangyayari, isang pi­ ping alingawngaw, na labis kong tinakhán, sapagka’t nagbulóng sa akin ng: “Ganito rin sii/a’t ikaw”. Taga-ULAP. A Great Problem of the Philippines Mr. Chairman, Members of the faculty, ladies and gentlemen: I must confess that I do not assume this duty given to me without feelings, both of pleasure and of dread; pleasure because I recognize the honor that the faculty bestowed upon me when it chose me to speak in these exercises, and dread at being compelled to face an audience such as this, every one of whom could teach me, and before whom, I should prefer to be silent. But much as I would rather give up the few minutes that I shall speak to whose, who are more able to instruct you, custom has made it unwise that I should do so. The choosing of a subject of general interest to an audience of this character is no easy task but after spending quite of good deal of effort, I have selected the subject that appears on the program—“A Great Problem of the Philippines.” I believe that when you hear me speak of a great Philippine problem, you have not the slightest idea as to which one I mean, for there are many. For example, there is that too cons­ tantly present problem of independence. Another one is that question as to when the big mass of the Filipinos will be educated, and there are still other problems which I shall not ehdeavor to name; for if I should but name them, they would take me all this hour. It is enough for me to speak of only one. Th) •ee hundred years ago, the agricultural conditions of the Philippines could have been said to be in a discouraging state. There were but few Filipino farmers who were very ineffi­ cient. The country was importing rice, her prin­ cipal food, and the greatest part of the land lay idle. Today these same conditions still exist and the question arises, when will all of them be changed. In another words, when will the Philippines be able to support herself with her principal bread; when shall we have Filipino farmers who really know how to treat the soil and plants; and lastly when will the vast area of our land lying incultivated, be of use to us. In the effort of curing this unhealthy state of our country, you perhaps have heard thdUa same subjects talked about, both privately and publi­ cly, and discussed in newspapers and magazi­ nes. Every day almost, plans and suggestions are being offered to the people for them to follow in bringing about better conditions; but I am sorry to say that the schemes -presented do not draw the people from their indifference, and consequently no changes take place. This fault of neglect is a fault not only of a certain class of Filipinos, but of all. Filipinos both educated and uneducated, students and not students are all to be blained. For instance, you will find our best educated brothers devot­ ing almost all their time to politics, a fact that has a blighting effect upon our country. It is in politics that they seek their fortune, and thus “draw away from the fields to take a humble, a very humble part in the campaigin, the men who would otherwise be be contentedly plowing the soil, or reaping the haXibst.” Among the students, you will find the tendency to be the same. Ask many of them what course they want to follow, and you will get a very discouraging answer. They will tell you that they want to become magistrates, lawyers, and politicians but seldom will you hear any of them say that he want to become a farmer. We may say then in just a few words that the plan which the educated Filipinos seem to desire to follow is that plan of living at public expense. As to whether this plan is good for our ¡country or not, I leave you to judge. Then among the rich Filipinos, you will seldom hear of any of them investigating large sums of money is agricultural business. Although the raising of the different kinds of 18 BANGON.. crops is encouraged and made attractive, still they do not take an interest in them; conse­ quently every now and then, when such oppor­ tunities appear, foreign capitalists come in to participate in the development, and so it is only the people of other nations that harvest the be­ nefits that should else be received by us. Thus beceause. of the careless attitude of our native capitalists, our country is being exploited by foreigners. Now, ladies and gentlemen, upon what do you account for all of these carelessness of the Fili­ pinos? Why is it do you think that we are