Patak ng luha
Media
Part of Ilang-Ilang
- Title
- Patak ng luha
- Language
- Tagalog
- Year
- 1945
- Rights
-
- Fulltext
- S A gawíng likurán ng nasunog na simbahan sa Sampalok, hanggang unang mga nang taon ng pámahalaang amerikano, ay ma1·ami pa ang nakádalaw sa kung tawagi'y lumang libingan ng bayang nasabi. Lumang libingan ang nagíng l(atawagán, palibhasa'y inilipat sa dulo ng dati'y tinatawag na Balikbalik ang pook na iniukol sa hulíng tiraban ng mga tao. Ang pook na itó ay nasa gawíng kung tawagin ngayón ay Calabash Road. Ang dalawáng libingang 'tinutukoy ay wala ngayón kapuwa. N ang mga unang taón ng panahón ng mga amerlkano, ang lumang libingan ay binúbuksán lamang kung dumaratíng ang kaa·rawán ng todos los santos. Mangyari pang di ang hindi nahihirapan ang mga may kamag-anakang nalilibíng doon sa paghahawan ng mga ligáw na damóng naggugubat. Gayón man, ang libingan, pagdatíng ng kaarawán ng mga patáy ay nápapahalintulad sa isáng palanas na nagiging pasyalan ng marami upang panoorin at hangaan ang katangian ng bawa't gayák na inilalagáy ng mga kamag-anak sa libingan ng kaniláng mga ninuno. Ang naulit na libingan, libingang nasa likód ng simbahang nasunog, ay wala na ngayón ni bakás ng alaala; nguni't iya'y isáng libingang nagkaroon ng pilas na dahon sa kasaysayan ng mga pangyayaring maláalamát; hindi maáaring limutin ng mga tµbo sa · Sampalok sapagka't iginafang at pinágkatakután. , J{u_ng, l;iakit. pin~gkt!.takután ay nünuynuyíri natin ngayón. ', Kalát na kalát ang paniwala ng Jilaranii · .. riá kung gabí, buhat sa. oras ng m'ga káluluwá, ay may lumálabás . doon. · Kaya nga't pagkagát ·ng dilím sa lupa ay wala nang .. inakapangahás na magdaán Sá; gawíng !Ilalapit sa nasabing li- . bingang ·hima ... Iniuulat · ng mga matatanda na noong partahón ng kastila ay may namatáy na isáng sakristan samantalang hinihila ang lubid ng kampana . sa pagtugtog ng ánimas o ika-8 : 00 ng gabí. Umai:ro'y nakakita itó ng isáng bultóng tila. nasasaputan ng lambo..ng na maitím na maitím. Sa tabí ng bultó ay naglabasan namáng halos sabáy-sabáy ang ilaw na tila gumuhit na paitaás, kah~mbing ng bulalakaw na sa halíp na: papaba lamang sa lupa ay pailanláng na paakyát namán sa langit. Ang balita ay lumaganap ng gayón na lamang at diyán na 12 ANG ''MULT LIBINGANGnga nagsimula ang pagkatakot ng marami sa paniwalang may lumálabás sa libingang nabanggít. Sinulat ni MARIO GAT SALAMAT Ang libingan sa likód-simbahan ay kulóng ng mga bakod na bató wang nakatiwangwang ang ma- tán, ay buong ·pagmamalakíng nana lubháng malapad ang pagka- gandang bahay na yaón. Matagál sabi na siyá'y nakahandang magawa-pagka't pinaglilibingán din; n~ ;valáng na~apangahás na tu- tulog isáng gabí sa bahay na diukung tawagin itó ay nitso. Ang mira sa nasabmg bahay hang- mano'y pinanggagalingan ng mulkahangga, sa gawíng likod ng ba- gang sa ito'y unti-unting sinira tóng napatutungo sa libingan. At kod na bató ng libingan ay isang ng panahón at nagíng itím na kinuha pa raw ang kuwaltáng namalawak na masukal, na kung mal,áluntian ang kulay ~g mga sa bulsá at sinabing "ipinúpustá minsa'y pinagtatamnán ng tubó, ba~o. Nang dakon~ . huh, kung kó ang lahát ng itó". Ang hamon nguni't sa kadalasa'y