not interested in this industry? Is it because the physical and climatic conditions of our country prevent us from thus progressing? I should say no; for right here before us are opportunities offered by nature which are very essential helps along this development. In the first place, our soil is fertile, and is thus most adapted to agri­ culture. It is a kind of soil that any nation would be proud to own. In the second place, our seasons do not in any way obstruct agricul­ ture. We have here but the sunny and rainy season, in both of which, different kinds of crops could be raised. We have no winter here, as in America, when the ground is cov­ ered by ice, and thus plants are likely to be killed and the raising of agricultural products is, in many ways, made difficult. But even though such conditions exist in same countries still you will find those same countries able to raise products sufficient, not only for them­ selves, but also for others. Now there appears no excuse for the Fili­ pinos not being able to make these islands produce abundantly since the conditions here seem to be more favorable than in other coun­ tries. It might be that the Philippines do not progress much in agriculture because her citi­ zens are satisfied that their country is being supported by other nations. If it is true, gen­ tlemen, let us do away with such ideas for they are centainly wrong. If we ever mean at all to become an independent people, it is our duty at the very beginning to make our country self-supporting. “If it were ever a good policy on the part of Napoleon to insist that the requirements of a nation should be raised, if possible, within the limits of its borders; if the policy has been a correct one that every nation should be self supporting, there is no reason why we should not strive with our might and intelli­ gence to feed and clothe ourselves. Now, ladies and gentlemen, the recognizing of a fault or of a great need, is only half a country’s work. The correcting the fault, the supplying the need is the other, greater half if I may he paradoxical. Who is going to direct the Philippines in the future? to redirect them now? The HigliSehool graduates. Not by all of us becoming lawyers and office-seekers, but by many of us becoming farmers on a large or a small scale. Permit me to say that upon the shoulders of no other (‘lass of Filipinos does this heavy burden fall more severely than upon the shoulders of our present students. At a time like this, when our country is inogj unfortunate of having her older sons magnetic^ attracted by politics, at such a time as this when there is a great demand for educated farmers, the students must sacrifice their whole energy and do the best that they could to cure this national defect. Our agricultural schools if properly improved might be the most powerful agents in bringing these changes about. As they are today, they our not in my humble opinion in a condition to meet the requirements of our country. They are not now in such a shape as to arouse the spirits of young Filipinos to pursue agri­ culture. In fact, we have no real agricultural schools yet: we have only agricultural classes in a few schools and one well organized course —that in the Philippine Normal School. For these reasons, we the students, must unani­ mously unite in one big cry for a speedy construction of agricultural schools, a cry that will echo in the ear of our government and in the several ears of our legislators. Then, after these schools are improved, if we, the students, will be patriotic enough to take up agricultural rather than political pursuits, and if our native capitalists will likewise be patriotic enough to invest their money in agri­ cultural industries, especially since combined expert opinion of the world assures them that they can make each a fortune, all these forces, I sav, will solve this Great Philippine Problem. Nemesío MENDIOLA. (To be eon tinned.) ----• «■■■ —— CARTA DE ACEPTACIÓN Manila, 2 de Marzo de 1909. Señor: * Tengo el honor de acusar recibo de su muy atenta comunicación, en la que se me nombra Socio Honorario de la Confederación, por esa Junta Directiva que V. tan dignamente preside. Al hacerlo así cúmpleme el deber de manifestar á toda la Junta Directiva, mis más sinceras gracias por el alto honor y aprecio con que han querido distinguirme á pesar de mi insignificante persona y mérito ninguno. Aún así y aunque el último de los hijos de la provincii que de tan preclaro nombre blasona, me siento sin embargo, orgulloso de poder os­ tentar este título con que Vds. me distinguen, porque podré ser siquiera el último, uno de los soldados que pueden militar bajo la bandera de la Confederación que según creo, sustenta un ideal muy santo y muy elevado, y que en sus procedimientos, seguro estoy, la Confederación, se ha guiado solamente y se guiará fie los sanos principios de la libertad democrática que debe ser la base más (‘stable, creo yo, sobre que edificar el ideal que todos ansian. BANGON . , 19 Pero más me llena ele satisfacción el saber que los jóvenes de la provincia se interesan por el bienestar común de todos y laboran por la pros­ peridad de esa provincia. Para mí, seguramente triunfarán, si' organi­ zados como lo están, van todos por el mismo camino y á un mismo fin, predicando así con el ejemplo la tolerancia mutua, indispensable para que las prácticas democráticas se aclimaten y arraiguen de una vez en éste suelo nuestro tan querido. Deseo aprovechar esta oportunidad para tribu­ tar á esa Confederación mi pequeño homenaje de simpatía por la labor grande' que se ha im­ puesto, ofreciéndome desde luego á trabajar en la medida de mis fuerzas con Yds., para que el éxito corone el esfuerzo de todos. De V. sinceramente, M. MANA LO. Jtnestra ráro Por exigencias del aju'ste, sentimos no poder publicar hoy varios trabajos de nues­ tros distinguidos colaboradores, prometien­ do darlos á la luz en el número siguiente. BASEBALL SA S. MATEO, RIZAL. Noong nakaraang “Sabado de Gloria” ay isang larong davuhan ang idinaos sa S. Mateo, base ball, na ginanap ng mga taga Marikina. Di kakaunting mga taga roon at taga Marikina ang nagsidalo, kasama ang karamihang bumubuo ng Consejo Municipal doon, sa pag-asa marahil na sila ay magwawagí Ngunft laking pagkabighó!! Nang malutas ang paglalaban ay 8 ang home ng team S. Mateo at 3 lamang ang sa taga Marikina at di pa pumaló sa hulí ang mga taga S. Alateo, kaya‘t di kakaunting papuri ang ti ñamo ng mga ito. Isang bagay lamang ang pinupuna ko sa larong iyan: di dapat panatilihin sapagka’t day li­ ban ; di dapat pagpustahan ng pilak sa pagka‘t maaaring matulad sa sabong at sugal na mabisang pangbulid sa masamang panul- i muhay ng tao. ! Kung ang ikinawiwili ha sa base-ball ay sa sipang laro na talagang katutubo sa bayang | ito, av di lalong mainam sana. ’ Ulises FILIPINO. ¡ Ang pándalo "Lipas-Hapis-Dahil sa pagyáo sa lalawigan ni G. Gerardo ¡ Changko, pángalo ng nasabing kapisanan ná- ! tatatag sa Sta. Cruz Maynila, ay ipinatatalastas i sa madlang kasapi na ilinalagak muña ñiya ang pangangasiwa sa pangalawang Pángalo na si G. Jorge Baeobo, sapul sa ika 17 nitong buan at samantalang di pa siva bumabalik. Mga hatol na mahahalaga Paniná sa mármol. Matitiná ng itim ang mármol na puti, at walang gaga win kundi pahiran lamang yaon ng tinunaw na nitrato de plata saka ihantad sa liwanag ng mga ilang oras. Bornís na itim para sa bakal Nakakakuha ng mainam na barnís kung paghaluhaluin itong mga sumusunod: labing dalawang daa’t limampung gramong betún de Judea, isang litrong langis at isang litrong esencia de trementina. SUBASTA PUBLICA Por la presente se hace saber que en virtud de un mandamiento de ejecución expedido por el Juzgado de Primera Instancia de Manila en la causa N.° 5828 de ese Juzgado en que es demanda lité" el Sr. J. C. P. West y demandado el Sr. Angel Asunción como Sheriff de la Pro­ vincia de Rizal, yo, el infrascrito, como Sheriff ex-oficio de la mencionada Provincia de Rizal, con el objeto de llevarse á cabo una sentencia de dicho Juzgado para el cobro de Dos Mil Cincuenta y Cuatro Pesos con Ochenta Centa­ vos (’P‘ 2054.80) recaída en la referida causa contra dicho demandado, con sus intereses á razón de seis por ciento (6 °/o) anual desde el día 3 .de Octubre de 1907, con las costas del juicio y de mis honorarios por estas actuaciones, venderé en subasta pública y al mejor postor, alas diez de la mañana (10:00 a :m.) del día 11 de Alayo de 1909, en la Calle Real del Barrio de Bambang, en el Alunicipio de Pasig, Pro­ vincia de Rizal, la casa del mencionado deman­ dado de materiales mixtos con el solar en que la misma está levantada, teniendo aquel las dimenciones y linderos como abajo se describen: Tiene 507 metros, 2 decímetros y 52 centímetros cuadrados de extensión (poco más ó menos) superficial, linda por el Norte con el terreno de Apolonio Calingo, por el Sur con los terrenos de los herederos de Leoncio Barto­ lomé, por el Este con la Calle Real de dicho barrio de Bambang, y por el Oeste con los terrenos de Alariano Poson. La subasta tendrá lugar en los bajos de la misma casa en la fecha y hora señaladas. eTupao, Gobernador de la Provincia de Rizal, Actuando de Sheriff ex-officio. J. COURTNEY HIXSON/ R. r. ST. PETERS, Abogados del demandante, 31 Escolta, ATanila. can [Concepción] Malabon, Rizal, I. F. •20 BANGON . . Sombrerería ni Gerardo H. Vicente Tindahan ng sari-saring sambalilo, zapatos, corbatas, puños, barong-lalaki, atb. Halagang walang kasingmura sa boong Sangkapuluan. 