puno ng ano ang tak?t sa hbmg~ng luma ay tinanggáp ng kaagáw ng binamga damó at talahib na lampás ay gayon dm ang nagmg takot ta sa dalagang may pábiyakan ng ulo ang tataas. Sa dakú-dakó sa bahay na nasa pagitan ng la- tubó. roon ay may isá namáng tibagan wak at ng tibagan. Kinámakalawahán ay lumagang bato na malimit ding nagsu- Sinasabing ang diumano'y lumá- nap ang. balita na ang binatang sukal at kung umuulán ay nag- labás sa libingan ay sa bahay na mapangahás ay hindi makapanaog sisilbíng palaisdaan ng mga taga- yaón nanggagaling. · Nakakaringig ng bahay. Nangínginíg pa raw sa roon na kinahuhulihan, matapos pa raw ng kaluskós ng malalakíng takot hanggang nang mga sandalimasín, ng mga isdáng martini- tanikala na hila-hHa ng isang taong líng yaón. Ang kanyáng mga kaiko, dalág at kadalasa'y hito. Sa ayon · sa matyag ay naglalakad sa bigan, patí na ng kapustahang bipagitan ng tibagang itó at ng la- loob at labas ng bahay na nasa- nata na kaagáw sa dalaga, sa hawak na yaón ay may nakatirik na bi. May mga hatinggabí pa urna- líp na siya'y pagtawanán ay nagisáng bahay na katamtaman ang nóng may tangláw na ilaw ang sidalaw at nagsipagdaláng-awa~ lakí, siím ang bubungán at ba- isá sa silíd noon. Isinalaysáy ng binatang pangahás tóng silyar ang saligán sa buong Nang minsang magkáhambugan ang nangyari sa kanya. Ika-5:00 paligid. Ang mayamang kastila ang mga binatang Sampalok, sa ng hapo~ pa lamang ay nagtungo na nagmay-ari sa bahay na itó ay haráp ng isáng · magandang dala- na siyá sa bahay na pinagkakanagpapatunay na . may lumálabás gang may pábiyakán ng tubó, takután.. May baon siyáng pagnga sa libingang luma. Kaya't pagkatapos pag-usapan ang libi- kain at nagdalá rin ng baníg at sila'y napilitang umalís at ini- ngan at bahay na pinagkákataku- kumot. Nang kumagát umanó ang dilím ay· mapayapang kumain at humanda sa anumáng mangyayari. Naglakád-lakád daw muna siPatak Ng Luha ... Sa Araw ng _ mga Patay Sa puntad ng isang ulilang libingan na ioala ni kuros na palatan,daan, may isang babaing tila nagdarasal rig taos· sa puso at padaup-kamay. Nang maka-ang.;.tanda'y hinawan ang puritod luha'y tumutulo't hihimu-himutOk · · at nang mahawan na, tumay'o'.t nagkuros at saka pamuling tumawag · sa Diyos. , Siya'y isa riyan sa maraming dukha na di-makabili ng isang kandila . .. N guni't kung tuusin, sa lib•ingang lupa' y.· · lalong tumitiim ang patak ng luha. . . · PANIMDIM Maynila, 1945 ILANG-ILANG yá, bago pagkuwa'y inilatag ang baníg sa isáng sulok ng kabahayan. Nakatulog daw s1ya nang wafüng anumáng nangyayari. N guni't ... nan¡,i: maghahatinggabí · na ay nagkaroon ng ilaw at lumiwanag ang_ bahay. Tinangka .niyáng magbangon, datapwa't isáng tinig ang náringig niyá, tinig na malamíg at malalim, at galing sa suang kisame ng bahay. A ve María Purísima, ang wika raw ng tinig. Nagsimula ang panlalakí ng kanyang ulo. Umulit ang tinig at iyón din ang sinabi. Pagkatapos ng ikatlóng ulit ay may lumagpák sa kabahayán. Nang tingnan niyá ay · · paá ng isáng tao· ang nakatayo. Ang Ave Marfa ··Purísima ay naringíg niyá uli. Lagapák na namán at nagíng da~ lawá na ang nakatayóng paá. Umulit· uli ang. tinig, at may nahulog na namán; ang dalawá~g Sabado, N obyembre 3, 1945.