50 - CARRIEDO 50 DENTISTA CALLE OA/ÍRIEDO, No. 82, Altos del almacén MADRILEÑA. ___ ___ TELÉFONO No- 1332______ __________ El Adelanto del Siglo Gawaan at tindahan ng sapatos. Mga tagalog ang yumayari. MAINAM, MATIBAY AT MURA. Daang Crespo, Blg. 109, Kiyapo, Maynila. SOMBRERERIA DE ILZE- E. EVANGELISTA 100 y 102 Carriedo, Quiapo I. F. Surtido de sombrero kalasiaw, baliwag y buntal, íieltro( lana y paja. Blanquea y tiñe. "sTYpACIBLE - ABOGADO Pasig, Rizal, I. F. ABOGADO Y NOTARIO PUBLICO Concepcion, Malabon, Paz, No. 433, Sta. Cruz RIZAL. Manila, I. F. ZA l’ATEItlA Y~TA LÁÍMKTEIUA ni VALERIANO CASTILLO Sari-saring hugis ng sapatos at guarnisyong iba!t ibang klase ang dito'y matatagpuan sa murang halaga. Pagsadyain at ng paniwalaan. CRESPO 107, KIYAPO, MAYNILA. RESTAURANT DE E. NUESTRO Cubiertos de -P- 0'40 á 0*50. Salcedo, No. SI y Dulumbayan, No. 20. SOMBRERERIA SILAÑGANAN 113—CARRIKDO—113 ¡ Nagbibili at naghuhulma ñg kahit anong sambai lilo lalo nalt yaring pilipino, gaya ñg Buntal, Sabu¡ tan, Baliwag, Buli, at ibp. ¡ MURA, MAÍMLC AT MARHKíT 1 i Pagsadyain at nang maniwalá. amoiiD ABOGADO Calle Salinas. No 291, Manila. I F. Nangangailangan kayó ng maiinam na pa bango at gamot na mabibisa? Pagusigín ninyo ang Botika ni F. CONCEPCION Sa Pasig, Rizal, at kayo‘y masisiyahan. CRIS PULO ZAMORA PROPIETARIO PtATEftQ Y SKABAQQR 30—CRESPO—30 Medallas, Botones, insignias, Copas, Ornamentos de Iglesia, Cálices,Bastones, Alhajas,Timbres <le todas clases, Caratu'as de bronce comercial, etc. Teléfono io32 Manila, f F Kabinataan, ibig ninyó ng inga sambalilong busilak sa puti» pahang nakalulugotP Nangan ailangan kayó ng sambalilong mapanghalina? Tunguhin ang SGXSBKEHEBXa REYNALDO P. REYES Daang Crespo no—112 Kyapo. At dco‘y masusumpungan ninyó ang lahat ng itó na pawang mura, matibay at maayos ang pagkakagawa. Yumayari sa madaling panahon ñg mga gawáin sa bakal at umaayos ñg mga baril, mákinang panulat I mga bisicleta at iba pang mga gawáing kauri nito. ! Daang Crespo, Blg. 114, Kiyapo. PICKETT HARNESS Co. o ax co ixá :£5 ‘an co >c Sandaang hitsnra ng inga sintnrón alinsnnod sa moda. Mga monturang ingglcs at amerikano, maiinam at mura. Mga polainas, kabán at mga sisidlán. Mga guarnisyong iba;t ibang clase. Siyang pinakamalaking tinclahan ng mga bagay na ito dito sa Kasilanganan. 05 >*-c • Qi OQ *T5 gossages SOAP ALMACEN DE COMESTIBLES | GALLO Á’. BLANCO, Ki, Qelapo E 111 (’1,’OMoS AM’NClAlx »i:b Alemania. TELEFONO. 14^5 Tagle - Manila PASMA HIÑAS. «4 Malaking gawaan at tindahan ng mga sari-saring hngis na sapa tos na pawang yaring pilipino. Nagbibili ng mura, biblia pa kung docena. San Sebastian, Illg, 203, Kiyapo, Maynila. /gp^ MAQUINAS — COSER MAQUINAS L iara bordar ===7\ 77 77 77 /7 .... IL-------------- -JI 7: ¡ /XX j M. A. KI I IN* >V . MARINA kV| SA PA« B H B n RD A < Fl ![\ t >• J ■I DESCUENTO W POR PAGO ■ LIN’GGIIIAN BAYA® BICLANG BAYARA’Y MAY A NG SA ^7 r¿N z > z •\ z I ! I I MAEFILA- BAWAS.eoW ___ — - ■ ■ ■ —77 -------------------------------------“GERMINAL’ I GRAN TA BRIC A DE f Marquez de Comillas, No. 4, Manila. -■- —- - Elaboración Especial con Tabacos escogidos y enviados. f Premiada en todas partes. ¡¡¡ATENCIÓN!!! ff 9 V Participo á los Señores Candidatos y á sus LEADERS, para cualquier cargo oficial que acabo de recibir materiales de toda clase y diferentes colores pedidos expresamente para la impresión, con y sin RETRATO (fotograbado) de tarjetas de propaganda, plataformas, manifiestos y otros concernientes á las elecciones así como á la IMPRENTA, LIBRERÍA, PAPELERÍA, ENCUADERNACION, fabricación de timbre notarial en seco y de goma, etc. etc. CALLE CRESPO, N.° 101 A LA SUBIDA DEL PUENTE DE SAN SEBASTIAN. NOTA: Los pedidos serán inmediatamente atendidos y enviados los de provincias respectivas por correo ó por otros medios á elección de los interesados. Ojo BUENO, BONITO y BARATO.